Publikacja opracowana przez General Projekt Sp. z o.o. z siedzibą w Olsztynie dla Powiatowego Urzędu Pracy w Świętochłowicach

Transkrypt

1 Publikacja opracowana przez General Projekt Sp. z o.o. z siedzibą w Olsztynie dla Powiatowego Urzędu Pracy w Świętochłowicach WSTĘP W opracowanej publikacji została poruszona niezwykle istotna dla miasta Świętochłowic problematyka lokalnego rynku pracy, jakim jest diagnoza stanu aktualnego oraz prognozy na lata odnoszącej się do trendów rozwojowych świętochłowickiego rynku pracy. Rozwój gospodarczy charakteryzowany jest poprzez ilościowe i jakościowe przemiany w gospodarce. Nie ulega wątpliwości, iż owe przemiany silnie oddziałują na elementy charakteryzujące rynek pracy, czyli podaż i popyt na pracę. Analiza zmian sytuacji gospodarczych dokonywana jest poprzez szereg projektów badawczych tworzonych przez jednostki samorządowe czy instytucje rynku pracy. Projekt badawczy Badanie świętochłowickiego rynku pracy w latach jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. Proces badawczy, na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Świętochłowicach, przeprowadziła firma General Projekt Sp. z o.o. z Olsztyna. Nadrzędnym celem projektu jest przygotowanie diagnozy stanu aktualnego oraz prognozy na lata odnoszącej się do trendów rozwojowych świętochłowickiego rynku pracy. W ramach projektu przewidziano przeprowadzenie dwóch badań: pilotażowego i właściwego bazujących na wywiadzie bezpośrednim przy użyciu kwestionariusza ankiety.

2 Wśród osób przewidzianych do udziału w projekcie znaleźli się przedstawiciele trzech grup społecznych: uczestniczący w rozwoju gospodarczym (przedsiębiorcy) i edukacyjnym (przedstawiciele szkół ponadgimnazjalnych) oraz wchodzący na rynek pracy (uczniowie ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych). Badania wśród 800 losowo wybranych świętochłowickich przedsiębiorców miały na celu m.in.: rozeznanie w aktualnej i prognozowanej sytuacji lokalnych przedsiębiorców, określenie kondycji ekonomicznej badanych przedsiębiorstw, określenie planów kadrowych w zakresie rekrutacji oraz planowanych zwolnień, charakterystykę profili oferowanych stanowisk pracy, określenie wymagań dotyczących kompetencji przyszłych pracowników, wskazanie aktualnych oraz perspektywicznych zawodów deficytowych, ocenę poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, określenie poziomu współpracy i korzystania z pomocy/usług urzędu pracy (np. doposażenie stanowisk pracy, zatrudnianie poprzez prace interwencyjne, staże), wskazanie różnic w płacach kobiet i mężczyzn. Problematyka badawcza wywiadów prowadzonych wśród przedstawicieli 11 świętochłowickich szkół ponadgimnazjalnych obejmowała: zbadanie profilu kształcenia w stosunku do potrzeb rozwijającej się lokalnej gospodarki, analizę kierunków kształcenia szkół ponadgimnazjalnych, plany dotyczące zmian kierunków kształcenia, oczekiwania dyrektorów szkół/osób upoważnionych do reprezentowania szkół co do współpracy z instytucjami miejskimi. Wywiady prowadzone wśród 314 uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych miały na celu: określenie w procentach ile młodzieży zamierza kontynuować naukę; w jakim trybie (zaocznie, wieczorowo, dziennie); określenie poziomu kształcenia, poznanie najczęściej wybieranych profili kształcenia,

3 sprawdzenie adekwatności wyboru przez uczniów przyszłego zawodu w stosunku do potrzeb rynku pracy, poznanie planów zawodowych uczniów, poznanie preferencji form zatrudnienia, sprawdzenie czy uczniowie zetknęli się w swoich szkołach z przejawami dyskryminacji (m.in. brak równego dostępu do edukacji). Nawiązanie współpracy pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy a przedsiębiorcami i przedstawicielami szkół oraz przede wszystkim uzyskane na podstawie badań dane posłużą jako podstawa do podejmowania działań ukierunkowanych m.in. na przygotowanie Świętochłowic do jakościowych zmian gospodarczych. Wnioski Badanie wśród pracodawców Analizując odpowiedzi respondentów należy podsumować: niemalże połowa respondentów (44,3%) zadeklarowała, że sytuacja ich firmy jest stabilna na lokalnym rynku, zaś 8,3% firm jest konkurencyjnych. Niekorzystną sytuację deklaruje 47,6% ankietowanych (31,8% jest zagrożonych konkurencją, 8,3% jest zagrożona upadkiem, 6% jest zagrożona zawężeniem zakresu prowadzonej działalności, 1,5% jest zagrożona ograniczeniem obszaru działalności); firmy zagrożone upadkiem planują ogłosić upadłość, otworzyć nowy punkt sprzedaży zmienić lokalizację firmy, bądź też nie planują jakichkolwiek zmian; firmy zagrożone konkurencją w związku z zaistniałą sytuacją na lokalnym rynku pracy planują zwiększyć zakres usług, zmniejszyć produkcję oraz rozszerzyć rynek zbytu; firmy zagrożone zawężeniem zakresu prowadzonej działalności najczęściej planują: zredukować liczbę etatów, zmniejszyć zakres świadczonych usług, w dalszej kolejności rozszerzyć rynek zbytu oraz zwiększyć zakres świadczonych usług; firmy, które są stabilne na rynku planują zwiększyć zakres usług oraz rozszerzyć rynek zbytu;

