Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska. Informacja

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Dział Monitoringu Środowiska Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu grajewskiego w 2011 roku Łomża, sierpień 2012

2 Spis treści: Wstęp Stan czystości i ochrona wód Presje- Źródła zanieczyszczenia wód Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Przeciwdziałania Działalność kontrolna Wody podziemne Powietrze Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Stan - Monitoring imisji Przeciwdziałania Działalność kontrolna Gospodarka odpadami Presje- Ilość wytworzonych odpadów Stan - Składowiska odpadów Stan Odpady niebezpieczne Przeciwdziałania Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/ Presje Źródła emisji PEM Stan Pomiary kontrolne PEM Przeciwdziałania Hałas Hałas przemysłowy Hałas komunikacyjny Przeciwdziałania Ochrona środowiska przed poważnymi awariami Działania kontrolne WIOŚ Działalność kontrolna Delegatura w Suwałkach

3 Wstęp - charakterystyka powiatu grajewskiego. Powiat grajewski leży w północnozachodniej części województwa Struktura podlaskiego administracyjna zajmując powierzchnię i ludność 968 km 2,co stanowi około 4,8% obszaru województwa. Od zachodu graniczy z Wysoczyzną Kolneńską od wschodu z Kotliną Augustowską, a tereny na północ stanowią południową część Pojezierza Ełckiego. Od północy powiat grajewski sąsiaduje z województwem warmińsko-mazurskim, oraz powiatem augustowskim, od wschodu z powiatem monieckim, a na południu z powiatem kolneńskim i łomżyńskim. Teren powiatu jest pofałdowany i poprzecinany licznymi jeziorami typu rynnowego. Powiat jest niezwykle atrakcyjny turystycznie za sprawą dużej ilości jezior i lasów oraz terenów bagiennych. Przez powiat przebiegają główne linie komunikacyjne - linia kolejowa Białystok-Ełk oraz drogi tranzytowe Warszawa - Łomża - Augustów oraz Białystok - Ełk - Gołdap. Struktura administracyjna i ludność Pod względem administracyjnym na obszarze powiatu funkcjonuje 6 gmin, 161 sołectw, 3 miasta: Grajewo siedziba powiatu ( mieszkańców); Rajgród (1707 mieszkańców); Szczuczyn (3496 mieszkańców). i 180 miejscowości wiejskich. Powiat grajewski - dane GUS, 2010, aktualizacja z r. Jednostka terytorialna Powierzchnia [km 2 ] Liczba sołectw Liczba ludności Gminy miejskie Grajewo Gminy miejsko - wiejskie Rajgród Szczuczyn Gminy wiejskie Grajewo Radziłów Wąsosz Powiat grajewski W 2010 roku ludność w powiecie grajewskim wg danych z GUS (brak danych GUS za rok 2011) wynosiła osób, z czego osoby zamieszkiwały w miastach (głównie w Grajewie), a osób to mieszkańcy wsi. Średnie zagęszczenie mieszkańców powiatu wynosiło 51 osób/km 2. 3

4 Gospodarka Większość mieszkańców powiatu grajewskiego utrzymuje się z pracy na roli. Powiat specjalizuje się w produkcji mleka, mięsa wieprzowego i wołowego, w produkcji roślinnej przeważają uprawy zbóż i ziemniaków. Natomiast stolica powiatu Grajewo, to jedno z bardziej uprzemysłowionych miast województwa. Do największych przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie powiatu grajewskiego zalicza się: PFLEIDERER Grajewo S.A. to wiodący dostawca dla przemysłu meblarskiego w Europie, wielkość mocy produkcyjnych plasuje koncern na drugim miejscu na świecie wśród producentów płyt wiórowych kierowanych do meblarstwa i wyposażenia wnętrz. PFLEIDERER posiada obecnie w Europie 13 fabryk ściśle specjalizujących się w produkcji materiałów dla przemysłu meblarskiego. Poza istotnym zwiększeniem potencjału produkcyjnego w Europie, PFLEIDERER przejął 8 fabryk w Ameryce Północnej, gdzie produkowane są m.in. płyty wiórowe, MDF i panele podłogowe. PFLEIDERER MDF Sp. z o.o. inwestycja grupy PFLEIDERER Grajewo firma zajmująca się produkcją cienkich płyt MDF, surowych i laminowanych. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL - to największa polska spółdzielnia mleczarska, w której skład wchodzi siedem zakładów przetwórczych: w Grajewie, Kolnie, Mrągowie, Sejnach, Augustowie, Zambrowie i Bydgoszczy. Produkcyjno Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM - zakład specjalizuje się w branży metalowej, zajmuje się obsługą maszyn i linii produkcyjnych oraz produkcją urządzeń transportowych. Przedsiębiorstwo Usługowe DUROBEX - specjalizujące się w wykonawstwie posadzek przemysłowych. Wytwórnia Pasz WIPASZ Sp. z o.o. - wiodący polski producent mieszanek i koncentratów dla drobiu, trzody chlewnej i bydła. UNIDROG Sp. z o.o. - zajmuje się budową oraz bieżącym utrzymaniem dróg i mostów, zimowym utrzymaniem dróg, produkcją kruszyw, grysów i mas bitumicznych, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe UNIROL - specjalizuje się w pracach drogowych, wodnokanalizacyjnych, ziemnych i budowlanych. Grajewska i Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSE) - to cztery wydzielone obszary na terenie Suwałk, Ełku, Gołdapi oraz Grajewa o łącznej powierzchni 288,94 ha, na których przedsiębiorcy prowadzą działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach; jest jedną z najdłużej istniejących i najlepiej rozwiniętych stref ekonomicznych w kraju. W trzech nowoczesnych centrach przemysłowych z powodzeniem funkcjonuje ponad 50 firm. Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Szczuczynie. Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie Zakład Mydlarski. Gorzelnia Rolnicza w Słuczu. Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Knieja w Rajgrodzie. Masarnia EUROPA Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Rajgrodzie. Walory przyrodnicze i turystyczne powiatu Na terenie powiatu grajewskiego obszary prawnie chronione zajmują łącznie aż 18887,1 ha z czego 6615 ha to obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego, 194,6 ha objęte jest ochroną rezerwatową w ramach 4 rezerwatów przyrody (w gminach Wąsosz i Rajgród), ha to obszary chronionego krajobrazu w gminie Rajgród, a 4

