RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W PRAWIE BILANSOWYM I W REGULACJACH

Transkrypt

1 RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W PRAWIE BILANSOWYM I W REGULACJACH MIĘDZYNARODOWYCH Aleksandra Gerega Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Zarządzania Koło naukowe: AUDYTOR Streszczenie W artykule zwrócono uwagę na procedurę ustalania wyniku finansowego określonego w ustawie o rachunkowości i Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej. Przedstawiono ujęcie czynników określających kształtowanie się wyniku finansowego - przychodów i kosztów w tychże rozpatrywanych regulacjach z zakresu rachunkowości. Wskazano też na podobieństwa i różnice w ujmowaniu wyniku finansowego w aktualnie obowiązujących aktach prawnych krajowych i międzynarodowych. 1. Wprowadzenie Rachunek zysków i strat to porównanie przychodów osiągniętych z różnych tytułów w danym okresie z kosztami ponoszonymi z tych tytułów. Wynik finansowy to informacja o rentowności i dokonaniach jednostki gospodarczej w ujęciu pieniężnym w ciągu okresu, mierzonych w kategoriach memoriałowych. Ponieważ informacje dotyczące kształtowania wyniku finansowego zawarte są w Ustawie o Rachunkowości, Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej oraz Międzynarodowych Standardach Rachunkowości celem referatu jest ukazanie podobieństw i różnic w ujmowaniu elementów kształtujących wynik finansowy w regulacjach krajowych i międzynarodowych z zakresu rachunkowości. ISSN , Nr 1 (2) 2010, s

2 2. Rachunek zysków i strat w prawie bilansowym Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości 1 ustala się wynik finansowy w sposób drabinkowy, wykazując oddzielnie przychody i koszty, zyski i straty nadzwyczajne. Zgodnie z art42. ust1. UoR na rachunek zysków i strat składają się: wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, wynik operacji finansowych, wynik operacji nadzwyczajnych, obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku dochodowego, którego podatnikiem jest jednostka i płatności z nim zrównanych. W ramach zasad polityki rachunkowości przedsiębiorstwo może wybrać rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. MSR 1 2 wprowadza wymóg dokonania wyboru metody w oparciu o kryterium rzetelniejszej prezentacji wyników działalności jednostki. 3 Wynik działalności operacyjnej stanowi różnicę między przychodami netto ze sprzedaży, a wartością sprzedanych produktów. 4 Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finansowymi, kosztami finansowymi. 5 Wynik operacji nadzwyczajnych stanowi różnicę między zyskami nadzwyczajnymi, a stratami nadzwyczajnymi. 2.1 Pojęcie przychodów Przychody ujmuje się w rachunku zysków i strat, jeżeli nastąpiło zwiększenie przyszłych korzyści ekonomicznych związanych ze zwiększeniem stanu składnika aktywów lub zmniejszenia stanu zobowiązań, których wielkość można wiarygodnie ustalić. Do przychodów zaliczamy również zyski, czyli nadwyżkę przychodów nad kosztami ich osiągnięcia, które prezentowane są w rachunku zysków i strat. Wyróżniamy wśród nich między innymi: zysk ze 1 Skrót UoR Ustawa o Rachunkowości 2 Skrót MSR Międzynarodowe Standardy Racunkowości 3 E. Walińska, Międzynarodwe Standardy Rachunkowości. Ogólne zasady pomiariu i prezenatcji pozycji bilansu i rachunku wyników, s.211, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków Ustawa z dnia 29 wrzesnia 1994r. o Rachunkowości Tekst jednolity.dz.u. 2002, nr 76, poz. 694 z późn. zm., art Ustawa z dnia 29 wrzesnia 1994r.,op.cit.,art

