Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska. Informacja

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Dział Monitoringu Środowiska Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (0 prefix 86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu grajewskiego w 2010 roku Łomża, sierpień 2011

2 Spis treści: Wstęp Stan czystości i ochrona wód Presje- Źródła zanieczyszczenia wód Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Przeciwdziałania Działalność kontrolna Wody podziemne Powietrze Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Stan - Monitoring imisji Przeciwdziałania Działalność kontrolna Gospodarka odpadami Presje- Ilość wytworzonych odpadów Stan - Składowiska odpadów Przeciwdziałania Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/ Presje Źródła emisji PEM Stan Pomiary kontrolne PEM Przeciwdziałania Hałas Hałas przemysłowy Hałas komunikacyjny Przeciwdziałania Ochrona środowiska przed poważnymi awariami Działania kontrolne WIOŚ

3 Wstęp - charakterystyka powiatu grajewskiego. Powiat grajewski leży w północnozachodniej części województwa Struktura podlaskiego administracyjna zajmując powierzchnię i ludność 968 km 2,co stanowi około 4,8% obszaru województwa. Od zachodu graniczy z Wysoczyzną Kolneńską od wschodu z Kotliną Augustowską, a tereny na północ stanowią południową część Pojezierza Ełckiego. Od północy powiat grajewski sąsiaduje z województwem warmińsko-mazurskim, oraz powiatem augustowskim, od wschodu z powiatem monieckim, a na południu z powiatem kolneńskim i łomżyńskim. Teren powiatu jest pofałdowany i poprzecinany licznymi jeziorami typu rynnowego. Powiat jest niezwykle atrakcyjny turystycznie za sprawą dużej ilości jezior i lasów oraz terenów bagiennych. Przez powiat przebiegają główne linie komunikacyjne - linia kolejowa Białystok-Ełk oraz drogi tranzytowe Warszawa - Łomża - Augustów oraz Białystok - Ełk - Gołdap. Struktura administracyjna i ludność Pod względem administracyjnym na obszarze powiatu funkcjonuje 6 gmin, 161 sołectw, 3 miasta: Grajewo siedziba powiatu (ok. 22,6 tys. mieszkańców); Rajgród (1,8 tys. mieszkańców); Szczuczyn (3,6 tys. mieszkańców). i 180 miejscowości wiejskich. Powiat grajewski - dane GUS, 2009 Jednostka terytorialna Powierzchnia [km 2 ] Liczba sołectw Liczba ludności Gminy miejskie Grajewo Gminy miejsko - wiejskie Rajgród Szczuczyn Gminy wiejskie Grajewo Radziłów Wąsosz Powiat grajewski W 2009 roku ludność w powiecie grajewskim wg danych z GUS-u (brak danych GUS za rok 2010) wynosiła osoby, z czego osób zamieszkiwało w miastach (głównie w Grajewie), a osób to mieszkańcy wsi. Wg danych GUS z 2009 roku średnie zagęszczenie mieszkańców powiatu wynosiło 52 osoby/km 2. Rozmieszczenie ludności na terenie powiatu jest nierównomierne. Oprócz miasta Grajewo, gdzie wskaźnik gęstości zaludnienia jest najwyższy i wynosi osoby/km 2, największe zagęszczenie występuje na terenie gminy miejsko-wiejskiej Szczuczyn (578 osób/km 2 ). 3

4 Gospodarka Większość mieszkańców powiatu grajewskiego utrzymuje się z pracy na roli. Powiat specjalizuje się w produkcji mleka, mięsa wieprzowego i wołowego, w produkcji roślinnej przeważają uprawy zbóż i ziemniaków. Natomiast stolica powiatu Grajewo, to jedno z bardziej uprzemysłowionych miast województwa. Według danych GUS w 2009 roku na terenie omawianego powiatu zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, z czego podmiotów to jednostki z sektora prywatnego, reprezentowane głównie poprzez osoby fizyczne prowadzące własną działalność gospodarczą. W sektorze publicznym zarejestrowane były 153 podmioty, najliczniej reprezentowane przez państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego. Jednostki gospodarcze powiatu stanowią ok. 3,2% wszystkich jednostek z terenu województwa podlaskiego. Do największych przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie powiatu grajewskiego zalicza się: PFLEIDERER Grajewo S.A. to wiodący dostawca dla przemysłu meblarskiego w Europie, wielkość mocy produkcyjnych plasuje koncern na drugim miejscu na świecie wśród producentów płyt wiórowych kierowanych do meblarstwa i wyposażenia wnętrz. PFLEIDERER posiada obecnie w Europie 13 fabryk ściśle specjalizujących się w produkcji materiałów dla przemysłu meblarskiego. Poza istotnym zwiększeniem potencjału produkcyjnego w Europie, PFLEIDERER przejął 8 fabryk w Ameryce Północnej, gdzie produkowane są m.in. płyty wiórowe, MDF i panele podłogowe. PFLEIDERER MDF Sp. z o.o. inwestycja grupy PFLEIDERER Grajewo firma zajmująca się produkcją cienkich płyt MDF, surowych i laminowanych. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL - to największa polska spółdzielnia mleczarska, w której skład wchodzi siedem zakładów przetwórczych: w Grajewie, Kolnie, Mrągowie, Sejnach, Augustowie, Zambrowie i Bydgoszczy. Jest m.in. producentem popularnych i cenionych na rynku marek: "łaciate" i "Milko" oraz liderem w produkcji mleka UHT, posiadając około 35% udziału w rynku tego mleka w kraju. Produkcyjno Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM - zakład specjalizuje się w branży metalowej, zajmuje się obsługą maszyn i linii produkcyjnych oraz produkcją urządzeń transportowych. Przedsiębiorstwo Usługowe DUROBEX - specjalizujące się w wykonawstwie posadzek przemysłowych. Wytwórnia Pasz WIPASZ Sp. z o.o. - wiodący polski producent mieszanek i koncentratów dla drobiu, trzody chlewnej i bydła. UNIDROG Sp. z o.o. - zajmuje się budową oraz bieżącym utrzymaniem dróg i mostów, zimowym utrzymaniem dróg, produkcją kruszyw, grysów i mas bitumicznych, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe UNIROL - specjalizuje się w pracach drogowych, wodnokanalizacyjnych, ziemnych i budowlanych. Grajewska i Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSE) - to cztery wydzielone obszary na terenie Suwałk, Ełku, Gołdapi oraz Grajewa o łącznej powierzchni 288,94 ha, na których przedsiębiorcy prowadzą działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach; jest jedną z najdłużej istniejących i najlepiej rozwiniętych stref ekonomicznych w kraju. W trzech nowoczesnych centrach przemysłowych z powodzeniem funkcjonuje ponad 50 firm. Otwieranie kolejnych zakładów jest procesem ciągłym i dynamicznym przedsiębiorców polskich i zagranicznych przyciągają atrakcyjne zachęty inwestycyjne. W Strefie obecny jest m.in. kapitał niemiecki, szwajcarski, francuski i tajwański. Przedsiębiorcy stworzyli blisko 3600 miejsc pracy, poziom inwestycji to ponad 450 mln złotych. Wiele firm jest zdobywcami prestiżowych nagród przyznawanych w Polsce i za granicą. Zaangażowanie inwestorów, którzy uznali Suwalską Specjalną Strefę Ekonomiczną za najlepsze miejsce do prowadzenia działalności produkcyjnej powoduje, że Strefa jest najważniejszym elementem gospodarki lokalnej. 4