5 62ha stanowią użytki ekologiczne (GUS,2011). W 2011 roku było tu 19 pomników przyrody z czego większość (14) w gminie Szczuczyn. Na terenie powiatu leżą też tereny objęte ochroną w sieci Natura 2000: OSO Ostoja Biebrzańska i SOO -Dolina Biebrzy. Pojezierze Rajgrodzkie - obszar chronionego krajobrazu utworzony w 1982 roku, zachowanie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych i wypoczynkowych. Rezerwaty przyrody: - Czerwone Bagno - naturalne zespoły roślinności leśnej, bagiennej i torfowiskowej; pierwsza chroniona w Polsce ostoja łosia. - Czapliniec Bełda - faunistyczny, utworzony w 1958 roku w celu ochrony miejsc gniazdowania czapli siwej. - Ławski Las I - leśny, utworzony w 1998 roku w celu zachowania fragmentów olsu i łęgu jesionowo - olszowego. - Ławski Las II - leśny, utworzony w 1998 roku w celu zachowania fragmentów olsu i łęgu jesionowo - olszowego. Krajobraz powiatu urozmaicony jest od północy jeziorami: Rajgrodzkim, Toczyłowo i Mierucie, natomiast od wschodu teren pokryty jest sandrami i bagnami, wchodzącymi w skład Biebrzańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Największą rzeką płynącą na obrzeżu powiatu jest Biebrza, która płynie 25 km na południe od Grajewa i wpada do Narwi w okolicy Wizny. Biebrza zasięgiem swojego dorzecza obejmuje cały obszar regionu Grajewa. Do Biebrzy wpływają bezpośrednio lub pośrednio wszystkie większe i mniejsze cieki wodne. Płynie ona zabagnioną doliną zwaną Kotliną Augustowską lub Kotliną Biebrzańską stanowiącą największy obszar bagien w Polsce (Kuwasy, Czerwone Bagno). Pozostałe większe rzeki powiatu grajewskiego to rzeki: Ełk, Jegrznia i Wissa. W powiecie występują duże i zwarte kompleksy leśne, tereny mokradłowe oraz grunty użytkowe. 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nieprawidłowe nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich, hodowlane fermy wielkotowarowe); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje), czy energetyki. Pobór i zużycie wody W 2011 roku w powiecie grajewskim pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 3973,5dam 3 wody (GUS,2011). W minionym 10-leciu pobór wody wzrasta. W 2011 roku najwięcej wody w powiecie zużyło rolnictwo i leśnictwo (1 622 dam3) oraz gospodarstwa domowe (1 386,7 dam 3 ). Najmniejsze 5

6 zużycie wody zanotowano w przemyśle i w kolejnych 3 latach malało ono sukcesywnie. W 2009 roku było to - 922dam 3, w dam 3, a w 2011 roku wyniosło 782 dam 3. Zużycie wody w powiecie grajewskim w latach dane GUS dam , , , , , , , ,0 500,0 0, ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej Najwyższe zużycie wody na cele przemysłowe i eksploatację sieci wodociągowej było w Grajewie, gdzie sieć wodociągowa i przemysł są najlepiej rozwinięte, w stosunku do pozostałych miast powiatu. W 2011 roku wysokie było zużycie wody na cele rolnicze i leśne w gminie Wąsosz i gminie Rajgród. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2011 r. [dam 3 /rok]- dane GUS Jednostka terytorialna ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej w tym gospodarstwa domowe Powiat grajewski 3973, ,5 1386,7 Grajewo - miasto 1421, ,5 566,2 Grajewo -gmina 255, ,5 240,9 Radziłów - gmina 158, ,3 137,3 Rajgród - ogółem 968, ,9 132,6 Rajgród - miasto 53, ,1 26,4 Rajgród - obszar wiejski 915, ,8 106,2 Szczuczyn - ogółem 237, ,2 214,0 Szczuczyn - miasto 97, ,9 85,2 Szczuczyn - obszar wiejski 139, ,3 128,8 Wąsosz - gmina 932, ,1 95,7 km Długość sieci w odociągow ej w pow. grajewskim - dane GUS w odociągi Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego z ujęć głębinowych poprzez lokalną, najczęściej gminną sieć wodociągową. Systematycznie, choć powoli, rozbudowywana jest sieć wodociągowa powiatu grajewskiego, jej całkowita długość wynosiła w 2011 roku 579,7 km, co 6

