Wykład 4. Dobór płciowy u człowieka

Transkrypt

1 1 Wykład 4 Dobór płciowy u człowieka

2 2 Dlaczego istnieje płeć? Rozmnażanie płciowe rekombinacja genów (potomek to mieszanka genotypu ojca i matki) różnorodność genetyczna w populacji możliwość szybszej ewolucji pasożytom trudniej się dostosować adaptacja do szybkozmiennych warunków pasożytów Dlatego też pasożytnictwo ważne jest w kontekście atrakcyjności fizycznej.

3 3 Dlaczego istnieje wybór partnera? Odpowiedni wybór partnera może się wiązać z różnymi korzyściami: bezpośrednimi = materialnymi (opieka, ochrona) pośrednimi = genetycznymi (dobre geny)

4 4 Dlaczego ma inne kryteria wyboru niż? Anizogamia: (1) duże, statyczne komórki jajowe, (2) małe, ruchliwe plemniki Ciąża u Laktacja i opieka nad potomstwem ma mniejsze możliwości reprodukcyjne niż idzie na jakość może iść na ilość szuka długotrwałych związków z opiekuńczymi szuka krótkotrwałych związków + ew. krótkotrwałych związków z o dobrych genach z płodną

5 5 Dobór dwustronny Gatunki bez inwestycji nie jest wybredny tylko wybiera = dobór jednostronny (np. tokowisko) Gatunki z inwestycją obie płcie są wybredne obie płcie wybierają = dobór dwustronny (np. człowiek)

6 6 Konsekwencje doboru dwustronnego 1. Konflikt płci: jedna płeć chce czegoś innego niż druga kompromis np. szybko chce seksu, a chce rozwoju uczuć 2. Dobór zgodny: o wysokiej wartości partnerskiej wiążą się z o wysokiej wartości partnerskiej np. ładna wiąże się z atrakcyjnym fizycznie

7 7 Dobór rodzicielski Apolostou (2007), 190 ludów: zazwyczaj rodzice wybierają partnerów dla swych dzieci nawet, gdy młodzi mogą wybierać partnerów, rodzice często też mają znaczący wpływ Czyli u naszych przodków dobór rodzicielski był ważny należy badać preferencje rodziców

8 8 Metody badania preferencji deklaracje badanych osób (ankiety itp.) ogłoszenia matrymonialne (w gazetach, internetowe) związek cech z popularnością u płci przeciwnej związek cech z oceną przez partnera z randki w ciemno eksperymentalne tworzenie postaci o danych cechach (opis + ew. zdjęcie)

9 9 Cechy ważniejsze u możliwości inwestowania Aktualne: zamożność, pozycja społeczna (+ siła i sprawność fizyczna) Spodziewane w przyszłości: inteligencja, wykształcenie, ambicja, pracowitość Możliwości inwestowania są tym ważniejsze im poważniejszy związek: małżeństwo > partnerstwo > romans > randka W każdym typie związku możliwości inwestowania są ważniejsze u niż u.

10 Minimalny poziom dochodów akceptowany w różnych typach związku 10

11 11 Cechy ważniejsze u chęci inwestowania uczuciowość, miłość, wierność psychiczna nie opuści lubienie dzieci poświęci dzieciom swój czas, energię i zasoby stabilność emocjonalna, odpowiedzialność uczucia i postawy nie zmienią się w przyszłości

12 lubiący dzieci jest atrakcyjny dla 12

13 13 Cechy ważniejsze u ochrona... przede wszystkim przed gwałtem. Przy użyciu przemocy swój sukces reprodukcyjny starają się zwiększyć ci, którzy nie są w stanie tego zrobić bez przemocy, czyli nieatrakcyjni. Siła fizyczna partnera odstrasza intruzów.

14 14 Cechy ważniejsze u płodność 1. Aktualna = zapładnialność: max w wieku lat, spada do zera w wieku 50 lat. Ważna przy związku krótkotrwałym 2. Potencjalna = potencjał reprodukcyjny: max w wieku uzyskania dojrzałości płciowej ( 14 lat). Ważna przy związku długotrwałym 3. Chwilowa zależna od fazy cyklu miesiączkowego. U człowieka owulacja jest ukryta, a popęd seksualny jest niezależny od fazy cyklu wykazuje stałe zainteresowanie. Płodność spada z wiekiem znacznie wolniej niż płodność nie zwracają takiej dużej uwagi na płodność (oznaki płodności).

15 15 Cechy ważniejsze u atrakcyjność fizyczna (odpowiedni wygląd) W porównaniu z innymi gatunkami, u człowieka atrakcyjność fizyczna (AtrFiz) jest: stosunkowo mało ważna u, bo: ważne są cechy osobowości, inteligencja, pozycja społeczna, zamożność trudno je rozpoznać po wyglądzie. stosunkowo ważna u, bo: ważna jest płodność można ją oszacować po wyglądzie (wiek, zdrowie).

