SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 675 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie instrumentów finansowych wspieranych z budżetu ogólnego zgodnie z art. 140 ust. 8 rozporządzenia finansowego stan na dzień 31 grudnia 2015 r. {SWD(2016) 335 final} PL PL

2 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA... 3 STRESZCZENIE Strategiczne grupy docelowe: MŚP Strategiczne sektory docelowe: infrastruktura materialna i niematerialna Badania naukowe i innowacje Infrastruktura, działania w dziedzinie klimatu, środowisko i efektywność energetyczna Przedsiębiorstwa społeczne i mikroprzedsiębiorstwa Sektory edukacji, kultury i sektor kreatywny Cel strategiczny: regiony nienależące do UE Kraje objęte procesem rozszerzenia Kraje objęte europejską polityką sąsiedztwa Państwa objęte Instrumentem Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju WNIOSEK

3 PRZEDMOWA Komisja z satysfakcją przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie swoje roczne sprawozdanie w sprawie działalności związanej z instrumentami finansowymi na poziomie UE obejmującymi obszary polityki wewnętrznej i zewnętrznej UE, wspieranymi z budżetu Unii i zarządzanymi bezpośrednio lub pośrednio przez Komisję, zgodnie z wymogami art. 140 ust. 8 rozporządzenia finansowego 1. Niniejsze sprawozdanie jest trzecim z kolei sprawozdaniem przedstawionym na podstawie tego przepisu 2. Celem Komisji jest przygotowanie tego sprawozdania w taki sposób, aby mogło służyć jako dynamiczne narzędzie pomocne w procesie podejmowania decyzji, a zwłaszcza aby dawało Parlamentowi Europejskiemu i Radzie kompletny obraz instrumentów finansowych utworzonych na poziomie UE i ich wyników. Należy zatem zapewnić, by sprawozdanie było ujednolicone z innymi dokumentami, które dostarczają informacji na temat instrumentów finansowych UE 3. Mimo iż poszczególne dokumenty są przedstawiane do różnych celów praktycznych i proceduralnych, a co za tym idzie, ich harmonogramy są różne, Komisja dąży do pełnego ujednolicenia ich treści, by w niedalekiej przyszłości można było je połączyć w jedno sprawozdanie. Sprawozdanie wskazuje, że instrumenty finansowe ustanowione na szczeblu UE na dzień 31 grudnia 2014 r. miały znaczny wpływ. Ma ono na celu dostarczenie informacji o sposobie wykorzystania pieniędzy podatników i o postępach poczynionych w zakresie wdrażania tych instrumentów. Ponieważ większość państw członkowskich odnotowuje niskie, ale dodatnie stopy wzrostu, wydaje się, że Europa zaczyna wychodzić z kryzysu gospodarczego i finansowego. Utrzymują się jednak pewne słabości strukturalne i negatywne skutki kryzysu, które spowalniają dynamikę ogólnego ożywienia gospodarczego. W szczególności wysokie zadłużenie sektora prywatnego i wysoki wskaźnik zagrożonych kredytów ograniczają zdolność kredytową banków, co nie sprzyja wzrostowi gospodarczemu i stabilności finansowej. Wyzwania te wymagają szybkiego działania, ponieważ gospodarka europejska jest w znacznym stopniu uzależniona od akcji kredytowej sektora bankowego, a dostęp do alternatywnego źródła finansowania, tj. kapitału własnego, pozostaje ograniczony, zwłaszcza w przypadku małych przedsiębiorstw. W tym klimacie gospodarczym publiczne instytucje finansowe i inwestorzy prywatni bardzo niechętnie udzielają kredytów i pożyczek podmiotom gospodarki realnej, a zwłaszcza MŚP, których inwestycje uważane są za inwestycje wysokiego ryzyka. Skala popytu na 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002, Dz.U. L 298 z , s COM(2015) 565 z ; COM(2014) 686 z W szczególności dokument roboczy na podstawie art. 38 ust. 5 rozporządzenia finansowego i dokument dostarczający informacji wymaganych na podstawie art. 49 ust. 1 lit. e) rozporządzenia finansowego. 3

4 finansowanie w połączeniu z ograniczoną podażą zasobów publicznych oznacza, że konieczne są dodatkowe przepływy kapitału, aby wypełnić tę lukę. Zadaniem Unii jest zatem pobudzenie dodatkowych inwestycji za pomocą środków z budżetu, w szczególności poprzez wykorzystywanie na szerszą skalę instrumentów finansowych. Unia zawarła odpowiedź na te wyzwania w wieloletnich ramach finansowych na lata (WRF): oferując możliwości łączenia zasobów publicznych i prywatnych: UE ustanowiła innowacyjne instrumenty finansowe (takie jak instrumenty, które powstały w ramach programu Horyzont 2020 w zakresie badań naukowych i innowacji czy programu COSME dla MŚP), a rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów 4 pozwala państwom członkowskim na łączenie europejskich funduszy strukturalnych i funduszy inwestycyjnych ze środkami programów Horyzont 2020 i COSME w ramach pierwszego wspólnego instrumentu finansowego, tj. inicjatywy na rzecz MŚP. Od samego początku zarówno instrumenty finansowe programu COSME, jak i programu Horyzont 2020 spotkały się z dużym zainteresowaniem na rynku ich początkowa koperta została szybko wyczerpana a niedawno zostały wzmocnione poprzez zwiększenie ekspozycji w ramach zdolności podejmowania ryzyka przez Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) 5 ; opracowując inicjatywy mające zachęcać publiczne instytucje finansowe do udzielania pożyczek podmiotom o utrudnionym dostępie do kapitału prywatnego: UE opracowała plan inwestycyjny dla Europy, którego pierwszym filarem jest EFIS. Plan inwestycyjny ma na celu zmobilizowanie dodatkowych inwestycji w Unii i zapewnienie zwiększonego dostępu do finansowania na cele projektów infrastrukturalnych i innowacji oraz na rzecz przedsiębiorstw zatrudniającym do pracowników, w tym zwłaszcza MŚP, poprzez zapewnienie zdolności do ponoszenia ryzyka (gwarancji) i finansowania kapitałowego wspólnie z grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) 6 ; oraz 4 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, Dz.U. L 347 z , s Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego Portalu Projektów Inwestycyjnych oraz zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 i (UE) nr 1316/2013 Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, Dz.U. L 169 z , s EFIS podlega wprawdzie szczegółowym procedurom sprawozdawczym, które określono w rozporządzeniu w sprawie EFIS (zob. poniżej), ale niektóre inicjatywy związane z EFIS mają wpływ na obecne instrumenty finansowe (np. COSME, InnovFin i EaSI) i zostały w związku z tym uwzględnione w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu sprawozdaniu. 4

