PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE LABORATORYJNA OCENA SZKODLIWOSCI DLA PSZCZÓŁ SRODKÓW WARROZOBÓJCZYCH ZAWIERAJĄCYCH AMITRAZ

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 LABORATORYJNA OCENA SZKODLIWOSCI DLA PSZCZÓŁ SRODKÓW WARROZOBÓJCZYCH ZAWIERAJĄCYCH AMITRAZ Zofia Gromisz i Michał Gromisz Pszczelniczy Zakład Doświadczalny Górna Niwa-Puławy i Oddział Pszczelnictwa ISK WPROW ADZENIE W zwalczaniu pasożyta pszczoły miodnej Varroa jacobsoni Oud. pierwszorzędne znaczenie mają środki chemiczne (M a z u r i T o m c z u k 1982 R o m a n i u k 1982 K o s t e c k i 1984 K o n o p a c k a 1986 W o y k e 1986). W Polsce znalazły szersze zastosowanie do tego celu preparaty zawierające amitraz jako składnik czynny. Początkowo oparto się na preparacie Taktik (TCL) zawierającym 125% amitrazu produkowanym przez szwajcarską firmę BOOTS. Wytwarzania formy użytkowej tego leku w postaci samotlących się pastylek znanych jako Apiwarol podjęły się Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego "Biowet" w Puławach (Romaniuk" 1984 Dzierżawski 1985). Z powodu niedostatku Taktiku na rynku krajowym produkcję Apiwarolu oparto wkrótce na austriackim preparacie Mitac EC 20 zawierającym także amitraz jako substancję czynną. Preparat Taktik akarycyd znany jest w świecie jako środek do zwalczania kleszczy świerzbowców wszy wszołów wpleszczy i innych stawonogów pasożytujących na ssakach (R o m a n i u k 1982). Preparat Mitac EC 20 jest natomiast używany w ochronie roślin zaliczany do akarycydów ale wykazuje także właściwości owadobójcze zawiera 20% amitrazu. Na temat szkodliwości dla pszczół tego preparatu jako środka ochrony roślin prowadziła badania G r o m i s z o w a (1980 b). Wyniki tych badań omówiono w rozdziale "Dyskusja". Uważa się że amitraz nie wykazuje żadnego widocznego szkodliwego 121

2 działania na pszczoły (R o m a n i u k 1982). Sprawa polega jednak na zachowaniu odpowiednich dawek leczniczych które przypuszczalnie gwarantują jego selektywne działanie. W d05wiadczeniach z innymi preparatami warrozobójczymi zwiększanie dawek leczniczych prowadziło do gwałtownego wzrostu śmiertelności pszczół (G r o m i s z i G r o m i s z o w a 1987). Poza tym może występować tak zwana przewlekła toksyczność nierzadko stwierdzana przy stosowaniu pestycydów z pozoru nieszkodliwych dla pszczół w pierwszym zetknięciu (G r o m i s z 1980 a 1985). Kilkakrotne powtarzanie zabiegów leczniczych jak to jest zalecane może zwiększać zagrożenie podtrucia rodzin pszczelich (G r o m i s z i G r o m i- s z o w a 1987).. W niniejszym opracowaniu przedstawiamy wyniki badań z zakresu działania na pszczoły Apiwarolu zawierającego amitraz pochodzący z różnych źródeł i w różnych dawkach. MATERIAŁ I METODA Doświadczenie przeprowadzono w 1985 roku w miesiącu lipcu i sierpniu. Miało ono na celu ocenę w warunkach laboratoryjnych szkodliwości dla pszczół Apiwarolu produkowanego przez Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego "Biowet" w Puławach. Składnikiem czynnym Apiwarolu był amitraz wprowadzany z preparatem Taktik oraz z preparatem Mitac w dawce g - Taktik seria g - Mitac seria g - Mitac seria próbna na jedną tabletkę przeznaczoną do odymiania jednej rodziny pszczelej. Odymianiu poddano pszczoły zamknięte w klateczkach i umieszczone w pustym ulu systemu dadana. Tlącą się tabletkę Apiwarolu wsuwano przez wylot do wnętrza ula następnie wylot zamykano na 20 minut zgodnie z zaleceniem producenta. Po zabiegu klateczki przenoszono do cieplarki utrzymującej temperaturę 26 C. Klateczki o wymiarach 13xllx45 cm miały z jednego boku siatkę metalową a z drugiego boku szybę. Ocenę każdej formy Apiwarolu przeprowadzono w trzech seriach uwzględniając w każdej serii następujące kombinacje: - odymianie jednorazowe - odymianie dwukrotne powtarzane po 4 dniach - odymianie trzykrotne powtarzane co 4 dni - bez odymiania (grupa kontrolna). Poszczególne kombinacje składały się z 5 powtórzeń odpowiadających 5 rodzinom pszczelim z których pobierano pszczoły do klateczek czyli każda 122

3 z serii liczyła 20 klateczek a badania każdej formy preparatu obejmowało pszczoły w 60 klateczkach. Łączna więc liczba klateczek w doświadczeniu wynosiła 180 sztuk. W klateczce było po pszczół pobieranych z ula ze skrajnych plastrów z czerwiem. Rodziny pszczele i pasieki z których pobierano pszczoły do badań powtarzały się tylko częściowo w poszczególnych seriach doświadczenia i przy ocenie poszczególnych form Apiwarolu. Pszczoły w klateczkach karmiono syropem cukrowym sporządzonym w stosunku 1 : 1. Codziennie usuwano z klateczek martwe osobniki i liczono. Na podstawie ubytku pszczół określano następnie ich śmiertelność z upływem czasu i dane te wykorzystano do przedstawienia liczbowego wyników badań i analizy przede wszystkim w zakresie: poziomu śmiertelności pszczół w określonym dniu po zabiegu - okresu czasu jaki upływa do ubytku 50% pszczół - częstotliwości występowania śmiertelnych przypadków w określonym czasie - kształtowania się krzywych.ę>rzeżywalności. Ocenę istotności' różnic pomiędzy kombinacjami i formami preparatu oparto na teście Duncana przyjmując poziom istotności a=005. Częstotliwość zdarzeń śmiertelnych obliczano w stosunku do poziomu śmiertelności pszczół grup kontrolnych który przyjęto jako wskaźnik naturalnego ubytku równy 10. Do analizy zmienności dokonano pierwiastkowej transformacji wartości cech. Ocenę skutków wielokrotnego odymiania przeprowadzano oddzielnie dla każdej z trzech form Apiwarolu natomiast porównanie pod tym względem form preparatu dokonano na wskaźnikach częstotliwości przypadków śmiertelnych. W kreśleniu krzywych przeżywalności pszczół pasłużono się sumą obserwacji: z wszystkich powtórzeń. WYNIKI Pszczoły poddane zabiegom leczniczym przez spalanie tabletek zawierających amitraz znosiły pierwsze odymianie bez wyraźnych oznak spadku żywotności aczkolwiek śmiertelność wśród nich była przeciętnie nieco większa niż w grupie kontrolnej. Powtarzanie odymiania w niektórych kombinacjach prowadziło do wzmożonego ginięcia pszczół w następnych dniach po zabiegu. Trzykrotne odymianie przynosiło straty narastające dość gwałtownie. W kilku klateczkach z upływem doby po trzecim odymianiu zginęły nawet wszystkie pszczoły. W grupie kontrolnej pszczół ubywało także z dnia na dzień lecz proces ten zachodził wolniej co oznaczało że żyły one przeciętnie dłużej niż ich towarzyszki poddane działaniu środka leczniczego. Jeżeli za wskaźnik przeżywalności pszczół przyjąć okres czasu w któ- 123

