Seminarium nt. Konwencji LRTAP i kierunków dalszego jej rozwoju Warszawa, 21 marca 2011 r.

Transkrypt

1 Seminarium nt. Konwencji LRTAP i kierunków dalszego jej rozwoju Warszawa, 21 marca 2011 r. Ekspercka, wstępna ocena możliwości spełnienia przez Polskę pułapów emisji zanieczyszczeń w roku 2020 negocjowanych w ramach Autorzy: Zygmunt Parczewski Igor Tatarewicz & Adam Umer Ekspertyza opracowana w ramach umowy z IOŚ Warszawa, grudzień_2010 styczeń_2011 Plan prezentacji 1. Cel i zakres (podstawa i ramy ekspertyzy) 2. Główna teza ekspertyzy 3. Zastosowane podejście 4. Główne wyniki (przykładowe) 5. Wnioski i rekomendacje autorskie 1

2 Cel i ramy ekspertyzy 1. Cel: Wstępne oszacowanie potencjalnych, wariantowych kosztów dostosowania do wymagań pułapów emisji zanieczyszczeń wyznaczonych w scenariuszach IIASA dla roku 2020; 2. Ramy analizy (analiza i ocena): Raporty IIASA z sierpnia- września 2010 r., (tzw. NEC nr 7 i CIAM-1) Scenariusz polityki energetycznej Polski do 2030 r. (POL2030) Założenia rozwojowe z V Raportu rządowego dla Konwencji (VRAP) Raporty inwentaryzacyjne KASHUE- KOBIZE ( ) oraz GUS Zanieczyszczenia emisje roczne: SO2, NOx, PM2.5, NH3, NMLZO Ekspercka, wariantowa ocena dodatkowych kosztów energetyki zawodowejzałożenie osiągnięcia pułapów krajowych emisji w 2020 r. jak w raportach IIASA Weryfikacja dostępności i jakości danych dot. NH3 i NMLZO Główna teza ekspertyzy: TEZA: Kluczowe znaczenie co do możliwości, lub ich braku, ratyfikacji zrewidowanego Protokołu z Goeteborga mieć będzie sposób wdrożenia dyrektyw, np. IED (2010/75/UE) ze względu na: - Koszty i wydolność finansową spółek wdrażających: IED, pakiet klimatyczny (ETS, OZE, CCS, EE) + nowe inwestycje, - Koordynację działań i harmonogram wdrożeń (bezpieczeństwo energetyczne & instrumenty wsparcia). - Brak oszacowań realności wywiązania się z podjętych już obowiązków redukcyjnych a wkrótce zapewne i dyrektywy CAFE. Problem: brak precyzyjnej znajomości kosztów (i efektów) PODSTAWOWYCH (kwota wg IIASA ~ 9 mld /a =~ 2,16% PKB Polski w 2020 r) 2

3 Zastosowane podejście: Scenariusz/ dokument polityka energetyczna Polski do 2030 r ekspertyza autorska NEC Raport IIASA - scenariusz P09 ekspertyza autorska NEC Raport IIASA - scenariusz P09 ekspertyza autorska Oznaczenie w ekspertyzie Cel badania w ekspertyzie Baza (podstawa) i kryterium oceny porównywanych scenariuszy/ wariantów POL2030 SCEN-1 BAZOWY-CLE SCEN-2 BAZOWY-TSAP SCEN-3 Sprawdzenie spójności danych i wyników Baza oceny to bilanse zużycia paliw oraz poziomy emisji publikowane w dokumencie POL2030 oraz w V raporcie rządowym (VRAP) do Konwencji; Kryterium oceny: zgodność zużycia paliw i emisji zanieczyszczeń Ocena fizycznej realności i rodzaju działań redukcyjnych w Polsce - w celu osiągnięcia pułapu emisji scenariusza P09 - wariant CLE Wariant CLE - wdrożenie w krajach członkowskich UE całości pakietu przepisów prawa unijnego i krajowego, które mają obowiązywać w 2020 r. Kryterium oceny: zgodność pułapu emisji zanieczyszczeń Ocena fizycznej realności i rodzaju działań redukcyjnych w Polsce - w celu osiągnięcia pułapu emisji scenariusza P09 - wariant TSAP Wariant TSAP oznacza sprawdzenie wymaganych pułapów emisji w 2020 r, które zapewnią uzyskanie poprawy mierników jakości środowiska i zdrowia ludziprzyjętych w strategii TSAP Kryterium oceny: zgodność pułapu emisji zanieczyszczeń Główne wyniki (przykładowe - 1): Wyniki scenariuszowych prognoz zapotrzebowania na energię dla Polski w roku 2020, wg obliczeń modelem PRIMES oraz wg polityki energetycznej, w PJ Scenariusze modelu PRIMES (wg raportu nr 7 NEC) #) Scenariusz polityki energetycznej Wyszczególnienie Dane 2000 P09 P10 POL2030 różnica = 5-4 Węgiel (Kam + Br) ,6 Biomasa i odpady ,4 HFO (ciężki olej opałowy) ON (diesel) ,0 Benzyny i LPG Gaz ziemny ,0 Paliwo jądrowe ,4 Pozostałe OZE ,3 Saldo elektryczności [ import eksport ] ,0 RAZEM (paliwa i energia) ,3 Emisje CO2 - M t CO2 355,8 332,1 280,3-51,8 - zmiana emisji w porównaniu do 1990 r 1990r- 368,7-3% -10% -24% 3