5 propagując lepsze środowisko biznesowe dla inwestycji prywatnych poprzez podejmowanie działań mających na celu stworzenie unii rynków kapitałowych 7. MŚP są główną grupą docelową unijnego wsparcia dokonywanego za pośrednictwem instrumentów finansowych: reprezentują one dwie trzecie miejsc pracy w sektorze prywatnym i ponad 60 % rzeczywistej wartości dodanej w UE. Szczególną uwagę przywiązuje się do przedsiębiorstw i innych grup docelowych w sektorach strategicznych, zwłaszcza w zakresie badań i innowacji, efektywności energetycznej, infrastruktury materialnej i przedsiębiorczości społecznej oraz edukacji. Dowody przedstawione w niniejszym sprawozdaniu wskazują, że instrumenty finansowe zaspokajają w skuteczny sposób potrzeby gospodarki realnej w zakresie finansowania: wdrażane w ramach partnerstwa z instytucjami publicznymi i prywatnymi, instrumenty te korygują niewydolność rynku w zakresie dostarczania finansowania zewnętrznego. Całkowity wkład Unii w te instrumenty w latach wyniósł prawie 5,8 mld EUR i pozwolił zmobilizować do dnia 31 grudnia 2015 r. finansowanie w wysokości około 90,3 mld EUR co odpowiada łącznemu efektowi mnożnikowemu wynoszącemu niemal 16 (zob. wykres 1) jak również inwestycje na kwotę 142,5 mld EUR, z których skorzystały strategiczne grupy i sektory docelowe w obszarach wewnętrznej i zewnętrznej polityki UE. W latach koperta budżetowa w wysokości 8,4 mld EUR 8 przeznaczona jest na wsparcie finansowania wynoszącego 87,8 mld EUR co oznacza średni efekt mnożnikowy wynoszący 10,5 i inwestycji na kwotę 137,6 mld EUR. Niższy średni efekt mnożnikowy w porównaniu z instrumentami finansowymi z lat wynika głównie z faktu, że wśród instrumentów finansowych na lata znajdują się instrumenty obejmujące większe ryzyko niż typowe instrumenty gwarancyjne z lat ta zmiana ma na celu zapewnienie wartości dodanej wkładów Unii. Należy jednak również zauważyć, że koperty finansowe na lata nie obejmują jeszcze środków na instrumenty, które zastąpią pewne instrumenty ustanowione wcześniej dla krajów objętych procesem rozszerzenia i polityką sąsiedztwa lub współpracą na rzecz rozwoju, a niektóre z tych wcześniejszych instrumentów przynoszą stwierdzone empirycznie wysokie efekty mnożnikowe. Efekt mnożnikowy zgłoszony dla instrumentów na lata jest rzeczywistym uzyskanym efektem mnożnikowym, podczas gdy efekt mnożnikowy podany dla instrumentów na latach jest spodziewanym efektem mnożnikowym. W niektórych przypadkach rzeczywisty efekt mnożnikowy osiągnięty przez instrumenty na lata przekroczył efekt spodziewany (dotyczy to np. systemu poręczeń dla MŚP w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji). Jest możliwe, że rzeczywisty efekt mnożnikowy instrumentów finansowych na lata również ostatecznie przewyższy spodziewany 7 Zob. plan działania Komisji na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych z dnia 30 września 2015 r., COM(2015) 468 final. 8 Koperta na lata może nie odzwierciedlać jeszcze w pełni środków na nowe instrumenty, które mogą być przewidziane dla krajów objętych procesem rozszerzenia i polityką sąsiedztwa lub krajów objętych Instrumentem Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju. 5

6 obecnie poziom. Oczekuje się, że wkład Unii wynoszący 1,9 mld euro, który został zaangażowany do dnia 31 grudnia 2015 r., powinien zmobilizować finansowanie w wysokości ok. 16,8 mld EUR, co będzie odpowiadać spodziewanemu efektowi mnożnikowemu ok. 8,7 i oczekiwanej wysokości inwestycji wynoszącej 31,9 mld EUR 9. Zarówno podczas wcześniejszych okresów programowania, jak i obecnego okresu programowania Unia udzielała wsparcia strategicznym grupom i sektorom, takim jak MŚP czy infrastruktury materialne lub niematerialne (w tym na cele badań naukowych i innowacji); wsparcie to pomogło wielu przedsiębiorcom osiągnąć sukces. W dalszej części opisano niektóre z takich historii. Badania naukowe i innowacje: Horyzont 2020 : System poręczeń dla MŚP w ramach InnovFin Pożyczka na kwotę 20 mln EUR udzielona przedsiębiorstwu inżynieryjnemu Manz AG specjalizującemu się w zaawansowanych technologiach wspiera jego działalność badawczo-rozwojową w dziedzinie zrównoważonej i opłacalnej ekonomicznie produkcji energii. To wsparcie finansowe jest udzielane w ramach nowej inicjatywy InnovFin Fundusze unijne dla innowatorów, ustanowionej wspólnie przez EBI i Komisję Europejską. InnovFin do celów finansowania wzrostu spółek o średniej kapitalizacji wzrostu jest dostosowana do szczególnych potrzeb spółek o średniej kapitalizacji w obszarze finansowania badań i rozwoju. Z finansowania skorzysta głównie działalność badawczo-rozwojowa tego przedsiębiorstwa w sektorze słonecznej energii fotowoltaicznej. Manz jest jednym ze światowych liderów technologii ogniw słonecznych jego moduły CIGS i inne cienkowarstwowe moduły fotowoltaiczne wykazują obecnie najwyższy wskaźnik efektywności przekształcania energii promieniowania słonecznego na energię elektryczną i są one konkurencyjne kosztowo w porównaniu z innymi technologiami. Przy produkcji modułów CIGS wykorzystuje się mieszaninę miedzi, indu, galu i selenu oraz technologię cienkowarstwową. Moduły te uznaje się obecnie za najbardziej efektywne na rynku. Ich produkcja wymaga stosunkowo niewielkich ilości materiału, co sprawia, że są bardziej zrównoważone i przyjazne dla środowiska program ramowy: instrument podziału ryzyka (RSI) i mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka (RSFF) 9 Spodziewana wielkość finansowania i inwestycji jest na tym etapie ograniczona do kwot wynikających z umów już podpisanych przez podmioty, którym powierzono realizację, i pośredników finansowych/odbiorców końcowych. 6

7 Utrzymywanie czystości na ulicach może być kosztowne dla władz lokalnych, a większość urbanistów marzy o odpornych na brud chodnikach. CS-Beton wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Jest on jednym z największych producentów wyrobów betonowych stosowanych przy budowie chodników, dróg, autostrad i portów lotniczych i jako pierwsze przedsiębiorstwo w Republice Czeskiej wprowadził specjalny spray pod nazwą Clean Protect, który zapobiega przywieraniu zanieczyszczeń do produkowanego przez niego betonu. Beton wytwarzany przez to czeskie przedsiębiorstwo ma również specjalne właściwości cechuje go bardzo wysoka odporność na mróz i na chemiczne środki odladzające. CS-Beton zatrudnia 160 pracowników i opracowuje obecnie nowe wyroby betonowe, które będą oferować zupełnie nowe rozwiązania w zakresie przystanków autobusowych, nawierzchni dróg i dużych ścian oporowych; przedsiębiorstwo wiąże z tymi nowymi wyrobami plany dalszego rozwoju działalności w Republice Czeskiej i za granicą. Pożyczka inwestycyjna na kwotę CZK (równowartość EUR), objęta w 50 % gwarancją UE, którą udzielono CS-Beton w Republice Czeskiej w ramach instrumentu podziału ryzyka, pozwoliła temu przedsiębiorstwu rozpocząć prace nad większymi projektami i dała mu dostęp do rynków międzynarodowych. Zeta Biopharma jest austriackim przedsiębiorstwem działającym w sektorze budownictwa przemysłowego, zatrudniającym 237 pracowników i dostarczającym technologie przetwórcze wykorzystywane w sektorze biofarmacji poprzez budowę urządzeń produkcyjnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb międzynarodowych przedsiębiorstw farmaceutycznych. Duże firmy farmaceutyczne wykorzystują urządzenia produkcyjne budowane przez Zetę do opracowywania szczepionek, zastrzyków i produktów leczniczych służących na całym świecie do zwalczania chorób. Spółka ta jest jednym z zaledwie dwóch przedsiębiorstw w Europie, które stosują specjalne pojemniki z funkcją zamrażania i rozmrażania do składowania i transportu substancji na potrzeby przemysłu farmaceutycznego. Po zamrożeniu ciecze tego typu mogą być przechowywane w kontrolowanych instalacjach magazynowych przez kilka lat i są często wysyłane na rynki na całym świecie. Urządzenia produkcyjne są wykorzystywane przez duże firmy farmaceutyczne do opracowywania szczepionek, zastrzyków i produktów leczniczych służących na całym świecie do zwalczania chorób. Spółka ta jest jednym z zaledwie dwóch przedsiębiorstw w Europie, które stosują specjalne pojemniki z funkcją zamrażania i rozmrażania do składowania i transportu substancji na potrzeby przemysłu farmaceutycznego. Po zamrożeniu ciecze tego typu mogą być przechowywane w kontrolowanych instalacjach magazynowych przez kilka lat i są często wysyłane na rynki na całym świecie. Urządzenia produkcyjne są produkowane w systemie modułowym przy użyciu nowoczesnego sprzętu w fabryce w Lieboch, Graz, i są wysyłane w sterylnych warunkach do zakładów produkcyjnych w Europie i poza jej terytorium, gdzie są następnie instalowane i przekazywane do 7