3 zbycia niefinansowanych aktywów trwałych oraz zysk ze zbycia inwestycji. Wykazuje się je w wartości netto po pomniejszeniu o odpowiednie koszty. 6 Dodatkowo mogą wystąpić przychody netto z realizacji kontraktów długoterminowych: z umów o okresie realizacji powyżej 6 miesięcy. Przychody z wykonania nie zakończonej jeszcze usługi, z uwzględnieniem usługi budowlanej, objętej umową o okresie realizacji dłuższym niż 6 miesięcy, którą wykonano na dzień bilansowy w znacznym stopniu ustala się proporcjonalnie do stopnia zaawansowania usługi. Stopień zaawansowania kontraktu długoterminowego określa ustawa. Do jego pomiaru służą następujące metody: liczba przepracowanych godzin bezpośrednich wykonania usługi, na podstawie obmiaru wykonanych prac. Na ostateczny przychód z kontraktu składają się: pierwotna kwota przychodu, która została przewidziana w kontrakcie, dodatkowe kwoty, które spowodowane są ze zmianą przewidywanego pierwotnie zakresu prac lub poziomu cen, dodatkowe kwoty wynikające z premii za spełnienie danych wymagań (jakościowych lub dotyczących terminów wykonania kontraktu), inne roszczenia wobec zleceniodawców Pojęcie kosztów Koszty są kategorią występującą w rachunku zysków i strat i tu nabierają szczególnego znaczenia, ale również dotyczą wielu obszarów działalności człowieka. W szerokim znaczeniu pod pojęciem kosztów rozumie się utratę jednej wartości dla osiągnięcia drugiej. Taka ogólna definicja kosztu wymaga każdorazowo wskazania: osób lub grup społecznych narażonych na utratę wartości, rodzaju (charakteru) wartości traconych, zasad wyceny tych wartości, zakresu kosztów ponoszonych na obiekt, obiektu, którego koszty liczymy, zakresu zdarzeń odwzorowanych przez koszty, celu pomiaru kosztów, czasu, w którym nastąpi lub nastąpiła utrata wartości, efektu osiągniętego dzięki ponoszeniu kosztów. Do momentu nowelizacji Ustawy o Rachunkowości w prawie bilansowym brakowało definicji kosztów i były one na ogół określane jako celowe, uzasadnione użycie zasobów dające efekt użyteczny. 6 A. Dyduch Ujęcie wybranych elementów rachunku zysków i strat w prawie bilansowym i międzynarodowych regulacjach z zakresu rachunkowości, Zarządzanie przedsiębiorstwem teoria i praktyka, XI międzynarodowa konferencja naukowa : Kraków, listopada 2008 : materiały konferencyjne 7 A. Dyduch Ujęcie.,op.cit. 17

4 Zaliczano do nich pewne elementy niebędące wynikiem zużycia żadnego zasobu (czynnika), ale na mocy obowiązujących przepisów prawnych traktowano je jako koszty. Zgodnie ze znowelizowaną Ustawą o Rachunkowości przez koszty i straty rozumie się uprawdopodobnione w okresie sprawozdawczym spadki korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększania wartości rezerw i zobowiązań, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub wzrostu jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli. 2.3 Ujęcie kosztów w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości Zgodnie z MSR - Założenia koncepcyjne sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych przez koszty rozumie się zmniejszenie korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie rozchodu lub spadku wartości aktywów lub powstania zobowiązań powodujące zmniejszenie kapitału własnego z wyjątkiem podziału kapitału na rzecz właścicieli. W założeniach koncepcyjnych definicja kosztów obejmuje zarówno straty, jak i te koszty, które powstają w wyniku podstawowej działalności gospodarczej jednostki. 8 W MSR 1 - Prezentacja sprawozdań finansowych podano informacje, które należy przedstawić w rachunku zysków i strat. W rachunku zysków i strat szczegółowość ujęcia kosztów może być różna. Jest ona zdeterminowana rodzajem informacji, których potrzebuje użytkownik oraz wariantu sporządzanego rachunku zysków i strat. Ujęcie kosztów w rachunku zysków i strat uzależnione jest również od tego, czy jednostka będzie kontynuować działalność w dającej się przewidzieć przyszłości, czy zamierza zaniechać kontynuowania działalności. W przypadku decyzji o zaniechaniu kontynuacji działalności koszty z tym związane należy wykazać oddzielnie od kosztów działalności kontynuowanej. Zgodnie z MSR 1 jednostka powinna przedstawić w rachunku zysków i strat koszty w układzie rodzajowym lub kalkulacyjnym. Pozycje kosztów dzieli się dodatkowo w celu wyodrębnienia tych elementów składających się na wynik finansowy, które różnią pod względem stabilności, wpływu na uzyskanie zysków lub poniesienie strat oraz przewidywalność. W UoR używane jest pojęcie kosztów obsługi zobowiązań, natomiast brakuje precyzyjnej definicji kosztów finansowych. UoR nakłada także na jednostkę obowiązek opracowania polityki bilansowej, która zawiera m.in. zasady wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego oraz ujmowania i wyceny tych składników bilansowych odnośnie, których pozostawione jest jedno prawo wyboru. W UoR do strat nadzwyczajnych zalicza się straty powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza operacyjną działalnością jednostki i niezwiązaną z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. 8 A. Dyduch Koszty w rachunku zysków i strat według prawa bilansowego i międzynarodowych standardów rachunkowości [w] Koszty w zarządzaniu przedsiębiorstwem : standardy międzynarodowe /pod red. nauk. Marii Nowickiej-Skowron ; Kraków : AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, S Bibliogr. s , Streszcz., Summ. 18