5 Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Szczuczynie. Spółdzielnia Inwalidów SPINS w Szczuczynie Zakład Mydlarski. Gorzelnia Rolnicza w Słuczu. Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Knieja w Rajgrodzie. Masarnia EUROPA Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Rajgrodzie. Walory przyrodnicze i turystyczne powiatu Na terenie powiatu grajewskiego obszary prawnie chronione zajmują łącznie aż 18887,1 ha z czego 6615 ha to obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego, 194,6 ha objęte jest ochroną rezerwatową w ramach 4 rezerwatów przyrody (w gminach Wąsosz i Rajgród), ha to obszary chronionego krajobrazu w gminie Rajgród, a 62,1ha stanowią użytki ekologiczne (GUS,2008). W 2008 roku było tu 19 pomników przyrody z czego większość (14) w gminie Szczuczyn. Na terenie powiatu leżą też tereny objęte ochroną w sieci Natura 2000: OSO Ostoja Biebrzańska i SOO -Dolina Biebrzy. Krajobraz powiatu urozmaicony jest od północy jeziorami: Rajgrodzkim, Toczyłowo i Mierucie, natomiast od wschodu teren pokryty jest sandrami i bagnami, wchodzącymi w skład Biebrzańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Największą rzeką płynącą na obrzeżu powiatu jest Biebrza, która płynie 25 km na południe od Grajewa i wpada do Narwi w okolicy Wizny. Biebrza zasięgiem swojego dorzecza obejmuje cały obszar regionu Grajewa. Do Biebrzy wpływają bezpośrednio lub pośrednio wszystkie większe i mniejsze cieki wodne. Płynie ona zabagnioną doliną zwaną Kotliną Augustowską lub Kotliną Biebrzańską stanowiącą największy obszar bagien w Polsce (Kuwasy, Czerwone Bagno). Pozostałe większe rzeki powiatu grajewskiego to rzeki: Ełk, Jegrznia i Wissa. W powiecie występują duże i zwarte kompleksy leśne, tereny mokradłowe oraz grunty użytkowe. Pojezierze Rajgrodzkie - obszar chronionego krajobrazu utworzony w 1982 roku, zachowanie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych i wypoczynkowych. Rezerwaty przyrody: - Czerwone Bagno - naturalne zespoły roślinności leśnej, bagiennej i torfowiskowej; pierwsza chroniona w Polsce ostoja łosia. - Czapliniec Bełda - faunistyczny, utworzony w 1958 roku w celu ochrony miejsc gniazdowania czapli siwej. - Ławski Las I - leśny, utworzony w 1998 roku w celu zachowania fragmentów olsu i łęgu jesinowo - olszowego. - Ławski Las II - leśny, utworzony w 1998 roku w celu zachowania fragmentów olsu i łęgu jesinowo - olszowego. 5

6 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nieprawidłowe nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich, hodowlane fermy wielkotowarowe); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje), czy energetyki. Pobór i zużycie wody W 2009 roku w powiecie grajewskim pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 4432,9 dam 3 wody (GUS, 2009 brak danych za rok 2010). W minionym 10-leciu, zaznacza się coraz wyższy pobór wody. W 2009 roku najwięcej wody w powiecie zużyły rolnictwo i leśnictwo (1944 dam3) oraz gospodarstwa domowe (1567 dam 3 ). Zużycie wody w przemyśle w kolejnych latach było bardzo podobne i w 2009 roku wyniosło 922 dam 3. Zużycie wody w powiecie grajewskim w latach dane GUS dam , , , , , , , ,0 500,0 0, ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej Najwyższe zużycie wody na cele przemysłowe i eksploatację sieci wodociągowej było w Grajewie, gdzie sieć wodociągowa i przemysł są najlepiej rozwinięte, w stosunku do pozostałych miast powiatu. W 2009 roku wysokie było zużycie wody na cele rolnicze i leśne w gminie Wąsosz. 6

