Efektywne wyszukiwanie informacji w Internecie.

Transkrypt

1 Efektywne wyszukiwanie informacji w Internecie. Cel główny; Zapoznanie z metodami wyszukiwania informacji w Internecie. Cele operacyjne; Uczeo: Posługuje się wyszukiwarką; Zna techniki przeszukiwania sieci; Zna sposoby zaawansowanego wyszukiwania informacji w sieci; Korzysta z poszerzonych możliwości wyszukiwarek; Kluczowe pojęcia; wyszukiwarka sieciowa, rodzaje wyszukiwarek, wyszukiwanie zaawansowane, 1. Wprowadzenie do tematu zajęd; Coraz częściej poszukując informacji lub materiałów, które chcemy wykorzystad na lekcjach sięgamy do zasobów Internetu. Otwieramy przeglądarkę, przechodzimy do ulubionego portalu internetowego lub wyszukiwarki wpisujemy hasło, które zamierzamy opracowad. Na nasze zapytanie uzyskujemy kilkadziesiąt tysięcy odpowiedzi. W tym momencie zaczynają się problemy. Okazuje się, że materiały które uzyskaliśmy nie odpowiadają naszym potrzebom, są zbyt ogólnikowe lub w ogóle nie są tym czego oczekiwaliśmy. Znając tylko tak ogólny sposób wyszukiwania informacji możemy odnieśd błędne przekonanie, że informacji których szukamy, nie ma w sieci. Przy okazji spędzimy bardzo dużą ilośd czasu nie osiągając zamierzonego celu. Aby poprawid naszą skutecznośd wyszukiwania informacji w sieci, powinniśmy szukad korzystając z odpowiednich narzędzi i we właściwy sposób zadawad pytania. 2. Gdzie szukad informacji; W celu zdobycia informacji w sieci możemy korzystad z wielu metod i narzędzi. Większośd z nich udostępniają różnego rodzaju portale internetowe. Za ich pośrednictwem uzyskamy dostęp do serwisów informacyjnych, katalogów i wyszukiwarek. Do dyspozycji mamy zarówno portale polskie jak i zagraniczne. Z największych światowych portali należy wymienid co najmniej: Do największych polskich portali należą:

2 WYSZUKIWARKI; Wyszukiwarki stanowią połączenie dwóch elementów wpływających na ich funkcjonalnośd. Po stronie użytkownika mamy program, który po wpisaniu słowa lub wyrażenia do wyszukania, wyświetli zapamiętane w bazie danych informacje o stronach, na których takie wyrażenie występuje. Uzyskujemy w ten sposób bardzo często dużą liczbę stron, które nie koniecznie związane są z poszukiwanymi przez nas informacjami, chociaż w większości przypadków szansa na uzyskanie właściwych odpowiedzi jest bardzo duża. Druga strona wyszukiwarki to tzw. robot. Robot samodzielnie wędruje po zasobach sieci i stara się zbierad informacje o napotkanych stronach, zapamiętując z nich słowa kluczowe, opisy oraz jak najwięcej informacji, które mogą byd przydatne do określenia zawartości strony. Na tej podstawie tworzony jest tzw. index, który pozwala na szybkie wyświetlenie spisu stron, na których występują wyrażenia wprowadzone w pole wyszukiwarki. Opisy stron wyświetlone przez wyszukiwarkę są tym, co umieścił na stronie jej autor. Mogą zatem byd one niepełne, nieobiektywne lub w przypadku gdy autor zapomniał umieścid opisu swojej strony, robot zapamięta początkowe wyrazy znajdujące się na stronie. Może to spowodowad, że między treściami przez nas oczekiwanymi znajdą się także treści niepożądane. Różne serwisy informacyjne korzystają z różnych mechanizmów wyszukiwawczych. Przykładowo portal onet.pl korzysta z mechanizmów wyszukiwarek Altavista i Infoseek - Infoseek zajmuje się głównie gromadzeniem informacji o polskich zasobach Internetu, a Altavista dostarcza informacji o zasobach światowych. W innych portalach możemy uzyskad dostęp do innych mechanizmów wyszukiwawczych dostępnych zarówno na serwerach polskich jak i zagranicznych. Do najpopularniejszych (w chwili obecnej) wyszukiwarek należy zaliczyd: SERWISY INFORMACYJNE i BAZY DANYCH; Szukając informacji na temat aktualności z świata gospodarki, polityki, wydarzeo kulturalnych czy po prostu pogody na kolejny dzieo sięgnijmy do jednego z wielu serwisów portalu internetowego. Po wyszukaniu odpowiedniego odsyłacza po kilku kliknięciach myszą uzyskujemy potrzebne informacje. Skróty do najbardziej "gorących wiadomości" znajdziemy w najbardziej widocznym miejscu portalu. Duże portale prowadzą wiele specjalistycznych baz danych. Są one z reguły ograniczone do węższej tematyki, zawierają bardzo szczegółowe informacje i precyzyjnie opisują dane zagadnienie.