5 3. Rachunek zysków i strat w międzynarodowych standardach sprawozdawczości finansowej Wszystkie przychody i koszty przyporządkowane są do działalności normalnej. Według MSSF nie wyodrębnia się w rachunku zysków i strat pozycji nadzwyczajnych, czyli zysków i strat nadzwyczajnych. Przychody i koszty w ramach działalności normalnej sklasyfikowano na dwie grupy: przychody i koszty działalności kontynuowanej, przychody i koszty działalności niekontynuowanej. Na podstawie MSSF, jeżeli podmiot nie zamierza kontynuować działalności, ma obowiązek wyodrębnienia przychodów, kosztów oraz wyniku na działalności normalnej i zaniechanej. Zgodnie z MSF 1 dotyczącym sporządzania sprawozdań finansowych, nie podano szczegółowo rachunku zysków i strat, lecz pozycje, które powinien on zawierać. Wymagane jest ujawnienie: przychodów, kosztów finansowych, zysków lub strat w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć rozliczonych metodą praw własności, zysków lub strata netto zaniechanej działalności, obciążeń podatkowych i zysku lub straty netto. W zależności od wyboru wariantu jednostka gospodarcza może przedstawić określone pozycje albo w rachunku zysków i strat albo w dodatkowych informacjach to tego sprawozdania Pojęcie przychodów W MSR 18 przychód to wpływ korzyści ekonomicznych brutto z tytułu normalnej działalności przedsiębiorstwa wówczas, gdy następuje wzrost kapitału własnego inną drogą niż przez zwiększenie wkładów udziałowców. Do przychodów należą otrzymane lub należne wpływy korzyści ekonomicznych brutto na rachunek własny jednostki gospodarczej. Kwotę przychodów oblicza się według wartości godziwej opłat otrzymanych lub należnych. Zgodnie z MSF 18 przychody mogą powstać w wyniku: sprzedaży dóbr (produktów, towarów), świadczenia usług, użytkowanie przez inne podmioty gospodarcze aktywów przedsiębiorstwa, które przynoszą odsetki i dywidendy. Przychody ze sprzedaży dóbr należy zawrzeć w rachunku zysków i strat, jeżeli spełnione zostały następujące warunki: przedsiębiorstwo przekazało nabywcy ryzyko i korzyści z tytułu posiadania praw własności, przedsiębiorstwo zaprzestało zarządzania produktami i towarami w stopniu, w którym zazwyczaj sprawuje tę funkcję, ani też nie sprawuje nad nimi efektywnej kontroli. 9 A. Dyduch Ujęcie, op.cit. 10 E. Walińska, Międzynarodwe op.cit, s

