Informacja o wynikach kontroli wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych

Transkrypt

1 NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DEPARTAMENT ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO KSR-41014/07 Nr ewid. 5/2008/P07116/KSR Informacja o wynikach kontroli wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych W a r s z a w a k w i e c i e ń r.

2 Misją NajwyŜszej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w słuŝbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej Wizją NajwyŜszej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyŝszy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Wprowadzanie do obrotu wyrobów budowlanych Dyrektor Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Tadeusz Bachleda-Curuś Zatwierdzam: Marek Zająkała Wiceprezes NajwyŜszej Izby Kontroli Warszawa, dnia 21 kwietnia 2008 r. NajwyŜsza Izba Kontroli ul. Filtrowa Warszawa tel./fax:

3 Spis treści 1. Wprowadzenie 5 2. Podsumowanie wyników kontroli Ogólna ocena kontrolowanej działalności Synteza wyników kontroli Uwagi końcowe i wnioski WaŜniejsze wyniki kontroli Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych Istotne ustalenia kontroli Organizacja systemu wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych Zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych Kontrole wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych Realizacja zadań przez GINB Realizacja zadań przez winb Wyniki kontroli zleconych na podstawie art. 12 pkt 2 ustawy o NIK Kontrole przeprowadzane przez organy celne Kontrole dopuszczania do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli Przygotowanie kontroli Postępowanie kontrolne i działania podjęte po zakończeniu kontroli Załączniki Słowniczek waŝniejszych pojęć Wykaz jednostek objętych kontrolą Lista osób zajmujących kierownicze stanowiska, odpowiedzialnych za kontrolowaną działalność Wykaz organów, którym przekazano informację o wynikach kontroli Wykaz aktów prawnych. 68 3

4 Najczęściej stosowane w informacji skróty i oznaczenia: DWB - Departament Wyrobów Budowlanych w GUNB GINB - Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego GUNB - Główny Urząd Nadzoru Budowlanego ITB - Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie Kpa - Kodeks postępowania administracyjnego KWZWB - Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych minister - minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej SNRWB - System Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych ustawa - ustawa o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r. UOKiK - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów WINB - Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego winb - Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego Słowniczek waŝniejszych pojęć znajduje się w pkt Informacji. 4

5 Wprowadzenie 1. Wprowadzenie Temat kontroli P/07/116: Wprowadzanie do obrotu wyrobów budowlanych. Celem kontroli było dokonanie oceny działalności organów administracji publicznej w zakresie wykonywania zadań nałoŝonych przepisami ustawy o wyrobach budowlanych. W szczególności dotyczyło to funkcjonowania systemu kontroli wyrobów budowlanych oraz przestrzegania zasad wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i prowadzonych postępowań administracyjnych. Ponadto zbadano i oceniono prawidłowość zastosowania w obiektach budowlanych wyrobów budowlanych. Ogólne tło badanej problematyki. OŜywienie gospodarki od 2004 r., a takŝe wzrost produkcji budowlano-montaŝowej spowodował, Ŝe prawidłowość wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych odgrywa coraz większą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa poŝarowego i bezpieczeństwa uŝytkowania realizowanych obiektów budowlanych. Wejście w Ŝycie z dniem 1 maja 2004 r. przepisów ustawy o wyrobach budowlanych, dało organom nadzoru budowlanego uprawnienia do eliminowania z obrotu wyrobów nie spełniających wymagań ustawowych. Główne zagadnienia objęte kontrolą dotyczyły prawidłowości wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, funkcjonowania systemu kontroli tych wyrobów oraz dopuszczenia do ich zastosowania w obiektach budowlanych. Czynności kontrolne przeprowadzono w okresie od 21 sierpnia 2007 r. do 24 stycznia 2008 r. Kontrola została przeprowadzona na podstawie art. 2 ust. 1, w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwana dalej ustawą o NIK pod względem celowości, rzetelności, gospodarności i legalności w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego, Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie, w 10 wojewódzkich inspektoratach nadzoru budowlanego oraz u 7 inwestorów realizujących obiekty budowlane ze środków publicznych. Kontrola w 23 jednostkach samorządu terytorialnego została przeprowadzona na podstawie art. 2 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy o NIK pod względem legalności, gospodarności i rzetelności, a kontrola 2 podmiotów gospodarczych pod względem gospodarności i rzetelności (art. 2 ust. 3 pkt 4 w związku z art. 5 ust. 3 ustawy o NIK). Kontrola została podjęta z inicjatywy NIK. Potrzebę przeprowadzenia kontroli zgłosiła Komisja Infrastruktury Sejmu RP. Badaniami kontrolnymi objęto okres od 1 lipca 2004 r. do 30 czerwca 2007 r. W kontroli koordynowanej przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego uczestniczyło 10 delegatur NIK, tj. z: Białegostoku, Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy i Wrocławia. Na podstawie art. 29 pkt 2 lit. f) ustawy o NIK zasięgnięto informacji w Polskim Centrum Akredytacji oraz w Izbie Celnej w Warszawie. NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 12 pkt 3 ustawy o NIK, zleciła GINB przeprowadzenie kontroli doraźnej wybranych producentów. 1 J.t. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz

6 Podsumowanie wyników kontroli 2. Podsumowanie wyników kontroli 2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalności NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia funkcjonowanie systemu kontroli wyrobów wprowadzanych do obrotu, w zakresie wyrobów budowlanych. Realizacja zadań przez organy nadzoru budowlanego właściwych w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu, obejmowały postępowaniem kontrolnym małą liczbę wyrobów budowlanych i ich producentów, a liczba kontroli planowych zmniejszyła się w kolejnych latach, co świadczy o zbyt małym zaangaŝowaniu tych organów w procedurę kontrolną. RównieŜ organy celne, uczestniczące w systemie kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, wykonywały swoje zadania w niewielkim zakresie. Organy nadzoru budowlanego nie korzystały z prawa poddania wyrobu budowlanego badaniom lub zlecenia ich przeprowadzenia, a w latach nawet nie zaplanowano środków finansowych na ten cel. Współpraca organów nadzoru budowlanego i organów celnych z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów była niewystarczająca, co nie sprzyjało sprawowaniu skutecznego nadzoru w zakresie wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu. Nierzetelne informacje dotyczące wyrobów budowlanych przekazywane przez organy wyspecjalizowane do Prezesa UOKiK, spowodowały, Ŝe system kontroli wyrobów budowlanych monitorowany był w ograniczonym zakresie. Utworzony na podstawie ustawy o systemie oceny zgodności i ustawy o wyrobach budowlanych system kontroli wyrobów wprowadzanych do obrotu dotyczący wyrobów budowlanych, nie zapewniał efektywnej kontroli tych wyrobów. W ocenie NIK, nieprawidłowo funkcjonujący system stwarza moŝliwość wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych nie spełniających wymagań, w tym szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji obiektów budowlanych. 6

7 Podsumowanie wyników kontroli 2.2. Synteza wyników kontroli 1. W okresie objętym kontrolą 10 Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego 2 przeprowadziło u producentów i sprzedawców ogółem kontroli wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych, w tym kontroli planowych i 897 doraźnych. Skontrolowano ogółem wyrobów budowlanych. W 2005 r. przeprowadzono kontroli planowych i 163 doraźne, a w 2006 r. 924 kontrole planowe i 524 doraźne. Zmniejszyła się liczba producentów i sprzedawców poddanych kontroli, a nawet stwierdzono, Ŝe 1 Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego przeprowadził średnio rocznie kontrole wyrobów budowlanych tylko u ok. 8% producentów. W drugim półroczu 2004 r. GINB przeprowadził 59 kontroli u producentów i sprzedawców, skontrolowano 149 wyrobów budowlanych, a w I półroczu 2007 r. przeprowadzono 19 kontroli u producentów i sprzedawców. Nastąpił spadek liczby kontroli o 67%, przy zmniejszeniu liczby skontrolowanych wyrobów budowlanych do 72, tj. o 51,7%. (str ) W ocenie NIK, spadek liczby kontroli producentów i sprzedawców moŝe skutkować wzrostem liczby wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu poza systemem kontroli. 2. śaden z 10 skontrolowanych WINB nie posiadał informacji o liczbie producentów wyrobów budowlanych i liczbie sprzedawców działających na terenie ich właściwości. Dane o producentach i sprzedawcach wyrobów budowlanych, których poddano kontroli, organy nadzoru budowlanego uzyskiwały m.in. z ksiąŝek telefonicznych. (str ) Zdaniem NIK, w celu racjonalnego planowania kontroli wyrobów budowlanych, konieczne jest utworzenie przez Wojewódzkie Inspektoraty Nadzoru Budowlanego rejestrów producentów wyrobów budowlanych. 3. Kontrole przeprowadzone przez 10 winb ujawniły nieprawidłowości we wprowadzeniu do obrotu spośród (34,4%) objętych tymi kontrolami wyrobów budowlanych. Nieprawidłowości w liczbie dotyczyły: braku lub niewłaściwie sporządzonej oceny zgodności wyrobu budowlanego z wymaganiami podstawowymi, braku specyfikacji technicznej wyrobu budowlanego, utraty waŝności aprobaty technicznej oraz braku oznakowania i informacji o wyrobie budowlanym. Dziewięć (na 10 skontrolowanych) organów nadzoru budowlanego nie korzystało z prawa poddania wyrobu budowlanego badaniom lub zlecenia ich przeprowadzenia, 2 W dalszej treści Informacji zastosowano skróty: winb wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego, a WINB Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego 7

8 Podsumowanie wyników kontroli stosownie do art. 25 ustawy o wyrobach budowlanych. W planach finansowych organów nadzoru budowlanego na 2005 r., 2006 r. i 2007 r. w ogóle nie zaplanowano środków finansowych na ten cel. (str ) 4. Organy nadzoru budowlanego i organy celne nie przekazywały do Prezesa UOKiK kompletnych informacji dotyczących systemu kontroli wyrobów, w tym o wynikach przeprowadzonych kontroli wyrobów budowlanych oznakowanych znakiem CE 3 oraz o wszczęciu i zakończeniu postępowań w zakresie wyrobów wprowadzanych do obrotu niezgodnie z zasadniczymi wymaganiami 4, określonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie przepływu informacji, dotyczących systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu. 5 W 2004 r. UOKiK nie otrzymał od organów nadzoru budowlanego informacji dotyczących przeprowadzonych kontroli przez te organy, a w 2005 r. nie przekazano drogą elektroniczną rocznego planu kontroli i zbiorczego zestawienia przeprowadzonych kontroli. Za 2006 r. informacje takŝe były niepełne; nie przekazano drogą elektroniczną rocznego planu kontroli, a zbiorcze zestawienie przeprowadzonych kontroli zamieszczono w systemie informatycznym HERMES dopiero 2 października 2007 r. (str ) 5. Spośród 11 przypadków dokonania zatrzymań wyrobów budowlanych o 8 z nich organy celne poinformowały Prezesa UOKiK, natomiast nie przekazały takiej informacji za 2006 r. 2 przypadki i za 2007 r. 1 przypadek, pomimo obowiązku wynikającego z 9 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. Prezes UOKiK o 3 zatrzymaniach wyrobów budowlanych w latach został powiadomiony przez wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego w opiniach wydanych na wniosek organów celnych o zatrzymanych wyrobach budowlanych. W 6 przypadkach organy celne przekazały informacje z opóźnieniem od 4 do 98 dni, w stosunku do 14-dniowego terminu określonego w 9 ust. 2 ww. rozporządzenia. Spośród 7 opinii wydanych przez Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego stwierdzających, Ŝe wyroby budowlane nie spełniają wymagań zasadniczych, 4 opinii nie przekazano do UOKiK, pomimo obowiązku wynikającego z 6 3 Oznakowanie CE to symbol umieszczany na wyrobie przez producenta tego wyrobu, w celu poświadczenia, ze wyrób jest zgodny z odnoszącymi się do niego wymaganiami prawnymi związanymi z szeroko pojętym bezpieczeństwem. Wymagania te zapisane SA w ponad 20 dyrektywach Unii Europejskiej, a kaŝda z nich odnosi się do innej kategorii wyrobów. 4 W przypadku wyrobów budowlanych naleŝy przez to rozumieć wymagania podstawowe, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz ze zm.). 5 Dz. U. Nr 87, poz. 812 ze zm. 8

9 Podsumowanie wyników kontroli rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie działań podejmowanych w związku z zatrzymaniem wyrobów, co do których istnieją uzasadnione okoliczności wskazujące, Ŝe nie spełniają one zasadniczych wymagań 6. (str ) 6. Informacje przekazywane przez organy nadzoru budowlanego do UOKiK w formie pisemnej były niespójne z informacjami przekazanymi przez te organy drogą elektroniczną. Dotyczyło to powiadomień o wynikach przeprowadzonych kontroli oraz powiadomień o wszczęciu i zakończeniu postępowań w zakresie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami. (str ) 7. Prowadzony w UOKiK rejestr wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami, w zakresie wyrobów budowlanych, nie zawierał wszystkich danych, o których mowa w 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie rejestru wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami. 7 Brak było danych m.in. numeru identyfikacyjnego wpisu i daty wpisu do rejestru dla 36 spośród 75 wyrobów budowlanych ujętych w rejestrze. (str ) Zdaniem NIK niepełna realizacja przez organy nadzoru budowlanego i organy celne zadań nałoŝonych przepisami prawa, świadczy o złej współpracy tych organów z Prezesem UOKiK. Brak danych - lub niepełne dane o wyrobach budowlanych wprowadzonych do obrotu - spowodowały ograniczenia w korzystaniu z informacji dotyczących systemu kontroli tych wyrobów. 8. Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych prowadzony przez GINB zawierał niepełne dane o liczbie zakwestionowanych wyrobów budowlanych. GINB wpisywał do KWZWB dane dotyczące zakwestionowanych wyrobów budowlanych na podstawie kart wyrobu, pomimo działającego od 2006 r. informatycznego Systemu Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych (SNRWB). W 8 postępowaniach na 24 skontrolowane (33,3%) nie korzystano z moŝliwości automatycznego publikowania w KWZWB danych i informacji w zakresie zakwestionowanych wyrobów budowlanych. (str ) 9. Organy nadzoru budowlanego w trakcie obowiązkowych kontroli obiektów budowlanych, dokonywały sprawdzenia dowodów dopuszczenia wyrobów budowlanych do stosowania w budownictwie tylko na podstawie oświadczeń 6 Dz. U. Nr 87, poz Dz. U. Nr 87, poz

10 Podsumowanie wyników kontroli kierowników budowy 8. Taki tryb postępowania uniemoŝliwiał ustalenie jakości wyrobów budowlanych, a takŝe stwierdzenie, Ŝe zastosowane wyroby budowlane spełniają wymagania szczególnie istotne dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa poŝarowego obiektów budowlanych. (str ) 10. Inspektorzy nadzoru inwestorskiego nieprawidłowo wykonywali nadzór inwestorski na terenie budowy. Nie korzystali z uprawnień wynikających z art. 26 ustawy - Prawo budowlane, i nie Ŝądali od kierowników budowy dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych, co ustalono na 27 spośród 32 (84,4%) realizowanych inwestycji. Inspektorzy nadzoru inwestorskiego kontrolowanych jednostek nie wydawali kierownikom budowy poleceń, potwierdzonych wpisem do dziennika budowy, przedstawienia do kontroli dowodów dopuszczenia wyrobów budowlanych do stosowania w budownictwie. (str ) 11. Instytut Techniki Budowlanej, jako jednostka aprobująca, wydawał aprobaty techniczne, pomimo braku dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia postępowań aprobacyjnych. Na 35 skontrolowanych postępowań aprobacyjnych, w 12 przypadkach przeprowadzono postępowania z naruszeniem 3 ust. 3 pkt 5 i 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych i jednostek upowaŝnionych do ich wydawania 9. Dotyczyło to m.in. braku dowodów opłat za przeprowadzenie weryfikacji wniosków o udzielenie aprobat technicznych, wszczęcia postępowania bez zawarcia z wnioskodawcami porozumień o przeprowadzenie postępowań. (str ) 12. ITB ustalał odpłatność za przeprowadzenie czynności związanych z udzieleniem aprobat technicznych, w 35 skontrolowanych postępowaniach aprobacyjnych, niezgodnie z 19 ww. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. Odpłatność ustalono bez udokumentowanej liczby godzin pracy. Spośród skontrolowanych 35 aprobat technicznych, ITB informacje o ich udzieleniu przekazywał do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w terminie od 7 do 213 dni, pomimo określenia terminu, bezzwłocznego przekazywania, co było niezgodne z art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych 10. (str ) 8 Z art. 46 ustawy Prawo budowlane nie wynika obowiązek przechowywania, przez okres prowadzenia robót budowlanych, dokumentów dotyczących własnych wyrobów budowlanych z wyjątkiem art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych. 9 Dz. U. Nr 249, poz Dz. U. Nr 92, poz

11 Podsumowanie wyników kontroli 13. W ITB odpłatność za przeprowadzenie czynności polegających na weryfikacji wniosku o udzielenie aprobaty technicznej oraz wniosku o udzielenie europejskiej aprobaty technicznej naliczano i pobierano w kwocie stanowiącej równowartość w złotych 500 euro, powiększoną o stawkę 22% podatku od towarów i usług. Dotyczyło to 35 skontrolowanych postępowań o udzielenie aprobat technicznych i 14 spośród 18 postępowań o udzielenie europejskich aprobat technicznych. Odpłatność za czynności polegające na weryfikacji wniosku, zarówno w postępowaniach o udzielenie aprobat technicznych, jak i postępowaniach w zakresie europejskich aprobat technicznych, została ustalona w kwocie równowartości w złotych 500 euro. Odpłatności za te czynności regulują rozporządzenia Ministra Infrastruktury - odpowiednio: z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upowaŝnionych do ich wydawania ( 18 ust. 2) i z dnia 14 października 2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek upowaŝnionych do ich wydawania 11 ( 17 ust. 2). ITB nie wystąpiła z wnioskiem o pisemną interpretację, co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w tej indywidualnej sprawie, w trybie art. 14b - 14p ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa 12 W trakcie kontroli, jak równieŝ do dnia sporządzenia informacji, minister właściwy do spraw finansów publicznych i minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, nie przedstawili jednoznacznego stanowiska w sprawie odpłatności za weryfikację wniosków określonych w 18 ust. 2 i 17 ust. 2 ww. rozporządzeń Ministra Infrastruktury. Zdaniem Ministerstwa Infrastruktury rozwaŝenia wymaga wprowadzenie w ww. rozporządzeniach jednoznacznej regulacji stanowiącej, Ŝe ustalona cena za weryfikację wniosku zawiera juŝ podatek VAT (brutto). (str ) 11 Dz. U. Nr 237, poz J.t. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. 11