4 rym ginie ich 50% to różnica na niekorzyść trzykrotnego odymiania wy niosła przeciętnie 66 dnia. Przy dwukrotnym odymianiu podobna różnica wynosiła 47 dnia a przy jednokrotnym - niecały dzień (07). Te dane nabierają szczególnego- znaczenia wobec wskaźnika żywotności pszczół nieleczonych który wynosił przeciętnie 126 dnia. Ważna jest jednak nie tyle absolutna wartość tych liczb co wzajemna relacja między nimi sprowadzona do oceny istotności różnic. Otóż dwu- i trzykrotne odymianie w istotny sposób obniżało przeżywalność pszczół w porównaniu do stopnia ich przeżywalności w grupie kontrolnej i w grupie poddanej jednokrotnemu zabiegowi leczniczemu. Pomiędzy tymi dwoma ostatnimi kombinacjami nie stwierdzono istotności różnic podobnie jak i pomiędzy dwui trzykrotnym odymianiem. W zakresie amitrazu zastosowanego w dawce g nie stwierdzono także istotności różnicy (na granicy istotności) między żywotnością pszczół dwukrotnie odymianymi a jednokrotnie i nieleczonymi (tab. 1). Tabela Wskaźniki przeżywalności pszczół poddanych zabiegom leczniczym w. warunkach laboratoryjnych przez odymianie Apiwarolem zawierającym amitraz Indexes of longevity of workers treated with Apiwarol smoke in laboratory conditions Forma Apiwarolu Liczba dni do śmiertelności 50% pszczół Form of Apiwarol Number of days to the mortality of 50"/0workers źródło amitrazu dawka amitra- odymiane zu (preparat) w tabletce kontrolne fumigated wg source of amil raz 2 razy 3 razy dose of amitraz traz (drug) control in tablet in g I once twice three times Taktik Mitac EC20 Mitac EC a 128 a 95 a 154 a 121 a 83 a I 82 b 87 b 68 ab I 63 b 76 b 52 b W obrębie poszczególnych form Apiwarolu : a-a i b-b - różnice nieistotne.a-b istotne Amitraz stosowany w trzech formach preparatu wywoływał generalnie podobne skutki gdy poprzestaniemy na stwierdzeniu ogólnym że zwiększał śmiertelność pszczół w porównaniu do grupy kontrolnej. Nasilenie szkodliwości każdej formy leku było jednak różne na co wskazywała już wstępna analiza liczbowego zapisu obserwacji. Ocena pod tym względem badanych preparatów wymagała jednak pewnej ostrożności gdyż działanie każdego z nich było oznaczane w stosunku do pszczół różniących się w zasadzie pochodzeniem. W tym celu analizę oparliśmy na wartościach względnych obliczając ile razy częściej występowały przypadki śmiertelne u pszczół odymianych niż u pszczół grup kontrolnych. Częstotliwość 124

5 takich zdarzeń dość silnie wzrastała po kolejnych zabiegach leczniczych liczona w okresie dwóch tygodni po jednym drugim i trzecim odymianiu i 615 razy. Poddając pszczoły odymianiu po raz trzeci spowodowaliśmy więc 6-krotnie większy ich ubytek niż był wywołany śmiercią naturalną. W stosunku do odymiania podwójnego straty te były blisko dwa razy większe a w porównaniu do odymiania jednorazowego prawie 5 razy. A jaki udział miały w tym poszczególne formy leku? Dawka g amitrazu w Mitacu zwiększała śmiertelność