KINESIO TAPING METODA WSPOMAGAJ CA PROCES USPRAWNIANIA FIZJOTERAPEUTYCZNEGO WYBRANE APLIKACJE KLINICZNE

Transkrypt

1 Nowiny Lekarskie 2005, 74, 2, JOLANTA ZAJT-KWIATKOWSKA 1, 2, EL BIETA RAJKOWSKA-LABON 2, WOJCIECH SKROBOT 2, STANISŁAW BAKUŁA 2 KINESIO TAPING METODA WSPOMAGAJ CA PROCES USPRAWNIANIA FIZJOTERAPEUTYCZNEGO WYBRANE APLIKACJE KLINICZNE KINESIO TAPING AS THE AUXILIARY METHOD IN THE PHYSIOTHERAPY PROCESS THE CLINICAL APPLICATION 1 Katedra Zdrowia Publicznego Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gda sku Kierownik: prof. dr hab. Józef Drabik 2 Katedra Rehabilitacji Akademii Medycznej w Gda sku Kierownik: dr hab. med. Stanisław Bakuła, prof. AMG Streszczenie Celem artykułu jest przedstawienie mechanizmów oddziaływania na skór, tkanki podskórne, mi nie oraz wi zadła elastycznych plastrów bawełnianych, o du ej rozci gliwo ci, sprzedawanych pod komercyjn nazw Kinesio Tex. W pracy omówiono metodologi wykonywania zabiegów oraz zaprezentowano wybrane aplikacje, stosowane w celu wspomagania procesu usprawniania fizykalnego w okre lonych dysfunkcjach i jednostkach chorobowych. SŁOWA KLUCZOWE: kinesio taping, fizjoterapia, terapeutyczne aplikacje kliniczne. Summary The purpose of this article was to describe the mechanisms that affect the skin, hypodermic tissues, muscles and ligaments during the use of the elastic cotton plaster called Kinesio Tex. The second part of this paper presents methodology of performed treatment and presents some examples of clinical applications of Kinesio Taping in some dysfunctions and disorders. KEY WORDS: kinesio taping, physiotherapy, clinical application. Wprowadzenie Kinesio Taping (KT) jest metod terapii naturalnej, która została opracowana przez dr Kenzo Kase. Jest propagowana i rozpowszechniania na wiecie od 1963 roku. Pocz tkowo stosowana była głównie w medycynie sportowej. Obecnie znajduje coraz szersze zastosowanie w innych specjalno ciach klinicznych, zwłaszcza w ortopedii, traumatologii, chirurgii narz dów ruchu, neurologii, onkologii i pediatrii. Metoda zyskuje coraz szersze zastosowanie, nie tylko w Japonii i USA, ale równie i w Europie. W Polsce jest mało znana i wykorzystywana przez niewielk grup terapeutów. Metoda polega na zastosowaniu specjalnych plastrów o nazwie KINESIO TEX naklejanych bezpo rednio na skór. S to klej ce ta my bawełniane, o odpowiedniej strukturze splotu i du ej rozci gliwo ci (do 140% pierwotnej długo ci) oraz ró nej szeroko ci i długo ci. Dobrze przylegaj do skóry, nie ograniczaj ruchomo ci w stawach oraz nie powoduj odczynów podra nienia skóry. Dzi ki wodoodpornym wła ciwo ciom mog by u ywane przez klika dni oraz nie stanowi ograniczenia w stosowaniu zabiegów hydroterapeutycznych. Przyczyn wielu problemów w obr bie narz du ruchu jest ograniczony (zwolniony) przepływ krwi i limfy oraz zag szczenie płynów ustrojowych w warstwie podskórnej. Zastosowanie plastra powoduje uniesienie i pofałdowanie naskórka wraz z warstw brodawkow skóry wła ciwej. To z kolei prowadzi do zwi kszenia mo liwo ci przepływu krwi w obr bie sieci naczyniowej podbrodawkowej i w naczyniach gł bokich skóry oraz zwielokrotnienie transportu chłonki, pocz wszy od wło niczek chłonnych brodawek poprzez sie chłonn podbrodawkow do naczy krwiono nych. Dzi ki czemu, powstaj korzystniejsze warunki do regeneracji w obr bie miejsc zmienionych procesem chorobowym. W efekcie dochodzi do normalizacji napi cia mi niowego, powi ziowego, uaktywnienia przepływu krwi i limfy, zmniejszenia dolegliwo ci bólowych oraz poprawy motoryki [9, 10]. Metodyka wykonywania zabiegów* W metodzie KT stosowane s nast puj ce techniki uzale nione wskazaniami klinicznymi: Mechaniczna (mechanical correction) polecana jest w celu zwi kszenia elastyczno ci tkanek. Plaster nale y rozci i nada mu kształt litery Y o krótkiej podstawie (baza) i wydłu onych ramionach (ogonki). Naklejanie plastra mo na rozpocz od bazy lub od ogonków w zale no ci od wskazania wynikaj cego ze wzmo onego lub osłabionego napi cia tkanek. Kinesio Tex przy nalepieniu nale y rozci ga od 50 do 75% pierwotnej długo ci. Powi ziowa (fascia correction) stworzona w celu zmniejszenia wzmo onego napi cia powi zi. Po-