8 eksploatacji przez wykwalifikowanych pracowników i inżynierów. Kredyt obrotowy w wysokości 2,5 mln EUR, objęty w 50 % gwarancją UE, udzielony w Austrii w ramach instrumentu podziału ryzyka w Austrii, pokrywa wysokie zapotrzebowanie Zety na kapitał obrotowy podczas długich okresów realizacji zamówień dotyczących projektowania i produkcji tych urządzeń. Co mają ze sobą wspólnego samochody, dźwigi, pociągi, koparki i kombajny rolnicze? Wszystkie te pojazdy zawierają łożyska, które umożliwiają pracę ich mechanizmów. NBI Bearings Europe jest jednym z wiodących producentów łożysk w Hiszpanii; przedsiębiorstwo to zaopatruje sektor przemysłowy, w tym branżę ropy naftowej i gazu, rolnictwo i przemysł hutniczy. Unikatową cechą łożysk NBI Bearings jest ich specjalna konstrukcja, która chroni je przed brudem i wilgocią oraz wyciekaniem smaru. Badania i rozwój zajmują centralne miejsce w strategii tego przedsiębiorstwa technicy ze szkół wyższych takich jak politechniki w Walencji i Bilbao (Deusto) pracują nad nowymi typami materiałów, technik i kontroli jakości na potrzeby łożysk NBI Bearings. NBI Bearings Europe zatrudnia 32 pracowników, którzy obecnie obsługują rynki w 50 krajach; przedsiębiorstwo planuje rozszerzyć swoją działalność w bliskiej przyszłości. Kredyt obrotowy w wysokości EUR, objęty w 50 % gwarancją UE, udzielony w Hiszpanii w ramach instrumentu podziału ryzyka umożliwił NBI Bearings Europe rozbudowę jej bazy badawczorozwojowej oraz zatrudnienie 6 nowych pracowników w zakładzie technicznym. Konkurencyjność MŚP: COSME Instrument gwarancji kredytowych (LGF) Przedsiębiorstwo KopfNuss GmbH z Hamburga opracowało nowy napój we współpracy z Uniwersytetem w Kilonii. Na rozpoczęcie działalności otrzymali od hamburskiego banku kredyt w wysokości EUR. Kredyt ten był gwarantowany przez KfW w ramach programu COSME i umożliwił urzeczywistnienie tego nowego przedsięwzięcia poprzez sfinansowanie założenia spółki, stworzenia prototypu i wyprodukowania pierwszych butelek. Ten bardzo modny produkt będący całkowicie naturalnym napojem orzeźwiającym bez dodatku cukru i alkoholu wprowadziło na rynek nieco ponad rok temu trzech młodych przedsiębiorców. Po roku wielkość produkcji wzrosła pięciokrotnie. Spółka nawiązała ścisłą współpracę z organizatorami różnego rodzaju imprez i stale rozszerza swoją sieć punktów sprzedaży. Dennis Redepenning, współzałożyciel KopfNuss GmbH, wyjaśnił jej strategię: Jesteśmy w trakcie wprowadzania na rynek drugiego produktu i staramy się o europejskie biooznakowanie dla obu naszych wyrobów. Kontynuujemy wzrost. Naszym celem jest wejście w przyszłym roku na rynek w Berlinie i Monachium. 8

9 Infrastruktura i efektywność energetyczna: Instrument Łącząc Europę i inicjatywa w zakresie obligacji projektowych Wkład Unii umożliwił finansowanie: realizowanego od podstaw projektu dla autostrady A11 w Belgii dzięki emisji obligacji projektowych na kwotę 578 mln EUR i wniesieniu kapitału własnego w wysokości 79,6 mln EUR (przy wkładzie Unii wynoszącym 200 mln EUR); oraz autostrady A7 w Niemczech dzięki emisji obligacji projektowych na kwotę 429 mln EUR. 01aa75ed71a /DOC_1&format=PDF Instrument finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej (PF4EE) Transakcję podpisano z Banco Santander w dniu 26 listopada 2015 r. Działanie to skupia się na inwestycjach energetycznych w sektorze hotelarskim i może wspierać programy PIMASOL i PERRER EE prowadzone przez hiszpański rząd. EBI udzielił pożyczki w wysokości 50 mln EUR, a maksymalną wysokość zabezpieczenia zaangażowanego na potrzeby tej operacji ustalono na kwotę 3,6 mln EUR. Przedsiębiorstwa społeczne i mikroprzedsiębiorstwa: Europejski instrument mikrofinansowy Progress Miena Rust straciła pracę w firmie inżynieryjnej w 2010 r. w związku z redukcją personelu. Zainwestowała w sprzęt do gotowania i cięcia nugatu, dopracowała do perfekcji swój przepis i odkryła, że jej wyrób jest niezmiernie popularny. W lipcu 2012 r. rozpoczęła jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą Miena s Nougat. Do produkcji swoich delikatesowych rzemieślniczych wyrobów cukierniczych Miena stosuje tylko naturalne składniki, które wytwarza ręcznie w swoim domu w Glen of Imaal w hrabstwie Wicklow. Na początku swojej działalności Miena rozprowadzała swój miękki nugat miodowy na targu rolniczym w Marlay Park, w kawiarni Grange Con Café w Blessington w hrabstwie Wicklow oraz na różnych targach żywności i targach handlowych w Dublinie. Od 2014 r. nugat Mieny jest sprzedawany w sklepach z wyrobami rzemieślniczymi, w tym Avoca Handweavers, Donnybrook Fair, wybranych sklepach z kawą i ponad 200 sklepach sieci Super Valu w całym kraju. 9

10 STRESZCZENIE Niniejsze sprawozdanie dotyczy instrumentów finansowych UE obejmujących obszary polityki wewnętrznej i zewnętrznej Unii, które są zarządzane bezpośrednio lub pośrednio przez Komisję. Zawiera ono szczegółowy przegląd poczynionych postępów we wdrażaniu instrumentów finansowych w latach i , zapewniając przejrzystość i rozliczalność w zakresie wykorzystania pieniędzy podatników. W sprawozdaniu wykazano, że centralnie zarządzane instrumenty finansowe uzyskały znaczny finansowy efekt mnożnikowy i pokazano na podstawie obecnie dostępnych dowodów jak instrumenty te realizowały swoje cele strategiczne. Dalsze szczegóły techniczne zawarte są w załączniku. Poniższe wykresy ilustrują wdrażanie instrumentów finansowych pod kątem efektu mnożnikowego w okresach WRF i , na dzień 31 grudnia 2015 r., zarówno w ujęciu zbiorczym, jak i w rozbiciu na poszczególne kategorie (instrumenty dłużne, kapitałowe i mieszane). Jeśli chodzi o instrumenty finansowe na lata Zagregowane zobowiązania oznaczają łączne zobowiązania budżetowe zaciągnięte w odniesieniu do danego instrumentu finansowego 10. Uzyskane finansowanie odpowiada ilości środków finansowych przekazanych kwalifikującym się ostatecznym odbiorcom poprzez odpowiedni mechanizm finansowy, w tym część tego finansowania przypadającą na wkład Unii 11. Uzyskane inwestycje stanowią wydatki na inwestycje kapitałowe, które mają zostać dokonane przez ostatecznego odbiorcę; w wielu przypadkach są one reprezentowane przez łączną kwotę finansowania będącą do dyspozycji ostatecznego odbiory na cele inwestycji, w tym jego fundusze własne. 10 Zobowiązania te obejmują nie tylko wykorzystane środki przeznaczone na określony cel podczas prac nad budżetem, ale także zasoby budżetowe takie jak wkłady EOG, wkłady państw trzecich będące warunkiem uczestniczenia przez nie w instrumencie finansowym lub kwoty przesunięte w ramach budżetu Unii na rzecz danego instrumentu finansowego. 11 Są to zagregowane zobowiązania budżetowe. 10

11 Wykres 1: Instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: SMEG 07, EPMF-G, RSI, RSFF, LGTT, inicjatywa w zakresie obligacji projektowych, FCP-FIS, EDIF GF 1, EFSE, RSL Turcja, GIF (w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji), Marguerite, ENEF w ramach EDIF, ENIF w ramach EDIF, Wsparcie Instrumentu FEMIP, GEEREF, EFEE, GGF, NIF, IFCA i AIF, LAIF Wykres 2: Dłużne instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: SMEG 07, EPMF-G, RSI, RSFF, LGTT, inicjatywa w zakresie obligacji projektowych, FCP-FIS, EDIF GF 1, EFSE, RSL Turcja. 11