16 16 Cechy ważniejsze u wierność fizyczna zdradzony fizycznie przez ryzyko inwestycji w nie swoje potomstwo. Dziewictwo jest prognostykiem późniejszej wierności. Współczesny rozwój antykoncepcji i emancypacja mniej dziewic.

17 17 Cechy równie ważne u i zdrowie 1. Niezdrowy : niezdolność inwestycji (fizyczna niemoc, śmierć) ryzyko zarażenia rodziny ryzyko przekazania złych genów 2. Niezdrowa (choroba, głód, stres psychiczny) niepłodność.

18 18 Cechy równie ważne u i wiek i mają podobny zakres tolerancji dla wieku partnera, ale inne wartości są preferowane.

19 19 Preferencje dla wieku preferuje w swoim wieku lub nieco starszego, bo: zbyt młody : niedojrzały psychicznie brak zasobów niska pozycja społeczna woli młodsze zbyt stary : niedołęstwo, schorowanie niewielka oczekiwaną długość dalszego życia

20 20 Preferencje nastolatków dla wieku partnera Nastoletni preferują starsze od siebie (o większej zapładnialności).

21 21 Cechy niezbędne i luksusowe Cecha niezbędna = cecha konieczna u partnera. Cecha luksusowa = cecha pożądana, pod warunkiem, że obecne są cechy niezbędne. Cechy niezbędne: dla : AtrFiz ( musi być płodna). dla : pozycja społeczna i zamożność (warunkują przeżycie dzieci). dla i : uprzejmość i inteligencja. Cechy luksusowe: np. zdolności rozrywkowe. Niezbędne są wartości przeciętne, a nie wysokie. Zatem: w miarę ładna powinna pracować nad innymi walorami niż AtrFiz (np. rozwój talentów). nieźle zarabiający, zamiast popadać w pracoholizm, powinien np. doskonalić osobowość.

22 22 Ocena łączna Różny czas jest potrzebny na poznanie różnych cech u kandydata na partnera: AtrFiz < inteligencja < wierność 1. Gdy kogoś znamy długo (np. szkoła) znamy wiele jego cech jedna mocna cecha może kompensować inną słabą ocena łączna to suma ważona wszystkich cech. 2. Gdy kogoś dopiero poznaliśmy (np. przypadkowe spotkanie) kolejne etapy akceptacji: AtrFiz chęć na rozmowę i kolejne spotkanie inteligencja, zamożność wejście w związek osobowość długotrwały związek (potomstwo) Zamiast kompensacji cech jest tu zaliczanie (lub nie) kolejnych etapów. Na każdym etapie ocena łączna może okazać się negatywna zakończenie związku.

23 23 Konkurencja wewnątrzpłciowa 1. Między : demonstracja i użycie siły: fizycznej (walka, zastraszanie), psychicznej (dominacja), intelektualnej (inteligencja). 2. Między : agresja słowna (siła werbalna), deprecjonowanie (nieładna, dziwka).

24 24 Ogłoszenia matrymonialne Hitsch (2006): serwis www, 22tys. osób: częściej odpowiadają na list niż (70 vs 40%) są bardziej wybredne. osoby atrakcyjne (np. wysoki, zamożny lub szczupła blondynka) dostają więcej listów. nieatrakcyjne osoby częściej inicjują korespondencję i odpowiadają na listy. dobór zgodny według cech: wiek, AtrFiz, BMI, wysokość ciała, zarobki, wykształcenie.

25 25 Randki w ciemno Kurzban (2005), 3-minutowe kontakty w realu, 10,5tys. osób: silne preferencje dla łatwo obserwowalnych oznak wartości partnerskiej: AtrFiz, BMI, wysokość ciała i wiek. słabe preferencje dla osób podobnych do siebie: rasa, wysokość ciała. AtrFiz jest decydująca dla oceny towarzysza też przy dłuższych randkach w ciemno (kilka godzin).

26 26 Faktyczne związki partnerskie mężowie starsi o ok. 3 lata od żon. kolejne małżeństwa coraz większa różnica wieku. ładna żona zamożny, zaangażowany uczuciowo mąż. partnerzy są podobni pod względem wielu cech: np. AtrFiz, wiek, inteligencja, lubienie dzieci, system wartości, religijność, poglądy. związki niedopasowane (np. wiekiem) częstsze zdrady, mniejsza trwałość związku, mniej dzieci. zgodność indywidualnych preferencji z cechami partnera: np. szukanie osoby ekstrawertycznej / wyrozumiałej / o wysokim statusie ślub z taką osobą.