7 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2009 r. [dam 3 /rok]- dane GUS Jednostka terytorialna ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej w tym gospodarstwa domowe Powiat grajewski 4432, ,9 1393,4 Grajewo - miasto 1552, ,8 566,4 Grajewo -gmina 357, ,1 219,0 Radziłów - gmina 212, ,3 196,9 Rajgród - ogółem 448, ,4 109,5 Rajgród - miasto 47, ,1 20,2 Rajgród - obszar wiejski 401, ,3 89,3 Szczuczyn - ogółem 243, ,6 207,2 Szczuczyn - miasto 100, ,7 83,1 Szczuczyn - obszar wiejski 142, ,9 124,1 Wąsosz - gmina 1618, ,7 94,4 PODLASKIE - ogółem 81434, , ,3 km Długość sieci w odociągow ej w pow. grajewskim - dane GUS w odociągi podlaskiego. Najdłuższą sieć posiadają gminy: Grajewo i Radziłów. Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego z ujęć głębinowych poprzez lokalną, najczęściej gminną sieć wodociągową. Systematycznie rozbudowywana jest sieć wodociągowa powiatu grajewskiego, jej całkowita długość wynosiła w 2009 roku 546,8 km, co stanowiło 4,6 % sieci województwa Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS Powiat grajewski 342,5 401,4 410,7 501,2 507,2 536,4 546,8 Grajewo - miasto 36,7 36,9 36,9 42,4 42,8 46,0 46,6 Grajewo -gmina 120,1 177,6 181,8 186,1 186,1 187,1 188,6 Radziłów - gmina 75,0 76,2 76,2 94,6 94,6 100,6 100,8 Rajgród - ogółem 27,6 27,6 32,7 64,5 64,5 64,5 67,5 Rajgród - miasto 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 9,5 Rajgród - obszar wiejski 20,6 20,6 25,7 57,5 57,5 57,5 58 Szczuczyn - ogółem 32,7 32,7 32,7 56,4 62,0 81,0 81 Szczuczyn - miasto 5,7 5,7 5,7 5,7 11,3 11,3 11,3 Szczuczyn - obszar wiejski 27,0 27,0 27,0 50,7 50,7 69,7 69,7 Wąsosz - gmina 50,4 50,4 50,4 57,2 57,2 57,2 62,3 PODLASKIE - ogółem 10105, , , , , , ,5 7

8 Według danych GUS w 2009 roku 75,3 % ludności powiatu miało dostęp do czynnej cieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w mieście Szczuczyn (92%), nieco mniej w mieście Grajewo (88%) i gminie Radziłów (78%). Najniższy stopień zwodociągowania mieszkańców ma miasto i gmina Rajgród (ok. 36%). Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina PODLASKIE - ogółem Emisja ścieków dam , , , , , , , , ,0 Ścieki odprowadzane do wód i oczyszczane w pow. grajewskim - dane GUS ścieki odprowadzane ogółem ścieki oczyszczane razem W 2009r. z terenu powiatu grajewskiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 1668,1 dam3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego 99,9% tj dam3 oczyszczono (GUS,2009). Z ogólnej ilości ścieków tylko 2,1 dam3 stanowiły ścieki nieoczyszczone (0,1%). Od 2004 roku dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co znacznie przyczynia się do ograniczenia antropopresji na środowisko wodne. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. 8

9 Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia, odprowadzane do wód lub do ziemi w pow. grajewskim w latach dane GUS dam ocz. mechanicznie ocz. biologicznie ocz. z podw. us. biogenów nieoczyszczane W powiecie grajewskim sieć kanalizacyjna km Długość sieci kanalizacyjnej w pow. grajew skim - dane GUS jest niestety znacznie krótsza od sieci wodociągowej. Od lat kanalizacja jest bardzo powoli rozbudowywana. Jej długość w 2009 roku wyniosła 74,3 km, tj. tylko ok. 4 km więcej jak w roku 2008 (rozbudowano sieć kanalizacyjną w Rajgrodzie). Najdłuższą sieć kanalizacyjną ma miasto Grajewo, a z gmin wiejskich Radziłów. Tereny wiejskie są w większości nieskanalizowane. kanalizacja Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS Powiat grajewski 64,0 68,3 68,3 69,9 70,2 70,6 74,3 Grajewo - miasto 37,2 37,3 37,3 37,3 37,6 38,0 38,8 Grajewo -gmina 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Radziłów - gmina 10,4 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 12,7 Rajgród - ogółem 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 9,1 Rajgród - miasto 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 8,5 Rajgród - obszar wiejski 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 Szczuczyn - ogółem 4,1 4,1 4,1 4,5 4,5 4,5 4,8 Szczuczyn - miasto 3,4 3,4 3,4 3,8 3,8 3,8 3,8 Szczuczyn - obszar wiejski 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 1 Wąsosz - gmina 4,8 6,7 6,7 7,9 7,9 7,9 7,9 PODLASKIE - ogółem 1798,4 1878,4 2030,3 2160,6 2243,0 2300,1 2410,4 9

10 Sieć wodociągow a i kanalizacyjna w pow. grajewskim w 2009r. - GUS [km] Wąsosz - gmina Szczuczy n - obszar wiejski Szczuczy n - miasto Szczuczy n - ogółem Rajgród - obszar wiejski Rajgród - miasto Rajgród - ogółem Radziłów - gmina Grajewo -gmina Grajewo - miasto Powiat grajewski w odociągi kmkanalizacja Kanalizacja obsługuje 47% mieszkańców powiatu grajewskiego i są to głównie mieszkańcy miast: Grajewa, Rajgrodu i Szczuczyna (dane GUS za 2009r.). Jednostka terytorialna Kanalizacja - ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w osobach dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina PODLASKIE - ogółem Wszystkie miejscowości gminne w powiecie grajewskim posiadają oczyszczalnie ścieków. Ze względu jednak na słabo rozbudowaną sieć kanalizacyjną, głównie na terenach wiejskich, znaczna ilość ścieków gromadzona jest w nie zawsze dokładnie uszczelnionych lub wcale nieuszczelnionych szambach. Ponadto cześć nieczystości wywożona jest na łąki, pola lub wylewana do rowów, skąd trafia do środowiska wodnego przyczyniając się często do wzrostu zagrożenia sanitarnego, wywołanego obecnością w wodzie mikroflory jelitowej świadczącej o kontakcie wody z fekaliami lub ściekami. Są to m.in.: pałeczki okreżnicy (Escherichia coli), paciorkowce kałowe z typowym gatunkiem Enterococcus faecalis, beztlenowce przetrwalnikujace Clostridium perfringens. 10