6 kwotę przychodów można obliczyć w sposób wiarygodny, istnieje prawdopodobieństwo, że przedsiębiorstwo odniesie dalsze korzyści w związku z transakcją, koszty przyszłe oraz już poniesione można obliczyć w wiarygodny sposób. 10 Przedmiotem transakcji sprzedaży może być również świadczenie usług. W przypadku usług realizowanych w momencie ich świadczenia zasady uznawania są identyczne z zasadami uznawania transakcji sprzedaży produktów. Jeżeli rezultat transakcji dotyczącej świadczenia usług można oszacować w wiarygodny sposób przychody z transakcji należy ująć odnośnie do stopnia zaawansowania realizacji transakcji na dzień bilansowy. Ujęcie takie nazywane jest metodą procentowego zaawansowania, w której zawiera się przychody w okresach świadczenia usług. Jeżeli nie można oszacować łącznej kwoty za świadczoną usługę, przychody uznaje się do wysokości poniesionych kosztów, które jednostka zamierza odzyskać w przyszłości. Przychody z tytułu użytkowania przez inne podmioty aktywów jednostki gospodarczej, które przynoszą odsetki, tantiemy i dywidendy ujmuje się w rachunku zysków i strat jeśli zostaną spełnione następujące zasady: odsetki ujmowane są sukcesywnie wraz z upływem czasu, biorąc pod uwagę efektywną rentowność osiągniętą z tytułu użytkowania aktywów, tantiemy należy ujmować w oparciu o zasadę memoriału zgodnie z istotą stosowanej umowy, dywidendy uznawane są wówczas, gdy ustalone zostały prawa udziałowców do ich otrzymania. Efektywna rentowność aktywów to stopa procentowa konieczna do zdyskontowania przyszłych wpływów środków pieniężnych. Przychody z odsetek ustala się z uwzględnieniem amortyzacji dyskonta, premii oraz innych różnic między początkową wartością bilansową dłużnego papieru wartościowego, a jego wartością w terminie płatności. W sytuacji, gdy niezapłacone odsetki narosły o okresie przed nabyciem oprocentowanej inwestycji, a następne wpływy dotyczą odsetek związanych z okresami po jej nabyciu ujmuje się jako przychody. Sposób powstawania tantiemów jest zgodny z warunkami stosowanych umów i ujmuje się je zazwyczaj w oparciu o tę podstawę. Przychody ujmuje się wówczas, gdy uzyskanie przez jednostkę korzyści ekonomicznych dotyczących przeprowadzonej transakcji jest wiarygodne. W przypadku niepewności ściągania należnej kwoty, która już została zaliczona do przychodów, niewłaściwą kwotę ujmuje się jako koszty, nie zaś jako korektę pierwotnej kwoty. W MSF 18 zostały uwzględnione ogólne zasady obliczania wartości przychodów oraz kryteria na podstawie, których możemy zaliczyć dana transakcję jako generującą przychody. 3.2 Pojęcie kosztów Zgodnie z MSF przez koszty należy rozumieć zmniejszenie korzyści ekonomicznych w ciągu roku obrotowego w formie rozchodu lub spadku wartości aktywów lub powstania zobowiązań, które powodują zmniejszenie kapitału własnego z wyjątkiem podziału na rzecz właścicieli. Do kosztów zalicza się również straty oraz koszty powstające w wyniku podstawowej działalności 20