pszczół 17 raza a dawka g - 27 raza natomiast g amitrazu w Taktiku - 64 raza. W opracowaniu statystycznym Taktik różnił się istotnie pod tym względem od dwóch pozostałych form użytkowych Apiwarolu. Działanie Taktiku okazało się również istotnie silniejsze ale jedynie w stosunku do mniejszej dawki amitrazu w Mitacu gdy do analizy zmienności uporządkowano materiał liczbowy według innych kry terów. Przyjęto mianowicie do obliczania częstotliwości przypadków śmiertelnych stan na dzień w którym śmiertelność pszczół w grupie kontrolnej danej serii osiągała około 33%. Dla poszczególnych serii były więc to różne okresy w których liczono martwe pszczoły nie krótsze jednak niż 9 dni bo ostatnie trzecie odymianie miało miejsce 8 dnia od daty pierwszego zabiegu leczniczego. Wyniki oceny które przedstawiono jako wielokrotność śmiertelności występującej w kombinacjach kontrolnych były dla poszczególnych form Apiwarolu następujące: Mitac g amitrazu - 22 raza Mitac g amitrazu - 40 razy Taktik g amitrazu - 61 raza czyli na skutek działania tych preparatów tyle razy został przekroczony naturalny ubytek pszczół. Otrzymaliśmy więc wyniki oceny zbliżone z poprzednio uzyskanymi przede wszystkim gdy chodzi O śmiertelność która kształtowała się pod wpływem amitrazu zawartego w Taktiku. Mitac zaprezentował się tutaj trochę groźniej niż w obliczeniach w których brano pod uwagę generalnie dla wszystkich serii sytuację w okresie 14 dni przebywania pszczół w cieplarce. Potraktowanie jednak w tym przypadku poszczególnych serii odrębnie wydawało się uzasadnione gdyż zachowanie pszczół w każdej z nich na ogół się nie powtarzało. Inaczej mówiąc nasilenie szkodliwego działania które przypisujemy ocenianym preparatom przypadało dla poszczególnych serii badań w różnych terminach. Dobór zatem wspólnego terminu czy okresu dla wszystkich serii do ogólnej oceny na podstawie ubytku pszczół może pomniejszać znaczenie tych szczytowych sytuacji. Do takiego wniosku prowadzi między innymi analiza krzywych przeżywalności pszczół w poszczególnych seriach (ryc. 1). W doświadczeniach podobnego typu jak nasze występuje zawsze znaczna zmienność pomiędzy seriami zakładanymi kolejno w okresie sezonu 125

6 " 0 ;:" ' pasiecznego (S z c z e p a ń s k i i G r o m i s z o w a 1979). W naszym przypadku na wzrost zmienności między poszczególnymi seriami rzutowało w sposób znaczny zróżnicowane pochodzenie pszczół/ które brano do badań z różnych rojów i w kilku pasiekach. W tych warunkach jedynie w ocenie działania amitrazu w dawce g (Mitac) nie stwierdzono istotności różnicy wskaźników przeżywalności pszczół pomiędzy seriami. Stwierdzono natomiast w obrębie każdej badanej formy Apiwarolu istotność interakcji pomiędzy seriami a przeprowadzoną liczą odymiań leczniczych. Znaczy to że można oczekiwać w poszczególnych pasiekach odmiennych reakcji pszczół poddawanych w podobny sposób serii zabiegów leczniczych. W niektórych przypadkach mogą zatem rodziny pszczele opłacać inten- 100 " 90 ~ - 80 t - t g i :~ o '50 c " (j 40 "- J l" =t" eo " 20 \~. n. ~ 10 o :J" ot: o 'I C 70 S 60 '.'I I 20 ~O~ 10 " o ; "\ '.~. 