3 Przykładowe zadania; Wyszukaj i przedstaw wybranej formie najciekawsze wydarzenia z ostatniej doby, które miały miejsce w naszym regionie. Korzystając z przynajmniej 2 wyszukiwarek znajdź określoną informację i porównaj czas oraz jakośd otrzymanych wyników. Swoje wnioski przedstaw w wybrany sposób. KATALOGI; Katalogi tworzone są przez zespoły redaktorów lub przez użytkowników sieci, dodających informacje o swoich stronach do katalogu. Katalog jest podzielony na kategorie, a strony związane z określoną grupą informacji umieszczane są w jednej z nich. Jeżeli tylko w katalogu odnajdziemy dziedzinę, która nas interesuje, to nie musimy martwid się o to czy zadaliśmy właściwe zapytanie (tak jak ma to miejsce przy posługiwaniu się wyszukiwarkami), bo od razu uzyskujemy informacje o wszystkich zarejestrowanych w katalogu stronach na dany temat. Przeglądanie katalogu można by porównad do przechodzenia między regałami biblioteki, na których umieszczono opisy znajdujących się tam książek. Gdy wybierzemy się do biblioteki w poszukiwaniu lektury Szatan z siódmej klasy to: odszukamy regał z napisem "lektury", potem spojrzymy na półkę z napisem "lektury dla szkoły podstawowej". Dbaniem o to, aby na właściwej półce biblioteki znalazła się właściwa książka zajmuje się bibliotekarz. Porządkowaniem katalogów stron internetowych zajmują się ich redaktorzy. Jedyną wadą katalogów internetowych jest to, że nie jest możliwe umieszczenie w nim na raz wszystkich stron WWW. Ponieważ każda umieszczana tam strona jest przeglądana i klasyfikowana przez redaktorów, to czynnośd ta musi jakiś czas potrwad. Jeżeli chcemy własną stronę umieścid w katalogu, powinniśmy zgłosid ją do redaktorów katalogu, aby została dodana we właściwe (łatwe do odnalezienia) miejsce. Przykładowe zadania; Wyszukaj w katalogu www onetu-u, strony zawierające wiersze dla dzieci; Sposób realizacji: a. otwórz stronę b. wybierz odsyłacz Katalog stron WWW ; c. wybieramy odsyłacz Katalog > Społeczeostwo > Dzieci > Literatura dla dzieci i młodzieży > Wiersze dla dzieci - przeglądamy listę odsyłaczy w celu wyszukania interesujących nas pozycji. Multiwyszukiwarki i programy wyszukujące; Multiwyszukiwarki to serwisy, przy pomocy których możemy wysład zapytania do kilku wyszukiwarek jednocześnie. Program multiwyszukwarki zbierze odpowiedzi innych wyszukiwarek i zaprezentuje je nam w formie jednej listy. Wśród najpopularniejszych wśród tego gatunku programów należy wymienid serwisy dostępne poprzez:

4 Podobne zadanie jak multiwyszukiwarki spełniają zewnętrzne programy wyszukujące. W swojej pracy korzystają z informacji dostarczonych przez kilka sieciowych systemów wyszukiwawczych, a za pomocą dodatkowych mechanizmów wykonują porządkowanie, usuwanie duplikatów i sortowanie otrzymanych wyników. Z reguły program taki pozwala na stosowanie operatorów logicznych oraz określenie dodatkowych warunków wyszukiwania. Mogą byd nimi np. ograniczanie liczby pożądanych rezultatów, weryfikacja znalezionych adresów, zachowywanie wyników wyszukiwania, stosowana wersja językowa, zmienna liczby wykorzystywanych mechanizmów wyszukujących, przeszukiwanie FTP, grup dyskusyjnych, adresów i wiele innych. Wśród popularnych (darmowych) programów tego typu można wymienid: Copernic Agent Basic Direct Seek Bingooo Wyszukiwarki specjalistyczne; Niektóre wyszukiwarki zajmują się gromadzeniem informacji na temat określonych zasobów, np. plików programów, muzyki, zdjęd, filmów. Jeżeli potrzebujemy tego typu konkretnych informacji skorzystajmy z usług właśnie takich serwisów i wyszukiwarek. Przykładowo możemy skorzystad z poniższych adresów: archie.icm.edu.pl (gromadzi informacje na temat zasobów do pobrania z serwerów ftp i www) (mnóstwo danych do pobrania - freeware, shareware) (prawie wszystko na temat komputerów) (bardzo szczegółowe mapy wielu krajów świata) (bardzo dobra wyszukiwarka multimediów: audio, video, zdjęcia) (zbiór odnośników do wielu książek telefonicznych i serwisów zawierających dane teleadresowe) Pamiętajmy także o tym, że większośd "dużych" systemów wyszukiwawczych omówionych wcześniej, również oferuje możliwości wyszukiwania konkretnych zasobów. Mogą byd nimi np. różnego rodzaju multimedia lub programy. Korzystając z wyszukiwarek musimy pamiętad o tym, że nie wszystkie z nich stosują identyczną składnie zapytao. Dlatego też jeżeli decydujemy się na wykorzystanie podstawowych mechanizmów wyszukiwawczych powinniśmy wpisywad zapytania we właściwych formularzach, a chcąc uzyskad bardziej szczegółowe wyniki zapytao musimy posługiwad się dodatkowymi operatorami opisywanymi w systemach pomocy poszczególnych wyszukiwarek lub formularzami wyszukiwania zaawansowanego. Bardzo rozbudowane mechanizmy zadawania pytao posiada wyszukiwarka dostępna poprzez i W oparciu o nie, przedstawiam opis i porównanie operatorów używanych do formułowania zapytao do wyszukiwarek. Materiały zaczerpnięte z w/w serwisów.