11 W 2009 roku, wg danych GUS, w powiecie grajewskim funkcjonowało 12 oczyszczalni w tym: 8 oczyszczalni ścieków komunalnych i 4 przemysłowe. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2009 roku wyniosła m 3 /dobę, z czego 85% stanowiła przepustowość oczyszczalni zlokalizowanych na terenie Grajewa (GUS,2009). Wszystkie oczyszczalnie to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne, w tym dwie oczyszczalnie w Grajewie posiadają podwyższony stopień usuwania substancji biogennych (oczyszczalnia miejska i Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL). Oczyszczalnie odprowadzają ścieki do wód powierzchniowych, odbiornikami są głównie rzeki: Ełk i Wissa. Ewidencja WIOŚ obejmuje ponadto 3 nowopowstałe w Gminie Grajewo niewielkie oczyszczalnie roślinno-stawowe oczyszczające ścieki bytowe ze szkół. Ścieki z tych oczyszczalni odprowadzane są do ziemi. Jednostka terytorialna Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina PODLASKIE - ogółem % ścieków komunalnych oczyszczonych w powiecie grajewskim odprowadza do Ełku oczyszczalnia miejska w Grajewie, około 14% odprowadzają 2 oczyszczalnie komunalne: w Rajgrodzie ( do Jegrzni) i Szczuczynie (do Wissy), a pozostałe 9 % odprowadzają łącznie mniejsze oczyszczalnie komunalne o niedużej przepustowości. Jednostka terytorialna Ścieki komunalne w 2009 roku w dam 3 /rok- dane GUS odprowadzane ogółem oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi oczyszczane razem Powiat grajewski 756, Grajewo - miasto Grajewo -gmina 5,6 6 6 Radziłów - gmina 21, Rajgród - ogółem 63, Rajgród - miasto 51, Rajgród - obszar wiejski 11, Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski 8,0 8 7 Wąsosz - gmina 30, PODLASKIE - ogółem ,

12 Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są znaczne. W Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprow adznych w pow. grajew skim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] -dane GUS BZT5 ChZT zaw iesina powiecie grajewskim przeważający procent zanieczyszczeń trafiło do rzeki Ełk ze ściekami odprowadzanymi z oczyszczalni miejskiej w Grajewie. Ładunki odprowadzone z tej oczyszczalni stanowiły w ogólnym ładunku odprowadzonym ze ściekami komunalnymi w powiecie : 82% w zakresie BZT 5 i zawiesiny oraz 78% w zakresie ChZT. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu w 2009r. - dane GUS Jednostka terytorialna BZT5 ChZT zawiesina [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo -gmina Radziłów - gmina Rajgród - ogółem Rajgród - miasto Rajgród - obszar wiejski Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - miasto Szczuczyn - obszar wiejski Wąsosz - gmina Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS azot ogólny fosfor ogólny Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu. Widoczne na wykresie obniżanie się ładunku stężeń zarówno azotu jak i fosforu wynika nie tylko z dobrego działania oczyszczalni, ale również jest wynikiem prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni od roku 2005 z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. W powiecie grajewskim obowiązek badania związków biogennych mają tylko oczyszczalnie komunalne: w Grajewie i Rajgrodzie. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających mniejszymi oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o niewielkim przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio 12

13 ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych w powiecie grajewskim w ostatnich latach powoli wzrasta. Ścieki przemysłowe na terenie powiatu powstają w 98% w Grajewie. 91% ścieków przemysłowych w powiecie jest oczyszczana biologicznie z podwyższonym usuwaniem biogenów, a tylko 7% jest oczyszczana mechanicznie, pozostałe ścieki są oczyszczane biologicznie. Jednostka terytorialna Ścieki przemysłowe oczyszczane razem w dam 3 - dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo - gmina Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - obszar wiejski PODLASKIE - ogółem Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane głównie do Ełku, ze ściekami przemysłowymi są podobne jak w ściekach komunalnych dane GUS za rok Jednostka terytorialna BZT5 ChZT zawiesina chlorki i siarczany fenole lotne [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat grajewski Grajewo - miasto Grajewo - gmina Szczuczyn - ogółem Szczuczyn - obszar wiejski Dane o ładunkach azotu i fosforu w ściekach przemysłowych pochodzą tylko z oczyszczalni przemysłowych w Grajewie. azot ogólny fosfor ogólny Jednostka terytorialna [kg/rok] [kg/rok] Powiat grajewski Grajewo Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach coraz większych ilości osadów ściekowych. W 2009 roku było to 287 ton osadów z oczyszczalni komunalnych, z czego 80% powstało na oczyszczalni komunalnej w Grajewie. W powiecie grajewskim ilość tych osadów w kolejnych latach systematycznie wzrasta. 24 tony tych osadów wykorzystano w 13