7 przedsiębiorstwa m.in.: koszty własne sprzedaży, wynagrodzenia i amortyzację są to różne kryteria kosztów, więc nie można wymieniać ich obok siebie. Zwykle przybierają one formę spadku wartości aktywów lub rozchodu, takich jak środki pieniężne i ich ekwiwalenty, zapasy i rzeczowe aktywa trwałe. Czynnikiem o istotnym znaczeniu generującym koszty jest zużycie materiałów w odniesieniu, do którego obowiązują zasady zawarte w MSF 2. Zgodnie z tym standardem zużycie materiałów może być wyceniane według nabycia lub kosztu wytworzenia. Na cenę nabycia lub wytworzenia powinny składać się wszystkie koszty zakupu, koszty wytworzenia oraz inne koszty poniesione w trakcie doprowadzenia materiałów do ich aktualnego miejsca i stanu. Koszt wytworzenia zawiera koszty bezpośrednie wytworzenia oraz rozliczane koszty pośrednie zmienne i stałe. W standardzie MSF2 zawarte są także zasady dokonywania odpisów aktualizujących wartość materiałów do ich niższej ceny sprzedaży netto. Cena sprzedaży netto to szacowana cena, która jest pomniejszona o szacowane koszty przygotowania do sprzedaży oraz szacowane koszty, które są bezpośrednio związane z transakcją sprzedaży. Kolejnym ważnym elementem w strukturze kosztów jest amortyzacja. Została ona ujęta w dwóch standardach MSF 16 Rzeczowe aktywa trwałe i MSF 38 wartości niematerialne i prawne. Standardy te obejmują majątek podlegający amortyzacji. Według MSF 16 amortyzacji podlegają rzeczowe składniki aktywów trwałych. Ich wartość powinno się rozkładać w sposób systematyczny na cały okres użytkowania. Odpisy amortyzacyjne za każdy okres należy ujmować jak koszt danego okresu, biorąc pod uwagę następujące czynniki: oczekiwane wykorzystanie składnika aktywów oceniane na podstawie oczekiwanej zdolności produkcyjnej składnika aktywów lub wielkości produkcji, oczekiwane zużycie fizyczne, które zależne jest od ilości zmian pracy środka trwałego, remontów i konserwacji, technologiczną utratę przydatności, która jest następstwem zmian lub udoskonaleń produkcji lub ze zmian popytu na dany produkt, prawne lub inne ograniczenia użytkowania składnika aktywów. Odpisy amortyzacyjne przeważnie mają charakter kosztowy w rachunku zysków i strat, lecz nie zawsze są w nim uwzględniane, ale ujęte w cenę nabycia lub koszt wytworzenia innego składnika aktywów i uwzględnienie w jego wartości bilansowej. MSR 38 Wartości niematerialne i prawne, zalecane jest, aby podlegająca amortyzacji wartość składnika wartości niematerialnych i prawnych została rozłożona w czasie równomiernie z jego eksploatacją. Przy ustalaniu stawek amortyzacyjnych powinno się stosować metodę liniową. Należy ujmować je za każdy okres w ciężar rachunków zysków i strat. Dodatkowym kosztem rachunku zysków i strat są wynagrodzenia. Pracodawcy poza wynagrodzeniami oferują pracownikom również inne świadczenia, w trakcie trwania pracy oraz po jej zakończeniu. Według MSF 19 do świadczeń pracowniczych zaliczyć możemy: krótkoterminowe świadczenia pracownicze, inne długoterminowe świadczenia pracownicze, świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy, kapitałowe świadczenia pracownicze. 21

8 Następnym elementem zawartym w rachunku zysków i strat są koszty finansowe. Nie zostały one zdefiniowane ani w UoR ani MSR. W MSR 23 Koszty finansowania zewnętrznego, przez które należy rozumieć odsetki oraz inne koszty poniesione przez jednostkę gospodarczą w związku z pożyczeniem środków pieniężnych. Zgodnie z MSF 23 koszty finansowania zewnętrznego należy ujmować w okresie, w którym je poniesiono. Zawarto w nim również rozwiązania alternatywne: koszty finansowania zewnętrznego, które można bezpośrednio przyporządkować nabyciu, budowie lub wytworzeniu składnika aktywów, włącza się do ceny nabycia lub kosztu wytworzenia tego składnika aktywów, jeśli w przyszłości przyniosą one jednostce gospodarczej korzyści ekonomiczne. Kolejnym elementem również uwzględnianym w rachunku zysków i strat są skutki zdarzeń niepowtarzających się w sposób ciągły, które określa się jako straty. W MSF 8 Zysk lub strata netto roku obrotowego. Straty stanowią zmniejszenie korzyści ekonomicznych i nie różnią się od innych kosztów. Zaliczyć do nich można: straty wywołane klęskami żywiołowymi, a także powstałe z tytułu zbycia aktywów trwałych. Definicja kosztów obejmuje również straty niezrealizowane np. powstałe w wyniku wzrostu kursów wymiany walut obcych w odniesieniu do kredytów zaciągniętych przez jednostkę w tej walucie. 4. Wnioski: Uregulowania odnośnie kształtowania wyniku finansowego są bardzo liczne. Zawarte są m.in. w regulacjach krajowych jak również standardach międzynarodowych. Struktura oraz treść elementów kształtujących rachunek zysków i strat w Ustawie o Rachunkowości i w Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości finansowej wykazują podobieństwa i różnic. 22