12 Wykres 3: Kapitałowe instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: GIF (w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji), Marguerite, ENEF w ramach EDIF, ENIF w ramach EDIF, Wsparcie Instrumentu FEMIP, GEEREF Wykres 4: Mieszane (dłużno-kapitałowe) instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) 12

13 Uwzględnione instrumenty: EFEE, GGF, NIF, IFCA i AIF, LAIF W odniesieniu do instrumentów finansowych na lata koperta budżetowa oznacza środki na zobowiązania przewidziane na ten instrument w całym okresie jego trwania. Docelowe finansowanie oznacza docelową kwotę finansowania na rzecz kwalifikujących się ostatecznych odbiorców (część którego stanowi spodziewane finansowanie, czyli kwota finansowania, która jest spodziewana w wyniku zatwierdzonych operacji). Docelowe inwestycje oznacza ukierunkowane wydatki inwestycyjne, które mają zostać dokonane przez ostatecznego odbiorcę (część którego stanowi spodziewana inwestycja, czyli kwota wydatków inwestycyjnych, która jest spodziewana w wyniku zatwierdzonych operacji). Wykres 5: Instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: LGF w ramach COSME, Inicjatywa UE na rzecz MŚP, EaSI, InnovFin do celów gwarancji dla MŚP, system poręczeń na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego, instrument gwarancji kredytów studenckich, PF4EE, Duże projekty Innovfin, RSDI, System poręczeń 2, EFG, instrument kapitałowy w ramach instrumentu Łącząc Europę, kapitał podwyższonego ryzyka dla MŚP InnovFin, NCFF W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji. 13

14 Wykres 6: Dłużne instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: LGF w ramach COSME, Inicjatywa UE na rzecz MŚP, EaSI, InnovFin do celów gwarancji dla MŚP, system poręczeń na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego, instrument gwarancji kredytów studenckich, PF4EE, Duże projekty Innovfin, RSDI. W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji Wykres 7: Kapitałowe instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: EFG, instrument kapitałowy w ramach instrumentu Łącząc Europę, InnovFin dla MŚP W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji. 14

15 Wykres 8: Mieszane (dłużno-kapitałowe) instrumenty finansowe w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: Mechanizm finansowy na rzecz kapitału naturalnego NCFF W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji Instrumenty wspierane z budżetu Unii, ale wdrażane przez państwa członkowskie w ramach zarządzania dzielonego podlegają odrębnej sprawozdawczości. W odniesieniu do okresu programowania roczne sprawozdanie podsumowujące w sprawie wdrażania instrumentów inżynierii finansowej w ramach EFRR i EFS 12 było publikowane do dnia 1 października każdego roku 13. Począwszy od 2016 r. Komisja przedstawiać będzie zestawienie danych dotyczących postępów we wdrażaniu instrumentów finansowych w ramach zarządzania dzielonego, zgodnie z wymogami dotyczącymi europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na podstawie rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów 14. Przedmiotem odrębnych sprawozdań na mocy rozporządzenia o EFIS 15 są również działania w zakresie finansowania i inwestycji objęte gwarancją budżetową EFIS, które nie są instrumentami finansowymi w rozumieniu rozporządzenia finansowego. 12 Akronimy wyszczególniono w glosariuszu w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym sprawozdaniu. 13 Sprawozdanie za 2014 r. jest dostępne pod adresem: 14 Art. 46 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1303/ Art rozporządzenia (UE) nr 2015/1017. W szczególności, art. 16 ust. 2 wymaga, aby EBI, we właściwych przypadkach we współpracy z EFI, co roku przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z działań EBI w zakresie finansowania i inwestycji objętych rozporządzeniem w sprawie EFIS. Sprawozdanie za 2015 r. można znaleźć tutaj: 15

16 Uzupełnienie niniejszego sprawozdania w sprawie instrumentów na poziomie UE stanowi dokument roboczy służb Komisji, w którym znajdują się szczegółowe tabele i informacje dotyczące instrumentów wdrażanych w trybie zarządzania bezpośredniego i pośredniego w latach i Wykres 9: Instrumenty finansowe na lata łączne zobowiązania budżetowe w rozbiciu na cele, stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mln EUR) Strategiczne sektory docelowe: LGTT, PBI, Marguerite, EFEE, GIF (w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji), RSI, RSFF, EPMF-G, FCP-FIS Strategiczne grupy docelowe: SMEG 07 Strategiczne regiony docelowe nienależące do UE: IFCA, AIF, LAIF, GEEREF, EDIF GF 1, ENEF w ramach EDIF, ENIF w ramach EDIF, EFSE, GGF, wsparcie dla MŚP w ramach RSL Turcja, NIF, Wsparcie Instrumentu FEMIP 16

17 Wykres 10: Instrumenty finansowe na lata łączne zobowiązania budżetowe w rozbiciu na cele, stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mln EUR) Strategiczne sektory docelowe: System poręczeń na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego, instrument gwarancji kredytów studenckich, PF4EE, RSDI, instrument kapitałowy w ramach instrumentu Łącząc Europę, NCFF, InnovFin do celów gwarancji dla MŚP, instrument poręczeń dla spółek o średniej i dużej kapitalizacji InnovFin, Kapitał podwyższonego ryzyka dla MŚP InnovFin, EaSI Strategiczne grupy docelowe: LFG w ramach COSME, Inicjatywa UE na rzecz MŚP, EFG w ramach COSME Strategiczne regiony docelowe nienależące do UE: EDIF GF2 17

18 1. Strategiczne grupy docelowe: MŚP Ogólnie rzecz biorąc, MŚP postrzegane są jako kategoria przedsiębiorstw doświadczających szczególnych trudności w dostępie do finansowania, które pogłębiły się od czasu kryzysu finansowego i zadłużeniowego. Aby usunąć niedociągnięcia rynkowe wynikające z asymetrii informacji, ustanowiono szereg instrumentów gwarancyjnych, aby umożliwić udzielanie bardziej ryzykownemu segmentowi przedsiębiorstw większych kredytów na korzystniejszych warunkach. Celem tych instrumentów jest wspieranie rozwoju ogólnoeuropejskiego rynku finansowania MŚP oraz usunięcie niewydolności rynku, który to problem można lepiej rozwiązać na szczeblu UE ze względu na jego rozpowszechnienie. Dlatego też instrumenty te pozwalają uzyskać korzyści skali i upowszechnić najlepsze praktyki. 1. System poręczeń dla MŚP (SMEG07) w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji poprawił dostęp MŚP do finansowania dłużnego. Na dzień 30 września 2015 r. z kredytów objętych gwarancją, udzielonych na kwotę 20 mld EUR, skorzystało w latach łącznie ponad MŚP, a liczba ta stale rośnie. 2. Instrument pożyczkowo-gwarancyjny w ramach programu COSME, będący kontynuacją SMEG07, oferuje MŚP ograniczone co do wysokości gwarancje w zakresie finansowania dłużnego, w drodze pożyczek lub leasingu, w celu zmniejszenia szczególnych trudności, jakie napotykają rentowne MŚP w dostępie do finansowania, ze względu na ich postrzegane wysokie ryzyko lub brak wystarczających dostępnych zabezpieczeń. Do końca 2015 r. Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) zakończył badania due diligence i podpisał umowy gwarancji z 26 pośrednikami finansowymi na łączną kwotę ponad 7 mld EUR. Szacuje się, że łączna zmobilizowana kwota finansowania na lata wyniesie od 14,3 do 21,5 mld EUR i trafi ona do MŚP. 3. Inicjatywa UE na rzecz MŚP, opracowana jako instrument stanowiący odpowiedź na kryzys, dostarcza nieograniczonych gwarancji lub sekurytyzacji służących lepszemu dostępowi do finansowania dla MŚP, w tym MŚP innowacyjnych i reprezentujących wysokie ryzyko. Jest to instrument wspólny, łączący środki dostępne w ramach programów COSME i Horyzont 2020 z zasobami państw członkowskich w ramach EFRR-EFRROW, przy współpracy EBI i EFI, którego celem jest zwiększenie akcji kredytowej na rzecz MŚP. Pierwszy system gwarancji w ramach inicjatywy na rzecz MŚP został utworzony we współpracy z Hiszpanią. Przewiduje się, że kwota zaangażowania ze strony EFRR i w ramach inicjatywy Horyzont 2020 wynosząca 692 mln EUR wesprze nowe kredyty dla MŚP w Hiszpanii w wysokości mln EUR (dla wszystkich hiszpańskich regionów). Malta była drugim państwem członkowskim UE, które zdecydowało się uczestniczyć w instrumencie nieograniczonych gwarancji w ramach inicjatywy na rzecz MŚP. Wkład Malty w ramach EFRR wynoszący 15 mln EUR zmobilizuje finansowanie na rzecz MŚP w kwocie ponad 60 mln EUR. 18