12 Podsumowanie wyników kontroli 2.3. Uwagi końcowe i wnioski NajwyŜsza Iza Kontroli stwierdziła, Ŝe organy nadzoru budowlanego nie wykazywały odpowiedniego zaangaŝowania w realizacji zadań związanych z kontrolą wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz w zakresie współpracy z Prezesem UOKiK. Niska liczba przeprowadzonych kontroli wyrobów budowlanych i kontroli u producentów przez organy nadzoru budowlanego nie zapewnia właściwego nadzoru nad rynkiem wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu. Regulacje prawne w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu, tj. ustawa o wyrobach budowlanych i ustawa - Prawo budowlane, wymagają nowelizacji w zakresie procedury kontrolnej dotyczącej wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu. W celu poprawy funkcjonowania kontroli wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu, NIK uwaŝa za konieczne podjęcie działań przez: I. Ministra Infrastruktury: 1. RozwaŜenie opracowania projektu nowelizacji ustawy o wyrobach budowlanych w zakresie: zmiany art. 22, dotyczącej moŝliwości dokonania zabezpieczenia dowodów, w tym wyrobów budowlanych na okres niezbędny do wydania decyzji administracyjnej przez właściwy organ, zmian art. 25 i art. 26, dotyczących objęcia obowiązkiem poddania wyrobu budowlanego badaniom oraz zniesienia ponoszenia kosztów przeprowadzanych badań przez Skarb Państwa. 2. RozwaŜenie opracowania projektu nowelizacji ustawy Prawo budowlane, w zakresie: zmian art. 59a i art. 46, dotyczących objęcia obowiązkową kontrolą wszystkich wyrobów budowlanych zastosowanych w obiekcie budowlanym, o których mowa w ustawie o wyrobach budowlanych oraz wprowadzenie dla tych wyrobów, obowiązku przechowywania dokumentów. 3. Znowelizowanie rozporządzenia z dnia 8 listopada 2005 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upowaŝnionych do ich wydawania i rozporządzenia z dnia 14 października 2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upowaŝnionych do ich wydawania, odpowiednio zmiany 18 ust. 2 i 17 ust. 2 przez jednoznaczne określenie, Ŝe ustalona w tych przepisach kwota stanowi cenę brutto (z podatkiem VAT) lub cenę netto (bez podatku od towarów i usług). 12

13 Podsumowanie wyników kontroli 4. Wzmocnienie nadzoru nad Instytutem Techniki Budowlanej w zakresie udzielania aprobat technicznych. II. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: 1. Podjęcie w ramach systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu aktywnej współpracy z organami nadzoru budowlanego w celu poprawy przepływu informacji dotyczących wyrobów budowlanych. III. Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego: 1. Zapewnienie bieŝącego przekazywania do Prezesa UOKiK informacji o wyrobach budowlanych wprowadzanych do obrotu. 2. Zwiększenie liczby kontroli producentów i kontroli wyrobów budowlanych. 3. Wzmocnienie nadzoru nad działalnością wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego w zakresie wyrobów budowlanych. 4. Spowodowanie utworzenia, przez wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego, rejestrów producentów wyrobów budowlanych. 13

14 WaŜniejsze wyniki kontroli 3. WaŜniejsze wyniki kontroli 3.1. Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych Zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz zasady działania organów administracji publicznej w tej dziedzinie określa ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych 13 (zwana dalej ustawa ). Wyrób budowlany 14 moŝe być wprowadzony do obrotu, jeŝeli nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, w zakresie odpowiadającym jego właściwościom uŝytkowym i przeznaczeniu, to jest ma właściwości uŝytkowe umoŝliwiające prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym, w których ma być zastosowany w sposób trwały, spełnienie wymagań podstawowych (art. 4 ustawy). Przepisy art. 5, 6, 7 i 8 ustawy określają sposoby oznakowania wyrobu budowlanego, który nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych oraz oznakowania wyrobu budowlanego wprowadzonego do obrotu. Szczegółowe regulacje dotyczące systemu wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu określają następujące rozporządzenia Ministra Infrastruktury: 1) z dnia 14 października 2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upowaŝnionych do ich wydawania 15, 2) z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE 16, 3) z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym 17, oraz obwieszczenia Ministra Infrastruktury: z dnia 5 listopada 2004 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych państw członkowskich Unii Europejskiej upowaŝnionych do wydawania europejskich aprobat technicznych oraz wykazu wytycznych do europejskich aprobat technicznych 18 i z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie: europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów Dz. U. Nr 92, poz Wyrób budowlany patrz Słowniczek waŝniejszych pojęć. 15 Dz. U. Nr 237, poz Dz. U. Nr 195, poz Dz. U. Nr 198, poz M. P. Nr 48, poz M. P. Nr 32, poz

15 WaŜniejsze wyniki kontroli Zgodnie z art. 9 ust. 1-4 ustawy, aprobaty technicznej 20 udziela się dla wyrobu budowlanego, dla którego nie ustanowiono Polskiej Normy wyrobu, albo wyrobu budowlanego, którego właściwości uŝytkowe, odnoszące się do wymagań podstawowych, róŝnią się istotnie od właściwości określonej w Polskiej Normie wyrobu, objętego: 1) mandatem udzielonym przez Komisję Europejską na opracowanie norm zharmonizowanych lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych; 2) wykazem, o którym mowa w ust. 7 ustawy (dot. określenia rozporządzeniem wykazu wyrobów budowlanych nie objętych mandatami). Aprobata techniczna udzielana jest odpłatnie, na koszt wnioskodawcy i na czas określony: - dla wyrobu budowlanego, dla którego nie ustanowiono Polskiej Normy wyrobu, - wyrobu budowlanego, którego właściwości uŝytkowe, odnoszące się do wymagań podstawowych, róŝnią się od właściwości określonych w Polskiej Normie wyrobu. Te same zasady obowiązują w przypadku zmiany lub przedłuŝenia waŝności aprobaty technicznej. Jednostki organizacyjne udzielające aprobat technicznych są obowiązane przekazywać bezzwłocznie do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego informację o udzielonej aprobacie (zakres tej informacji określa ust. 5 art. 9 ustawy). Szczegółowe zasady wydawania aprobat technicznych oraz wykaz jednostek upowaŝnionych do ich wydawania określił Minister Infrastruktury w rozporządzeniu z dnia 8 listopada 2004 r. 21 Organami właściwymi, zgodnie z art. 11 ustawy, w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, w zakresie uregulowanym w ustawie, oraz wyspecjalizowanymi, w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności 22, są: 1) wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego, 2) Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Do podstawowych obowiązków właściwych organów naleŝy kontrola wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych, prowadzenie postępowań administracyjnych w tym zakresie oraz wykonywanie zadań, o których mowa w art. 39 ust. 3 pkt. 1 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, tj. prowadzenie kontroli spełniania przez wyroby zasadniczych wymagań i niezwłoczne informowanie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wynikach przeprowadzonych kontroli, prowadzenie postępowań w sprawie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami i przekazywanie Prezesowi UOKiK informacji 20 Aprobata techniczna jest to pozytywna ocena techniczna przydatności wyrobu budowlanego do zamierzonego stosowania, uzaleŝniona od spełnienia wymagań podstawowych przez obiekty budowlane, w których wyrób budowlany jest stosowany (art. 2 pkt 2 ustawy ). 21 Dz. U. Nr 249, poz Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz ze zm. 15

16 WaŜniejsze wyniki kontroli o wszczęciu i zakończeniu tych postępowań, niezwłoczne przekazywanie Prezesowi UOKiK kopii wydanych decyzji, współpraca z Prezesem UOKiK. Zakres obowiązków wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego określa art. 13 ustawy, a Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego art. 14 ustawy. Na podstawie art. 15 ustawy prowadzony jest Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych, a sposób prowadzenia Wykazu określił Minister Infrastruktury w rozporządzeniu z dnia 29 lipca 2004 r. 23 Zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu reguluje rozdział 4 (art ) ustawy, a zasady postępowania administracyjnego w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu rozdział 5 (art ) ustawy. Ustawa o wyrobach budowlanych określa równieŝ zasady odpowiedzialności karnej w art ustawy, a orzekanie w tych sprawach następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (art. 36 ustawy). Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności reguluje zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami 24 dotyczącymi wyrobów, zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji, sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów, zadania Polskiego Centrum Akredytacji, zasady działania systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu, przy czym przepisów art. 7, art. 13 ust. 1 i 2, art. 40b 40k, art c, art. 42 oraz art. 45 ustawy o systemie oceny zgodności, nie stosuje się do wyrobów budowlanych, w rozumieniu ustawy o wyrobach budowlanych, o której mowa wyŝej. Zgodnie z art. 3 tej ustawy, system oceny zgodności tworzą: 1) przepisy określające zasadnicze i szczegółowe wymagania dotyczące wyrobów, 2) przepisy oraz normy określające działania podmiotów uczestniczących w procesie oceny zgodności. System kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu obejmuje: kontrolę spełniania przez wyroby zasadniczych wymagań, postępowanie w sprawie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami, monitorowanie systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu (art. 3a ustawy o systemie oceny zgodności). System kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu tworzą Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i organy wyspecjalizowane, w tym organy nadzoru budowlanego (art. 38 ust. 1, ust. 2 pkt 6 i ust. 3 pkt 6 ustawy o systemie oceny zgodności). Prezes UOKiK jest organem monitorującym system, do którego zadań naleŝy współpraca z organami wyspecjalizowanymi, opiniowanie okresowych planów kontroli przeprowadzonych przez organy wyspecjalizowane, przekazywanie tym organom informacji wskazujących, Ŝe wyrób wprowadzony do obrotu nie spełnia zasadniczych 23 Dz. U. Nr 180, poz Zasadnicze wymagania w przypadku wyrobów budowlanych naleŝy przez to rozumieć wymagania podstawowe, o których mowa w art. 5 ustawy Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz ze zm.). 16

17 WaŜniejsze wyniki kontroli wymagań oraz prowadzenie rejestru wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami, a takŝe gromadzenie informacji dotyczących systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu (art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oceny zgodności), natomiast zakres zadań organów wyspecjalizowanych określa art. 39 ust. 3 ustawy o systemie oceny zgodności. Zadania organów wyspecjalizowanych (takŝe organów nadzoru budowlanego) to m.in.: prowadzenie kontroli spełniania przez wyroby zasadniczych wymagań i informowanie Prezesa UOKiK o wynikach przeprowadzonych kontroli; prowadzenie postępowań w sprawie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami i przekazywanie Prezesowi UOKiK informacji o wszczęciu i zakończeniu tych postępowań; niezwłoczne przekazywanie Prezesowi UOKiK kopii wydanych decyzji oraz współpraca z Prezesem UOKiK. Bezpieczeństwo, jakość i trwałość prawidłowo zaprojektowanych i wykonanych obiektów budowlanych zaleŝy od właściwości uŝytkowych i parametrów technicznych wyrobów budowlanych zastosowanych przy ich wznoszeniu. W dniu 20 grudnia 1949 r. utworzono Polski Komitet Normalizacyjny, a dekretem Rady Państwa z dnia 4 marca 1953 r. o normach i o Polskim Komitecie Normalizacyjnym m.in. rozróŝniono normy, ze względu na zakres stosowania, na normy zakładowe, resortowe i państwowe. Ustawą z dnia 22 marca 1957 r. o zmianach w organizacji i zakresie działania naczelnych organów administracji państwowej w niektórych gałęziach przemysłu, budownictwa i komunikacji, utworzono Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, którego zakres działania obejmował m.in. sprawowanie funkcji naczelnego organu państwowego nadzoru budowlanego dla budownictwa powszechnego i zastrzeŝonego do właściwości ministra budownictwa specjalnego oraz ustalanie zasad, norm, wytycznych i trybu postępowania w tym zakresie. Ustawą z dnia 27 listopada 1961 r. o normalizacji, opracowywanie i ustanawianie Polskich Norm powierzono Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu oraz wprowadzono zmienione następująco rozróŝnienie norm: Polskie Normy powszechnie obowiązujące, normy branŝowe obowiązujące w zakresie określonej branŝy (dziedziny) gospodarki, normy zakładowe obowiązujące w jednym lub kilku zakładach. Ponadto wprowadzono do stosowania zasadę, Ŝe artykuły wykonane zgodnie z Polska Normą i normami branŝowymi powinny być oznakowane w sposób określony przez Komitet, a dotychczasowe normy państwowe stały się obowiązującymi Polskimi Normami. W latach 70. ubiegłego wieku, w powiązaniu ze zmianami gospodarczymi, nastąpiła znacząca zmiana w podejściu do wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu. W dniu 29 marca 1972 r. utworzono Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości, któremu powierzono m.in. sprawy w zakresie jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych. Ustawą z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane, która obowiązywała od 1 marca 1975 r., określone zostały m.in. zadania organów administracji państwowej 17

18 WaŜniejsze wyniki kontroli (terenowych organów administracji państwowej) w zakresie sprawowania nadzoru urbanistyczno-budowlanego i sprawowania nadzoru techniczno-budowlanego oraz określono uprawnienia tych organów m.in. do kontroli wyrobów budowlanych przeprowadzanych na budowach i u producentów tych wyrobów. Ustawą dopuszczono równieŝ, po wydaniu stosownych decyzji, do powszechnego stosowania w budownictwie nowe materiały, elementy i konstrukcje budowlane, tj. takie, których właściwości, zakres i sposób stosowania nie zostały określone we wcześniej wydanych normach i decyzjach o dopuszczeniu do stosowania. W dniu 29 kwietnia 1975 r. Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych wydał rozporządzenie w sprawie dopuszczenia do stosowania w budownictwie nowych materiałów oraz nowych metod wykonywania robot budowlanych. Do wydawania decyzji o dopuszczeniu do powszechnego stosowania w budownictwie nowych materiałów, elementów i konstrukcji budowlanych oraz nowych metod wykonywania robót budowlanych upowaŝniono 6 jednostek: Instytut Techniki Budowlanej, Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej Instal, Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Centrum Naukowo-Badawcze Kolejnictwa oraz Centralny Ośrodek Badawczo- Rozwojowy Instalacji i Urządzeń Elektrycznych w budownictwie ElektromontaŜ. Na podstawie ustawy z dnia 8 lutego 1979 r. o jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych, rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 1979 r. określono zasady i tryb kwalifikacji jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych oraz obowiązki producentów i wykonawców w tym zakresie, która podlegała poświadczeniu świadectwem kwalifikacji jakości według wzoru określonego przez Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. Uchwałą nr 119 Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 1979 r. w sprawie organizacji kontroli jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych jednostkach gospodarki uspołecznionej określono zasady obowiązujące przy sprawowaniu tej kontroli m.in. w zakresie wyrobów budowlanych. Kierowników jednostek gospodarki uspołecznionej produkujących wyroby budowlane obowiązano do zorganizowania kontroli jakości produkowanych wyrobów, której zadaniem było m.in. niedopuszczenie do obrotu wyrobów, które nie odpowiadały wymaganiom ustalonym w normach, przepisach szczególnych i umowach. NałoŜono równieŝ, obowiązek wystawienia świadectwa kontroli jakości wyrobu zawierającego informację o waŝniejszych właściwościach jakościowych wyrobu. Do 31 grudnia 1994 r. nadrzędnym organem sprawującym nadzór i kontrolę w zakresie wyrobów budowlanych był minister właściwy do spraw budownictwa. Podjęcie w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku w Polsce procesów dostosowawczych do przepisów unijnych zapoczątkowało tworzenie systemu wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych w oparciu o regulacje zawarte w dyrektywie 89/106/EWG Rady Wspólnot Europejskich z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych w brzmieniu nadanym dyrektywą 93/68/EWG Rady z dnia 22 lipca 1993 r. Począwszy od 1994 r. następowało 18

19 WaŜniejsze wyniki kontroli stopniowe wdraŝanie regulacji zawartych w dyrektywie Rady 89/106/EWG. Kolejne nowelizacje przepisów ustawy - Prawo budowlane oraz wprowadzenie w Ŝycie, z dniem 1 stycznia 2003 r., przepisów ustawy o systemie oceny zgodności, doprowadziły stopniowo do zbliŝenia obowiązujących w Polsce zasad i procedur wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu, do postanowień zawartych w dyrektywie, w tym m.in., Ŝe: - dyrektywę stosuje się do wyrobów budowlanych w zakresie, w jakim odnoszą się do nich zasadnicze wymogi dotyczące obiektów budowlanych, - Państwa Członkowskie podejmą wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, aby wyroby budowlane, przeznaczone do wykorzystania w obiektach budowlanych mogły być wprowadzane na rynek tylko wówczas, gdy są uŝyteczne, to znaczy, Ŝe wykazują takie cechy, iŝ obiekty, w których mają być wbudowane, wmontowane lub instalowane, zakładając, Ŝe obiekty te są prawidłowo zaprojektowane i wykonane, mogą spełniać zasadnicze wymogi. Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, wprowadzoną dnia 1 stycznia 1995 r., m.in. określono fakultatywnie obowiązek stosowania wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu i powszechnego lub jednostkowego stosowania w budownictwie oraz określono organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego: starostę (realizował zadania przy pomocy powiatowego inspektora nadzoru budowlanego), wojewodę (realizował zadania przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego) i Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Do obowiązków tych organów naleŝały m.in. zadania nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, w szczególności wprowadzania do obrotu i stosowania wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie. W dniu 1 maja 2004 r. w dniu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - weszły w Ŝycie przepisy ustawy o wyrobach budowlanych. Ustawa o wyrobach budowlanych określiła zasady wprowadzania do obrotu wyrobów, zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz zasady działania organów administracji publicznej w tej dziedzinie. Ponadto wyroby budowlane podlegają kontroli na podstawie przepisów ustawy o systemie oceny zgodności oraz ustawy Prawo budowlane. Celem funkcjonowania systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu, w tym prowadzenia kontroli wyrobów budowlanych przez organy nadzoru budowlanego i organy celne, jest zapewnienie ochrony interesów konsumentów i innych uŝytkowników wyrobu, jak i producentów, którzy mogliby ponieść straty w wyniku nieuczciwej konkurencji ze strony producentów, którzy zaniŝają koszty nie przestrzegając wymagań. 19

20 WaŜniejsze wyniki kontroli Schemat systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu MONITORING Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Rejestr wyrobów niezgodnych z podstawowymi wymaganiami KONTROLA 16 wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych RYNEK WYROBÓW BUDOWLANYCH Osłabienie koniunktury w gospodarce, które miało miejsce w Polsce, i regres w inwestycjach szczególnie gwałtownie odbiły się na rynku budowlanym. W latach produkcja budowlana zmniejszyła się o około ¼. Wejście w Ŝycie przepisów ustawy o wyrobach budowlanych zbiegło się ze wzrastającym zapotrzebowaniem na te wyroby. Na podstawie danych o Ruchu budowlanym opublikowanym przez GUNB za lata , liczba wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę od 2004 r. systematycznie wzrastała. W 2004 r. wydano 162,6 tys. decyzji o pozwoleniu na budowę, w 2005 r. 174,6 tys. decyzji, a w 2006 r. wydano 203,6 tys. decyzji. Począwszy od 2005 r. odnotowano wzrost produkcji budowlanej - w 2005 r. produkcja budowlana była wyŝsza od produkcji budowlanej w roku poprzednim o 7,4%, a w 2006 r. wyŝsza o 17,5%. 25 Według szacunków GUS, w 2007 r. produkcja budowlana ogółem, w porównaniu do 2006 r., wzrosła o 12%, a produkcja budowlana zrealizowana przez przedsiębiorstwa zatrudniające powyŝej 9 osób wzrosła o 15,7%. Produkcja materiałów budowlanych wzrastała od 2005 r. i wynosiła w porównaniu do roku poprzedniego: 104,0% w 2005 r., 25 Aktualna sytuacja w sektorze budownictwa, opracowanie prof. dr hab. Wiktoria Bolkowska, Warszawa 24 stycznia 2008 r. 20

21 WaŜniejsze wyniki kontroli 119,4% w 2006 r. i 112,4% w 2007 r. Liczba mieszkań oddanych do uŝytku wynosiła: 114,1 tys. w 2005 r., 114,2 tys. w 2006 r. i 133,8 tys. w 2007 r. Wzrost produkcji budowlano-montaŝowej w cenach bieŝących przedstawiono w poniŝszej tabeli, na podstawie danych z Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2007 Głównego Urzędu Statystycznego r r r. Grupy w mln zł Ogółem , , ,0 Przygotowanie terenu pod budowę 607, , ,4 Wznoszenie budynków i budowli, inŝynieria lądowa i wodna , , ,0 Wykonywanie instalacji budowlanych , , ,3 Wykonywanie robót budowlanych wykończeniowych 5.006, , ,7 Wynajem sprzętu budowlanego i burzącego z obsługą operatorską 56,1 69,0 135,6 Ustawa o wyrobach budowlanych ustanowiła dwa odrębne systemy wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu (na rynek): - systemu europejskiego - wyroby budowlane oznakowane CE mogą być zgodnie z przepisami stosowane równieŝ w Polsce, - systemu krajowego - wyroby budowlane oznakowane znakiem budowlanym B mogą być stosowane wyłącznie w Polsce. Stosowane w budownictwie wyroby budowlane wymagają oznakowania (znakiem CE lub znakiem budowlanym B ), z wyjątkiem: wyrobów budowlanych umieszczonych w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej (art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o wyrobach budowlanych), wyrobów uznanych decyzją właściwego wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego za regionalne wyroby budowlane, które mogą być oznakowane znakiem budowlanym B po spełnieniu warunków przez producenta (art. 8 ust. 1 pkt. 2, 3 i 4 ustawy o wyrobach budowlanych) oraz wyrobów budowlanych dopuszczonych do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym (art. 10 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych). 21

22 3.2. Istotne ustalenia kontroli Organizacja systemu wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Do zadań Prezesa UOKiK naleŝy m.in. monitorowanie systemu kontroli wyrobów 26 wprowadzonych do obrotu, w tym wyrobów budowlanych oraz gromadzenie informacji dotyczących tego systemu. W szczególności gromadzone w UOKiK informacje dotyczą wyników kontroli i prowadzonych postępowań administracyjnych w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu. W UOKiK uruchomiono centralny system informatyczny HERMES, w celu zapewnienia sprawnego i efektywnego przepływu informacji od organów wyspecjalizowanych do Prezesa UOKiK. Pierwsze informacje obejmujące wyroby budowlane wprowadzono do systemu w czerwcu 2005 r. Przekazywanie tych informacji naleŝy do obowiązków organów wyspecjalizowanych, w tym organów nadzoru budowlanego w zakresie wyrobów budowlanych. Do systemu przekazywania informacji o wyrobach budowlanych włączono takŝe organy celne. Współpraca pomiędzy Prezesem UOKiK i organami nadzoru budowlanego nie była właściwa. Prezes UOKiK nie otrzymywał od organów nadzoru budowlanego kompletnych informacji, dotyczących systemu kontroli wyrobów, w tym o wynikach kontroli wyrobów budowlanych, o których mowa w rozporządzeniu z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu przepływu informacji dotyczących systemu kontroli wyrobów 27 lub otrzymywał te informacje nieterminowo. Niektóre WINB nie przekazały do UOKiK terminowo kompletnych informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli wyrobów budowlanych oznaczonych CE oraz informacje o wszczęciu i zakończeniu postępowań w zakresie wyrobów wprowadzonych do obrotu niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami 28. W 2004 r. UOKiK nie otrzymał informacji dotyczących kontroli wyrobów budowlanych przeprowadzonych przez organy nadzoru budowlanego. W 2005 r. nie przekazano drogą elektroniczną rocznego planu kontroli, zestawienia zbiorczego przeprowadzonych kontroli oraz informacji o działaniach podjętych przez organy celne w odniesieniu do zatrzymanych wyrobów. Dane za 2006 r. takŝe były niepełne; nie otrzymano drogą elektroniczną rocznego planu kontroli na 2006 r., a zbiorcze zestawienie przeprowadzonych kontroli umieszczono w systemie informatycznym 26 Wyroby oznakowane CE. 27 Dz. U. Nr 87, poz. 812 ze zm. 28 W przypadku wyrobów budowlanych naleŝy przez to rozumieć wymagania podstawowe, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (j.t. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz ze zm.). 22

23 HERMES dopiero w dniu 2 października 2007 r. Informacje przekazywane Prezesowi UOKiK przez organy nadzoru budowlanego w formie pisemnej, były niespójne z informacjami przekazanymi przez te organy drogą elektroniczną. Dotyczyło to powiadomień o wynikach przeprowadzonych kontroli oraz powiadomień o wszczęciu i zakończeniu postępowań w zakresie wprowadzonych do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami. Na przykład: Winb w Warszawie spośród 11 przeanalizowanych postępowań, dotyczących wyrobów znakowanych CE, tylko w 4 przypadkach przekazał do UOKiK wszystkie informacje, dotyczące wyników kontroli oraz o wszczęciu i zakończeniu postępowania. W jednym przypadku winb przesłał do UOKiK powiadomienie o wynikach kontroli (postępowanie dotyczące wprowadzenia do obrotu wanny stalowej emaliowanej). W pozostałych natomiast przypadkach winb nie przekazał informacji do UOKiK za pomocą systemu HERMES. Winb w Krakowie nie przekazał do UOKiK kwartalnego zestawienia informacji za III i IV kwartał 2005 r. oraz za IV kwartał 2006 r. (przekazał tylko w formie elektronicznej). Informacja za I kwartał 2007 r. równieŝ została przekazana 2 maja 2007 r., tj. po terminie, który upłynął 15 kwietnia 2007 r. Ponadto, przekazane do UOKiK informacje za I i II kwartał 2007 r. były niekompletne bowiem nie zawierały powiadomień o wszczęciu i zakończeniu postępowań wprowadzonych do systemu informatycznego HERMES. Na pięć powiadomień, dwa dotyczące wszczęcia postępowania, zostały wprowadzone do systemu z przekroczeniem 14 dniowego terminu. Dwukrotnie wprowadzono do systemu powiadomienia o wynikach tej samej kontroli. W jednym przypadku nie wprowadzono do systemu powiadomienia o zakończeniu postępowania, pomimo wydania decyzji. Winb w Poznaniu przekazał Prezesowi UOKiK kwartalne zestawienia informacji o wynikach kontroli, o wszczętych i zakończonych postępowaniach oraz kopie wydanych decyzji za III i IV kwartał 2005 r. oraz I kwartał 2007 r. (w pozostałych okresach nie prowadził postępowań administracyjnych w odniesieniu do wyrobów oznaczonych CE). Informacje te przekazano w formie pisemnej z opóźnieniem, odpowiednio: 45, 18 i 3 dni. 7 spośród 9 kopii decyzji zamiast niezwłocznie - przekazano po upływie od 23 do 79 dni od dnia kiedy decyzje te stały się ostateczne. Przepływ informacji do Prezesa UOKiK o wprowadzonych do obrotu wyrobach budowlanych zatrzymanych przez organy celne nie był właściwy. Spośród 11 przypadków dokonania zatrzymań wyrobów budowlanych o 8 z nich UOKiK został poinformowany bezpośrednio przez organy celne. Organy celne w 2006 r. i 2007 r. nie poinformowały Prezesa UOKiK o 3 przypadkach zatrzymań wyrobów budowlanych, o których poinformowali wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego. Obowiązek przekazania takich informacji wynika z 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu przepływu informacji dotyczących systemu kontroli wyrobów 29. W 6 przypadkach organy celne przekazały informacje z opóźnieniem od 4 dni do 98 dni, w stosunku do 14-dniowego terminu określonego w 9 ust. 2 tego rozporządzenia. 29 Dz. U. Nr 87, poz. 812 ze zm. 23

24 W kontrolowanym okresie, w 7 przypadkach winb wydali opinie stwierdzające, Ŝe zatrzymane wyroby budowlane nie spełniały wymagań podstawowych. Ustalono, Ŝe 4 z tych opinii, nie zostały przekazane do UOKiK, pomimo obowiązku wynikającego z 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie działań podejmowanych w związku z zatrzymaniem wyrobów, co do których istnieją uzasadnione okoliczności wskazujące, Ŝe nie spełniają one zasadniczych wymagań 30. Brak informacji lub niespójność informacji dotyczących wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu przekazywanych przez organy nadzoru budowlanego do Prezesa UOKiK powodował, Ŝe Prezes UOKiK, jako organ monitorujący systemu kontroli wyrobów, nie miał pełnych informacji dotyczących zatrzymanych wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu. Stwierdzono brak współpracy między Prezesem UOKiK a organami wyspecjalizowanymi. W porozumieniu o współpracy Prezesa UOKiK z GINB z dnia 21 października 2004 r. zawarto, Ŝe przynajmniej raz w roku odbywać się będą spotkania Prezesa UOKiK z Głównym Inspektorem Nadzoru Budowlanego w celu podsumowania dotychczasowej współpracy oraz ustalenia priorytetów we wzajemnym współdziałaniu na rok następny. W okresie objętym kontrolą nie odbyły się spotkania dotyczące wzajemnej współpracy między tymi organami. Do zadań Prezesa UOKiK naleŝy równieŝ prowadzenie rejestru wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami, w zakresie wyrobów budowlanych oznaczonych znakiem CE. Prowadzony w UOKiK rejestr nie zawierał wszystkich danych, o których mowa w 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie rejestru wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami 31. Stwierdzono, Ŝe dla 36 wyrobów budowlanych, spośród 75 ujętych w rejestrze, brak było danych dotyczących m.in. numeru identyfikacyjnego wpisu lub daty wpisu do rejestru. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego Zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych, do obowiązków GINB naleŝy: - prowadzenie Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych, - zatwierdzanie wojewódzkich rocznych planów kontroli, - przedstawianie Prezesowi UOKiK do zaopiniowania okresowych planów kontroli wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych, - sporządzanie i przekazywanie Prezesowi UOKiK rocznych sprawozdań z przeprowadzonych kontroli wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych. GINB moŝe sporządzać roczne plany kontroli, prowadzić kontrole planowe i doraźne oraz zlecać badania pobranych, w toku kontroli, próbek wyrobów budowlanych. GINB moŝe równieŝ wezwać wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego do: udziału w kontroli prowadzonej przez GINB, przeprowadzenia kontroli doraźnej oraz wprowadzenia zadań do wojewódzkiego rocznego planu kontroli. 30 Dz. U. Nr 87, poz Dz. U. Nr 87, poz