7 stanowiło 4,6 % sieci województwa podlaskiego. Najdłuższą sieć posiadają gminy: Grajewo i Radziłów. Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS Powiat grajewski 410,7 501,2 507,2 536,4 546,8 549,5 579,7 Grajewo - miasto 36,9 42,4 42,8 46,0 46,6 47,5 48,4 Grajewo -gmina 181,8 186,1 186,1 187,1 188,6 189,1 189,1 Radziłów - gmina 76,2 94,6 94,6 100,6 100,8 100,8 101,1 Rajgród - ogółem 32,7 64,5 64,5 64,5 67,5 68,8 97,8 Rajgród - miasto 7,0 7,0 7,0 7,0 9,5 9,5 9,5 Rajgród - obszar wiejski 25,7 57,5 57,5 57, ,3 88,3 Szczuczyn - ogółem 32,7 56,4 62,0 81, ,0 81,0 Szczuczyn - miasto 5,7 5,7 11,3 11,3 11,3 11,3 11,3 Szczuczyn - obszar wiejski 27,0 50,7 50,7 69,7 69,7 69,7 69,7 Wąsosz - gmina 50,4 57,2 57,2 57,2 62,3 62,3 62,3 Według danych GUS w 2010 roku (brak danych za 2011r.) 75,5 % ludności powiatu miało dostęp do czynnej cieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w mieście Szczuczyn (93%), nieco mniej w mieście Grajewo (89,3%) i gminie Radziłów (82%). Najniższy stopień zwodociągowania ma gmina miejsko-wiejska Rajgród. Z wody wodociągowej korzysta tu tylko niecałe 40% mieszkańców. Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina Emisja ścieków dam , , , , ,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 Ścieki odprowadzane do wód i oczyszczane w pow. grajewskim - dane GUS ścieki odprowadzane ogółem ścieki oczyszczane razem W 2011r. z terenu powiatu grajewskiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 1537 dam3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego 100% oczyszczono (GUS,2011). Jeszcze w 2009 roku z ogólnej ilości ścieków wynoszącej 1668,1 dam 3-2,1 dam3 stanowiły ścieki nieoczyszczone (0,1%). 7

8 W stosunku do czterech lat poprzednich, a szczególnie do roku 2010, ilość ścieków odprowadzanych i oczyszczanych wyraźnie zmalała. W roku 2010 ilość ta wynosiła 1722 dam 3. Od 2004 roku dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co znacznie przyczynia się do ograniczenia antropopresji na środowisko wodne. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia, odprowadzane do wód lub do ziemi w pow. grajewskim - dane GUS dam ocz. mechanicznie ocz. biologicznie ocz. z podw. us. biogenów nieoczyszczane km Długość sieci kanalizacyjnej w pow. grajewskim - dane GUS kanalizacja W powiecie grajewskim sieć kanalizacyjna jest niestety znacznie krótsza od sieci wodociągowej. Od lat kanalizacja jest powoli rozbudowywana. Jej długość w 2011 roku wyniosła 92,6 km tj. o 15,4 km więcej jak w roku 2010 (rozbudowano sieć kanalizacyjną w Radziłowie). Najdłuższą sieć kanalizacyjną ma miasto Grajewo, a z gmin wiejskich Radziłów. Tereny wiejskie są w większości nieskanalizowane. Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS Powiat grajewski 68,3 69,9 70,2 70,6 74,3 77,2 92,6 Grajewo - miasto 37,3 37,3 37,6 38,0 38,8 41,8 42,7 Grajewo -gmina 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Radziłów - gmina 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,9 22,1 Rajgród - ogółem 6,5 6,5 6,5 6,5 9,1 9,1 9,1 Rajgród - miasto 5,9 5,9 5,9 5,9 8,5 8,5 8,5 Rajgród - obszar wiejski 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 Szczuczyn - ogółem 4,1 4,5 4,5 4,5 4,8 4,5 9,8 Szczuczyn - miasto 3,4 3,8 3,8 3,8 3,8 3,8 9,1 Szczuczyn - obszar wiejski 0,7 0,7 0,7 0,7 1 0,7 0,7 Wąsosz - gmina 6,7 7,9 7,9 7,9 7,9 7,9 7,9 8

9 Sieć wodociągow a i kanalizacyjna [km] w pow. grajewskim w 2010r. - dane GUS Wąsosz - gmina Szczuczy n - obszar wiejski Szczuczy n - miasto Szczuczy n - ogółem Rajgród - obszar wiejski Rajgród - miasto Rajgród - ogółem Radziłów - gmina Grajewo -gmina Grajewo - miasto Powiat grajewski w odociągi kmkanalizacja Kanalizacja obsługuje 47% mieszkańców powiatu grajewskiego i są to głównie mieszkańcy miast: Grajewa, Szczuczyna i Rajgrodu (dane GUS za 2010r. brak danych GUS za 2011). Jednostka terytorialna Kanalizacja - ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w osobach dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina Wszystkie miejscowości gminne w powiecie grajewskim posiadają oczyszczalnie ścieków. Ze względu jednak na słabo rozbudowaną sieć kanalizacyjną, głównie na terenach wiejskich, znaczna ilość ścieków gromadzona jest w nie zawsze dokładnie uszczelnionych lub wcale nieuszczelnionych szambach. Ponadto cześć nieczystości wywożona jest na łąki, pola lub wylewana do rowów, skąd trafia do środowiska wodnego przyczyniając się często do wzrostu zagrożenia sanitarnego, wywołanego obecnością w wodzie mikroflory jelitowej świadczącej o kontakcie wody z fekaliami lub ściekami. Są to m.in.: pałeczki okreżnicy (Escherichia coli), paciorkowce kałowe z typowym gatunkiem Enterococcus faecalis, beztlenowce przetrwalnikujace Clostridium perfringens. W 2011 roku, wg danych GUS, w powiecie grajewskim funkcjonowało 10 oczyszczalni w tym: 6 oczyszczalni ścieków komunalnych i 4 przemysłowe. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2011 roku wyniosła m 3 /dobę, z czego większość, bo 8700 m3/d to przepustowość 2 oczyszczalni zlokalizowanych na terenie Grajewa (GUS,2011). Wszystkie oczyszczalnie to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne, w tym dwie oczyszczalnie w Grajewie posiadają podwyższony stopień usuwania substancji biogennych (oczyszczalnia miejska i Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL). Oczyszczalnie odprowadzają ścieki do wód powierzchniowych, odbiornikami są głównie rzeki: Ełk i Wissa. Ewidencja kontrolna WIOŚ obejmuje łącznie 14 9