19 Również MŚP mają szczególne trudności z pozyskiwaniem inwestycji kapitałowych: europejski rynek venture capital dotknęło w latach spowolnienie aktywności w segmencie private equity, jeśli chodzi o pozyskiwanie środków finansowych, poziom inwestycji (mimo nieznacznego ożywienia w 2014 r.) i warunki jej zbycia; rynek ten jest nadal rozdrobniony na poszczególne kraje i tym bardziej zależny od działania inwestorów publicznych. Wsparcie za pomocą instrumentów finansowych na poziomie UE ma kluczowe znaczenie w walce z tym rozdrobnieniem. Stworzono szereg instrumentów finansowania kapitałowego w celu wzmocnienia wewnętrznego rynku venture capital poprzez likwidowanie niedoskonałości rynku napotykanych przez podmioty (w szczególności przez MŚP będące na wczesnym etapie działalności, które mają duży potencjał wzrostu), aby wprowadzania na rynek innowacji i tworzenie miejsc pracy o wysokiej wartości dodanej. 1. Instrument kapitałowy na rzecz wzrostu (EFG) w ramach programu COSME, będący kontynuacją GIF2, ma na celu przyczynienie się do korzystania na większą skalę z finansowania kapitałowego przez MŚP znajdujące się w fazie rozwoju oraz zwiększenie dostępności tego finansowania. W odniesieniu do okresu oczekuje się, że orientacyjne zobowiązania w wysokości 546 mln EUR wygenerują inwestycje venture capital sięgające od 2,6 do 3,9 mld EUR, które trafią do ok MŚP. Wykres 11: Instrumenty finansowe na rzecz MŚP w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: SMEG

20 Wykres 12: Instrumenty finansowe na rzecz MŚP w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: LFG w ramach COSME, Inicjatywa UE na rzecz MŚP, EFG w ramach COSME. W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji 2. Strategiczne sektory docelowe: infrastruktura materialna i niematerialna. Sektory strategiczne obejmują szeroko pojęte sektory infrastrukturalne, do których zalicza się zarówno infrastrukturę materialna, jak i niematerialną, taką jak badania i innowacje Badania naukowe i innowacje Dowody, że większe przedsiębiorstwa o ustalonej pozycji, prowadzące intensywną działalność badawczą i innowacyjną mają trudności z dostępem do finansowania dłużnego na potrzeby innowacyjnych projektów, są niejednoznaczne i z metodologicznego punktu widzenia trudniejsze do ustalenia. Przeprowadzone niedawno badanie ekonometryczne 16 oraz wiedza empiryczna wskazują jednak, że popyt na finansowanie dłużne na potrzeby badań naukowych i innowacji znacznie przewyższa obecną podaż. Aby zaspokoić potrzeby finansowe związane z badaniami i innowacjami, które są prawie niemożliwe do pełnego zaspokojenia na poziomie krajowym, Komisja stworzyła mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka ( ) oraz, w ramach programu Horyzont 16 Komisja Europejska, Ocena ex ante programu Horyzont 2020, 2013 r. 20

21 2020, mechanizmy Duże projekty InnovFin, InnovFin do celów finansowania wzrostu spółek o średniej kapitalizacji oraz InnovFin do celów gwarancji dla spółek o średniej kapitalizacji. 1. Mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka ( ) oferuje kredyty i pożyczki lub finansowanie hybrydowe bądź typu mezzanine, aby poprawić dostęp do finansowania ryzyka dla projektów naukowo-badawczych i innowacyjnych. Wkład Unii z tytułu mechanizmu finansowania opartego na podziale ryzyka w latach , wynoszący 961 mln EUR, umożliwił finansowanie w wysokości ponad 10,22 mld EUR w stosunku do spodziewanych 11,31 mld EUR; 2. Instrument obsługi kredytów na działalność naukowo-badawczą i innowacyjną w ramach programu Horyzont 2020 ( ), będący kontynuacją mechanizmu finansowania opartego na podziale ryzyka, oferuje również kredyty i pożyczki lub finansowanie hybrydowe bądź typu mezzanine, aby poprawić dostęp do finansowania ryzyka dla projektów naukowo-badawczych i innowacyjnych. W odniesieniu do okresu wkład UE w wysokości mln EUR ma na celu uruchomienie finansowania w wysokości mln EUR, z którego skorzystają ostateczni odbiorcy. Do końca 2015 r. wkład UE wynoszący łącznie 645,5 mln EUR pozwolił już zmobilizować finansowanie w wysokości 2 399,2 mln EUR. 3. Instrument podziału ryzyka (RSI) w ramach siódmego programu ramowego jest specjalnym instrumentem gwarancyjnym na potrzeby finansowania pożyczek i leasingu, wypełniającym lukę w dostępności finansowania dla innowacyjnych MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji (przedsiębiorstw zatrudniających do 499 pracowników). Dostarczył on dotychczas niemal 2,34 mld EUR w formie gwarancji i kontrgwarancji 37 bankom i towarzystwom gwarancyjnym, co umożliwi im wsparcie ok innowacyjnych MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji. Do końca 2015 r. wielkość udzielonego finansowania wyniosła ponad 2,3 mld EUR przy wkładzie Unii wynoszącym 270 mln EUR. 4. InnovFin do celów gwarancji dla MŚP w ramach programu Horyzont 2020, będący kontynuacją instrumentu dla innowacyjnych MŚP i małych spółek o średniej kapitalizacji w latach powinien zmobilizować pożyczki w łącznej wysokości ok. 9,5 mld EUR, przy wkładzie Unii wynoszącym ok mln EUR. Oczekuje się, że do 2015 r. całkowite finansowanie wspierane przez wkład Unii wyniesie około 3,7 mld EUR, z czego 310 mln EUR zostało już przekazane. 5. Instrument na rzecz Wysokiego Wzrostu i Innowacji w MŚP (GIF) w ramach Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji ma na celu zwiększenie ilości dostępnego finansowania kapitałowego dla innowacyjnych MŚP na wczesnym etapie rozwoju (GIF1) oraz na etapie wzrostu (GIF2). Do końca 2015 r. łączna kwota 625,2 mln EUR z tytułu zobowiązań netto z budżetu Unii wsparła 43 fundusze venture capital i 437 ostatecznych odbiorców, mobilizując blisko 1,25 mld EUR finansowania kapitałem własnym. 6. Kapitał podwyższonego ryzyka dla MŚP InnovFin w ramach programu Horyzont 2020, będący kontynuacją GIF1, ma na celu poprawę dostępu do finansowania 21