27 27 Homoseksualiści preferencje i związki 1. Preferencje homoseksualistów są zgodne z ich biologiczną płcią: np. geje (ale nie lesbijki) szukają młodych partnerów i AtrFiz jest dla nich ważna. Czyli preferencje te są uwarunkowane genetycznie. 2. Brak konfliktu płci lepiej widać różnice płciowe: geje miewają mnóstwo partnerów seksualnych, lesbijki tworzą długotrwałe związki.

28 28 Związki krótko- i długotrwałe (1) Mężczyzna Kobieta Związek Korzyści Koszty Korzyści Koszty długotrwały lepszy rozwój dzieci pewność ojcostwa lepsza partnerka krótkotrwały więcej dzieci zasoby mniej dzieci gorszy rozwój dzieci ryzyko choroby zemsta zdradzanych zła reputacja inwestycje partnera gorsze geny dobre geny ryzyko choroby zasoby zemsta zdradzanych zła reputacja niepożądana ciąża

29 29 Związki krótko- i długotrwałe (2) W kontekście związku krótkotrwałego jest znacznie bardziej wybredna niż. W kontekście związku długotrwałego wybredność obu płci jest podobna. Obie płcie są mniej wybredne w kontekście związku krótkotrwałego niż długotrwałego: akceptują rozwiązłą akceptują o nieprzyjemnym charakterze

30 30 Związki krótko- i długotrwałe (3) Związków krótkotrwałych częściej szuka, bo może w ten sposób znacznie zwiększyć liczbę dzieci Pożądana długość znajomości przed pierwszym stosunkiem: tydzień wg, 6 miesięcy wg. woli randkę z wolnym niż zajętym lub żonatym. Dla nie ma to znaczenia. Prostytucja: zwykle płaci za seks, a nie odwrotnie. Sny erotyczne: : dominuje seks, wiele pozycji, wiele, : dominuje uczucie, znani z rzeczywistości.

31 31 Zdrada zdradza, żeby zwiększyć sukces reprodukcyjny. zdradza, żeby zdobyć dobre geny (zostać zapłodnioną przez o dobrych genach): chęć na seks z partnerem jest stała w cyklu miesiączkowym, a na seks z kochankiem największa w czasie owulacji (szczególnie, gdy partner jest nieatrakcyjny). Chęć przekłada się na czyny. częściej ma orgazm z kochankiem niż stałym partnerem (orgazm zwiększa szansę zapłodnienia). antykoncepcja rzadziej jest stosowana podczas seksu z kochankiem. preferuje u kochanka oznaki dobrych genów (zmaskulinizowana twarz, symetryczne ciało, konkurencyjne zachowania) ale tylko w fazie płodnej cyklu miesiączkowego. gdy partnerzy są niedopasowani genetycznie (mają podobne geny MHC): słabiej pożąda swojego, a silniej obcego (gł. w fazie płodnej), częściej zdradza. powyższych efektów dla fazy cyklu nie ma u stosujących antykoncepcją hormonalną.

32 32 Modyfikatory preferencji Wysoka wartość własna większe wymagania: bogatszy silniejsza preferencja dla młodości i AtrFiz u. ładniejsza silniej preferuje seksowność, zarobki, lubienie dzieci, uczuciowość u. Czy bogate szukają bogatych? zamożna silna preferencja dla zamożności. kontrola nad zasobami słabsza preferencja dla zamożności. nie-zestresowany woli ładną niż miłą, a zestresowany woli miłą niż ładną. o niskiej ogólnej samoocenie częściej wchodzą związki przelotne. Do związku krótkotrwałego (i w fantazjach) preferuje młodsze niż do związku długotrwałego (presja społeczna?).

33 33 Uniwersalność preferencji Betzig (1986), 186 ludów (np. Pigmeje, Eskimosi): o wysokiej pozycji zamożność, więcej żon, dzieci mają lepszą opiekę. Buss (1989), 37 ludów: zamożność, ambicja ważniejsze u, AtrFiz i dziewictwo ważniejsze u, preferuje nieco starszych od siebie, preferuje wyraźnie młodsze od siebie. Jankowiak (1992, 1995), 168 ludów (np. Zulusi, Eskimosi): miłość istnieje niemal wszędzie (88,5% populacji): pieśni miłosne, ucieczki zakochanych, cierpienia z miłości, tęsknota za ukochanym.

34 34 Zmiany preferencji w czasie 1. USA, : ważniejsze stają się: AtrFiz, zamożność (gł. u ), miłość, wykształcenie, inteligencja; obniżenie ważności: u : dziewictwo, kompetencje domowe (np. gotowanie), u : ambicji, zaradności. Czyli upodabnianie preferencji i. Przyczyny: emancypacja, ogólny dobrobyt. 2. Po 2. wojnie światowej: wysoki wskaźnik urodzeń : na rynku partnerskim więcej niż (bo preferowane młode i starsi ) podnoszą swoje wymagania liberalizacja obyczajów (przelotne związki, ciąże pozamałżeńskie, rozwody).