10 oczyszczalni w tym 3 niewielkie oczyszczalnie roślinno-stawowe oczyszczające ścieki bytowe ze szkół w Gminie Grajewo. Ścieki z tych oczyszczalni odprowadzane są do ziemi. Wyniki kontroli oczyszczalni opisane są w rozdziale 1.3 Przeciwdziałania Działalność kontrolna. Jednostka terytorialna Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina % ścieków komunalnych oczyszczonych w powiecie grajewskim odprowadza do rzeki Ełk oczyszczalnia miejska w Grajewie, około 14% odprowadzają 2 oczyszczalnie komunalne: w Rajgrodzie ( do Jegrzni) i w Szczuczynie (do Wissy), a pozostałe 8 % odprowadzają łącznie mniejsze oczyszczalnie komunalne o niedużej przepustowości. Jednostka terytorialna Ścieki komunalne w 2011 roku w dam 3 /rok- dane GUS odprowadzane ogółem oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi oczyszczane razem Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprow adzanych w pow. grajewskim do wód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są wysokie. W powiecie grajewskim przeważający procent zanieczyszczeń trafiło do rzeki Ełk ze ściekami odprowadzanymi z oczyszczalni miejskiej w Grajewie. Ładunki odprowadzone z tej oczyszczalni stanowiły w ogólnym ładunku odprowadzonym ze ściekami komunalnymi w powiecie : 81% w zakresie BZT 5, 82% w zakresie zawiesiny oraz 89% w zakresie ChZT. BZT5 ChZT zaw iesina 10

11 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu w 2011r. - dane GUS Jednostka terytorialna BZT5 ChZT zawiesina [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach komunalnych odprowadzanych w pow. grajew skim do w ód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS azot ogólny fosfor ogólny Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu. Widoczne na wykresie obniżanie się ładunku stężeń zarówno azotu jak i fosforu wynika nie tylko z dobrego działania oczyszczalni, ale również jest wynikiem prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni od roku 2005 z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. W powiecie grajewskim obowiązek badania związków biogennych mają tylko oczyszczalnie komunalne: w Grajewie i Rajgrodzie. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających mniejszymi oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o niewielkim przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych w powiecie grajewskim w 2011 roku wyniosła 809dam 3 i ilość ta zmalała w stosunku do lat poprzednich (w 2010r. było to 982 dam 3, a w dam 3 ). 801 dam3 ścieków zostało oczyszczonych, z czego większość, bo 96 % zostało oczyszczone biologicznie z podwyższonym usuwaniem biogenów, biologicznie oczyszczono niecały 1 procent, a pozostałe 3,5 % jest oczyszczane mechanicznie. 99,3 % ścieków przemysłowych na terenie powiatu powstaje w Grajewie. 11

12 Jednostka terytorialna Ścieki przemysłowe oczyszczane razem w dam 3 - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo - gmina Rajgród (3) Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn (3) Szczuczyn - obszar wiejski Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane, głównie do rzeki Ełk, ze ściekami przemysłowymi w 2011 roku były zdecydowanie niższe niż w latach poprzednich, szczególne w zakresie chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT). Ładunek ten zmalał o ponad 11 tysięcy kg z kg w roku 2010 do kg w roku Dane o ładunkach azotu i fosforu w ściekach przemysłowych pochodzą tylko z oczyszczalni przemysłowych w Grajewie Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłow ych odprowadzanych w pow. grajew skim do wód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłowych odprowadzanych w pow. grajewskim do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS azot ogólny fosfor ogólny Obserwując zamieszczony obok wykres z ostatnich lat można stwierdzić, że ładunki, głównie azotu ogólnego, ulegają znacznym wahaniom. Ze ściekami przemysłowymi w Grajewie odprowadzane są do rz. Ełk również duże ładunki chlorków i siarczanów. Suma jonów chlorków i siarczanów w 2011 roku wyniosła 67157, była jednak znacznie niższa jak w 2010 roku ( kg/rok). tony Osady ściekowe wytworzone w oczyszczalniach na terenie pow. grajewskiego - dane GUS ocz. przemysłowe ocz. komunalne Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach coraz większych ilości osadów ściekowych. W 2011 roku było to 162 tony osadów z oczyszczalni komunalnych, z czego 74% powstało na oczyszczalni komunalnej 12

13 w Grajewie. W powiecie grajewskim ilość tych osadów do roku 2009 systematycznie wzrastała, a od 2010 maleje. 4 tony osadów ściekowych wykorzystano w rolnictwie, 67 ton magazynowano czasowo, a 3 tony składowano. Największą ilość - 84 tony wytworzone na oczyszczalni komunalnej w Grajewie wykorzystano do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu. Na oczyszczalniach przemysłowych powstało łącznie 414 ton z czego większość - ponad 99% - w Grajewie. Osady z oczyszczalni przemysłowych prawie w całości wykorzystane zostały w rolnictwie (364 tony). Tylko 47 ton przekształcono termicznie, a 2 tony czasowo zmagazynowano (GUS,2011) Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. W roku 2011 wprowadzono nowe rozporządzenie służące ocenie stanu wód. Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U nr 257 poz ). Dokument szczegółowo określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych. Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych jednolitymi częściami wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. Wody powierzchniowe powiatu stanowią rzeki, cieki wodne, rowy stale odprowadzające wodę oraz jeziora, stawy, bagna i mokradła. Powiat grajewski położony jest w dorzeczu rzeki Ełk będącej jednym z większych dopływów Biebrzy. Największą rzeką płynącą na obrzeżu powiatu grajewskiego jest Biebrza - prawobrzeżny dopływ Narwi. Bezpośrednio do Biebrzy niosą swoje wody Wissa i Jegrznia. Najważniejsze zbiorniki wód stojących na tym terenie stanowią: jezioro Rajgrodzkie, Toczyłowo i Mierucie. Z powiatem graniczy też jezioro Dręstwo. W 2011 roku na terenie powiatu grajewskiego badaniami w ramach monitoringu operacyjnego wód powierzchniowych płynących objęto: Jegrznię w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Kuligi; Ełk w punkcie pomiarowo-kontrolnym Osowiec - odcinek ujściowy do Biebrzy; Zgodnie z obowiązującymi wyżej unormowaniami prawnymi ustanawiającymi punkty pomiarowo-kontrolne na zamknięciu wydzielonych części wód, w 2011 roku ocenę dla rzeki Ełk przeprowadzono w punkcie 13

14 wyznaczonym na odcinku przyujściowym w Osowcu, tuż poza granicami powiatu grajewskiego. Wyznaczony punkt objęty został siecią monitoringu operacyjnego, tj. w ograniczonym zakresie wskaźników zanieczyszczeń oraz przeprowadzone zostały badania w kierunku obecności substancji z listy szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (WWA). W 2011 roku badaniami objęto również Jezioro Rajgrodzkie leżące na terenie powiatu grajewskiego i ełckiego (województwo warmińsko-mazurskie). Omówienie wyników badań rzek: JEGRZNIA prawostronny dopływ Biebrzy o długości 110,6 km. Do Biebrzy uchodzi na 66,2 km jej biegu. Powierzchnia dorzecza wynosi 1011,1km². Rzeka odwadnia wschodnią część Pojezierza Mazurskiego. Przepływa przez liczne jeziora, na terenie województwa podlaskiego są to: Jezioro Rajgrodzkie i Dręstwo. W dolnym biegu jest uregulowana (Kanał Woźnawiejski). Główne dopływy to: Czarna, Pietraszka, Przepiórka. Ze względu na dobrze wykształcony system hydrograficzny swojej zlewni stanowi jedno z ważniejszych źródeł zasilania Biebrzy w wodę. Do Jegrzni odprowadzane są ścieki z oczyszczalni w Olecku (woj. warmińsko-mazurskie) i Rajgrodzie (woj. podlaskie). Ocena jakości wód Jegrzni ppk Kuligi Ocena stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (indeksu fitobentosowego - IO) określono dobry stan biologiczny wód w badanym punkcie pomiarowo kontrolnym. Również wartości stężeń średniorocznych dla wskaźników fizykochemicznych mieściły się w klasie bardzo dobrej i dobrej. W związku z p/w stan ekologiczny zakwalifikowano do II klasy stan ekologiczny dobry. Ocena stanu chemicznego - stan chemiczny oceniono jako dobry. Stan sanitarny rzeki w 2011 roku był bardzo dobry. Średnia ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 34. Ocena stanu wód zgodnie z obowiązującymi przepisami gdy stan ekologiczny osiągnął II klasę a stan chemiczny był dobry stan wód ocenia się jako dobry. EŁK prawostronny dopływ Biebrzy o powierzchni zlewni ok 1524,5 km 2. Długość całkowita rzeki wynosi 113,6 km, z czego 86,0 km znajduje się w granicach województwa warmińsko-mazurskiego a pozostała część leży na terenie województwa podlaskiego. Rzeka przepływa przez liczne jeziora: Szwałk Wielki, Piłwąg, Łaźno, Litygajno, Łaśmiady, Straduny, Haleckie (Ołówka) i Ełckie. Za główny ciąg dolnego odcinka rzeki uznano Kanał Rudzki utworzony i uregulowany na przełomie XIX i XX wieku, omijający dużą część starego koryta Ełku. Stary odcinek ujściowy koryta Ełku wykorzystuje obecnie Jegrznia przed ujściem do Biebrzy. Dolny odcinek rzeki przebiega przez obszar bagien w Kotlinie Biebrzańskiej. Główne dopływy to: Mazurka, Połomska, Młynówka, Gawlik, Kamelówka, Różanica, Kanał Kuwasy i Binduga. Rzeka Ełk jest odbiornikiem ścieków przemysłowych i komunalnych z Ełku, Prostek i Grajewa. W strukturze użytkowania zlewni największy udział mają lasy oraz grunty orne. Ocena jakości wód rzeki Ełk ppk Osowiec powyżej ujścia do Biebrzy Ocena stanu ekologicznego - wskaźnikiem biologicznym służącym do oceny stanu ekologicznego rzeki był w roku 2011 indeks fitobentosowy (IO). Uzyskana wartość indeksu wskazała na dobry stan biologiczny wód, jednakże stwierdzone ponadnormatywne stężenia fenoli lotnych (indeksu fenolowego) spowodowały obniżenie ostatecznej klasyfikacji do III klasy. Pozostałe wartości wskaźników fizykochemicznych mieściły się w klasie I i II tj. bardzo dobrej i dobrej. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem składowa dwóch wymienionych wyżej elementów klasyfikuje badaną JCW do umiarkowanego stanu ekologicznego tj. do III klasy. Ocena stanu chemicznego - stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego ze względu na przekroczenia w zakresie sumy stężeń wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) tj. benzo (g,h,i) perylenu i indeno (1,2,3-cd) pirenu. 14