22 ryzyka dla ukierunkowanych na badania naukowe i innowacje MŚP będących na wczesnym etapie działalności i małych spółek o średniej kapitalizacji. Koperta wynosząca 460 mln EUR, zaplanowana orientacyjnie na lata , powinna zmobilizować finansowanie kapitałowe w wysokości ok. 2,7 mld EUR Infrastruktura, działania w dziedzinie klimatu, środowisko i efektywność energetyczna Infrastruktura transportowa, telekomunikacyjna i energetyczna odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju i zrównoważonym wzroście gospodarczym w sytuacji, gdy przedsiębiorstwa prywatne różnej wielkości i przedsiębiorstwa publiczne działają wspólnie w celu uzyskania koniecznych rezultatów. Infrastruktura poprawia wydajność gospodarki, umożliwiając jej wzrost, oraz ułatwia wzajemne połączenia na rynku wewnętrznym. Ponadto efektywność energetyczna i jej wspieranie nabierają coraz większego znaczenia w Unii, w szczególności w obliczu stojącego przed nią celu zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20 % do 2020 r., oraz innych celów wyznaczonych na późniejsze lata. Celem interwencji finansowej UE w tych sektorach jest przyczynienie się do usunięcia słabych punktów europejskich rynków kapitałowych. Unijne programy instrumentów finansowych dla różnych podsektorów (transport i infrastruktura energetyczna, efektywność energetyczna, w tym działania na rzecz ochrony środowiska i działania w dziedzinie klimatu oraz ICT), rozpoczęte w okresie lub planowane na okres , są następujące: 1. Instrument gwarancji kredytowych dla projektów TEN-T (LGTT) to instrument dłużny służący do finansowania projektów w zakresie transeuropejskich sieci transportowych i energetycznych. Na dzień 31 grudnia 2015 r. całkowita niezrealizowana gwarancja udzielona w ramach tego instrumentu wyniosła łącznie 472 mln EUR i obejmowała pięć projektów, które powinny zaowocować inwestycjami (kapitałowymi, dłużnymi, dotacjami) na kwotę 11,6 mld EUR. W ocenie ex post Komisji z 2014 r. stwierdzono, że wpływ LGTT był zawsze pozytywny w miejscu stosowania tego instrumentu, ale niewystarczający, aby osiągnąć jego szerzej zakrojone cele. 2. W ramach instrumentu Łącząc Europę : a. inicjatywa w zakresie obligacji projektowych (PBI, WRF ), której celem jest zmobilizowanie finansowania przez rynki kapitałowe projektów infrastrukturalnych w obszarze transeuropejskich sieci transportowych, sieci energetycznych i sieci szerokopasmowych. Na dzień dzisiejszy w odniesieniu do szeregu transakcji nastąpiło zamknięcie finansowe w ramach etapu pilotażowego inicjatywy PBI: i. Na koniec 2015 r. projekty realizowane w ramach wsparcia jakości kredytowej obligacji projektowych, w które Unia wniosła wkład w 22

23 wysokości 230 mln EUR, już przyczyniły się do udostępnienia 335 mln EUR finansowania na potrzeby pięciu kwalifikujących się projektów, a zatem miały duży wpływ na realną gospodarkę UE, w tym na łączny poziome inwestycji wynoszący niemal 3 mld EUR; ii. wkład Unii w TEN-T wsparł finansowanie: - portu w Calais; umowę o finansowanie podpisano w lipcu 2015 r. Łączny koszt projektu w wysokości 863 mln EUR sfinansowano za pomocą obligacji projektowych na kwotę 504 mln EUR, a pozostała kwota 358 mln EUR pochodziła z innych źródeł. Całkowite wsparcie jakości kredytowej obligacji projektowych wynosi EUR; - budowa autostrady A11 w Belgii. Łączny koszt projektu w wysokości 657,5 mln EUR sfinansowano za pomocą obligacji projektowych na kwotę 577,9 mln EUR i kapitału własnego w wysokości 79,6 mln EUR; całkowite udzielone wsparcie jakości kredytowej obligacji projektowych wynosi EUR; - budowa autostrady A7 w Niemczech. Łączny koszt projektu w wysokości 772,6 mln EUR sfinansowano częściowo za pomocą obligacji projektowych na kwotę 429,1 mln EUR; kwota wsparcia jakości kredytowej obligacji projektowych wynosi ogółem EUR; oraz iii. Wkład z budżetu Unii na rzecz sektora ICT, wynoszący 20 mln EUR, umożliwił również wsparcie kwotą ok. 38 mln EUR jakości kredytowej obligacji na kwotę ok. 189 mln EUR emitowanych przez francuskiego operatora usług szerokopasmowych; b. dłużny instrument podziału ryzyka w ramach instrumentu Łącząc Europę będzie ukierunkowany na projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania w sektorach transportu, sieci szerokopasmowych i sieci energetycznych. Począwszy od roku 2015, instrument ten będzie opierał się na istniejącej inicjatywie w zakresie obligacji projektowych i gwarancji kredytowej dla projektów w zakresie transeuropejskich sieci transportowych TEN-T. Przy założeniu, że całość przydziału z budżetu w wysokości 2,4 mld EUR będzie udostępniona na potrzeby tego instrumentu, dzięki wkładowi Unii można będzie zmobilizować łączne finansowanie w wysokości od 18 do 45 mld EUR. c. Instrument kapitałowy w ramach instrumentu Łącząc Europę ma na celu wspieranie finansowania inwestycji MŚP w sieci szerokopasmowe poprzez ustanowienie funduszu inwestycji w sieci szerokopasmowe. Na lata planowane jest wstępnie przyjęcie zobowiązania w wysokości 100 mln EUR. 23

24 3. Instrumenty finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej (PF4EE), finansowane w ramach programu LIFE, będą oferować między innymi mechanizm podziału ryzyka zmniejszający ryzyko kredytowe ponoszone przez pośredników finansowych przy udzielaniu kredytów i pożyczek podmiotom z sektora efektywności energetycznej, w połączeniu z pomocą techniczną na rzecz pośredników finansowych związaną z budowaniem nowego segmentu rynkowego. Oczekuje się, że wkład Unii wynoszący 80 mln EUR pozwoli zmobilizować w latach inwestycje sięgające ogółem 540 mln EUR. Opierając się na pierwszych trzech operacjach podpisanych w 2015 r. (w Republice Czeskiej, Hiszpanii i Francji) i istniejącym rurociągu, EBI stawia sobie jednak obecnie za cel osiągnięcie kwoty 1 mld EUR nowych inwestycji w efektywność energetyczną; 4. Europejski Fundusz na rzecz Energii, Zmiany Klimatu i Infrastruktury 2020 (fundusz Marguerite) jest ogólnoeuropejskim funduszem kapitałowym wspierającym inwestycje w infrastrukturę w sektorach transportu (TEN-T), energii (TEN-E) i odnawialnych źródeł energii w państwach członkowskich. Wkład Unii wynoszący 80 mln EUR ma na celu wsparcie finansowania wynoszącego ok. 10 mld EUR, z której to docelowej kwoty udało się już zmobilizować 4,9 mld EUR w formie finansowania kapitałowego i dłużnego. Do dnia 31 grudnia 2015 r. fundusz zobowiązał się przeznaczyć 295 mln EUR inwestycji kapitałowych na trzy projekty TEN-T i siedem projektów z zakresu energii odnawialnej; 5. Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej (EFEE), wydzielony z Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej (EPENG), inwestuje w projekty z zakresu efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii i ekologicznego transportu miejskiego. Do końca grudnia 2015 r. fundusz ten otrzymał już wkład Unii w wysokości 125 mln EUR, co umożliwiło przeznaczenie 120 mln EUR finansowania na cele 10 projektów reprezentujących łącznie 219 mln EUR inwestycji. Pomoc techniczna oferowana przez EFEE okazała się być pomocna organom publicznym w przygotowywaniu projektów przeznaczonych do finansowania. 6. Mechanizm finansowy na rzecz kapitału naturalnego będzie służyć finansowaniu projektów pilotażowych generujących dochód lub przynoszących oszczędności, które to projekty promują ochronę, odnowę i poprawę kapitału naturalnego (oraz zarządzanie tym kapitałem), by osiągnąć cele Unii w dziedzinie przyrody i różnorodności biologicznej oraz dostosowywania się do zmiany klimatu. Planowany wkład Unii na potrzeby fazy pilotażowej wynosi 60 mln EUR, z czego zaangażowano już połowę Przedsiębiorstwa społeczne i mikroprzedsiębiorstwa Wśród przedsiębiorstw dotkniętych trudnościami w dostępie do kredytowania szczególnej uwagi wymagają przedsiębiorstwa społeczne z powodu korelacji między kapitałem 24