4 firmy konkurencyjne na rynku zamierzają zwiększyć zakres usług, rozszerzyć rynek zbytu oraz rozszerzyć ofertę produktów; firmy zagrożone ograniczeniem obszaru działalności w celu poprawienia swojej niekorzystnej sytuacji na lokalnym rynku zamierzają zwiększyć zakres świadczonych usług, w dalszej kolejności rozszerzyć rynek zbytu, zwiększyć liczbę etatów, zwiększyć produkcję, zmienić branżę oraz zmniejszyć rynek zbytu; zdecydowana większość przedsiębiorców (66,5%) biorących udział w badaniu zadeklarowała, że nie planuje w ciągu najbliższych 5 lat zwiększać zatrudnienia; optymistycznym wydaje się fakt, iż mimo tego, że pracodawcy w niewielkim stopniu będą zwiększać zatrudnienie to liczba planowanych zwolnień nie będzie wysoka. Z deklaracji badanych wynika, iż redukcję zatrudnienia w najbliższych 5 latach planuje 15,4% przedsiębiorców; jeżeli chodzi o oferowane stanowiska pracy respondenci będą najczęściej poszukiwać pracowników w następujących zawodach: sprzedawca, przedstawiciel handlowy, pracownik biurowy oraz robotnik budowlany; w przypadku oczekiwanych kompetencji jakie powinien posiadać potencjalny pracownik to ankietowani najczęściej wskazywali, iż bardzo istotne są dla nich następujące cechy: doświadczenie na podobnym stanowisku, wykształcenie, umiejętność obsługi komputera, umiejętność pracy w zespole, kreatywność, umiejętność radzenia sobie w warunkach stresu, samodzielność (rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji), zdolności organizacyjne, dyspozycyjność, lojalność/uczciwość. Jako nieistotne kompetencje respondenci wskazali: znajomość języków obcych oraz ukończone specjalistyczne kursy; w blisko połowie (46,9%) badanych firm stosuje się elastyczne formy zatrudnienia. W ramach elastycznych form zatrudnienia respondenci najczęściej korzystają z umowy na czas określony. W grupie pracodawców nie korzystających z elastycznych form zatrudnienia jedynie 16,2% badanych byłaby gotowa skorzystać z tego typu form zatrudnienia; zdaniem ankietowanych zawodami deficytowymi na lokalnym rynku pracy są krawiec, technik informatyk oraz robotnik budowlany. W ciągu najbliższych 5 lat

5 deficytowymi zawodami pozostaną wyżej wskazane zawody, zaś zawodem, który stanie się poszukiwany będzie lekarz-chirurg ogólny; przedsiębiorcy z terenu powiatu świętochłowickiego wskazali szanse i zagrożenia dla rozwoju ich firmy na lokalnym rynku. Jako szanse najczęściej wskazywano: dobrą reklamę, dotacje z Unii Europejskiej oraz większą liczbę klientów. Do głównych zagrożeń zaś zaliczono dużą konkurencję oraz wysokie koszty utrzymania; jedynie 36,3% respondentów realizuje inwestycje. Najczęściej inwestycje dotyczą zakupu sprzętu nowej technologii, wdrożenia nowych produktów/usług, zakupu, wybudowania, bądź modernizacji budynku (18,3%) oraz polepszenia jakości oferowanych dóbr i usług (16,4%); niespełna 15% badanych planuje wdrożyć rozwiązania innowacyjne w swojej firmie. Nowe inwestycje najczęściej są związane z zakupem nowoczesnego sprzętu, zakupem nowoczesnych technologii oraz informatyzacją; szkolenia są organizowane wyłącznie w 21% ankietowanych firm i najczęściej dotyczą one bhp, ppoż oraz pierwszej pomocy. Można uznać, iż zapotrzebowanie na szkolenia w firmach funkcjonujących na terenie powiatu świętochłowickiego jest niewielkie gdyż jedynie 11,4% respondentów planuje realizację szkoleń w przyszłości; ponad 20% ankietowanych współpracuje z Powiatowym Urzędem Pracy w Świętochłowicach. Najczęściej korzystają oni z następujących form wsparcia: staże, pośrednictwo pracy, refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy; przedstawiciele lokalnych przedsiębiorstw rzadko (4,5%) korzystają ze środków Unii Europejskiej, choć dostępność informacji o możliwości korzystania z nich ocenili jako dobrą i średnią (po 44,4% wskazań); profil działalności ankietowanych nie powoduje, iż pożądane jest zatrudnianie osób o konkretnej płci. Z opinii badanych wynika, iż przestrzegają oni zasady równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, zarówno w przypadku dostępu na kierownicze stanowiska, jak i wynagrodzenia.