80 ' !lO 40 TaktU:: amtro.z l1ito.c:o.m'to.z O0125q l1itac: amitral. U0200 q 5 VIII 6VIII 8 VIII I I <. I '> I " I "" - " " \ 4~] '~ ȯc--c--~~--~--~~!lo t;'" -. \. " 2~ VII ~ \ :. \ '. \ \' \ \" \ \' \ " \ '. I ' \ v-. \ -.: - " -. "\ 26 VII '' - I \ \ " I " \. \ X" \ \' " \' " -"'\\ \ '- '. \ ~ \' \ '" " " - - " ~". " " " \ ' l \i 'I l \ 1 :1 "t-- '" ": \. " '\\. '\' ' -'-. ' -.. \.. 11VII 16 VII \.. ' ~ c :::.---.: VII 18 VII Ryc. L Przeżywalność pszczół poddanych odymianiu Apiwarolem zawierającym amitraz wprowadzony z preparatem Taktik i preparatem Mitak EC 20; k - pszczoły nieodymiane l x - odymiane l-krotnie 2x - odymiane 2-krotnie 3x - odymiane 'trzykrotnie. Terminy kolejnych odymiań: w O 4 i 8 dniu. Podano daty 'założenia poszczególnych serii. Fig. 1. Longevity of workers treated with Apiwarol (amitraz) introduced wit h preparation Taktik and Mitac EC 20 k - untreated Ix - once treated workers Ix - twice treated workers 3x - three times treated workers. Dates of successive fumigations:; in 04 and 8 days 126

7 sywną kurację sporymi stratami pszczół w innych natomiast skutki szkodliwego działania preparatów będą istotnie mniejsze. Odymianie Apiwarolem dwukrotne a zwłaszcza trzykrotne dość silnie przyspieszało śmierć pszczół. W wielu jednak klateczkach doświadczalnych poszczególne osobniki dożywały wieku naj żywotniejszych pszczół z grupy kontrolnej. W takich przypadkach począwszy od pewnego dnia obserwacji różnice w śmiertelności pszczół leczonych i nieleczonych zmniejszały się często aż do zera włącznie (100% śmiertelności). Zmiany które wywoływał w życiu pszczół preparat zostały więc zatarte w końcowej fazie obserwacji. Istotą i miarą szkodliwego działania preparatów warrozobójczych na rodzinę pszczelą jest jednak ubytek pszczół jaki następuje wkrótce po zabiegach leczniczych. Ten okres dobitnie ilustruje układ krzywych przeżywalności pszczół wykreślonych na podstawie wyników naszego doświadczenia (ryc. 1). Krzywe obrazujące sytuację w grupach pszczół leczonych i krzywe dla grup kontrolnych odchylają się by z naliczaniem dni znów się zbliżyć. W przeniesieniu na warunki pasieczne będzie to oznaczało osłabienie rodzin pszczelich po intensywnym leczeniu. Lecz pozostawienie samym sobie rodzin pszczelich silnie opanowanych przez pasożyta Varroa jacobsoni grozi im w przyszłości zagładą. Sprawa sprowadza się do zachowania umiaru w stosowaniu środków chemicznych w pasiece na co zwracaliśmy już uwagę. w innym opracowaniu (G r o m i s z i Gromiszowa 1987). DYSKUSJA Na temat szkodliwości dla pszczół preparatu Mitac EC 20 jako środka ochrony roślin prowadziła badania laboratoryjne Gromiszowa (1980 b) biorąc pod uwagę jego działanie żołądkowe i kontaktowe. Preparat ten poddany w syropie cukrowym w stężeniu 02% spowodował po 24 godzinach śmiertelność pszczół wynoszącą 27%. Z upływem dalszych dwóch dni przetrzymywania pszczół zginęło ich łącznie 387% podczas gdy w grupie kontrolnej ubytek wynosił 20%. W przeliczeniu na jedną pszczołę zostało zużyte w syropie mm! preparatu w którego składzie znajdowało się 20% amitrazu jako substancji czynnej. Gdy chodzi o zatrucia kontaktowe Mitac EC 20 charakteryzował się krótkim okresem działania. Pszczoły nałożone do szalek Petriego na świeżo zwilżoną bibułę zginęły w 573% ale nałożone po 1 godzinie zginęły już tylko w 233% nałożone zaś po 3 godzinach - w 27%. Po 6 godzinach od nasączenia bibuły zachowywały się podobnie jak w grupie kontrolnej (zginęło 07% kontrolne - O). W zaleceniach ochrony roślin na rok 1985/86 Mitac EC 20 został umieszczony w III klasie toksyczności dla pszczół i przewidziano dla niego 6-godzinny okres prewencji. 127