25 społecznym a wzrostem gospodarczym. Ich podstawowym zadaniem jest osiąganie mierzalnych i pozytywnych skutków społecznych. Jednak fakt, iż przedsiębiorstwa społeczne nie są nastawione przede wszystkim na osiąganie maksymalnych zysków, pogłębia jeszcze bardziej trudności w dostępie do finansowania, jako że tradycyjni bankierzy niechętnie analizują ich biznesplany i analiza ta nastręcza im trudności. Większość przedsiębiorstw społecznych ma niewielkie lub bardzo małe rozmiary i pozyskuje finanse na swoją działalność na rynku mikrofinansowym. Europejski sektor mikrofinansowy charakteryzuje się stałym spadkiem kredytowania bankowego, ograniczonymi możliwościami wsparcia mikrofinansowania przez państwo, a jednocześnie wysokim popytem na rynku. Sytuacja ta wskazuje, że wciąż istnieją wyraźne przesłanki do interwencji na szczeblu UE polegającej na udostępnieniu instytucjom mikrofinansowym rozwiązań służących podziałowi ryzyka i finansowaniu. W szczególności, badania wykonane dla Komisji wskazują, że wysoki poziom bezrobocia młodzieży w kilku państwach członkowskich UE wymaga dalszego wspierania przedsiębiorczości sprzyjającej włączeniu społecznemu, będącej jednym ze sposobów wejścia (ponownego wejścia) na rynek pracy. Oferowanie mikrokredytów stanowi ważne narzędzie w tej dziedzinie 17. Ogromna różnorodność podmiotów instytucjonalnych i oferowanych produktów wymaga stosowania szczególnych instrumentów mikrofinansowych i społecznych ułatwiających dostęp do kredytów i pożyczek dla przedsiębiorstw społecznych i mikroprzedsiębiorstw, które wciąż napotykają w tym zakresie jeszcze większe trudności niż inne MŚP, mimo iż odgrywają ważną rolę w tworzeniu miejsc pracy. 1. Europejski instrument mikrofinansowy Progress ( ) składa się z: a. instrumentu gwarancji, który dostarczył do 20 % ograniczonych co do wysokości gwarancji dla portfeli mikropożyczek udzielonych mikroprzedsiębiorstwom przez pośredników; oraz b. Fonds Commun de Placement/Fonds d Investissement Spécialisé wyspecjalizowanego funduszu inwestycyjnego, którego celem jest zwiększenie dostępu do mikrofinansowania za pomocą szeregu produktów finansowych (w szczególności kredytów i pożyczek). Na dzień 30 września 2015 r. w ramach tych instrumentów udzielono ostatecznym odbiorcom mikropożyczek na łączną kwotę 390 mln EUR (pierwotnie zakładano udzielenie mikropożyczek na kwotę 500 mln do 2018 r.). Instrument ten jest na dobrej drodze do osiągnięcia pierwotnie wyznaczonego celu, gdyż do 2018 r. będą udzielane nowe pożyczki i kredyty; 17 Evers & Jung: Study on imperfections in the area of microfinance and options how to address them through an EU financial instrument (2014). 25

26 2. Program Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI) Mikrofinanse i przedsiębiorczość społeczna, będący kontynuacją wymienionych powyżej instrumentów, ma na celu zwiększenie dostępu słabszych grup społecznych i mikroprzedsiębiorstw do mikrofinansowania poprzez wspieranie podmiotów udzielających mikropożyczek i wspieranie rozwoju przedsiębiorstw społecznych. Przewidywany wkład Unii wynoszący 96 mln EUR ma na celu zmobilizowanie finansowania w łącznej wysokości 528 mln EUR na rzecz ostatecznych odbiorców Sektory edukacji, kultury i sektor kreatywny Jako forma akumulacji kapitału ludzkiego edukacja jest podstawowym źródłem wzrostu gospodarczego, ale przyczynia się również do sprawiedliwości i spójności społecznej, gdy mają do niej dostęp studenci reprezentujący różne środowiska społeczno-gospodarcze. Udowodniono również, że mobilność studentów w znacznym stopniu wpływa na rozwój społeczny i gospodarczy. Instrument gwarancji kredytów studenckich jest nowym instrumentem finansowym UE w ramach programu Erasmus+, który ma na celu wspieranie mobilności, równego dostępu i podnoszenia poziomu studiów dzięki gwarancjom dla instytucji finansowych udzielających studentom korzystnych kredytów na studia magisterskie w innym państwie w ramach programu Erasmus+. Program ten uruchomiono w 2015 r. i pierwsze banki skorzystały z instrumentu gwarancji, udzielając kredytów dla studentów studiów magisterskich na kwotę sięgającą 60 mln EUR. W 2015 r. wypłacono pierwsze kredyty dla studentów studiów magisterskich objęte gwarancją Erasmus +. Planowany na lata wkład Unii w wysokości 517 mln EUR powinien wesprzeć kredyty do łącznej wysokości 3 mld EUR, z których skorzysta około studentów. System poręczeń na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego w ramach programu Kreatywna Europa dostarczy gwarancji bankom obsługującym MŚP działające w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, zwiększając w ten sposób potencjał finansowy tych sektorów. Program ten rozpocznie się w 2016 r., a łączną kwotę dodatkowych kredytów na rzecz tych sektorów wspartą przez wkład Unii w wysokości 121 mln EUR szacuje się na ok. 690 mln EUR; 26

27 Wykres 13: Instrumenty finansowe na rzecz sektorów strategicznych w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: EPMF-G, RSI, RSFF, LGTT, PBI, FCP-FIS, GIF, Marguerite, EFEE. Wykres 14: Instrumenty finansowe na rzecz sektorów strategicznych w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: EaSI, InnovFin do celów gwarancji dla MŚP, system poręczeń na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego, instrument gwarancji kredytów studenckich, PF4EE, instrument poręczeń dla spółek o średniej i dużej kapitalizacji InnovFin, RSDI, instrument kapitałowy w ramach instrumentu Łącząc Europę, Kapitał podwyższonego ryzyka dla MŚP InnovFin, NCFF W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji 27

28 3. Cel strategiczny: regiony nienależące do UE 3.1. Kraje objęte procesem rozszerzenia 18 Dostęp do finansowania kredytowego jest nadal jednym z największych problemów dla MŚP z Bałkanów Zachodnich, mimo iż stają się one najbardziej efektywnym segmentem transformowanych gospodarek oraz fundamentem wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nie mogąc wykazać się historią finansową, MŚP będące na wczesnym etapie działalności mają niemal zerowe szanse na uzyskanie dostępu do finansowania bankowego. Dostęp do finansowania w sektorze energetycznym wydaje się być generalnie niełatwy. Rozwiązaniu tych problemów służą następujące instrumenty: 1. instrument gwarancyjny w ramach instrumentu rozwoju przedsiębiorczości i innowacji dla Bałkanów Zachodnich (EDIF GF1), mający na celu wzmocnienie rozwoju społeczno-gospodarczego poprzez stworzenie warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi innowacyjnych MŚP o dużym potencjale. Szacuje się, że wkład Unii w EDIF GF1 wynoszący blisko 22 mln EUR powinien zmobilizować finansowanie na łączną kwotę 118 mln EUR; 2. Instrument gwarancyjny II w ramach instrumentu rozwoju przedsiębiorczości i innowacji dla Bałkanów Zachodnich (EDIF GF2), będący kontynuacją EDIF GFI, ma również na celu wzmocnienie rozwoju społeczno-gospodarczego poprzez stworzenie warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi innowacyjnych MŚP o dużym potencjale. Szacuje się, że wkład Unii w EDIF GF2 wynoszący 17,5 mln EUR powinien zmobilizować finansowanie na łączną kwotę ponad 94,5 mln EUR; 3. Fundusz rozwoju przedsiębiorczości (ENEF) w ramach EDIF ma na celu wzmocnienie rozwoju społeczno-gospodarczego w tym regionie, tworząc warunki sprzyjające powstawaniu i rozwojowi innowacyjnych MŚP o dużym potencjale będących na etapie ekspansji i rozwoju. Przewiduje się, że wkład finansowy UE w wysokości 11 mln EUR zmobilizuje łączne finansowanie/inwestycje na kwotę 77 mln EUR (uwzględniony jest tutaj wkład dodatkowy instrumentu współfinansowania Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR)) po pierwszym zamknięciu. Po drugim zamknięciu przewidywana łączna kwota finansowania/inwestycji wyniesie ok. 110 mln EUR (wliczając w to wkład EBOR); 4. Fundusz wspierania innowacji w przedsiębiorstwach (ENIF) w ramach EDIF wspiera rozwój społeczno-gospodarczy w Bałkanach Zachodnich, tworząc warunki sprzyjające powstawaniu i rozwojowi innowacyjnych MŚP będących na wczesnym etapie działalności. Oczekuje się, że wkład Unii wynoszący 21,2 mln EUR pozwoli zmobilizować w latach finansowanie sięgające 50 mln EUR; 18 Była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra, Serbia, Turcja i Albania. Poza tym dwa kraje będące potencjalnymi kandydatami: Bośnia i Hercegowina oraz Republika Kosowa. Islandia zawiesiła negocjacje w sprawie przystąpienia i nie chce już być uważana za kraj kandydujący. 28