6 Wnioski Badanie wśród przedstawicieli szkół ponadgimnzajalnych Z przeprowadzonej analizy danych wynika, iż oferta edukacyjna świętochłowickich szkół ponadgimnazjalnych jest dobra, a nawet bardzo dobra. W ten sposób oceniają ją osoby reprezentujące owe szkoły w niniejszym badaniu, co potwierdza liczba i rodzaj kierunków, na jakie może uczęszczać lokalna młodzież. Ponadto wszystkie szkoły realizują działania zmierzające do polepszenia jakości systemu kształcenia. Najważniejszym takim działaniem jest dokształcanie się nauczycieli oraz organizowanie różnego rodzaju zajęć dodatkowych dla uczniów/uczennic. Ponadto reprezentanci badanych szkół jednogłośnie uznali, że ich placówki cechują się równością szans w kształceniu. Oferta edukacyjna szkół w powiecie świętochłowickim jest dostosowana do lokalnego rynku pracy. Wynika to z tego, że szkoły pozyskują informacje na temat rynku pracy poprzez współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy oraz z pracodawcami. Oferta edukacyjna dostosowywana jest poprzez takie działania jak: analiza raportów przygotowywanych przez urzędy pracy oraz ankiety i rozmowy z uczniami i ich rodzicami. Nowe kierunki opracowywane są na podstawie konsultacji z pracodawcami, uczniami i rodzicami. Działania te świadczą o dopasowaniu i ciągłym dostosowywaniu oferty do potrzeb lokalnego rynku pracy. Zgodnie z odpowiedziami respondentów najbardziej pożądanymi na dzień dzisiejszy zawodami są handlowiec i informatyk, a w przyszłości takimi zawodami będą zawody związane z budownictwem. Z zebranych danych wynika, iż świętochłowickie szkoły ponadgimnazjalne współpracują z instytucjami miejskimi, a w szczególności z samorządem terytorialnym i Powiatowym Urzędem Pracy, a stosunki je łączące oceniają jako dobre, bądź bardzo dobre. Większość szkół współpracuje też z Centrum Edukacji Lokalnej i z zakładami pracy/pracodawcami.

7 Wnioski - Badanie wśród uczniów/uczennic szkół ponadgimnazjalnych Analizując wyniki badań należy podsumować: w badaniu wzięło udział 314 uczniów/uczennic ze świętochłowickich szkół ponadgimnazjalnych, w tym 185 kobiet oraz 129 mężczyzn; największy odsetek ogółu respondentów stanowili uczniowie/uczennice liceów ogólnokształcących (58,3%). Uczniowie/uczennice liceów profilowanych stanowili 14,3%, a techników oraz zasadniczych szkół zawodowych odpowiednio po 13,7% ankietowanych; respondenci tworzyli grupę wiekową w przedziale lat (największy odsetek stanowili uczniowie/uczennice w wieku 18 lat, najmniejszy w wieku 21 lat); większość respondentów jest zadowolona z oferty edukacyjnej swojej szkoły (67,5%). W tej grupie ankietowanych największy odsetek stanowią uczniowie/uczennice zasadniczych szkół zawodowych oraz techników; część respondentów wyraziła niezadowolenie z oferty edukacyjnej swojej szkoły (32,5%). W tej grupie badanych największy odsetek stanowili uczniowie/uczennice liceów ogólnokształcących; ponad 16% ankietowanych nie zmieniłoby nic w propozycji kształcenia swoich szkół, natomiast 13% dostrzega konieczność zwiększenia liczby zajęć praktycznych, a co dziesiąty respondent zauważa potrzebę urozmaicenia oferty edukacyjnej swojej szkoły o nowe, ciekawsze kierunki; zdaniem respondentów w świętochłowickich szkołach ponadgimnazjalnych organizowana jest zbyt mała ilość zajęć dotyczących rynku pracy. Blisko połowa respondentów wyraziła chęć uczestnictwa w tego typu zajęciach; zdecydowana większość respondentów planuje kontynuować kształcenie (89,8%). Największy odsetek osób zamierzających kontynuować edukację stanowili uczniowie/uczennice liceów ogólnokształcących (63,1%); osoby, które planowały kontynuowanie edukacji, swoją decyzję uzasadniały najczęściej chęcią zdobycia wyższego wykształcenia;