5 Porównanie operatorów stosowanych do formułowania pytań dla wyszukiwarek Słowa, frazy, litery, operatory Operator pojedyncze słowa ochrona przyrody użycie cudzysłowu zamiast: ochrona przyrody lepiej: "ochrona przyrody" Sposób interpretacji Wyszukiwarka Onet-u Altavista Google Każde słowo jest traktowane oddzielnie. Wyszukiwarka znajdzie strony, które zawierają jak najwięcej słów bądź fraz użytych w zapytaniu. Na początku listy wyników pokazywane są dokumenty najlepiej odpowiadające zapytaniu. W tym wypadku najpierw wyświetlone zostaną strony, w których występują obok siebie słowa ochrona i przyrody (czyli np. o ochronie środowiska), następnie te, na których znajdują się te słowa, ale w znacznej odległości od siebie, a na końcu strony, w których występuje choćby jedno z podanych słów (czyli Profesjonalna Ochrona, Ochrona ERA- Ochrona, Ochrona dla firmy i domu) Frazy składające się z większej ilości słów powinny być ujęte w cudzysłów, gdyż tylko wtedy wyszukiwarka traktuje je jako całość. Poszczególne frazy należy oddzielać przecinkami. Pierwsze zapytanie jest zbyt wieloznaczne (zobacz przykład powyżej) Przy zastosowaniu cudzysłowu wyszukiwarka znajdzie tylko te strony z tekstem ochrona przyrody bez innych odmienionych wariantów pojawienia się tych słów. użycie wielkich liter zamiast: parki narodowe, wydmy lepiej: Parki Narodowe, Wydmy Używając wielkich liter precyzujesz, że szukanie ma dotyczyć słów dokładnie tak zapisanych. Słowa rozpoczynające się z wielkiej litery są traktowane jak oddzielne frazy. Użycie małych liter powoduje, że wyszukiwane są wyrazy zaczynające się zarówno z małej jak i z dużej litery (np. parki narodowe, wydmy). Jeśli wpiszesz słowo zaczynające się dużą literą (np. Parki Narodowe, Wydmy), to zostaną znalezione wyłącznie wyrażenia zaczynające dużą literą. Google nie jest czuła na wielkość liter. Przykładowo, wpisanie "wodospad Niagara" da taki sam efekt jak "WODOSPAD NIAGARA" czy "WoDoSpAd NiAgArA" użycie operatorów + i - zamiast: Republika lepiej: Republika, +serwis -kraj Używając znaku "+" precyzujesz, że podane słowo musi wystąpić na stronie. Używając znaku "-" określasz, że podane słowo nie może wystąpić na stronie. Dlatego w pierwszym przykładzie wyszukane zostaną zarówno Republika Południowej Afryki, Republika Czeska, itp. W drugim - tylko serwisy o nazwie Republika, a nie kraje. Operatory logiczne Obsługa Operator Opis i przykład Wyszukiwarka Onet-u Inktomi (Infoseek) Altavista Google AND równoważne ze znakiem zostaną odnalezione te dokumenty, w których występują oba wskazane słowa (niekoniecznie obok siebie). Google TAK TAK TAK obsługiwane domyślnie

6 + (plus) traktują operator AND jako domyślny (nie ma potrzeby umieszczania go między wyrazami) ogłoszenia AND Onet OR NOT równoważne ze znakiem - (minus) tylko Infoseek AND NOT równoważne ze znakiem - (minus) ( ) odnalezione zostaną te dokumenty, w których występuje przynajmniej jedno z wymienionych słów Onet OR Onet.pl wskaże dokumenty, w których nie występuje dane słowo (czyli np. wszystko gdzie pojawia się "programy" a nie pojawia się "wirusy") programy NOT wirusy wskaże dokumenty, w których nie występuje dane słowo (czyli np. wszystko gdzie pojawia się "programy" a nie pojawia się "wirusy") programy AND NOT wirusy aby zgrupować wyrażenia logiczne należy użyć nawiasów (poszuka wszystkich dokumentów ze słowami AltaVista i Onet, ale nie tych, które są pod adresem (AltaVista AND Onet) AND NOT url: TAK TAK TAK TAK NIE NIE NIE TAK NIE TAK TAK TAK UWAGA!: operatory logiczne należy pisać dużymi literami Operatory specjalne Operator link:onet.pl Opis szukanie dokumentów zawierających przynajmniej jeden link do stron o podanym adresie (np. onet.pl), np. znajdzie strony, na których jest link zatytułowany strona główna onet-u prowadzący do Wyszukiwarka Onet-u Obsługa Altavista Google TAK TAK TAK anchor:strona główna (Google wykorzystuje operator allinanchor:) szukanie dokumentów zawierających podane słowo/wyrażenie w nazwie linku, np. znajdzie link zatytułowany strona główna onet-u prowadzący do NIE TAK TAK serwer:onet.pl szukanie dokumentów znajdujących się na konkretnym hoście (czyli serwerze) NIE TAK NIE

