Przed sprawdzianem z pochodnych węglowodorów karta powtórzeniowa.

Transkrypt

1 Przed sprawdzianem z pochodnych węglowodorów karta powtórzeniowa. Grupa związków Grupa funkcyjna wzór nazwa Wzór i nazwa przedstawiciela 1. Znajomość pojęć takich jak: fermentacja alkoholowa i octowa, kontrakcja, enzym, mydła, estryfikacja, hydroliza, alkoholany (produkty reakcji alkoholu z aktywnym metalem, np. K, Na), substancje hydrofilowe ( lubiące wodę ) i hydrofobowe ( nie lubiące wody ). 2. Mechanizmy poznanych procesów chemicznych, równania w/w. reakcji: - alkohole: spalanie; reakcja z sodem, potasem lub magnezem; fermentacja alkoholowa - kwasy karboksylowe: spalanie; reakcja z metalem lub tlenkiem metalu; reakcja zobojętniania; fermentacja octowa; tworzenie mydeł rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych; mechanizm mycia i prania; - estry: reakcja estryfikacji i hydrolizy estrów 4. Dysocjacja elektrolityczna kwasów karboksylowych i zapis jonowy reakcji zobojętniania 5. Właściwości podstawowych alkoholi, kwasów karboksylowych i estrów 6. Rozpoznawanie związku na podstawie modelu lub wzoru, budowanie wzorów strukturalnych na podstawie sumarycznych i odwrotnie, rozwiązywanie prostych zadań obliczeniowych 7. Umiejętność rozwiązywania chemografów. Uwaga: nie zapomnij o takich związkach jak alkohole wielowodorotlenowe, wyższe kwasy tłuszczowe, aminokwasy ZADANIE 1. Uzupełnij zadanie z modelami oraz poniższą tabelę: OH - COOH Estry - COO - NH 2 grupa karboksylowa ZADANIE 2. Przyporządkuj odpowiednie pojęcia do wzorów chemicznych: ZADANIE 3. Rozwiąż poniższe chemografy:

2 Alkohole: Otrzymywanie: 1. uwodnienie alkenu w środowisku kwaśnym: CH 2 = CH 2 + H 2O CH 3 CH 2 OH 2. fermentacja alkoholowa (otrzymywanie etanolu pod wpływem enzymu - zymaza - zawartego w drożdżach): C 6H 12O 6 2 CH 3 CH 2 OH + 2 CO 2 Właściwości chemiczne: 1. spalanie całkowite, półspalanie, niecałkowite 2. reakcja z aktywnym metalem: 2 CH 3 CH 2 OH + 2 K 2 CH 3 CH 2 OK + H 2 3. reakcja estryfikacji charakterystyka przy kwasach karboksylowych Kwasy karboksylowe Otrzymywanie: 1. Utlenianie alkoholi: CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 OH + [O] CH 3 CH 2 CH 2 COOH 2. Fermentacja kwasowa (otrzymywanie kwasu octowego w obecności enzymu oxydazy) CH 3 CH 2 OH + O 2 CH 3 COOH + H 2O Właściwości chemiczne: 1. spalanie całkowite, półspalanie, niecałkowite 2. reakcja z aktywnym metalem: 2 CH 3 COOH + Mg (CH 3 COO) 2Mg + H 2 3. reakcja z tlenkiem metalu: 2 CH 3 CH 2 COOH + CaO (CH 3 CH 2 COO) 2Ca + H 2O 4. reakcja z wodorotlenkiem metalu (zasadą): H COOH + KOH H COOK + H 2O 5. dysocjacja elektrolityczna rozpad na jony w obecności wody: schemat: R COOH R COO + H + np. CH 3 COOH CH 3 COO + H + 6. reakcja estryfikacji (w obecności stężonego kwasu siarkowego - substancji higroskopijnej): schemat: R 1 COOH + R 2 OH R 1 COO R 2 + H 2O H COOH + CH 3 CH 2 OH H COO CH 2 CH 3 + H 2O Estry: Otrzymywanie reakcja estryfikacji Właściwości chemiczne: 1. spalanie całkowite, półspalanie, niecałkowite 2. hydroliza rozkład pod wpływem wody na kwas i alkohol: H COO CH 3 + H 2O = H COOH + CH 3 OH Aminokwasy Otrzymywanie białek: Aminokwasy mogą łączyć się ze sobą za pomocą wiązania peptydowego CONH tworząc łańcuchy. Łańcuchy te tworzą odpowiednie układy, noszące nazwę białek. Łańcuchy białkowe tworzone są z 20 aminokwasów połączonych w odpowiedniej sekwencji, określonej dla każdego organizmu przez materiał genetyczny DNA. Glicyna (GLY) Alanina (ALA) Wzory i nazwy podstawowych pochodnych węglowodorów: Alkohole jednowodorotlenowe: CH 3OH metanol alkohol metylowy C 2H 5OH etanol alkohol etylowy C 3H 7OH propanol alkohol propylowy C 4H 9OH butanol alkohol butylowy C 5H 11OH pentanol alkohol pentylowy Kwasy karboksylowe HCOOH kwas metanowy kwas mrówkowy CH 3COOH kwas etanowy kwas octowy C 2H 5COOH kwas propanowy kwas propionowy C 3H 7COOH kwas butanowy kwas masłowy C 4H 9COOH kwas pentanowy kwas walerianowy C 17H 35COOH kwas stearynowy C 15H 31COOH kwas palmitynowy C 17H 33COOH kwas oleinowy Estry: HCOOCH 3 metanian metylu mrówczan metylu HCOOC 2H 5 metanian etylu mrówczan etylu (1) HCOOC 3H 7 metanian propylu mrówczan propylu HCOOC 4H 9 metanian butylu mrówczan butylu (2) CH 3COOCH 3 etanian metylu octan metylu (3) CH 3COOC 2H 5 etanian etylu octan etylu (4) CH 3COOC 3H 7 etanian propylu octan propylu (5) CH 3COOC 4H 9 etanian butylu octan butylu (6) CH 3COOC 5H 11 etanian pentylu octan pentylu (7) C 2H 5COOC 3H 7 propanian propylu propionian propylu C 3H 7COOCH 3 butanian metylu maślan metylu (8) C 3H 7COOC 2H 5 butanian etylu maślan etylu (9) (1) zapach rumu; (2) zapach malin lub śliwek; (3) i (4) zapach owocowy; (5) zapach gruszek; (6) zapach agrestowo gruszkowy; (7) zapach bananów; (8) zapach jabłek; (9) zapach ananasów;