15 Stan sanitarny rzeki w 2011 roku był umiarkowany. Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 625. Ocena stanu wód zgodnie z obowiązującą metodyką gdy stan ekologiczny nie osiągnął stanu bardzo dobrego bądź dobrego, a stan chemiczny oceniono jako poniżej dobrego stan wód ocenia się jako zły. Ocena jakości wód jeziora Rajgrodzkiego Położone jest na terenie gminy Rajgród, w powiecie grajewskim oraz gminy Kalinowo, w powiecie ełckim. Jezioro jest polodowcowym zbiornikiem rynnowym, stanowiącym kompleks połączonych ze sobą pięciu basenów o łącznej powierzchni 1503,2 ha zbiornik główny, południowy w rejonie Czarnej Wsi, Jezioro Stackie na północnym zachodzie, Jezioro Przepiórka na północnym wschodzie oraz wschodni w okolicy Rajgrodu. Powierzchnia wysp wynosi 11,1 ha (Sacin, Sowiak). Linia brzegowa o długości 56 km jest bardzo rozwinięta, długość maksymalna zbiornika sięga m, szerokość maksymalna wynosi 1900 m. Głębokość maksymalna akwenu wynosi 52,0 m, średnia 9,4 m. Dno jest bardzo urozmaicone, objętość jeziora wynosi ,2 tys. m 3. Głównym dopływem Jeziora Rajgrodzkiego jest rzeka Lega-Jegrznia oraz mniejsze Przepiórka, dopływ z jez. Rudnik i z Jez. Krzywego. Wody z jeziora Rajgrodzkiego odpływają Jegrznią do jeziora Dręstwo oraz Kanałem Kuwasy służącym nawodnieniu obiektu łąkarskiego Kuwasy. Akwen objęty jest zakazem używania silników spalinowych tzw. strefą ciszy. Jezioro Rajgrodzkie wraz z jeziorem Dręstwo i okolicznymi lasami stanowi część Ełckiego Rejonu Turystyczno-Wypoczynkowego. Jezioro graniczy z Obszarem Krajobrazu Chronionego Pradoliny Biebrzy i okolic Rajgrodu obszar ten ma bardzo wysokie walory przyrodnicze, stanowi strefę ochronną Biebrzańskiego Parku Narodowego. Zbiornik ma dogodne warunki do rozwoju żeglarstwa i gospodarki rybnej. Ocenę jakości wód jeziora wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. Nr 257, poz. 1545). Podstawą oceny są wskaźniki biologiczne: chlorofil a jako wskaźnik intensywności rozwoju fitoplanktonu uzupełniony rekomendowanym przez GIOŚ wskaźnikiem (multimetriksem) fitoplanktonowym PMPL, wskaźnik okrzemkowy dla jezior IOJ charakteryzujący fitobentos oraz wskaźnik ESMI (makrofitowy indeks stanu ekologicznego) charakteryzujący stan roślinności naczyniowej w jeziorze. Wskaźniki oparte na bezkręgowcach bentosowych i ichtiofaunie są w trakcie opracowania i aktualnie nie są brane pod uwagę przy ocenie stanu jezior. W zależności od typu i rodzaju jeziora wartość wskaźników biologicznych przypisana jest jednej z 5 klas: I klasa stan bardzo dobry, II klasa stan dobry, IV klasa stan słaby III klasa stan umiarkowany, V klasa stan zły Jeśli wybrane wskaźniki biologiczne wskazują na stan dobry lub bardzo dobry klasyfikację weryfikuje się elementami hydromorfologicznymi (metodyka w trakcie opracowania) oraz wskaźnikami fizykochemicznymi (widzialność krążka Secchiego, tlen rozpuszczony nad dnem w okresie letnim lub natlenienie hypolimnionu tlenem, przewodność, azot ogólny i fosfor ogólny) i wskaźnikami specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego i ustala się klasyfikację stanu ekologicznego jeziora. Równolegle przeprowadza się (jeśli prowadzono badania) ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe i inne substancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)). Stan ekologiczny i stan chemiczny decydują o stanie jednolitej części wód takiej jak jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny stan dobry lub stan zły (poniżej dobrego). Ocenę zaktualizowano wykorzystując wyniki klasyfikacji fitobentosu wykonane przez firmę ADASA Sistemas w ramach centralnego oznaczania fitobentosu na zlecenie GIOŚ. Klasyfikację ostateczną (weryfikację ocen dla jezior całej Polski) wykona instytucja lub firma wyłoniona w ramach przetargu przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. 15

16 Ocena stanu ekologicznego - elementami biologicznymi służącymi do oceny stanu były w 2011 roku: Fitoplankton chlorofil a oraz Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego (ESMI). Na ich podstawie określono dobry stan biologiczny jeziora. Klasa pozostałych wskaźników fizykochemicznych była dobra. Biorąc pod uwagę oba ww. elementy ocena stanu ekologicznego jest dobra. Ocena stanu chemicznego - w roku 2011 nie badano wskaźników służących ocenie stanu chemicznego. Ocena stanu wód w związku z tym, iż stan ekologiczny jest dobry, a brak jest oceny stanu chemicznego ogólnej oceny stanu wód nie można było wykonać. Wnioski 1. Stan ekologiczny zbadanych odcinków rzek oraz jeziora oceniono: jako umiarkowany (rz. Ełk) oraz dobry (rz. Jegrznia, Jez. Rajgrodzkie) w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. 2. Badania stanu chemicznego przeprowadzone na rzece Ełk wykazały podwyższone wartości 2 wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), co podobnie jak w latach poprzednich obniżyło ocenę stanu chemicznego wody do stanu poniżej dobrego. Nowe rozporządzenie oparte na wytycznych Unii Europejskiej i Ramowej Dyrektywy Wodnej ustaliło bardzo restrykcyjne wartości dopuszczalne dla substancji szczególnie szkodliwych. Mimo braku ewidentnych źródeł WWA w zlewniach badanych JCW na terenie województwa podlaskiego są one, z nieznanych bliżej przyczyn, obecne w środowisku wodnym wpływając negatywnie na ocenę końcową stanu wód Przeciwdziałania - Działalność kontrolna W marcu 2009 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. W powiecie grajewskim wszystkie ośrodki miejskie i gminne wyposażone są w mechanicznobiologiczne oczyszczalnie ścieków. Oczyszczalnie posiadają również największe zakłady przemysłowe funkcjonujące na terenie powiatu. Przy obiektach szkolnych uruchamiane są niewielkie oczyszczalnie roślinnostawowe odprowadzające ścieki do ziemi. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu grajewskiego wg danych za 2011rok Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Grajewo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny rz.ełk ) 1. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL mechaniczno-biologiczna, osad czynny, PIX, prasa do odwadniania osadu nadmiernego Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do roku. W 2011 roku na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń. 16