7 site:biznes.onet.pl domain:onet.pl url:sport (Google wykorzystuje operator inurl: lub allinurl:) title:"katalog www" (Google wykorzystuje operator intitle:) pole_meta:słowo text:wyszukiwarka (Google wykorzystuje operator allintext:) image:jabłuszko applet:openwindow object:coffe like:coffe (Google wykorzystuje w tym celu operator related:) szukanie strony w konkretnym serwisie (site), np. biznes.onet.pl szukanie dokumentów w domenie onet.pl, np. adresy.onet.pl; rozrywka.onet.pl; biznes.onet.pl szukanie dokumentów ze słowem sport w adresie, czyli url-u strony, np. wynikiem wyszukiwania może być strona szukanie dokumentów których tytuł zawiera wskazane wyrażenie "katalog www" szukanie stron z innym znacznikiem meta (może to być np. author, keywords, description, itp.), który zawiera szukane słowo text: szukanie dokumentów, które jedynie w treści (a więc nie w opisach obrazków, META znacznikach, itd) zawierają szukane słowo lub wyrażenie szukanie dokumentów zawierających dane wyrażenie w nazwie obrazka szukanie dokumentów, w których pojawia się applet javy o podanej nazwie szukanie dokumentów, w których pojawia się obiekt o podanej nazwie pokazywanie dokumentów podobnych do danej strony WWW ("podobieństwo" jest ustalane przez wyszukiwarkę na podstawie różnych kryteriów, nie zawsze odpowiada to w 100% naszym oczekiwaniom) TAK NIE TAK NIE TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK NIE NIE NIE TAK TAK NIE TAK NIE NIE TAK NIE NIE TAK NIE NIE TAK TAK Uwagi do mechanizmów wyszukiwarek; Nawet jeżeli poprawnie posługujemy się operatorami wyszukiwania musimy pamiętad o tym, że różne wyszukiwarki stosują dodatkowe reguły podczas analizy zapytania. Często zdarza się tak, że nie musimy podawad operatora logicznego AND, ponieważ traktowany jest on jako domyślny. Jednak, aby stwierdzid jak w rzeczywistości funkcjonuje dana wyszukiwarka powinniśmy zapoznad się z jej opisem. Przykładowo wyszukiwarka Google automatycznie wyklucza z poszukiwao pojedyncze wyrazy takie jak: "where", "how", a także niektóre pojedyncze cyfry i litery, ponieważ może to spowolnid wyszukiwanie bez wyraźnej poprawy jego rezultatów. Przy czym, jeżeli "pospolite" wyrazy będą przez wyszukiwarkę ignorowane, zostaniemy o tym poinformowani odpowiednim komunikatem, umieszczanym poniżej pola na wprowadzenie zapytania. Jeżeli "pospolity" wyraz, który domyślnie jest ignorowany przez wyszukiwarkę, jest istotny dla wyników poszukiwao, możemy wymusid jego użycie przez dodanie przed nim znaku "+" (plus).

8 Przykładowe zadania; Korzystając z wyszukiwarki onet-u odszukaj strony zawierające wiersze J. Brzechwy. Sposób realizacji: otwórz stronę ; w pole wyszukiwarki wpisz wiersze AND Brzechwa; wśród wyświetlonych wyników wybierz kilka pierwszych sprawdzając czy prowadzą do spodziewanych treści; podczas testowania tego zadania w pierwszych odsyłaczach odnalazłam ; (odsyłacz do bardzo dobrej stronie o twórczości Brzechwy); (bajki posortowane alfabetycznie). Przykładowe zadania; Korzystając z wyszukiwarki onet-u odszukaj strony zawierające treśd książki "Ogniem i mieczem" autorstwa H. Sienkiewicza. - wskazówka: podczas wyszukiwania treści książki warto wykorzystad operator logiczny AND łączący tytuł książki i fragment treści (w przykładzie podano początek pierwszego rozdziału "Ogniem i mieczem"). Sposób realizacji: a. otwórz stronę ; w pole wyszukiwarki wpisz "Rok 1647 był to dziwny rok" AND Sienkiewicz, lub wybierz odsyłacz Zaawansowane i wypełnij formularz; wśród wyświetlonych wyników wybierz kilka pierwszych sprawdzając czy prowadzą do spodziewanych treści; podczas testowania tego zadania, treść książki odnalazłam m.in. na stronach do których prowadziły odsyłacze: (serwisy poświęcone literaturze. Przy poszukiwaniach literatury nie powinniśmy też zapominad o największym z rozpoczętych programów tworzenia polskiej biblioteki internetowej dostępnym pod adresem INNE MIEJSCA POSZUKIWAO; Jeżeli nie udaje nam się znaleźd właściwych informacji w oparciu o serwisy specjalistyczne, katalogi i wyszukiwarki, możemy sięgnąd do innych źródeł. Możemy na przykład umieścid ogłoszenie na grupie dyskusyjnej zajmującej się interesującym nas zagadnieniem. Dostęp do zasobów grup dyskusyjnych możemy uzyskad poprzez dowolny z serwerów grup dyskusyjnych dostępnych w sieci,