8 a WNIOSKI 1. Amitraz jako czynny składnik Apiwarolu może działać szkodliwla na pszczoły przy wielokrotnym powtarzaniu zabiegów leczniczych. W warunkach laboratoryjnych drugie a zwłaszcza trzecie kolejne odymianie wywoływało wzrost śmiertelności pszczół. Intensywną kurację chemiczną należy zatem przeprowadzać jedynie w uzasadnionych nasileniem choroby przypadkach. 2. Amitraz wprowadzany do Apiwarolu w preparacie Taktik wywoływał większe szkodliwe działanie na pszczoły niż taka sama dawka tej substancji czynnej wprowadzona z preparatem Mitac. Zachodzi zatem współdziałanie substancji czynnej z jej nośnikiem w przejawianiu szkodliwego działania na pszczoły. 3. W doświadczeniu nie stwierdzono istotności różnicy w szkodliwym działaniu na pszczoły amitrazu z Mitacu użytego w dawce g i w dawce g na jedną tabletkę Apiwarolu lecz z zastosowaniem w leczeniu dawki g tej substancji czynnej wzrastała śmiertelność pszczół. Wskazane jest zatem zachowanie ostrożności w zwiększaniu porcji leku w celu skuteczniejszego zwalczania pasożyta Varroa jacobsoni. 4. W szkodliwym działaniu amitrazu na pszczoły w doświadczeniach laboratoryjnych stwierdzono występowanie istotnej interakcji pomiędzy liczbą odymiań a seriami poddanych leczeniu pszczół. Można zatem spodziewać się różnych reakcji rojów pszczelich na zastosowane leki zależnie od indywidualnych właściwości pszczół i rodziny kształtowanych pod wpływem warunków otoczenia. 5. Warunki laboratoryjne w jakich prowadzono badania i warunki pasiecznego stosowania leków nie są identyczne. Nie należy zatem w praktyce pasiecznej oczekiwać całkowitego w sensie ilościowym potwierdzenia wyników które przedstawiono w tej pracy. Dostatecznie one jednak orientują o istnieniu i rozmiarach potencjalnego zagrożenia jakie pod wpływem warunków otoczenia nie musi ale może w różnym stopniu się realizować w procesie leczenia rodzin pszczelich środkami chemicznymi. LITERATURA D z i e r ż w s k i A. (1985) - Ważniejsze preparaty do walki z warrozą. Pszczelarstwo 36(4) : G r o m i s z Z. (1980a) - Toksyczność pestycydów dla pszczół. Entomologia a intesyfikacja rolnictwa. Warszawa - Wrocław PWN s G r o m i s z Z. (1980b) - Wrażliwość pszczół na szkodliwe działanie niektórych pestycydów. Prace Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa seria c (4) : G r o m i s z Z. (1985)- Wpływ podtrucia pszczół pestycydami na ich długowieczność Pszczelarstwo 36(5-6) :