2 Kinesio Taping metoda wspomagaj ca proces usprawniania fizjoterapeutycznego wybrane aplikacje kliniczne 191 lecane jest zakładanie plastra po uprzednim ustawieniu cz ci ciała w warunkach maksymalnego rozci gni cia lub po zastosowaniu ruchów zmniejszaj cych wzmo one napi cie (wstrz sanie). Kinesio Tex naklejany z rozci gliwo ci od 25 do 50%. Miejscowa (space correction) stosowana tylko i wył cznie na miejsca zmienione procesem zapalnym oraz punkty bolesne o lokalizacji miejscowej. Kinesio Tex nale y rozci ga od 25 do 50%. Wi zadłowo/ ci gnowa (ligeamant/tendon correction) opracowana w celu stymulacji mechanoreceptorów i zwi kszonego torowania prioprioreceptywnego, które powinny normalizowa napi cie wi zadeł i ci gien. Mo e by stosowana po uprzedniej mechanicznej korekcji, po technikach rozlu niaj cych jak i poprzez punktowe naklejanie pasm plastra. Naci g plastra powinien wynosi 25 50% oraz do 100% przy zastosowaniu równoczesnym dwóch procedur. Funkcjonalna (functional correction) stosowana w ograniczeniach ruchomo ci i niewła ciwym usytuowaniu poszczególnych segmentów ciała utrudniaj cych ich funkcjonowanie. Limfatyczna (lymphatic correction) zalecana w profilaktyce i terapii obrz ków limfatycznych. Nale y stosowa wieloczłonowe rozcinanie plastrów i nakłada plaster cz ci bazow w okolicy w złów chłonnych oraz ogonkami okala ko czyny. Bardzo ostro nie i delikatnie rozci ga ko cówki (ogonki) plastra (0 15%). Plastry mo na ci na dowolnie wybran długo i szeroko, nadawa im odpowiedni kształt w zale no- ci od anatomicznych warunków oraz wskaza klinicznych. W sprzeda y dost pne s plastry o szeroko ci 2,5 cm, 3,75 cm, 5 cm i 7,5 cm. oraz długo ci 4 m, 5 m i 31,5 m. W metodzie KT zaleca si stosowanie pi ciu technik rozcinania plastrów zwanych: Y najcz ciej stosowana aplikacja na mi nie i wi zadła. I technika zalecana po zabiegach chirurgicznych, w miejscowych dolegliwo ciach bólowych mi ni i korekcji funkcjonalnej. X stosowana na mi nie o wielobrzu cowej budowie i przebiegu i oddziaływaniu na dwa stawy. Fan technika rozcinania zbli ona do Y, ale z wi ksz liczb rozci (4 5). Stosowana głównie w aplikacjach wykorzystywanych w terapii obrz ków limfatycznych. Web (sie ) rozci cie plastra posiadaj ce dwie bazy, mi dzy którymi tworzona jest siatka w skich pasków w liczbie 4,5 lub 6. Aplikowana głównie miejscowo na obrz ki i stłuczenia. Wła ciwe nakładanie plastra na powierzchni skóry zale y od stanu klinicznego tkanek mi niowych i powi zi. Polecane s dwie techniki: technika rozlu niaj ca, zalecana w stanach ostrych ze zwi kszonym napi ciem mi ni i du ymi dolegliwo- ciami bólowymi technika wzmacniaj ca, zalecana w stanach przewlekłych przebiegaj cych z osłabieniem mi nia. Ka da aplikacja kliniczna powinna by zaplanowana i uwarunkowana wskazaniami klinicznymi. Terapeuta musi ustali strategi wykonania zabiegu, w ramach której powinien wybra technik ci cia i nakładania plastra, wyznaczy miejsce i kierunek oraz ustali procent jego rozci gania. Przed nało eniem plastra nale y skór oczy ci (odtłu ci rodkiem kosmetycznym lub farmaceutycznym, najlepiej na bazie alkoholu) i usun nadmiar owłosienia. Zabiegi te zapewni dłu szy czas utrzymywania si plastra na skórze. Plaster utrzymuje si na skórze około 4 dni. Zdejmowanie plastra nale y rozpoczyna od pasków dystalnie poło onych (lub w skich jego cz ci); jedn r k wolno odkleja, a drug przytrzymywa skór. Zabieg nale y powtarza wielokrotnie, nawet do kilku miesi cy, najlepiej do momentu ust pienia lub zmniejszenia objawów (bólu, obrz ku, ograniczenia ruchomo ci i funkcji). W strategii post powania nale y równie uwzgl dni kalkulacj kosztów wykonania zabiegu, poniewa Kinesio Taping nie jest metod terapeutyczna finansowan przez NFZ. Obecnie rolka długo ci 4,5 m i szeroko ci 4,5 cm kosztuje około 50,- PLN. Rzeczywisty koszt jednego zabiegu uzale niony jest od ilo ci zaplanowanych aplikacji oraz od długo ci plastra potrzebnego do jej realizacji. *Opisany sposób wykonywania zabiegów i polecane w niniejszym artykule technik, autorzy opisali na podstawie zdobytych kwalifikacji na kursach prowadzonych przez dyplomowanych instruktorów akredytowanych przez Kinesio Taping Association oraz wiadomo ci z podr cznika dr Kenzo Kase [4]. Wybrane aplikacje kliniczne 1. Zespół bólowy dolnego odcinka kr gosłupa l d wiowego Opis przypadku: chora lat 63, skar y si na miejscowe bóle w dolnym odcinku kr gosłupa l d wiowego, szczególnie nasilaj ce si po wykonywaniu czynno ci w pozycjach powoduj cych jego przeci enie. Metodyka plastrowania: zabieg składaj cy si z 2 aplikacji (Ryc. 1). Technika mi niowa po przyklejeniu bazy na ko ci krzy owej w pozycji skłonu w przód naklejamy ogonki plastra po obu stronach kr gosłupa. Technika wi zadłowa uło enie plastra równolegle w poprzek pleców na miejsce bolesne w celu zwi kszenia stabilizacji (w rodkowej cz ci rozci gni ty maksymalnie %).

3 192 J. Zajt-Kwiatkowska i inni Plastrowanie mi nia nadgrzebieniowego plaster nakładamy nieznacznie go rozci gaj c (15 25%) w celu uzyskania rozlu nienia mi nia. Plastrowanie mi nia naramiennego sposób post powania jest podobny jak dla mi nia nadgrzebieniowego. Aplikacj nale y zako czy zastosowaniem techniki korekcyjnej plaster w kształcie litery Y z dług baz, któr nale y umie ci w okolicy bolesnej. Bazowa cz Y nakładana jest bez naci gania plastra natomiast ogonki rozci gamy (50 75%). W czasie nakładania ko cówek plastra pacjent zgina rami w przód. Ryc. 1. Pacjentka z zespołem bólowym dolnego odcinka kr gosłupa po zało eniu KT. Fig. 1. Patient with pain back after KT application. 2. Zespół uszkodzenia pier cienia rotatorów stawu barkowego Opis przypadku: chory w wieku 58 lat, zespół bólowy nawracaj cy, aktualnie utrzymuj cy si stan bólowy od 6 miesi cy, nasila si w czynno ciach dnia codziennego wymagaj cych ruchu zło onego, głównie z komponentem płaszczyzny rotacyjnej, brak ograniczenia ruchomo ci stawu. Metodyka plastrowania: zło ony zabieg składaj cy z nało enia 3 aplikacji (Ryc. 2). 3. Zespół bólowy stawu kolanowego Opis przypadku: chory lat 42, skar y si od roku na bóle stawu kolanowego, nasilaj ce si w czasie obci ania ko czyny dolnej. Kolano bez cech obrz ku i ograniczenia ruchu. Metodyka plastrowania: zastosowano zabieg składaj cy si z 3 aplikacji (Ryc. 3). Plastrowanie mi nia czworogłowego uda Technika stabilizuj ca rzepk Plastrowanie mi ni tylnej grupy uda. Ryc. 3. Pacjent z zespołem bólowym kolana po zało eniu KT. Fig. 3. Patient with knee pain after KT. 4. Stan po mastektomii terapia wczesna pooperacyjna i pó na (obrz k limfatyczny): Post powanie wczesne pooperacyjne Ryc. 2. Pacjent z zespołem uszkodzenia sto ka rotatorów po zało eniu KT. Fig. 2. Patient with rotator cuff impingement after KT. Opis przypadku: chora lat 43 po zabiegu mastektomii, brak objawów obrz ku ko czyny po zabiegu. Terapi prowadzono profilaktycznie zamiast banda owania ko czyny górnej. Metodyka plastrowania: nało ono 3 aplikacje: na rami z przodu i tyłu oraz przedrami plaster rozci to na w skie 1cm paski paski, bazy plastrów przyło ono na górnej, przedniej i górnej tylnej powierzchni barku oraz poni ej dołu łokciowego po stronie wewn trznej przedramienia (Ryc. 4).

4 Kinesio Taping metoda wspomagaj ca proces usprawniania fizjoterapeutycznego wybrane aplikacje kliniczne 193 Baza nad nadkłykciem przy rodkowym ko ci ramiennej. R ka w pozycji neutralnej, łokie w wypro cie. Paski naklejone wzdłu przedniej cz ci przedramienia, w kierunku podstawy kciuka. Baza nieco poni ej pierwszej w okolicy nadkłykcia przy rodkowego ko ci ramiennej. Ko czyna w poło eniu neutralnym, łokie w wypro cie. Paski naklejane wzdłu tylnej cz ci przedramienia, w kierunku grzbietu dłoni. Baza w pobli u przyczepów m. obłego mniejszego i m. obłego wi kszego. Ko czyna górna w odwiedzeniu i zgi ciu horyzontalnym. Paski prowadzone nad rodkow cz ci m. naramiennego w kierunku rodkowej cz ci łokcia. Dyskusja Ryc. 4. Pacjentka po zabiegu mastektomii i nało onymi plastrami. Fig. 4. Patient after mastectomy with taping. Obrz k limfatyczny Opis przypadku: pacjentka w wieku 55 lat, po mastektomii radykalnej wykonanej w 2001 roku. Obrz k ko czyny górnej prawej utrzymuj cy si przez okres około 3 lat. Wcze niej prowadzone standardowe post powanie p/obrz kowe. Konsystencja obrz ku mi kka. Metoda plastrowania: Zało ono plastry stosuj c trzy aplikacje (Ryc. 5). Ryc. 5. Pacjentka z obrz kiem limfatycznym i zało onymi trzema aplikacjami KT Fig. 5. Patient with lymphedema post mastectomy and applications KT. Metoda KT jest stosowana od kilkudziesi ciu lat w terapii dolegliwo ci bólowych stawów i mi ni oraz w łagodzeniu skutków urazów i przeci e aparatu ruchu. Zwolennicy jej stosowania uwa aj, e przynosi ona dobre efekty lecznicze, jednak e cz sto brak im poparcia w pi miennictwie publikacjami wyników opartymi na prawdziwych dowodach naukowych. W wi kszo ci prac autorzy opisuj swoje do wiadczenia kliniczne, a ich prace maj głównie charakter kazuistyczny. W prezentowanej pracy autorzy przedstawili metodologi post powania i swoje pierwsze do wiadczenia wykorzystania w terapii fizykalnej plastrów Kinesio Tex. Podkre lono, e metod KT zastosowano jako rodek dodatkowy wspomagaj cy jako zalecany w wybranych przypadkach klinicznych program usprawniania fizjoterapeutycznego. W artykule zaprezentowano zasady i metodyk nakładania plastrów oraz przedstawiono pi mo liwo ci zastosowania ich w wybranych przypadkach klinicznych. Przedstawiaj c metod i proponowane aplikacje prze ledzono dane z pi miennictwa. Herbert z Australijskiego Uniwersytetu w Sydney przebadał 154 pacjentów z dolegliwo ciami bólowymi stawu kolanowego, których dobrał w cztery podgrupy badawcze. Istotny wniosek był taki, i po 3 miesi cach terapii stwierdził ró nice potwierdzaj ce tez, e u ycie plastra przynosi zmniejszenie dolegliwo ci bólowych. Jednak e w badaniu kontrolnym, przeprowadzonym po 12 miesi cach od zako czenia terapii, nie było ró nic pomi dzy grup, której naklejono KT i stosowano kinezyterapi a grup u której nie stosowano plastrów [2]. Podobne wnioski wynikaj z pracy angielskich naukowców, którzy równie zaobserwowali zmniejszenie dolegliwo ci bólowych i popraw wyników w skali WOMAC bezpo rednio po trwaj cej 10 tygodni terapii. Natomiast ró nic nie obserwowano w badaniu kontrolnym, po upływie 12 miesi cy, pomi dzy grup chorych z dolegliwo ciami bólowymi kolan leczonych za pomoc terapii wiczeniami i terapi plastrami [7]. Badacze z Uniwersytetu na Florydzie przeprowadzili eksperyment u 14 młodych, zdrowych studentów, polegaj cy na wyznaczeniu warto ci reakcji sił podło a i wyznacze-

5 194 J. Zajt-Kwiatkowska i inni niu aktywno ci EMG dla mi nia płaszczkowatego, piszczelowego przedniego, obszernego przy rodkowego i dwugłowego uda w czasie chodu. Uczestnikom eksperymentu nało ono aplikacj KT na staw kolanowy. Badanie wykazało zwi kszenie siły reakcji podło a i zwi kszon aktywno mi nia płaszczkowatego po nało eniu plastrów, co według autorów potwierdza zwi kszenie stabilizacji stawu kolanowego [8]. Salish i wsp. prowadzili badania na niewielkiej grupie chorych (10 osób) z dolegliwo ciami bólowymi kolan, u których wykonano plastrowanie rzepki. Rezultaty ich bada potwierdzaj zmniejszenie dolegliwo ci bólowych oraz popraw parametrów kinematycznych chodu i wzrost siły reakcji podło a. Nie zaobserwowali oni ró nic w badaniu EMG aktywno ci mi nia obszernego bocznego [5]. Inni naukowcy ameryka scy poszukiwali odpowiedzi na pytanie, czy aplikacja plastra w obr bie stawu skokowego zwi ksza torowanie prioprioreceptywne. Wykonany eksperyment (na zdrowych osobach) nie potwierdził przyj tej w pracy hipotezy badawczej [1]. Wnioski s odmienne ni w pracy Murray a, który sugeruje polepszenie priopriorecepcji w okresie wczesnej fazy usprawniania ruchowego po urazie stawu skokowego [3]. Korea czycy, prowadz c eksperyment na królikach, nie stwierdzili ró nic w szybko ci przepływu limfy, gdy zwierz tom zało ono tylko plastry. Natomiast statystycznie istotne ró nice dostrze ono przy stosowaniu KT wraz z 15 minutowym programem wicze biernych [6]. Przytoczone powy ej wnioski z publikowanych prac potwierdzaj obserwacje autorów, e nało enie plastrów KT zmniejsza poziom odczuwania bólu, usprawnia mo liwo ci funkcjonalne chorego oraz mo e stanowi dobry rodek uzupełniaj cy leczenie fizjoterapeutyczne. Jednak e uogólnienie ich wymaga dalszych obserwacji i konieczno ci wprowadzenia wła ciwej metodologii bada, co pozwoli zweryfikowa skuteczno i efektywno metody Kinesio Tapingu stosowanej w terapii konkretnych przypadków klinicznych. Pi miennictwo 1. Halseth T., McChesney J., DeBeliso S., Vaughn R., Lien J.: The effects of kinesio taping on proprioception at the ankle. Journal of Sports Sciences and Medicine, 2004, 3, Herbert R.: Exercise, not taping, improves outcomes for patients with anterior knee pain. Aust. J. Physiother., 2001, 47, Murray J., Husk L.: Effect of kinesio taping on proprioception in the ankle. J. Orthop. Sports Phys. Ther., 2001, 31, A Kase K., Wallis J., Kase T.: Clinical therapeutic applications of the Kinesio Thaping method. Tokyo: Ken'I Kai Co. LTD; Salish G.B., Brechtter J.H., Farwell D., Powers C.M.: The effects of patellar taping on knee kinetics, and vastus lateralis muscle activity during stair ambulatorium in individuals with patellofemoral pain. J. Orthop. Sports Phys. Ther., 2002, 32, Shim J.Y., Lee H.R., Lee D.C.: The use of elastic adhesive tape to promote lymphatic flow in the rabbit hind leg. Yonsei Med. J., 2003, 44, Quily B., Trucker M., Campbell R., Dieppe P.: Physiotherapy, including quadriceps exercises and patellar taping, for knee osteoarthritis with predominant pattelo-femoral joint involvement: randomized controlled trial. J. Rheum., 2003, 30, Yi C., Brunt D., Kim H., Fiolkowski P.: Effect of ankle taping and exerciese on EMG and kinetics during landing. J. Phys. Ther. Sci., 2003, 15, Kinesio Taping Association. Kinesio Taping Basic Course Kinesio Taping Association. Kinesio Taping Upper Extremity 2003.