4 Główne wyniki (przykładowe - 2): Przewidywane stopnie redukcji emisji dla Polski w 2020 r (w porównaniu z emisją w 2000 r.)- scenariusz BAZOWY - P09 wg wyników modelu GAINS, IIASA) Główne wyniki (przykładowe - 3): Emisje SO2 w roku 2008 i prognozy dla roku 2020 wg różnych scenariuszy, w [Gg] Inne pojazdy i urządzenia 07. Transport drogowy 04. Procesy produkcyjne 03. Spalanie w przemyśle 02. Sektor komunalny 01. Sektor produkcji energii Kraj razem Wniosek: Założenia przyjęte w scenariuszu SCEN-1 nie pozwalają na osiągnięcie poziomu emisji zgodnego z prognozą dla kraju w POL2030; natomiast dużą zgodność emisji SO2 uzyskano w sektorze elektroenergetyki zawodowej, który ma znaczny potencjał redukcji emisji SO2 (bez oceny wydolności finansowej EL & EC). 4

5 Główne wyniki (przykładowe - 4): Emisje NOx w roku 2008 i prognozy dla roku 2020 wg różnych scenariuszy, w [Gg] Zagospodarowanie odpadów Inne pojazdy i urządzenia Transport drogowy Procesy produkcyjne Spalanie w przemyśle 02. Sektor komunalny Sektor produkcji energii 100 Kraj razem 0 Wniosek: Założone wyposażenie energetyki zawodowej w instalacje SCR, jak też założone wysokie sprawności DENOx, pozwoliły w SCEN-1 osiągnąć w energetyce zawodowej emisję bliską przewidywanej w POL2030 dla roku Osiągnięcie zgodności pułapów możliwe, np. w SCEN-1 przy 50% wyposażeniu bloków EL w SCR i/lub substytucji części paliw gazem ziemnym, w sektorze komunalno-bytowym. Działania substytucyjne spowodowałyby jednakże wystąpienie niezgodności w bilansie paliw w POL2030 oraz SCEN-1. Dlatego w SCEN-1 występuje ok. 1,5% niezgodność pułapu ( ) Główne wyniki (przykładowe - 5): Emisje PM2.5 w roku 2008 i prognozy dla roku 2020 wg różnych scenariuszy, w [Gg] Inne źródła emisji 10. Rolnictwo 09. Zagospodarowanie odpadów 08. Inne pojazdy i urządzenia 07. Transport drogowy 04. Procesy produkcyjne 03. Spalanie w przemyśle 02. Sektor komunalny 01. Sektor produkcji energii Kraj razem Wniosek: Ograniczeniu emisji PM2,5 sprzyja substytucja paliw stałych gazem ziemnym szczególnie w sektorze mieszkaniowym i komunalnym (w SCEN-2 zakłada się substytucję w mieszkalnictwie na poziomie 60%, a w SCEN-3 na poziomie do 80%). Ograniczenie spalania węgla w mieszkalnictwie do roku 2020 jest trudne, bo np. biomasa stała ma przeciętna emisyjność pyłu (wg KASHUE-KOBIZE) wyższą od węgla kamiennego. Rozwój rozproszonych źródeł energii na biomasę stałą, korzystny dla ograniczania emisji GHG oraz SO2 (Nox?), dla emisji PM2,5 może być negatywny ( ) 5