3 Karta pracy z chemii pochodne węglowodorów klasa..... Uzupełnij tabelę. W odpowiednie kolumny wstaw podane wzory sumaryczne alkoholi, kwasów karboksylowych i estrów. C 2H 5OH C 3H 7COOH HCOOC 2H 5 CH 3COOH C 5H 11OH C 17H 35COOCH 3 HCOOH ALKOHOLE KWASY KARBOKSYLOWE ESTRY Uzupełnij zdania. We właściwe miejsca wstaw odpowiednie wyrażenia wybrane z ramki. Aminy Kwasy karboksylowe C nh 2n+1OH C nh 2n+1COOC mh 2m+1 Alkohole to związki organiczne o wzorze ogólnym to związki organiczne o wzorze ogólnym C nh 2n+1COOH. Estry to związki o wzorze ogólnym to związki organiczne o wzorze ogólnym C nh 2n+1NH 2. W których probówkach zajdzie reakcja chemiczna? Zaznacz właściwe probówki. Uzupełnij równania reakcji spalania związków organicznych. We właściwe miejsca wstaw wzory sumaryczne związków chemicznych, wybrane z poniższych a następnie uzupełnij współczynniki stechiometryczne. C 3H 7OH C C 17H 33COOH HCOOH CO 2 C 2H 5OH C 3H 7COOH CO C 3H 5(OH) 3 CH 3OH CH 3COOH I. całkowitego alkoholu propylowego II. połowicznego kwasu mrówkowego III. niecałkowitego kwasu oleinowego IV. połowicznego alkoholu etylowego V. całkowitego kwasu mrówkowego VI. spalania niecałkowitego glicerolu Do pięciu probówek zawierających związki organiczne dodano wody i oranżu metylowego. W których probówkach wskaźnik przyjmie barwę czerwoną? Zaznacz właściwe probówki.