9 Tabela 1. Różnice i podobieństwa u ustalaniu wyniku finansowego w prawie bilansowym i MSSF Wyszczególnienie Prawo bilansowe MSSF Nazwa sprawozdania informująca o dokonaniach finansowych jednostki Warianty przedstawiania rachunku zysków i strat Wynik działalności Definicja przychodów Definicja kosztów Rodzaje przychodów z działalności podstawowej wyszczególnione w rachunku zysków i strat Rachunek zysków i strat Porównawczy i kalkulacyjny Wynik działalności operacyjnej Wynik operacji: - finansowych - nadzwyczajnych Przychody ujmuje się w wartości netto tzn. bez podatku VAT Uprawdopodobnienie zmniejszenia w danym okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, czego skutkiem jest zmniejszenie kapitału własnego Przychody ze sprzedaży: - produktów - materiałów - towarów Rachunek zysków i strat Porównawczy i kalkulacyjny Wynik działalności normalnej: - kontynuowanej - niekontynuowanej Przychody ujmuje się w wartości brutto tzn. zawarta jest w niej kwota należna innym podmiotom tj.: - podatek VAT - podatek akcyzowy Zmniejszenie w danym okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, czego skutkiem jest zmniejszenie kapitału własnego Przychody ze sprzedaży: - produktów - towarów Przychody z tytułu: - świadczenia usług - użytkowania przez inne podmioty aktywów jednostki Źródło: A. Dyduch: Ujęcie wybranych elementów rachunku zysków i strat w prawie bilansowym i międzynarodowych standardach rachunkowości, Zarządzanie przedsiębiorstwem teoria i praktyka, XI międzynarodowa konferencja naukowa : Kraków, listopada 2008 : materiały konferencyjne Można zauważyć znaczne różnice w ustalaniu wyniku finansowego w prawie bilansowym i MSSF. Po pierwsze w ujmowaniu wyniku działalności: wg prawa bilansowego należy ujmować wyniki działalności operacyjnej, a w zawiązku z tym wynik działalności finansowych i nadzwyczajnych. Wg MSSF należy ujmować wynik działalności normalnej niekontynuowanej. Kolejną różnicę można dostrzec w ujęciu przychodów i kosztów. W UoR przychody ujmuje się w wartości netto, natomiast w MSSF w wartości brutto. Koszty w prawie bilansowym jak i Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej MSSF prowadzą zmniejszenia kapitału własnego. Jednak przez koszty w prawie bilansowym należy rozumieć jako uprawdopodobnione (a więc prognozowane, przewidywane, szacowane) zmniejszenia, natomiast w MSSF określane są one w danej jednostce czasu w określonym okresie sprawozdawczym. Różnice można także dostrzec także w rodzaju osiąganych przychodów z działalności podstawowej. 23

10 Źródłem uzyskania przychodów w prawie bilansowy jest sprzedaż, z kolei MSSF rozszerzają tę kategorię dodatkowo o: świadczenie usług oraz użytkowanie przez inne podmioty aktywów jednostki. Ze względu na coraz większy przepływ kapitału pomiędzy krajami i korporacjami należy dążyć do zuniformizowania treści, które kształtują wynik finansowy, jak również rachunku zysków i strat. Dzięki ujednoliceniu niewątpliwie zwiększyła by się porównywalność rachunku zysków i strat między krajami. 5. Literatura: 1. Dyduch A. Ujęcie wybranych elementów rachunku zysków i strat w prawie bilansowym i międzynarodowych standardach rachunkowości, Zarządzanie przedsiębiorstwem teoria i praktyka, XI międzynarodowa konferencja naukowa : Kraków, listopada 2008 : materiały konferencyjne 2. Dyduch A. Koszty w rachunku zysków i strat według prawa bilansowego i międzynarodowych standardów rachunkowości [w] Koszty w zarządzaniu przedsiębiorstwem: standardy międzynarodowe /pod red. nauk. Marii Nowickiej-Skowron ; Kraków : AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, S Bibliogr. s , Streszcz., Summ 3. Kuzikiewicz T. Zarządcze aspekty rachunkowości, Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Nowak E. Rachunek wyników, Difin, Warszawa Walińska E. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości. Ogólne zasady pomiaru i prezentacji pozycji bilansu i rachunku wyników,oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków Winiarska K. Rachunkowość zaawansowana, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Winiarska K. Ustawa o Rachunkowości, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa Ustawa z dnia 29 września 1994r. Tekst jednolity. Ustawa o Rachunkowości Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694 z późn. zm. 24