6 Główne wyniki (przykładowe - 6): Emisje i dodatkowe koszty redukcji SO2 i NOx w elektroenergetyce 2020 SO2, [Gg] NOx, [Gg] Redukcja Obiekty Moc cieplna kotłów SCEN-1 SCEN-2 SCEN-3 Nakłady inwestycyjne Moc cieplna kotłów Nakłady inwestycyjne Moc cieplna kotłów Nakłady inwestycyjne MWth M MWth M MWth M Elektrownie DESOx EC Razem Elektrownie DENOx EC Razem DESOx i DENOx razem Główne wyniki (przykładowe - 7): Dodatkowe koszty redukcji SO2 i Nox w gospodarce w 2020 Prawie zupełny brak informacji o wymaganych nakładach w wielu sektorach gospodarki, w tym m.in.: Energetyce przemysłowej, Energetyce komunalnej, Rolnictwie, Transporcie - powoduje, że oszacowanie nakładów i kosztów dla tych sektorów jest obecnie po prostu niemożliwe. Potrzebny mechanizm monitoringu kosztów i efektów 6

7 Główne wyniki (przykładowe - 8): Projekcje emisji NMLZO do roku 2020 w scenariuszu SCEN-1, w [Gg/a] Wyszczególnienie / 2000 Procesy spalania w produkcji energii i jej przemiany 12,5 16, ,36 Procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym 97, ,69 Procesy spalania w przemyśle 10,7 7, ,40 Procesy produkcyjne 73,9 67, ,78 Wydobycie i dystrybucja paliw 33,3 39, ,18 Zastosowanie rozpuszczalników 157,9 198, ,52 Transport drogowy 145, ,21 Inne pojazdy i urządzenia 31 42, ,81 Zagospodarowanie odpadów 2,1 2, ,29 Rolnictwo, leśnictwo i zmiana użytkowania gruntów 34,1 0, ,01 Źródła antropogeniczne razem 598,7 582, ,55 Źródło: obliczenia własne na podstawie raportów IIASA, danych modelu GAINS oraz dok. VRAP i POL2030 Oszacowanie kosztów działań redukcyjnych bez zaangażowania ekspertów sektorowych jest praktycznie niemożliwe. Potrzebny mechanizm monitoringu kosztów i efektów Główne wyniki (przykładowe - 9): Projekcje emisji NH3 do roku 2020 w scenariuszu SCEN-1, w [Gg/a] Wyszczególnienie / 2000 Zagospodarowanie odpadów (toalety) 16,0 3, ,20 Rolnictwo, leśnictwo i zmiana użytkowania gruntów 302,6 279, ,01 Zwierzęta gospodarskie 218,2 195, ,03 Zastosowanie nawozów 84,4 84, ,96 Pozostałe (procesy produkcyjne, spalanie paliw) 4,0 2, ,90 Źródła antropogeniczne razem 322,6 285, ,98 Źródło: obliczenia własne na podstawie raportów IIASA, danych modelu GAINS oraz dok. VRAP i POL2030 Oszacowanie kosztów i efektów działań redukcyjnych bez zaangażowania ekspertów sektorowych jest praktycznie niemożliwe; Potrzebny mechanizm monitoringu kosztów i efektów 7