14 rolnictwie, a 43 tony składowano. Na oczyszczalniach przemysłowych powstało łącznie 461 ton z czego większość - 99% - w Grajewie. Osady z oczyszczalni przemysłowych prawie w całości wykorzystane zostały w rolnictwie. Tylko 47 ton przekształcono termicznie (GUS,2009). Osady ściekowe z oczyszczalni komunalnych ogółem w Mg- dane GUS Jednostka terytorialna Powiat grajewski Grajewo miasto Grajewo - gmina Radziłów - gmina Rajgród - miasto i gmina Szczuczyn - miasto Szczuczyn obszar wiejski Wąsosz - gmina PODLASKIE - ogółem Osady ściekowe z oczyszczalni przemysłowych ogółem w Mg- dane GUS Powiat grajewski Grajewo - miasto Szczuczyn obszar wiejski PODLASKIE - ogółem Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Wody powierzchniowe powiatu stanowią rzeki, cieki wodne, rowy stale odprowadzające wodę oraz jeziora, stawy, bagna i mokradła. Powiat grajewski położony jest w dorzeczu rzeki Ełk będącej jednym z większych dopływów Biebrzy. Największą rzeką płynącą na obrzeżu powiatu grajewskiego jest Biebrza - prawobrzeżny dopływ Narwi. Bezpośrednio do Biebrzy niosą swoje wody Wissa i Jegrznia. Najważniejsze zbiorniki wód stojących na tym terenie stanowią: jezioro Rajgrodzkie, Toczyłowo i Mierucie. Z powiatem graniczy też jezioro Dręstwo. Ocena stanu wód W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. Poniżej wymieniono główne przepisy prawne wg których dokonano oceny jakości rzek za rok 2010: Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. nr 162 poz ) Ocena przydatności do bytowania ryb Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). 14

15 Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofizację Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). Nowe regulacje prawne zmieniają podejście do oceny jakości wód. Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W 2010 roku na terenie powiatu grajewskiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych płynących objęto: Jegrznię w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Kuligi; Ełk w punkcie pomiarowo-kontrolnym Osowiec- odcinek ujściowy do Biebrzy; Wissę w punkcie pomiarowo-kontrolnym Wąsosz poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni komunalnej w Wąsoszu; - rzekę Ełk w 2010 roku zbadano wyłącznie pod kątem zawartości w wodzie substancji szczególnie szkodliwych; - rzeki: Jegrznię i Wissę zbadano pod kątem podatności wody na eutrofizację komunalną. - żaden z wyżej wymienionych punktów nie został wyznaczony przez RZGW Warszawa do badania w roku 2010 pod kątem przydatności do bytowania ryb. W 2010 roku nie badano jezior leżących na terenie powiatu grajewskiego. Omówienie wyników badań rzek: JEGRZNIA prawostronny dopływ Biebrzy o długości 110,6 km. Do Biebrzy uchodzi na 66,2 km jej biegu. Powierzchnia dorzecza wynosi 1011,1km². Rzeka odwadnia wschodnią część Pojezierza Mazurskiego. Przepływa przez liczne jeziora, na terenie województwa podlaskiego są to: Jezioro Rajgrodzkie i Dręstwo. W dolnym biegu jest uregulowana (Kanał Woźnawiejski). Główne dopływy to: Czarna, Pietraszka, Przepiórka. Ze względu na dobrze wykształcony system hydrograficzny swojej zlewni stanowi jedno z ważniejszych źródeł zasilania Biebrzy w wodę. Do Jegrzni odprowadzane są ścieki z oczyszczalni w Olecku (woj. warmińsko-mazurskie) i Rajgrodzie (woj. podlaskie). Ocena jakości wód Jegrzni ppk Kuligi Ocena stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (Makrofitowego Indeksu Rzecznego-MIR) wykazała dobry stan wód w JCW. Natomiast zbadane stężenia wskaźników fizykochemicznych przekroczyły wartości określone dla stanu dobrego, w związku z tym ostatecznie stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu umiarkowanego. O klasyfikacji zadecydowała stwierdzona wyższa od dopuszczalnej wartość azotu Kjeldahla wskaźnika zawartości związków biogennych. Ocena stanu chemicznego. W 2010 roku przeprowadzono badania substancji szczególnie szkodliwych tylko w zakresie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) i rtęci. Z grupy WWA zbadano 2 związki tj. benzo(g,h,i)perylen i indeno(1,2,3-cd)piren. Stan chemiczny wody oceniono jako poniżej dobrego - ze względu na przekroczenie sumy stężeń tych wskaźników. Ocena podatności na eutrofizację na podstawie przeprowadzonych badań w latach stwierdzono, że Jegrznia w ppk Kuligi nie jest zagrożona zjawiskiem eutrofizacji. 15

16 Stan sanitarny rzeki, podobnie jak w roku poprzednim, był bardzo dobry, średnia ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 30. EŁK prawostronny dopływ Biebrzy o powierzchnia zlewni 1524,5 km 2. Długość całkowita rzeki wynosi 113,6 km, z czego 86,0 km znajduje się w granicach województwa warmińsko-mazurskiego a pozostała część leży na terenie województwa podlaskiego. Rzeka przepływa przez liczne jeziora: Szwałk Wielki, Piłwąg, Łaźno, Litygajno, Łaśmiady, Straduny, Haleckie (Ołówka) i Ełckie. Za główny ciąg dolnego odcinka rzeki uznano Kanał Rudzki utworzony i uregulowany na przełomie XIX i XX wieku, omijający dużą część starego koryta Ełku. Stary odcinek ujściowy koryta Ełku wykorzystuje obecnie Jegrznia przed ujściem do Biebrzy. Dolny odcinek rzeki przebiega przez obszar bagien w Kotlinie Biebrzańskiej. Główne dopływy to: Mazurka, Połomska, Młynówka, Gawlik, Kamelówka, Różanica, Kanał Kuwasy i Binduga. Rzeka Ełk jest odbiornikiem ścieków przemysłowych i komunalnych z Ełku, Prostek i Grajewa. Ocena jakości wód rzeki Ełk ppk Osowiec powyżej ujścia do Biebrzy Ocena stanu ekologicznego. Ze względu na brak badań elementu biologicznego oraz podstawowego zakresu oznaczeń fizykochemicznych w roku 2010 nie było możliwości dokonania oceny stanu ekologicznego w ppk Osowiec na rzece Ełk. Ocena stanu chemicznego. Ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnych dla dobrego stanu wód sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu z grupy WWA zaliczanych do substancji szczególnie szkodliwych, stan chemiczny oceniony został jako stan poniżej dobrego. Pozostałe badane substancje szczególnie szkodliwe w tym: pozostałe badane WWA, metale ciężkie, pestycydy, fenole i cyjanki nie wykraczały poza stężenia właściwe dla dobrego stanu wód. Ocena podatności na eutrofizację nie była wykonywana. Stan sanitarny rzeki w 2010 roku nie był badany. WISSA prawostronny dopływ Biebrzy o długości 49 km i powierzchni zlewni 517,3 km 2. Do Biebrzy uchodzi na 22,5 km jej biegu. Rzeka jest uregulowana, odwadnia północno-wschodnią część Wysoczyzny Kolneńskiej. Główne dopływy to: Matlak i Przytulanka. Rzeka jest odbiornikiem ścieków ze Szczuczyna i Wąsosza oraz pośrednio, przez Matlak, z Radziłowa. Ocena jakości wód Wissy ppk Wąsosz poniżej zrzutu z oczyszczalni ścieków w Wąsoszu Ocena stanu ekologicznego na podstawie elementu biologicznego (Makrofitowego Indeksu Rzecznego-MIR) wykazano dobry stan wód w JCW. Jednak ogólna ocena stanu ekologicznego wskazała na stan umiarkowany. Przesądziły o tym przekroczenia wartości dopuszczalnej dla stanu dobrego dla wartości ogólnego węgla organicznego (OWO) oraz azotu Kjeldahla, należących do grupy wskaźników zanieczyszczeń organicznych i biogennych. Ocena stanu chemicznego. W roku 2010 w Wissie nie badano wskaźników szczególnie szkodliwych, w związku z tym nie oceniono stanu chemicznego wód Wissy. Ocena podatności na eutrofizację na podstawie przeprowadzonych badań w latach stwierdzono, że rzeka Wissa w ppk Wąsosz jest zagrożona zjawiskiem eutrofizacji. Świadczą o tym: niska wartość Indeksu Okrzemkowego (0,32) oraz przekroczenia dopuszczalnych stężeń azotu Kjeldahla. Stan sanitarny rzeki pogorszył się w stosunku do roku 2009, średnia ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wzrosła z 590 do 1340 w 100 ml. Wnioski 1. Stan ekologiczny zbadanych odcinków rzek: Jegrzni i Wissy w powiecie grajewskim w 2010 roku oceniono jako umiarkowany w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego. 2. Badania stanu chemicznego przeprowadzone na Ełku i Jegrzni wykazały podwyższone wartości 2 wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), co obniżyło ocenę 16

17 stanu chemicznego wody do stanu poniżej dobrego. 3. Wielkości średniorocznych stężeń wybranych związków biogennych oraz wybranych wskaźników biologicznych wskazują, że Wissa wykazuje podatność na eutrofizację ze źródeł komunalnych. 4. W roku 2010r. w okresie letnim nie odnotowano śnięcia ryb na rzece Biebrzy i jej dopływach znajdujących się na terenie powiatu grajewskiego Przeciwdziałania - Działalność kontrolna Rozporządzenie Ministra Środowiska z 22 lipca 2006r w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984, z późn. zmian.) określa częstotliwość poboru prób ścieków do badań i ich parametry. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. W powiecie grajewskim wszystkie ośrodki miejskie i gminne wyposażone są w mechanicznobiologiczne oczyszczalnie ścieków. Oczyszczalnie posiadają również największe zakłady przemysłowe funkcjonujące na terenie powiatu. Przy obiektach szkolnych uruchamiane są niewielkie oczyszczalnie roślinnostawowe odprowadzające ścieki do ziemi. Wykaz źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie powiatu grajewskiego wg danych za 2010rok Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Grajewo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny rz.ełk ) 1. Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL mechaniczno-biologiczna, osad czynny, PIX, prasa do odwadniania osadu nadmiernego 2. Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM mechaniczno-biologiczna, kontener KOS-2 Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do roku. W maju 2010 roku przeprowadzono kontrolę w zakresie przestrzegania pozwoleń wodno-prawnych, wymagań Dyrektywy Rady 91/271.EWG w zakładach przemysłu rolnospożywczego oraz ochrony środowiska przed awariami. Okres objęty kontrolą dotyczył lat W kontrolowanym okresie zakład wykonał wymagana ilość badań jakości odprowadzanych ścieków a ich wyniki były zgodne z warunkami art. 147a Prawa ochrony środowiska. Wykonano wymaganą liczbę badań osadów ściekowych, jednak z niewłaściwą częstotliwością określoną w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. Ponadto na podstawie analizy karty ewidencji osadów ściekowych za rok 2009 stwierdzono, że były one przekazywane rolnikom od stycznia do listopada, co było niezgodne z zapisami Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r, dotyczących zakazu stosowania osadów ściekowych na terenach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem. Dokonano pouczenia. W 2011 roku na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni za 2010r. nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2010 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. 17