9 np. news.tpi.pl i jakikolwiek czytnik grup dyskusyjnych (chociażby czytnik grup wbudowany w program Outlook Express). Narzędzia działające podobnie do czytników grup dyskusyjnych, są także często implementowane w ramach portali internetowych i wyszukiwarek. Możliwośd korzystania z polskich grup dyskusyjnych poprzez przeglądarkę WWW uzyskamy m.in. dzięki usługom oferowanym na: i wielu, wielu innych. Możemy tam nie tylko przeglądad aktualnie trwające dyskusje, ale także brad w nich czynny udział, i co bardzo użyteczne - uzyskujemy dostęp do narzędzi wyszukiwawczych pozwalających na przeszukiwanie zasobów archiwalnych grup (informacji z poprzednich miesięcy i lat). Przykładowe zadania: Korzystając z dostępu do polskich grup dyskusyjnych przez strony WWW zapoznaj się z aktualnymi dyskusjami na grupach związanych z edukacją; Sposób realizacji: a. otwórz stronę ; b. wybierz odsyłacz do grup dyskusyjnych lub w polu adresu wpisz (angielskie określenie grup dyskusyjnych to newsgroup); c. Z katalogu wybierz odsyłacz Społeczeostwo, a potem pl.soc.edukacja lub pl.soc.edukacja.szkola; Podsumowanie zajęd; Podsumowanie zajęd realizowane jest w formie kilku prostych pytao do uczniów i ocenie umiejętności wyszukiwania informacji. Dzieci powinny odpowiedzied na następujące pytania: 1. Wymieo co najmniej trzy adresy portali internetowych; 2. W jaki sposób (przez kogo) tworzone są katalogi stron, a w jaki sposób powstają zasoby wyszukiwarek; 3. Jaka jest różnica między katalogami stron, a wyszukiwarkami; 4. Podaj przykłady operatorów logicznych wykorzystywanych przy wyszukiwaniu informacji; Uczniowie powinni zrealizowad zadanie wyszukiwania zadanej informacji np. 1. Korzystając z dowolnej wyszukiwarki znajdź stronę internetową zawierającą życiorys Jana Kochanowskiego wraz z jego portretem. 2. Korzystając z dowolnej wyszukiwarki znajdź przepis na przyrządzenie "kaczki w pomaraoczach" Oczekiwane osiągnięcia Spodziewanymi rezultatami zajęd są: 1. Uczniowie rozróżniają pojęcia:

10 Katalog; Wyszukiwarka; hiperłącze (odsyłacz, link); adres strony; 2. Potrafią przejśd do wskazanego portalu internetowego; wyszukad dane w katalogu stron; przeprowadzid wyszukiwanie informacji w oparciu o formularze wyszukiwania zaawansowanego; wprowadzid zapytanie do pola wyszukiwarki posługując się przynajmniej operatorami logicznymi OR, AND, operatorami +, - i cudzysłowami ograniczającymi frazy.