8 Wnioski i rekomendacje autorskie (1): Lp Wniosek generalny Wyzwanie Zagrożenie 1. Wykonane analizy modelowe (GAINS) = solidna metodycznie, całościowa podstawa do określenia przestrzeni redukcji emisji zanieczyszczeń w scenariuszach (P09, P10) Uzyskanie w kraju możliwości weryfikacji wyników obliczeń modelem GAINS/ RAINS Konieczność przygotowania skoordynowanych, konkretnych działań i systemowych mechanizmów wsparcia mających na uwadze spójność realizacji celów energetycznych i środowiskowych (nie tylko i nie za wszelką cenę OZE) Brak możliwości precyzyjnej oceny i weryfikacji szczegółowych założeń, charakterystyk technologicznych (produkcyjne i ochronne) opisanych zestawem parametrów, różniące się dane wejściowe, założenia i wyniki obliczeń w scen. IIASA oraz POL2030 Wnioski i rekomendacje autorskie (2): Lp Wniosek generalny Wyzwanie Zagrożenie 2. Zastosowane kryteria poprawy jakości powietrza atmosfer. mają zapewnić osiągnięcie celów Strategii Tematycznej (TSAP) w roku 2020, a nawet istotnie je poprawić, kierując się jedynie kosztami dodatkowymi redukcji, - ponad koszty wyliczone dla scenariuszy BAZOWYCH- CLE Dotrzymanie wymagań regulacji, których koszt wdrożenia w wariancie BAZOWY CLE IIASA określiło na ~9 mld /a, co stanowi ok. 2,2% PKB Polski w 2020 r. Dokonanie w Polsce pilnej inwentaryzacji i wyceny nakładów poniesionych i do poniesienia na wdrożenie regulacji wskazanych w raportach IIASA, z podziałem na główne grupy, w tym koszty wdrożenia pakietu klimatycznego (i) Brak możliwości i zdolności ekonomiczno- finansowych do wdrożenia wymaganych działań (ii) Nałożenie kar przez Komisję za niedotrzymanie podjętych zobowiązań (iii) Zagrożenie żywotnych interesów Polski takich jak: dostawa paliw i energii, czy utrzymanie miejsc pracy (iv) Zaniechanie działań pozwalających merytorycznie, z wyprzedzeniem oceniać propozycje Komisji - może być czynnikiem wzrostu zagrożenia dla rozwoju kraju 8

9 Wnioski i rekomendacje autorskie (3): Lp Wniosek generalny Wyzwanie Zagrożenie 3. Poprawa jakości środowiska będzie coraz ważniejsza w polityce UE 27, bez względu na coraz wyższe koszty społeczne tej poprawy, - vide - obliczenia IIASA o udziale nakładów w PKB, - znacząco wyższe w 10 nowych krajach, w tym w Polsce Przekonanie krajów starej EU 15 do konieczności zmiany polityki wsparcia działań na rzecz ochrony środowiska, nie tylko w oparciu o tzw. koncepcję równej poprawy jakości w każdym kraju, ale bardziej powiązanej z wyrównanym stopniem obciążeń kosztami (udział w PKB); albo zamiana na Green PKB Brak zgody krajów starej EU 15 na uwzględnienie w większym zakresie wskaźnika obciążenia kosztami w PKB. Nakładanie kar, nie tylko finansowych na kraje nie realizujące zobowiązań przyjętych w UE 27. Wnioski i rekomendacje autorskie (4): Lp Wniosek generalny Wyzwanie Zagrożenie 4. Zestawienie wskaźników poprawy jakości środowiska TSAP (ekosystemy oraz zdrowie ludzi) wskazuje, że dla Polski najbardziej istotne znaczenie może mieć zmniejszenie wskaźnika YOLL (utrata liczby lat życia), powodowana głównie emisjami PM2,5. Emisje te w Polsce powoduje spalanie węgla i innych paliw stałych w mieszkalnictwie (~45% całkowitych emisji PM2,5). Podjęcie działań mających na celu stopniową, całkowitą eliminację węgla, a następnie innych paliw stałych ze spalania w paleniskach GD oraz innych niskich źródłach emisji komunalnej i przemysłowej Złe zaprojektowanie mechanizmu wypierania węgla z palenisk GD, nie przewidujące mechanizmów ochronnych dla regionów wydobycia (Górny Śląsk) oraz szczelnego systemu kontroli może zniweczyć to potrzebne działanie. 9

10 Zamiast podsumowania? Zły sposób działań realizowanych w Polsce wycinkowy, doraźny, niewielka koordynacja spraw środowiskowych i gospodarczych Zaniechanie prac rozwojowych o charakterze systemowym, które mogłyby tworzyć rzetelne argumenty do dyskusji z Komisją oraz wspierać polskich negocjatorów oraz ułatwiać tworzenie koalicji państw wspólnych interesów Efekty działań: - być może wygrywamy bitwy, ale jak wygrać wojnę? 10