18 3. Zakład Wodociągów i Kanalizacji oczyszczalnia miejska 4. PFLEIDERER S.A., Zakład Płyt Wiórowych oczyszczalnia wód deszczowo-przemysłowych 5. PFLEIDERER MDF Sp. z o.o. mechaniczno-biologiczna, osad, złoża i stawy biologiczne, PIX, prasa do odwadniania osadu mechaniczno-hydrobotaniczna (staw glonowo-trzcinowy) z separatorem substancji ropopochodnych mechaniczno-biologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2010 roku oczyszczalnię skontrolowano w oparciu o analizę badań automonitoringowych. Na podstawie przesłanych wyników badań ścieków nie stwierdzono przekroczeń minimalnego procentu redukcji zanieczyszczeń z zakresie wskaźników wymienionych w pozwoleniu. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2010 roku oczyszczalnię skontrolowano w oparciu o analizę badań automonitoringowych. Na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do roku. W 2010 roku oczyszczalnię skontrolowano w oparciu o analizę badań automonitoringowych. Na podstawie przesłanych wyników badań ścieków z oczyszczalni nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych m. Wojewodzin (odbiornik bezpośredni rz. Binduga - dopływ rz. Ełk - dopływ Biebrzy - dopływ Narwi) 6. Zespół Szkół w Wojewodzinie mech. biologiczna, typ BIOVAC, PIX Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2010 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. m. Szczuczyn (odbiornik bezpośredni rz. Wissa - dopływ Biebrzy) 7. Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Komunalne w Szczuczynie Sp. z o.o.- miejskogminna oczyszczalnia komunalna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna w technologii ECOLO-CHIEF z trzema komorami osadu czynnego i stawem doczyszczającym (III stopień oczyszczania). Staw od czasu modernizacji oczyszczalni nie jest użytkowany m. Wąsosz (odbiornik bezpośredni rz. Wissa - dopływ Biebrzy) 8. Gmina Wąsosz oczyszczalnia gminna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna z reaktorem typu BIOGEST, stacją strącania fosforu i mechanicznym odwadnianiem osadu. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. We wrześniu 2010 roku przeprowadzono kontrolę miejskiej oczyszczalni ścieków w Szczuczynie. Kontrola obejmowała lata Głównym przedmiotem kontroli było sprawdzenie przestrzegania wymagań określonych w pozwoleniu wodnoprawnym, dotyczących ilości i jakości odprowadzanych ścieków. Nie stwierdzono nieprawidłowości. Również kontrola oparta na analizie badań automonitoringowych nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych wskaźników stężeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W 2010 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. m. Radziłów (odbiornik bezpośredni rz. Matlak- dopływ rz. Wissy - dopływ Biebrzy) 9. Komunalny Zakład Budżetowy w Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada Radziłowie- oczyszczalnia z cyklicznym pozwolenie wodnoprawne ważne do r. ścieków reaktorem biologicznym CBR- Przeprowadzona w czerwcu 2010 roku kontrola dotyczyła FOS, stacją dozowania PIX i przestrzegania ilości i jakości ścieków odprowadzanych z stacją odwadniania osadów gminnej oczyszczalni ścieków w Rzadziłowie oraz stanu ściekowych typu DRAIMAD realizacji obowiązków zawartych w pozwoleniu 2B-M wodnoprawnym w części dotyczącej eksploatacji oczyszczalni ścieków. Stwierdzone nieprawidłowości: - stan licznika przepływomierza ścieków nie był odnotowywany codziennie. Obowiązek prowadzenia codziennych odczytów przepływomierza i zapisywania ich w rejestrze ilości wprowadzanych ścieków do wód wynika z zapisu pkt IV ppkt 5 pozwolenia wodnoprawnego udzielonego decyzją Starostwa Powiatowego w Grajewie znak: WR /06. m. Niećkowo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny - dopływ Wissy - dopływ Biebrzy) 10. Zespół Szkół Rolniczych mechaniczno biologiczna z Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada osadem czynnym pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W listopadzie 2010 roku przeprowadzono kontrolę w zakresie eksploatacji oczyszczalni ścieków przy Zespole Szkół w Niećkowie.Głównym założeniem kontroli było sprawdzenie przestrzegania wymagań dotyczących ilości i jakości ścieków odprowadzanych rowem melioracyjnym do rzeki Wissy w kolejnych latach obowiązywania w/w pozwolenia.nie stwierdzono nieprawidłowości. 18

19 m. Rajgród (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny do Jegrzni dopływ Biebrzy) 11. ZGKiM Rajgród - Oczyszczalnia gminna Gminy Rajgród mechaniczno-biologiczna; Bioblok WSt-400 Stan formalno-prawny uregulowany do r. Oceny pracy oczyszczalni ścieków przeprowadzone w Ilość ścieków oczyszczanych w metoda osadu czynnego kolejnych latach obowiązywania pozwolenia 2009 r. wynosiła średnio 160 m 3 /d. wodnoprawnego, a w szczególności w okresie od r. do r., wykazały, że ścieki odprowadzane z oczyszczalni do rowu i rzeki Jegrzni spełniają warunki pozwolenia wodnoprawnego. Kontrola obiektu przeprowadzona w 2010 r. wykazała, że stan techniczny oczyszczalni ścieków dla miasta Rajgród nie jest jednak zadowalający. Części metalowe obiektu są skorodowane, przykrycia metalowe osadników popękane, użytkowane są zamienne urządzenia w miejsce pierwotnych, stanowiących elementy oczyszczalni (np. pompa do odprowadzania osadu), uszkodzone są ściany boczne poletek osadowych. W związku z powyższym po kontroli skierowano do Burmistrza Rajgrodu wystąpienie, wskazując na konieczność podjęcia działań w celu wybudowania nowej oczyszczalni ścieków. Burmistrz poinformował, że obecnie możliwości finansowe gminy nie pozwalają na budowę takiego obiektu ze środków własnych, ale w latach następnych będzie się ubiegać o dofinansowanie takiego zadania ze środków unijnych. Osad nadmierny odwadniany jest grawitacyjnie na poletkach osadowych. Wcześniej wywożony był na składowisko odpadów komunalnych w Wojdach, gdzie był stosowany jako warstwa przekładkowa. Obecnie w związku z koniecznością ograniczania ilości odpadów biodegradowalnych na składowiskach odpadów, osad magazynowany jest na poletkach. Gmina Grajewo odprowadzanie ścieków do ziemi 12. Oczyszczalnia Szkoły Podstawowej w Rudzie roślinno-stawowa o przepustowości Q d.śr.2,5 m 3 /d Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2010 roku obiekt nie był kontrolowany. 13. Oczyszczalnia Szkoły Podstawowej w Wierzbowie roślinno-stawowa o przepustowości Q d.śr.2,5 m 3 /d Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2010 roku obiekt nie był kontrolowany. 14. Oczyszczalnia Gimnazjum w Danówku roślinno-stawowa o przepustowości Q d.śr.4 m 3 /d Stan formalno-prawny uregulowany do r. W 2010 roku obiekt nie był kontrolowany. Priorytetowymi działaniami mającymi na celu ochronę wód powiatu grajewskiego są kontrole prawidłowej eksploatacji oczyszczalni ścieków oraz modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Na terenach nieskanalizowanych istotną sprawą jest budowa szczelnych i wybieralnych szamb z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Korzystnym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za ich niedotrzymanie. Gminy powinny posiadać dokładne dane nie tylko o ściekach z kanalizacji, ale także dotyczące ilości wywożonych zanieczyszczeń z szamb, by móc określić parametry oczyszczalni działających na swoim terenie. Kontrole w tym zakresie prowadzi NIK. Z kontroli urzędów gmin wynika, że władze często nie miały ewidencji mieszkańców nie posiadających kanalizacji i nie miały żadnego rozpoznania ile ścieków wywozi się z szamb specjalistycznymi pojazdami. W części kontrolowanych gmin wielkości te ustalano szacunkowo. Na terenie powiatu znajduje się znaczna ilość gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej. Produkują one duże ilości nawozów naturalnych, które niewłaściwie przechowywane i stosowane stanowią potencjalne zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych. Celem nadrzędnym wszystkich działań, wynikającym z transpozycji prawa wspólnoty europejskiej do prawodawstwa polskiego, jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód w Polsce. 19

20 1.4 Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu grajewskiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. Zużycie wody w powiecie wynosi ok. 4432,9 dam 3 na rok (dane GUS z roku 2009, danych późniejszych brak). Zużycie wody na 1 mieszkańca powiatu w ostatnich latach powoli wzrasta. Na wsi zużycie wody na mieszkańca jest wyższe niż w miastach, co świadczy o wysokim stopniu zwodociągowania wsi w powiecie. Najwyższe zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca jest w gminach: Radziłów (39,4 m3), Grajewo (36,2 m3) i Szczuczyn (31,1m3) dane GUS, Jednostka terytorialna Ogółem woda z wodociągów na 1 mieszkańca [m3]- dane GUS Powiat grajewski 22 24,5 25,9 26,4 27,7 28,2 w miastach 23,9 24,9 25,4 25,2 25,6 24,3 na wsi 19, ,5 27,8 30,3 33,1 Monitoring wód podziemnych W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, prowadzonej przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska, w 2008 roku badaniami na terenie kraju objęto tylko zagrożone jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Punktów takich w powiecie grajewskim nie wyznaczono. W 2010 roku przeprowadzono badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd). Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Na terenie powiatu grajewskiego do badań wyznaczono jeden punkt w Grajewie. Badania dotyczyły wody z ujęcia głębinowego. Nr punktu Lokalizacja JCW Głębokość Rodzaj terenu Klasa czystości Wskaźniki w klasie III Wskaźniki w klasie IV 1676 Grajewo Użytki zielone III NH4; Fe - - Wskaźniki w klasie V Wodę w punkcie pomiarowym zakwalifikowano do dobrego stanu chemicznego (klasa od I do III). Większość wskaźników mieściła się w I i II klasie czystości. Do klasy III kwalifikowały się tylko stężenia azotu amonowego oraz żelaza, zaliczanego do naturalnych wskaźników twardości wody. 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Powiat grajewski charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ewidencja GUS z 2008 roku obejmowała 15 kotłowni, 13,8 km sieci cieplnej przesyłowej i 12,1 km połączeń prowadzących do budynków i innych obiektów (GUS,2009; brak danych za 2010)). 20

21 tys.ton/rok Według danych GUS największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na dział wytwarzania i Emisja zanieczyszczeń gazowych z podmiotów położonych na terenie powiatu grajewskiego w latach dane GUS lata zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. Emisja zanieczyszczeń gazowych w 2010r. z zakładów szczególnie uciążliwych w powiecie grajewskim wg GUS nieznacznie wzrosła w stosunku do roku poprzedniego i wyniosła ton (w 2009 roku ton), co stanowiło ok. 8% emisji gazowej w woj. podlaskim. Największy udział w emisji zanieczyszczeń gazowych, prawie 99%, miał dwutlenek węgla. Emisja zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2010 roku [Mg/rok]- dane GUS Jednostka terytorialna ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla Powiat grajewski PODLASKIE Emisja zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2010 roku [Mg/rok]- dane GUS ogółem w tym ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza Powiat grajewski PODLASKIE , t/r odpylających. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z podmiotów położonych na terenie powiatu grajewskiego w latach dane GUS lata Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w 2010r. nieznacznie zmalała w stosunku do roku ubiegłego i wyniosła 240 ton (w 2009 roku 252 tony), w tym prawie 28% pochodziło ze spalania paliw (GUS,2010). Emisja pyłowa z większości kotłowni komunalnych i zakładowych jest skutecznie redukowana w urządzeniach Wg danych GUS, w 2010 roku, zatrzymanych lub zneutralizowanych zostało zdecydowanie więcej zanieczyszczeń pyłowych i gazowych niż w latach poprzednich (GUS,2010): zanieczyszczeń pyłowych zatrzymano tony, a zanieczyszczeń gazowych 683 tony. Powiat grajewski charakteryzuje się bardzo nierównomiernym rozmieszczeniem obiektów emitujących zanieczyszczenia do powietrza. Główne źródła emisji skoncentrowane są na terenie miasta Grajewa. Najważniejszymi z nich są instalacje technologiczne i energetycznego spalania paliw zlokalizowane na terenie Pfleiderer Grajewo S.A w Grajewie, Pfleiderer MDF Sp. z o.o. w Grajewie, PEC sp. z o.o w Grajewie oraz 21