17 2. Zakład Wodociągów i Kanalizacji oczyszczalnia miejska 3. Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM 4. PFLEIDERER S.A., Zakład Płyt Wiórowych oczyszczalnia wód deszczowo-przemysłowych 5. PFLEIDERER MDF Sp. z o.o. mechaniczno-biologiczna, osad, złoża i stawy biologiczne, PIX, prasa do odwadniania osadu mechaniczno-biologiczna, kontener KOS-2 mechaniczno-hydrobotaniczna (staw glonowo-trzcinowy) z separatorem substancji ropopochodnych mechaniczno-biologiczna W dn i r. dokonano kontroli interwencyjnej w trakcie której stwierdzono niewłaściwą eksploatację zakładowej oczyszczalni ścieków spowodowaną brakiem właściwego nadzoru nad pracą oczyszczalni wydano zarządzenie pokontrolne. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Na podstawie przesłanych przez zakład w 2011 roku wyników badań automonitoringowych jakości i ilości odprowadzanych ścieków nie stwierdzono naruszeń pozwolenia wodnoprawnego. W październiku 2011 roku przeprowadzono kontrolę eksploatacji miejskiej oczyszczalni ścieków w Grajewie za okres od r. do r. obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. W trakcie analizy dokumentacji zakładowej stwierdzono błędne oznaczenie procesu odzysku komunalnych osadów ściekowych w zbiorczym zestawieniu danych za rok 2010 o komunalnych osadach ściekowych. W związku z p/w wydano zarządzenie pokontrolne. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 zakład nie był kontrolowany pod kątem przestrzegania przepisów zawartych w pozwoleniu wodnoprawnym. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 roku i pierwszej połowie roku 2012 oczyszczalnię skontrolowano w oparciu o analizę badań automonitoringowych. Na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do roku. W 2011 roku oraz pierwszej połowie 2012r. oczyszczalnię skontrolowano w oparciu o analizę badań automonitoringowych. Na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. m. Wojewodzin (odbiornik bezpośredni rz. Binduga - dopływ rz. Ełk - dopływ Biebrzy - dopływ Narwi) 6. Zespół Szkół w Wojewodzinie mech. biologiczna, typ BIOVAC, PIX Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W maju 2012 roku przeprowadzono kontrolę eksploatacji oczyszczalni za okres r. W dniu kontroli urządzenia oczyszczające ścieki działały prawidłowo. W analizowanym okresie została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków, w których nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń. Zarządzający oczyszczalnią przedstawił wyniki badań osadów ściekowych, w których nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej zawartości metali ciężkich. Stwierdzono natomiast brak badań gruntów, na których są stosowane komunalne osady ściekowe wydano zarządzenie pokontrolne. m. Szczuczyn (odbiornik bezpośredni rz. Wissa - dopływ Biebrzy) 7. Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne w Szczuczynie Sp. z o.o.- miejskogminna oczyszczalnia komunalna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna w technologii ECOLO-CHIEF z trzema komorami osadu czynnego i stawem doczyszczającym (III stopień oczyszczania). Staw od czasu modernizacji oczyszczalni nie jest użytkowany Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W październiku 2011 roku przeprowadzono kontrolę miejskiej oczyszczalni ścieków w Szczuczynie obejmującą okres od r. do r..Przedmiotem kontroli było sprawdzenie przestrzegania wymagań określonych w pozwoleniu wodnoprawnym, dotyczących ilości i jakości odprowadzanych ścieków. Nie stwierdzono nieprawidłowości. 17

18 m. Wąsosz (odbiornik bezpośredni rz. Wissa - dopływ Biebrzy) 8. Gmina Wąsosz oczyszczalnia gminna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna z reaktorem typu BIOGEST, stacją strącania fosforu i mechanicznym odwadnianiem osadu. m. Radziłów (odbiornik bezpośredni rz. Matlak- dopływ rz. Wissy - dopływ Biebrzy) 9. Zakład Komunalny w Radziłowie- oczyszczalnia ścieków Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna z cyklicznym reaktorem biologicznym CBR- FOS, stacją dozowania PIX i stacją odwadniania osadów ściekowych typu DRAIMAD 2B-M Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. Przeprowadzona na przełomie lutego i marca 2012 roku kontrola w zakresie eksploatacji gminnej oczyszczalni ścieków w Wąsoszu okresie od do obowiązywania pozwolenia wodno prawnego, nie stwierdziła nieprawidłowości w ilości i jakości odprowadzanych ścieków. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W roku 2011 zakład nie był kontrolowany. m. Niećkowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny - dopływ Wissy - dopływ Biebrzy) 10. Zespół Szkół Rolniczych mechaniczno biologiczna z osadem czynnym Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2011 roku oczyszczalnia ścieków przy Zespole Szkół Rolniczych w Niećkowie nie była kontrolowana. m. Rajgród (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny do Jegrzni dopływ Biebrzy) 11. ZGKiM Rajgród - Oczyszczalnia gminna Gminy Rajgród mechaniczno-biologiczna; Bioblok WSt-400 metoda osadu czynnego Gmina Grajewo odprowadzanie ścieków do ziemi 12. Oczyszczalnia Szkoły Podstawowej w Rudzie roślinno-stawowa o przepustowości Q d.śr.2,5 m 3 /d 13. Oczyszczalnia Szkoły roślinno-stawowa o Podstawowej w Wierzbowie przepustowości Q d.śr.2,5 m 3 /d 14. Oczyszczalnia Gimnazjum w roślinno-stawowa o Danówku przepustowości Q d.śr.4 m 3 /d Stan formalno-prawny uregulowany do r. W roku 2011 zakład nie był kontrolowany. Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2011 roku obiekt nie był kontrolowany. Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2011 roku obiekt nie był kontrolowany. Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2011 roku obiekt nie był kontrolowany. Priorytetowymi działaniami mającymi na celu ochronę wód powiatu grajewskiego są kontrole prawidłowej eksploatacji oczyszczalni ścieków oraz modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Na terenach nieskanalizowanych istotną sprawą jest budowa szczelnych i wybieralnych szamb z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Korzystnym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za ich niedotrzymanie. Gminy powinny posiadać dokładne dane nie tylko o ściekach z kanalizacji, ale także dotyczące ilości wywożonych zanieczyszczeń z szamb, by móc określić parametry oczyszczalni działających na swoim terenie. Kontrole w tym zakresie prowadzi NIK. Z kontroli urzędów gmin wynika, że władze często nie mają dokładnej ewidencji mieszkańców nie posiadających kanalizacji i nie miały żadnego rozpoznania ile ścieków wywozi się z szamb specjalistycznymi pojazdami. W części kontrolowanych gmin wielkości te ustalano szacunkowo. Na terenie powiatu znajduje się znaczna ilość gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej. Produkują one duże ilości nawozów naturalnych, które niewłaściwie przechowywane i stosowane stanowią potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. Celem nadrzędnym wszystkich działań, wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce. 18

19 1.4 Wody podziemne Wody podziemne są zasobem naturalnym, który powinien być chroniony przed pogorszeniem stanu i zanieczyszczeniem chemicznym. Ich zasoby muszą pokrywać potrzeby człowieka, lecz także ich część musi pozostać nienaruszona z uwagi na konieczność utrzymywania ekosystemów lądowych zależnych od wody. Najczęstszymi źródłami zanieczyszczeń wód podziemnych są wycieki z nieizolowanych wysypisk odpadów, z baz paliwowych i stacji sprzedaży paliw do pojazdów samochodowych. Na terenach silnie uprzemysłowionych głównym zanieczyszczeniem są siarczany, z kolei na terenach rolniczych są to azotany i fosforany. Wody podziemne stanowią główne źródło zaopatrzenia powiatu grajewskiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. Zużycie wody w powiecie wynosi ok. 3973,5 dam 3 na rok (dane GUS z roku 2011). Zużycie wody na 1 mieszkańca powiatu nieznacznie spadło w ostatnich latach, co może wiązać się ze wzrostem świadomości ekologicznej ludności i oszczędniejszą gospodarką zasobami wodnymi. Ciągle znacznie wyższe jest zużycie wody na wsi w stosunku do miast, co świadczy o znacznym zwodociągowaniu wsi powiatu. Najwyższe zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca jest w gminach: Grajewo (39 m 3 ), Szczuczyn obszar wiejski (39,7 m3) i Radziłów (32 m 3 ), dane GUS, Jednostka terytorialna Ogółem woda z wodociągów na 1 mieszkańca [m 3 ]- dane GUS Powiat grajewski 24,5 25,9 26,4 27,7 28,2 27,9 w miastach 24,9 25,4 25,2 25,6 24,3 24,2 na wsi 24,0 26,5 27,8 30,3 33,1 32,5 (brak danych za 2011r.) Monitoring wód podziemnych W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) na zlecenie GIOŚ prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich Jednolitych częsciach wód podziemnych (JCWPd). W 2009 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku. W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu grajewskiego zrealizowany został w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym: punkt nr 1676 leżący w Grajewie w granicach JCWPd nr 34. Badania dotyczyły wody z ujęcia głębinowego (z głęb. 143 m). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wodę w badanym punkcie pomiarowym zakwalifikowano do klasy III a więc do dobrego stanu chemicznego (klasa od I do III). Większość wskaźników mieściła się w I i II klasie czystości. Do klasy III kwalifikowały się tylko stężenia azotu amonowego oraz żelaza. Wyniki szczegółowe zawarte są na stronie WIOŚ Białystok: Publikacje W 2011 roku PIG prowadził badania wód podziemnych tylko w punktach z obszaru 47 JCWPd, uznanych za zagrożone niespełnieniem określonych dla nich celów środowiskowych. Punkty takie na terenie woj. podlaskiego nie występują. 19

20 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat grajewski charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS z 2010 roku obejmowała 10 kotłowni, 15,2 km sieci cieplnej przesyłowej i 12,4 km połączeń prowadzących do budynków i innych obiektów (GUS, 2010 brak danych za 2011r.). Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. Emisja zanieczyszczeń gazowych w 2011r. z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie grajewskim wg GUS nieznacznie zmalała w stosunku do roku poprzedniego i wyniosła ton (w 2010 roku ton), co stanowiło niecałe 8% emisji gazowej w woj. podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych, prawie 99%, miał dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2011 roku [Mg/rok]- dane GUS Jednostka terytorialna ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla Powiat grajewski PODLASKIE Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2011 roku [Mg/rok]- dane GUS ogółem w tym ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza Powiat grajewski PODLASKIE redukowana w urządzeniach odpylających. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w 2011r. utrzymywała się na poziomie podobnym do lat poprzednich i wyniosła 249 ton (w 2010 roku 240 tony), w tym prawie 28% pochodziło ze spalania paliw (GUS,2011). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie 20