29 5. Europejski Fundusz na rzecz Europy Południowo-Wschodniej (EFSE) jest formą partnerstwa publiczno-prywatnego służącego przyciągnięciu kapitału z sektora prywatnego z przeznaczeniem na udzielanie kredytów i pożyczek na rzecz mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych. Wkład Unii w wysokości niemal 88 mln EUR pozwolił do tej pory zmobilizować finansowanie wynoszące ogółem 3,8 mld EUR, z którego skorzystało ostatecznych odbiorców w regionie objętym procesem rozszerzenia; 6. Fundusz Ekologia na rzecz Wzrostu (GGF) dostarcza ukierunkowane finansowanie na cele projektów z zakresu efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii, aby wspomóc kraje docelowe w ograniczeniu emisji CO 2 i zużycia energii. Wkład Unii wynoszący 38,6 mln EUR powinien zmobilizować finansowanie na rzecz ostatecznych odbiorców sięgające 368 mln EUR. Jak dotąd z instrumentu tego udzielono finansowania w wysokości 289 mln EUR na rzecz ponad ostatecznych odbiorców za pośrednictwem 32 instytucji partnerskich z 11 krajów partnerskich. 7. Wsparcie kredytowe dla MŚP w Turcji ma na celu złagodzenie skutków kryzysu dla MŚP, przyczynienie się do rozwoju gospodarki tureckiej i pobudzenie zatrudnienia. Wkład Unii wynoszący 30 mln EUR pozwolił do tej pory zmobilizować finansowanie wynoszące ogółem 300 mln EUR, z którego skorzystało 265 ostatecznych odbiorców Kraje objęte europejską polityką sąsiedztwa 19 Finansowane przez UE programy służą wspieraniu m.in. zrównoważonego, sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu oraz tworzeniu sprzyjającego inwestycjom klimatu w krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa. UE kontynuuje realizację powiązanych strategicznych celów swej polityki sąsiedztwa, tworząc lepsze gazociągi i rurociągi międzysystemowe pomiędzy UE a krajami objętymi europejską polityką sąsiedztwa, odpowiadając na wyzwania związane z naszym wspólnym środowiskiem i promując inteligentny wzrost poprzez wspieranie MŚP za pomocą następujących instrumentów: 1. sąsiedzki fundusz inwestycyjny (NIF), który ma na celu stworzenie lepszych i bardziej zrównoważonych połączeń wzajemnych sieci transportowych i energetycznych między UE a państwami objętymi europejską polityką sąsiedztwa oraz wzajemnie między tymi państwami, poprawę efektywności energetycznej i zarządzania popytem, promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego; działania mające na celu łagodzenie zmiany klimatu i przystosowania się do niej, a także usuwanie zagrożeń dla środowiska naturalnego w szerszym zakresie oraz wspieranie inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego 19 Armenia, Azerbejdżan, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Mołdawia, Maroko, Palestyna, Tunezja, Ukraina (członkowie w pełni uczestniczący w EPS), Algieria (negocjująca obecnie przystąpienie do EPS), Białoruś, Libia, Syria (poza większością struktur EPS); zob. również 29

30 sprzyjającego włączeniu społecznemu przez wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, sektora społecznego, w tym rozwoju kapitału ludzkiego, oraz rozwoju infrastruktury miejskiej. W latach wkład Unii wynoszący ok mln EUR zmobilizował finansowanie w łącznej wysokości niemal 13,8 mld EUR (w tym 12,3 mld EUR ze strony europejskich instytucji finansowych), a łączny koszt finansowanych w ten sposób projektów jest szacowany na 28,8 mld EUR; 2. Instrument Eurośródziemnomorskiego Partnerstwa i Inwestycji (FEMIP) dostarcza kapitału sektorowi prywatnemu w państwach partnerskich basenu Morza Śródziemnego, na takich samych warunkach jak robią to inni inwestorzy komercyjni w tym regionie, w celu tworzenia, restrukturyzacji i wspierania rozwoju przedsiębiorstw. Łączny wkład Unii wynosi obecnie 224 mln EUR i wspiera finansowanie na łączną kwotę ponad 6,7 mld EUR; 3.3. Państwa objęte Instrumentem Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju W niektórych państwach spoza UE brak dobrze funkcjonujących instytucjonalnych ram prawnych służących ochronie praw majątkowych, wyeliminowaniu niedoskonałości rynku i dostarczeniu zachęt do podejmowania inicjatyw prywatnych leży często u podstaw zapóźnienia sektora MŚP, niedostatku infrastruktury i powszechnego niedoinwestowania obszarów takich jak zdrowie, edukacja i ochrona środowiska. Głównym wyzwaniem dla UE w jej polityce zewnętrznej jest zatem rozwiązanie tych problemów poprzez finansowanie wartościowych MŚP, infrastruktury i inwestycji produkcyjnych. Unia dokonuje tego dzięki następującym instrumentom: 1. Instrument Inwestycyjny dla Azji Środkowej (IFCA) oraz Instrument Inwestycyjny dla Azji (AIF), których zadaniem jest wspieranie inwestycji i kluczowych infrastruktur, ze szczególnym naciskiem na poprawę infrastruktury energetycznej, lepszą ochronę środowiska i wzrost MŚP. W chwili obecnej całkowity budżet wynosi 287,6 mln EUR. Dotychczas wkłady IFCA, wynoszące 119 mln EUR, pozwoliły zmobilizować ok. 828 mln EUR inwestycji, a wkłady AIF w wysokości 89 mln EUR ok mln EUR inwestycji. 2. Instrument Inwestycyjny dla Ameryki Łacińskiej (LAIF) ma na celu wspieranie inwestycji i infrastruktury w sektorach transportu, energetyki i ochrony środowiska oraz wspieranie rozwoju sektora społecznego i prywatnego w krajach Ameryki Łacińskiej. W latach LAIF udostępnił 232 mln EUR finansowania na cele 28 projektów reprezentujących łącznie inwestycje na kwotę niemal 6,9 mld EUR (przy czym wkład kwalifikujących się EFI wyniósł ok. 3,3 mld EUR). LAIF został ponownie ustanowiony w 2014 r. w ramach wieloletnich ram finansowych początkowa alokacja na jego cel wyniosła 30 mln EUR; przewidywany całkowity budżet na cały okres wynosi 320 mln EUR; 30

31 3. Globalny Fundusz Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej (GEEREF) ma na celu wspieranie efektywności energetycznej i energii odnawialnej w krajach rozwijających się i gospodarkach w okresie przejściowym. Łączne inwestycje zmobilizowane dzięki wkładowi UE wynoszącemu 81 mln EUR wyniosły na koniec 2015 r. ok. 892 mld EUR. Wykres 15: Instrumenty finansowe na rzecz regionów nienależących do UE, w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: EDIF GF1, EFSE, wsparcie dla MŚP w ramach RSL Turcja, ENEF w ramach EDIF, ENI w ramach ENEF, Wsparcie Instrumentu FEMIP, GEEREF, GGF, NIF, IFCA-AIF, LAIF 31

32 Wykres 16: Instrumenty finansowe na rzecz regionów nienależących do UE, w latach , stan na dzień 31 grudnia 2015 r. (w mld EUR) Uwzględnione instrumenty: EDIF GF2 W tym aktualizacje wstępnej koperty budżetowej oraz odpowiednich kwot finansowania i inwestycji 32