9 G r o m i s z M. i G r o m i s z o waz. (1987) - Wstępne badania wpływu środków warrozobójczych na przeżywalność pszczół. Pszczeżn. Zesz. Nauk K o n o p a c k a Z. (198"6) - Kłopoty z warrozą (część IV). Zwalczanie choroby. PszczeLarstwo 37(6) : K o s t e c kir. (1984) - Mechaniczne metody zwalczania warrozy. PszczeLarstwo 33(9) : M a z u r D. T o m c z u k J (1982) - Nasze doświadczenia w walce z warrozą. Pszczelarstwo 35(3) : R o m a n i u k K. (1982) - Zwalczanie warrozy przy użyciu amitrazy (TCL). Pszcze- Larstwo 33(6) : R o m a n i u k K. (1984) - Apiwarol A i sposoby zwalczania warrozy PszczeLarstwo 35(7) : 8-9. R o m a n i u k K. L i p i ń s k i Z. (1981) - Zastosowanie preparatu TCL do zwalczania warrozy PszczeLarstwo 32(6) : 6-7. S z c z e p a ń s k i K.. Gro m i s z o waz. (1979) - Wielkość i jakość próby pszczół w badaniach toksyczności pestycydów. Pszczeln Zesz. Nauk. 23: W o y k e J. (1985) - Biologiczne zwalczanie Varroa jacobsoni. Pszczelarstwo. 36(9) : 5-6. Zalecenia ochrony roślin na rok 1985/86 (1985) - Poznań lor. JIABOPATOPHA.fI OIJ;EHKA BPEnHOCTJ.1 1l;JI.!Irr"tJEJI BAPP0300"tJl1Iu;AIOIu;l1X CPEll;CTB COll;EP)KAIu;l1X AMl1TP A3 3. rpomhw M. rpomhw Pe3lOMe B 1985 ro)l.y npoaezteao Jla60paTopHbIe HCCJlellOBaHHflno liej\1ctbhioha rrreasr Tpex CPOPM Jle'Ie6HOrO cpeztcraa Apiwarol KOToporo akthbhbim Bel.I.\eCTBOM6bIJI amj1tpa3 BBe):leHHbIHc npenapaross Taktik H c npenaparon Mitac EC 20 B ):I03aX r J r Ha O):lHyTa6J1eTKYnpenaaaaaxeaayro Ha C:lfmraHHe. KOHcTaTHpoBaHo 'ITO Apiwarol M02KeTapeaao liej\1ctbobatbha nxensr npx MHOrOKpaTHOMnOBTopeHHH Jle'Ie6HbIX nphemob. TpeTbe oxepenaoe nonxypxaaaae BbI3bI- BaJlO cyl.i.\ectbehhoenoasnneaxe CMepTHOCTHrrsen 3alleI>2KHBaIOI.I.\HX B Jla60paTop- LIbIX YC)IOBHflX.AMHTpa3 BBelleHHbIH B Apiwarol B npenapare Taktik BbI3bIBaJI 60JIbWee apezmoe ):IeJ\1cTBHeHa rrsensr 'lem raxaa 2Ke ):I03a noro akthbhoro aenre- (!TBa aaeneaaoro B npenapare Mitac YBeJIH'IeHHe li03bi amj1tpa3a B Ta6JIeTKe OT r no r BbI3BaJlO I10BbIWeHHe cmepthocth I1'IeJI HO B CTaTJ1CTJ1'IeCKoJ\1 paspaćorxe He 06HapY2KeHO CYl.I.\eCTBeHHOCTJ1 pa3hh~bi. Peaxuaa I1'IeJI npoj1cxo):lfl- I.I.\HXJ13 pasrrsrx nacex J1 cepidi: J1CCJIellOBaHHJ\1 6bIJIa O'IeH ):IHcpcpepeH~J1pOBaHHaSl Ha ):IeJ\1cTBJ1e oxepezrasrx JIe'Ie6HbIX nphemob. LABORATORY EVALUATION OF TOXICITY FOR BE ES OF PREPARATIONS AGAINST VARROA DISEASE WHlCH CONTAIN AMITRAZ Z. G r o m i s z and M. G r o m i s z Summary In the year of 1985 it was carried out laboratory investigation on the infuence for bees of ihree forms of drug under the name Apiwarol which contained amitraz 9 Pszczelnicze zeszyty.. 129

10 as an active ingredient applied in form of smoke in preparations of Taktik and Mitac EC 20 in doses of and g in the one tablet rospectvely. 1t Wa3 ioumi Olo1ttllil\ Apiwarol can bee in~urious for bees when applied few times. The third successive fumigation with Apiwarol gave increased mortality of bees kept in laboratory conditions Amitraz introduced to Apiwarol in preparation of Taktik had higher injurious action of bees then same dose of the same active ingredient introduced in preparatlon of Mitac. In.crease of dose of amitraz in tablet fromo.0125g to g lead to higher mortality of bees but this could not be proven statlstically. The :reaction of bees taken for investigations from different apiaries and colonies was different during the successive treatments.