8 osoby, które nie planowały kontynuowania edukacji swoją decyzję uzasadniały najczęściej zamiarem usamodzielnienia się oraz podjęciem pracy; najbardziej popularnym kierunkiem dalszego kształcenia respondentów jest pedagogika; respondenci w znacznej mierze zamierzają kontynuować edukację na studiach licencjackich, w trybie stacjonarnym, w szkołach o charakterze publicznym; największy odsetek respondentów zamierza kształcić się w Katowicach, Chorzowie, Bytomiu i Gliwicach. Najpopularniejszą uczelnią jest Uniwersytet Śląski oraz Politechnika Śląska. Wśród ankietowanych uczniów/uczennic panuje postawa przywiązania do regionu, w którym zamieszkują. Respondenci w głównej mierze planują dalsze kształcenie oraz pracę zawodową w województwie śląskim; ankietowani ocenili, iż na rynku pracy występuje największe zapotrzebowanie na absolwentów ekonomii, informatyki oraz absolwentów studiów inżynierskich; respondenci przy wyborze kierunków kształcenia w większości nie kierują się informacją o zapotrzebowaniu pracodawców na pracowników o określonym wykształceniu. Co trzeci respondent uzasadnia swoją postawę brakiem wiedzy w zakresie sytuacji na rynku pracy; zdecydowana większość ankietowanych postrzega swoje szanse na znalezienie zatrudnienia jako pozytywne (72% - dobrze, 7,3% - bardzo dobrze ); ankietowani ocenili, iż na rynku pracy występuje największe zapotrzebowanie na pracowników w zawodach: lekarz, informatyk oraz wykształconych budowniczych i budowlańców; uczniowie/uczennice szkół ponadgimnazjalnych preferują przede wszystkim umowę na czas nieokreślony jako formę zatrudnienia. Tylko co piąty ankietowany byłby skłonny podjąć staż, natomiast zaledwie 9,2% respondentów zamierza podjąć samozatrudnienie. Praca w charakterze wolontariusza jest możliwa do przyjęcia przez jedynie 36% respondentów; problem dyskryminacji występuje w małym stopniu w badanej grupie osób (27,1%). Formy dyskryminacji jakich doświadczyli ankietowani to przede wszystkim dyskryminacja ze względu na wiek i płeć;

9 problem dyskryminacji występuje w ponad 55% szkół, do których uczęszczali respondenci. Formy dyskryminacji jakie zaobserwowali ankietowani w swoich szkołach to przede wszystkim dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność, wiek i płeć; większość respondentów nie zauważa ograniczeń w wyborze ścieżki kształcenia przez uczniów i uczennice (63,1%). Osoby, które odczuły ograniczenia w wyborze kierunku kształcenia ze względu na nieodpowiednią płeć wskazywały przede wszystkim, że problem ten dotyczył ulgowego traktowania kobiet przez nauczycieli oraz gorszego traktowania kobiet przez pracodawców. Rekomendacje oraz mechanizmy zaradcze w kontekście pojawiających się zmian gospodarczych współpraca Powiatowego Urzędu Pracy z lokalnymi pracodawcami w zakresie pozyskiwania informacji dotyczących oczekiwań pracodawców co do kwalifikacji potencjalnych pracowników; dopasowanie oferty szkoleniowej oferowanej przez PUP do oczekiwań zgłaszanych przez pracodawców; monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w celu dopasowania oferty edukacyjnej szkół ponadgimnazjalnych do potrzeb lokalnego rynku pracy; informowanie uczniów/uczennic o trendach występujących na lokalnym rynku pracy;

10 więcej zajęć praktycznych w szkołach ponadgimnazjalnych; upowszechnianie informacji na temat funduszy unijnych, a także o możliwości ich pozyskania; promocja form współpracy oferowanych przez PUP wśród przedsiębiorców współpraca podmiotów tworzących lokalny rynek pracy; wsparcie przedsięwzięć oraz inicjatyw innowacyjnych; wsparcie (w szerokim aspekcie) nowo powstałych przedsiębiorstw; promocja przedsiębiorczości, w tym samo zatrudnienia; upowszechnianie elastycznych form zatrudnienia; działania motywacyjne na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych.