-22- Zabezpieczenie społeczne. Emerytura pomostowa

Transkrypt

1 -22- Zabezpieczenie społeczne Maria Janiszewska-Wyszyńska Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Emerytura pomostowa Ustawa o emeryturach pomostowych' dotyczy wyłącznie osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., ma charakter przejściowy i obejmuje zamkniętą liczbę określonych podmiotów. Nie wszystkie osoby wykonujące pracę, która w starym systemie emerytalnym była traktowana jako praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i uprawniała do wcześniejszej emerytury, będą mogły skorzystać z emerytury pomostowej. Mogą z niej teraz skorzystać tylko ci, którzy oprócz okresu pracy w warunkach, które w starym systemie uprawniały do obniżenia wieku emerytalnego, mają również okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227) następuje wygaszanie przepisów umożliwiających osobom urodzonym po 1948 r. pracującym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przejście na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (kobieta - 60 lat, mężczyzna - 65 lat życia). Jedynie górnicy zachowali prawo do górniczej emerytury, ponieważ przepisy art. 50a-5Oe ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie wyznaczają terminu na spełnienie warunków uprawniających do górniczej emerytury i dotyczą wszystkich ubezpieczonych wykonujących pracę górniczą, bez względu na datę urodzenia. Inne osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli do końca 2008 r. osiągnęły wymagany wiek i staż pracy, albo jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach (czyli l stycznia 1999 r.) spełniały wymagane warunki stażowe. Tylko takie osoby zachowały prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS zobowiązała jednocześnie do wprowadzenia emerytur pomostowych dla osób urodzonych po 1948 r., które przed l stycznia 1999 r., czyli przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podjęły pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz nie spełniły warunków uprawniających do wcześniejszej emerytury. Z dniem 1 stycznia 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, która reguluje wszystkie kwestie dotyczące prawa. do emerytury pomostowej dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz prawa do świadczenia w postaci rekompensaty dla osób, które nie uzyskały prawa do emerytury pomostowej, a ponadto zawiera wykaz prac uznawanych za wykonywane w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wykaz prac w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych określa załącznik nr l, zaś wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do tej ustawy. Wykazy te nie pokrywają się z wykazami stanowiącymi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 19'83 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.), ponieważ przywileje zachowali tylko pracownicy zatrudnieni przy najcięższych pracach lub wykonujący zawód związany ze szczególną odpowiedzialnością i wymagający dużej sprawności umysłowej. W nowych wykazach, które _przygotowali eksperci medycyny pracy, zostały ujęte jedynie rodzaje prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze spełniające kryteria definicji prac w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze, zamieszczonej w ustawie o emeryturach Należy podkreślić, że w ustawie o emeryturach pomostowych zostały określone rodzaje prac, a nie stanowiska pracy, ponieważ pracownicy wykonujący taki sam zawód w różnych zakładach pracy mogą wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska. Uprawnionym do kwalifikowania danego rodzaju pracy, jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jest zatem zakład pracy (płatnik składek), u którego praca ta jest wykonywana. Wprowadzono w związku z tym szczególny tryb uznawania danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Zakład pracy (bez względu na jego status organizacyjno-prawny) jest zobowiązany od 1 stycznia 2010 r., zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym cha- * Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - OzU nr 237, poz

2 "Służba Pracownicza" nr 5/ Zabezpieczenie społeczne rakterze oraz ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Na pracodawcy ciąży więc obowiązek oceny, czy praca wykonywana przez pracownika na określonym stanowisku pracy jest pracą w szczególnych warunkach, czy też o szczególnym charakterze, zgodnie z definicjami zawartymi w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach Decyzja płatnika składek w tym zakresie podlega kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy w przypadku nieumieszczenia przez płatnika składek danego pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W razie uznania skargi, właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy mają prawo nakazać pracodawcy umieszczenie pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Emerytura pomostowa nie jest typową emeryturą, ponieważ nie jest świadczeniem dożywotnim. Przysługuje osobie zwolnionej z pracy jedynie do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Od osiągnięcia tego wieku - przysługuje prawo do emerytury na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Jednak nie jest ona przyznawana z urzędu w zamian za emeryturę pomostową, tak więc wniosek o przyznanie emerytury z FUS należy złożyć w Oddziale lub Inspektoracie ZUS, Kto może przejść na emeryturę pomostową? -Emerytury pomostowe przysługują pracownikom, a więc osobom ubezpieczonym z tytułu pozostawania w stosunku pracy, którzy przed 1 stycznia 1999 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - DzU nr 8, poz. 43, ze zm.) oraz po 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określoną w załącznikach nr l i 2 do ustawy o emeryturach Emerytury pomostowe przysługują również pracownikom, którzy pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określoną w nowych wykazach ujętych w załącznikach nr l i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, wykonywali zarówno przed l stycznia 1999 r., jak i po 31 grudnia 2008 r. Są to pracownicy wykonujący pracę, którą zarówno ustawa o emeryturach pomostowych, jak i wcześniejsze przepisy uznają za pracę w szczególnych warunkach. Osoby, które po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywały pracy wymienionej w załącznikach nr l i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, mają prawo do emerytury pomostowej tylko wtedy, jeżeli w dniu wejścia w życie tej ustawy, czyli w dniu l stycznia 2009 r., miały już pełny wymagany okres pracy w szczególnych warunkach (pracy o szczególnym charakterze), złożony wyłącznie z prac wskazanych w załącznikach nr l i 2 do ustawy o emeryturach Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym nie stanowi przeszkody do przejścia na emeryturę pomostową. Osoba składająca wniosek o emeryturę pomostową może być członkiem OFE. Posiadanie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy, do renty rodzinnej lub innego świadczenia rentowego również nie pozbawia możliwości nabycia prawa do emerytury pomostowej. Natomiast osoby, które zgłaszając wniosek o emeryturę pomostową są już uprawnione do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, muszą brać pod uwagę, że nabycie prawa do emerytury pomostowej spowoduje ustanie prawa do świadczenia przedemerytalnego (zasiłku przedemerytalnego). Większość prac wymienionych w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych jako prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uprawnia do przejścia na emeryturę pomostową na pięć lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Prawo do emerytury pomostowej przysługuje tylko tym pracownikom, którzy pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonują w pełnym wymiarze czasu pracy. Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który osiągnął wiek co najmniej 55 lat - kobieta i co najmniej 60 lat..:_ mężczyzna, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:. -.ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, - ma okres składkowy i nieskładkowy (uwzględniony w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego okresu składkowego), wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn, - przed dniem l stycznia 1999 r. wykonywał, co najmniej przez l dzień, prace: w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów obowiązujących przed dniem l stycznia 2009 r., czyli wymienione w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - nawet jeżeli praca taka nie została wymieniona w obowiązujących od l stycznia 2009 r., nowych wykazach prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych albo w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach, stanowiących załącznik nr l i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, - po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał (co najmniej przez l dzień) prace w szczególnych warunkach wymienione w załączniku nr 1 lub prace o szczególnym charakterze, wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, - rozwiązał stosunek pracy. Osoby, które po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywały pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, mają prawo do emerytury pomostowej tylko wtedy, jeżeli w dniu wejścia w życie tej ustawy, czyli w dniu 1 stycznia

3 Zabezpieczenie społeczne "Służba Pracownicza" nr 5/ r., miały już pełny wymagany okres pracy w szczególnych warunkach (pracy o szczególnym charakterze), złożony wyłącznie z prac wymienionych w załączniku nr l i 2 do ustawy o emeryturach Warunkiem przyznania emerytury pomostowej jest: Udowodnienie co najmniej!s-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Przy ustalaniu, czy warunek ten został spełniony, organ rentowy uwzględnia zarówno okresy, w których były wykonywane prace ustalone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem l stycznia 2009 r., jak też okresy, w których wykonywane były prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac. Okresy te podlegają sumowaniu. Nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zasiłek chorobowy, opiekuńczy, itp.). Przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględnia się zatem przypadające przed 1 stycznia 2009 r. okresy pracy w szczególnym charakterze, wymienione w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest to m.in. praca nauczycieli, wychowawców i pracowników pedagogicznych w rozumieniu Karty Nauczyciela, dziennikarzy (objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy), praca w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, praca zatrudnionych w organach administracji celnej, jak też praca osób wykonujących działalność artystyczną. Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się również żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji i innych służb mundurowych. Uwzględnia się również przypadające przed. l stycznia 2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu w rozumieniu art, 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami w szczególnych warunkach, w rozumieniu tego przepisu, są prace wymienione w wykazie A lub B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43, ze zm.). Do prac wymienionych w wykazie A zalicza się także zatrudnienie na kolei oraz pracę górniczą, Udowodnienie ogólnego stażu pracy uprawniającego do emerytury, tj. 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiety i 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku mężczyzny. Przy ustalaniu czy warunek ten jest spełniony, organ rentowy uwzględnia okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach ZUS i okresy nieskładkowe, wymienione w art. 7 tej ustawy. Okresy nieskładkowe uwzględnia się w rozmiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego łącznego okresu składkowego. Przy ustalaniu 20 lub 25-letniego ogólnego stażu pracy nie ma możliwości uzupełnienia brakującego okresu okresem pracy w gospodarstwie rolnym i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Rozwiązanie stosunku pracy. Jeśli wniosek o emeryturę pomostową składa osoba pozostająca w stosunku pracy, to prawo do emerytury pomostowej uzyska dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy. Jeśli pozostaje w sto- sunku pracy zawartym z więcej niż jednym pracodawcą, uzyska prawo do emerytury pomostowej po rozwiązaniu ostatniego stosunku pracy. W takim przypadku prawo do emerytury pomostowej powstanie od następnego dnia po rozwiązaniu ostatniego stosunku pracy. Osoba składająca wniosek o emeryturę pomostową nie musi być w dniu składania wniosku pracownikiem, jak również może być objęta ubezpieczeniem społecznym z innego tytułu niż pozostawanie w stosunku pracy, np. z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. W takim przypadku prawo do emerytury pomostowej uzyska od dnia spełnienia wymaganych warunków, nie wcześniej jednak niż od dnia zgłoszenia wniosku w tej sprawie. Jeśli pobiera zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, to emerytura będzie jej przysługiwać od dnia zaprzestania ich pobierania. Prawo do emerytury pomostowej w wieku niższym niż 55 lat - kobieta, 60 lat - mężczyzna Dla niektórych pracowników wykonujących szczególnie uciążliwe prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze złagodzono warunki dotyczące wieku, a jednocześnie określono szczególne zasady ustalania stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, uprawniającego do emerytury pomostowej. Niektórzy pracownicy, wykonujący określony rodzaj pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, uzyskają -pr-awo do emerytury pomostowej w niższym wieku tylko wtedy, gdy spełnią dodatkowe warunki - np. uzyskają orzeczenie o niezdolności do wykonywania tej pracy. Należy podkreślić, że osoby wykonujące prace uprawniające do przejścia na emeryturę pomostową w wieku niższym niż 55 lat - kobieta i 60 lat - mężczyzna muszą (niezależnie od szczególnych warunków dla nich określonych) spełnić podstawowe warunki uprawniające do emerytury pomostowej, wspólne dla wszystkich pracowników ubiegających się o taką emeryturę. Zatem od osób tych wymaga się także: - udowodnienia okresu składkowego i nieskładkowego (uwzględnionego w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego okresu składkowego), wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn, - wykonywania przed dniem l stycznia 1999 r., co najmniej przez 1 dzień, prac: w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r., albo w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach, stanowiących załącznik nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, - wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. (co najmniej przez 1 dzień) prac w szczególnych warunkach wymienionych w załączniku nr 1 lub prac o szczególnym charakterze, wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, - rozwiązania stosunku pracy. Przedostatni z ww. warunków (tzn. dotyczący wykonywania omawianych prac po 31 grudnia 2008 r.) nie musi być spełniony tylko wtedy, jeżeli 1 stycznia 2009 f.

4 "Służba Pracownicza" nr 5/ Zabezpieczenie społeczne pracownik miał już pełny wymagany okres pracy w szczególnych warunkach (pracy o szczególnym charakterze), złożony wyłącznie z prac wymienionych w załączniku nr 1 i 2 do ustawy d emeryturach Pracownicy należący do personelu pokładowego wykonujący prace w powietrzu na statkach powietrznych, piloci lub instruktorzy statków powietrznych (tj. pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 25 załącznika nr 1 lub prace o szczególnym charakterze, wymienione w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych) mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; - mają co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej pkt 25 załącznika nr l lub okres pracy o szczególnym charakterze wymienionej w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych; - uzyskali orzeczenie o niezdolności wykonywania takiej pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze - DzU z 2006 r. nr 100, poz. 696, ze zm. Pracownicy personelu pokładowego, piloci i instruktorzy statków powietrznych, którzy nie uzyskali orzeczenia o niezdolności do wykonywania takiej pracy, mają prawo do emerytury pomostowej po osiągnięciu 55 lat - kobieta i 60 lat - mężczyzna. Pracownicy wykonujący w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach działających na rzecz tych portów prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku lub prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych {tj. prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 21 załącznika m 1 lub prace o szczególnym charakterze, wymienione w pkt 12 załącznika nr 2 do ustawy) mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - ukończyli wiek 55 lat; - wykonywali tego rodzaju pracę przez okres 15 lat. Pracownicy wykonujący w hutnictwie prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat; - mają okres pracy w szczególnych warunkach w hutnictwie, wymienionej w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat; - lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy. Hutnicy, którzy nie uzyskali orzeczenia o niezdolności do wykonywanej takiej pracy, mają prawo do emerytury pomostowej po osiągnięciu 55 -lat kobieta i 60 lat - mężczyzna. Pracownicy wykonujący prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych, prace rybaków morskich, prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów, zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem (tj. prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr l do ustawy pomostowej) mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; - mają okres takiej pracy wynoszący co najmniej 10 lat. Pracownicy wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, maszynisty instruktora, maszynisty zakładowego, maszynisty wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowcy lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM oraz pomocnika maszynisty pojazdów trakcyjnych (tj. prace wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej) mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - ukończą wiek 50 lat (w wypadku kobiet) i wiek 55 lat (w wypadku mężczyzn); - mają okres pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych, wynoszący co najmniej 15 lat; - uzyskają od lekarza medycyny pracy orzeczenie oniezdolności do' wykonywania pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych. Pracownicy, którzy nie uzyskali orzeczenia o niezdolności do wykonywania takiej pracy, mają prawo do emerytury pomostowej po osiągnięciu 55 lat - kobieta i 60 lat - mężczyzna. Należy podkreślić, że prace kierownika pociągu, mimo że są wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej, nie uprawniają do emerytury pomostowej w wieku 50 lat ( w przypadku kobiet) lub 55 lat (w przypadku mężczyzn). Osoby wykonujące takie prace mogą przejść na emeryturę pomostową dopiero po osiągnięciu wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna). Członkowie zawodowych ekip ratownictwa górskiego mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; - mają okres pracy jako członek zawodowych ekip ratownictwa górskiego, wynoszący co najmniej 10 lat. Pracownicy wykonujący prace górnicze w rozumieniu przepisów art. 50 c ustawy o emeryturach i rentach z FUS mają prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: - osiągnęli wiek, wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; - mają co najmniej 15-letni okres pracy górniczej. Przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy górniczej uwzględnia się okresy prac wymienionych w art. 50 c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wysokość emerytury pomostowej Podstawą obliczenia emerytury pomostowej jest zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego, obliczonego za okresy składkowe i nieskładkowe przypadające przed 1999 r. Jeżeli osoba, której ma być przyznana emerytura pomostowa, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, to przy ustalaniu podstawy obliczenia tej emerytury pomostowej, składki na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowane na jej koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22. Wskaźnik ten stanowi

5 Zabezpieczenie społeczne "Służba Pracownicza" nr 5/2010 relację pełnej wysokości składki emerytalnej (19,52% podstawy wymiaru) do wysokości składki emerytalnej, która jest zapisana na koncie ubezpieczonego, który jest członkiem OFE. Emeryturę pomostową stanowi kwota uzyskana przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia, służących do obliczenia emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tablice dalszego trwania życia dla osób w wieku 60 lat (ustalone wspólnie dla mężczyzn i kobiet) ogłasza corocznie Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, w terminie do 31 marca, w formie komunikatu w "Monitorze Polskim",. Przy obliczaniu emerytury pomostowej w każdym przypadku przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, bez względu na to, ile lat ma osoba, której tę emeryturę przyznano. Tak więc hutnik, który przechodzi na emeryturę pomostową w wieku 55 lat, będzie miał do jej obliczenia przyjęte dalsze średnie trwanie życia osoby w wieku 60, a nie 55 lat. Podobnie mężczyzna, który o przyznanie emerytury pomostowej wystąpi dopiero w wieku 62 lat, mimo że prawo do niej mógł uzyskać w wieku 60 lat, będzie miał do jej obliczenia przyjęte dalsze średnie trwanie życia osoby w wieku 60, a nie 62 lat. Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż. wynosi aktualna kwota najniższej emerytury, ustalona zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Od dnia 1 marca 2010 r. emerytura pomostowa nie może więc wynosić mniej niż 706,29 zł brutto miesięcznie. Emerytura pomostowa jest waloryzowana corocznie, 1 marca, wskaźnikiem waloryzacji określonym w ustawie. o emeryturach i rentach z FUS. Ponowne ustalenie wysokości emerytury pomostowej Jeżeli po dniu przyznania prawa do emerytury pomostowej świadczeniobiorca wykonywał pracę podlegającą ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, to kwotę emerytury pomostowej ustaloną w decyzji przyznającej to świadczenie zwiększa się biorąc pod uwagę kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po jego przejściu na emeryturę pomostową, Kwotę, o jaką zwiększa się wysokość emerytury pomostowej, uzyskuje się dzieląc kwotę składek emerytalnych wpłaconych do FUS i zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po przejściu na emeryturę pomostową, z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku osoby składającej wniosek o przeliczenie emerytury pomostowej. Tak więc w sytuacji, gdy osoba składająca wniosek o przeliczenie emerytury pomostowej ma np. 62 lata, to do obliczenia kwoty zwiększenia przyjęte będzie średnie dalsze trwanie życia ustalone dla osoby w wieku 62 lat. Do obliczenia kwoty zwiększenia emerytury pomostowej przyjmuje się sumę składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego począwszy od miesiąca, od którego podjęto wypłatę emerytury pomostowej, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o przeliczenie emerytury. Jeżeli uprawniony do emerytury jest członkiem OFE, to przy obliczaniu kwoty zwiększającej emeryturę pomostową z tytułu podlegania ubezpieczeniu po jej przyznaniu nie stosuje się zasady podwyższania sumy składek wskaźnikiem korygującym. Tę zasadę stosuje się wyłącznie przy ustalaniu wysokości emerytury pomostowej w decyzji przyznającej prawo do tego świadczenia. Wypłata emerytury pomostowej Wprawdzie przyznanie prawa do emerytury pomostowej jest uzależnione od rozwiązania stosunku pracy, jednak nie oznacza to zakazu podjęcia pracy zarobkowej po uzyskaniu prawa do emerytury pomostowej. Wypłata emerytury pomostowej osobie w przypadku podjęcia pracy zarobkowej. Osoba uprawniona do tego świadczenia może podjąć zatrudnienie lub inną działalność zarobkową. Musi jednak liczyć się z tym, że jeżeli podejmie pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w załączniku nr 1, albo pracę o szczególnym charakterze, wymienioną w załączniku nr 2 do ustawy pomostowej, to jej prawo do emerytury pomostowej będzie zawieszone, bez względu na wysokość przychodu osiąganego z tej pracy. Jeśli podejmie innego rodzaju pracę, podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, to wypłata emerytury pomostowej będzie zależała od wysokości osiąganego przychodu. leżeli zarobki nie przekroczą 70% przeciętnego wynagrodzenia (od l marca 2010 r. jest to 2270,60 zł brutto), to przysługuje prawo do pełnej kwoty emerytury pomostowej. Jeśli zarobki są wyższe, ale nie przekroczyły kwoty równej 130% przeciętnego wynagrodzenia, to emerytura wypłacana jest w zmniejszonej wysokości. Jeśli przychód z pracy przekracza 130% przeciętnego wynagrodzenia (od l marca 2010 r. jest to 4216,70 zł brutto), to wypłata emerytury podlega zawieszeniu. Wypłata emerytury pomostowej osobie uprawnionej równocześnie do innego świadczenia. Osoba uprawniona do emerytury pomostowej oraz do innego świadczenia o charakterze rentowym (np. do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej) może pobierać tylko jedno z przysługujących świadczeń - wyższe lub przez siebie wybrane. Należy podkreślić, że możliwość pobierania tylko jednego z przysługujących świadczeń dotyczy również osób, które oprócz tego, że mają prawo do emerytury pomostowej, są uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin lub w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji okresu wojennego i powojennego. Ustanie prawa do emerytury pomostowej Emerytura pomostowa jest świadczeniem przysługującym nie dłużej niż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Prawo do emerytury pomostowej

6 "Służba Pracownicza" nr 5/ Zabezpieczenie społeczne ustaje z dniem poprzedzającym osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet 60 lat a dla mężczyzn 65 lat. Wypłata emerytury pomostowej nie będzie więc dłużej kontynuowana. Osoba, która nie ma już prawa do emerytury pomostowej, bo osiągnęła wiek emerytalny, może zgłosić wniosek o przyznanie emerytury na zasadach powszechnych, określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do emerytury pomostowej tych osób, które w czasie jej pobierania nabyły prawo do emerytury na innej podstawie, ustaje z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury na podstawie odrębnych przepisów. Postępowanie w sprawie emerytury pomostowej Postępowanie w sprawie o emerytury pomostowej wszczyna się na wniosek osoby ubiegającej się o to świadczenie zgłoszony bezpośrednio w ogarnie rentowym lub za pośrednictwem płatnika składek. Do wniosku o emeryturę pomostową, oprócz dowodów potwierdzających okresy składkowe i nie składkowe, niezbędne do ustalenia, że wnioskodawca ma ogólny staż pracy uprawniający do emerytury (20 lat - kobieta, 25 lat - mężczyzna), powinny być dołączone wystawione przez pracodawcę zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu przepisów art. 32 ustawy o emeryturach i rentach) oraz zaświadczenia o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załączniku nr l lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, a także o wymiarze czasu tej pracy; Okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS powinny być potwierdzone przez zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie l ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, albo w świadectwie pracy. Natomiast w zaświadczeniach wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, powinien być potwierdzony fakt wykonywania pracy wymienionej w konkretnym punkcie załącznika nr l lub nr 2 do ustawy oraz jej wymiar, tzn. czy była ona wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Płatnik składek winien jednak przy wystawianiu zaświadczenia pominąć okresy niewykonywania pracy wskazane w art. 12 ustawy o emeryturach Osoby, które nie mają ustalonego kapitału początkowego, powinny załączyć dokumenty niezbędne do jego ustalenia. Poza dowodami dotyczącymi okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1999 r. powinny więc załączyć wykaz zarobków, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (druk Zus Rp- 7) z okresu 10 kolejnych lat wybranych z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r., albo z 20 dowolnie wybranych lat z okresu przed 1999 r. Decyzję w sprawie emerytury pomostowej wydaje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pracownika. Od decyzji organu rentowego w sprawie emerytury pomostowej przysługuje ubezpieczonemu prawo wniesienia odwołania do sądu ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od doręczenia ubezpieczonemu odpisu decyzji. Rekompensata Osoby, które nie spełniają warunków wymaganych do uzyskania emerytury pomostowej, a pracowały przed l stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, mogą uzyskać rekompensatę, która jest formą odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje osobie, która ma co najmniej l5-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do 15-letniego okresu pracy zostanie uwzględniona tylko taka praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Rekompensata przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki: - posiada okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej przed dniem l stycznia 2009 r. w rozumieniu przepisów art. 32 lub 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; - nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej; - nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, bądź na podstawie przepisów art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela albo też na podstawie przepisów art. 3 ustawy dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela. Rekompensata jest ustalana dopiero po złożeniu wniosku o nową emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez osobę mającą 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna), a obliczana jest według formuły określonej w art. 22 ustawy o emeryturach Przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, który jest składnikiem podstawy obliczenia emerytury według nowych zasad. Osoba urodzona po 1948 r., która zgłosi wniosek o przyznanie emerytury z FUS z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, wraz z ustaleniem rekompensaty zwiększającej kapitał początkowy, powinna do wniosku o emeryturę dołączyć dokumentację potwierdzającą wykonywanie przed dniem l stycznia 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o ile wcześniej dokumentacja taka nie została przedłożona organowi rentowemu.