4 Uzupełnij poniższy tekst dotyczący aminokwasów. We właściwe miejsca wstaw odpowiednie wyrażenia wybrane z poniższych. rozpuszczalnikach organicznych wodzie ciekłymi stałymi kwasowy obojętny słodkim gorzkim karboksylowe aminowe hydroksylowe kwasowym zasadowym Cząsteczki aminokwasów mogą się łączyć w długie łańcuchy, ponieważ obecne w nich grupy i mogą ze sobą reagować. Roztwory aminokwasów mają odczyn , ponieważ zawierają grupy funkcyjne aminową o charakterze i karboksylową o charakterze , które wzajemnie się zobojętniają. Aminokwasy są substancjami , krystalicznymi, często o smaku, zazwyczaj dobrze rozpuszczają się w , a nie rozpuszczają się w Do trzech probówek z kwasami organicznymi dodano po kilka kropli wody bromowej. W której probówce woda bromowa się odbarwi? Zaznacz poprawną odpowiedź. A. W probówce nr 1. B. W probówce nr 2. C. W probówce nr 3. Oceń prawdziwość zdań dotyczących pochodnych węglowodorów. Obok każdego zdania zaznacz literę P, jeśli jest ono prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. I. Alkohol metylowy jest silną trucizną. II. Kwas octowy jest używany w gospodarstwach domowych jako aromat do ciasta. III. Nazwa systematyczna kwasu octowego to kwas butanowy. IV. Alkohol etylowy jest stosowany do produkcji napojów alkoholowych. V. Produktem fermentacji octowej jest kwas mlekowy. VI. Wszystkie kwasy karboksylowe są dobrze rozpuszczalne w wodzie. VII. Kwas oleinowy jest nazywany stearyną. VIII. Sole kwasów octowego i mrówkowego to mydła. IX. Mydła sodowe i potasowe są rozpuszczalne w wodzie. X. Estry można otrzymać w reakcji zasad z kwasami karboksylowymi. W komórki tabeli wstaw nazwy estrów i wzór sumaryczny estru, wybrane z poniższych. maślan etylu HCOOC 3H 7 octan propylu CH 3COOCH 3 mrówczan etylu CH 3COOC 4H 9 NAZWA ESTRU WZÓR SUMARYCZNY NAZWA ESTRU WZÓR SUMARYCZNY CH 3COOC 3H 7 octan butylu mrówczan propylu C 3H 7COOC 2H 5

5 Rozwiąż logogryf. Z wyróżnionych pól odczytaj hasło i je zapisz. 1. Substancje dodawane do środków piorących i czyszczących (niewrażliwe na twardość wody). 2. Rozkład cząsteczek estrów, zachodzący pod wpływem wody. 3. Octan propylu ma zapach. 4. Nazwa alkoholu o wzorze C 3H 7OH. 5. Nazwa kwasu karboksylowego o wzorze C 17H 35COOH. 6. Nazwa reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi. 7. Nazwa alkoholu o wzorze C 4H 9OH. 8. Naturalne katalizatory powodujące m.in. fermentację alkoholową. 9. Zwyczajowa nazwa kwasu karboksylowego o wzorze HCOOH. 10. Sole kwasu octowego. 11. Sole kwasów tłuszczowych (sodowe i potasowe są rozpuszczalne w wodzie). 12. Alkoholowy roztwór jodu, służący do dezynfekcji. 13. Sole kwasu oleinowego. 14. Zwyczajowa nazwa kwasu o wzorze C 3H 7COOH. Uzupełnij tabelę. Wybierz spośród poniższych właściwości podanych kwasów i wstaw je w odpowiednie kolumny. zapach starego oleju ostry zapach bezbarwna ciecz lekko żółtawa ciecz nierozpuszczalny w wodzie dobrze rozpuszczalny w wodzi KWAS OCTOWY KWAS OLEINOWY

6 Przyporządkuj estrom ich zapachy. Obok każdej nazwy estru, w kratce wpisz odpowiednią literę. I. mrówczan butylu II. maślan metylu III. octan propylu IV. maślan etylu V. mrówczan etylu VI. octan pentylu A. zapach śliwek B. zapach ananasów C. zapach jabłek D. zapach gruszek E. zapach rumu F. zapach bananów Które informacje dotyczą właściwości estrów? Zaznacz wszystkie właściwe stwierdzenia. A. Są to ciecze słabo rozpuszczalne w wodzie. B. Powstają w wyniku reakcji chemicznej alkoholi z kwasami. C. Są bezwonne. D. Dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych, np. alkoholu etylowym. E. Nie ulegają reakcji hydrolizy. F. Powstają w wyniku reakcji chemicznej zwanej estryfikacją. G. Stosuje się je do produkcji esencji spożywczych. H. Są dobrymi rozpuszczalnikami innych substancji. Które reakcje zachodzą podczas spalania stearynowej świecy? Zaznacz wszystkie poprawne równania reakcji. A. C 17H 35COOH + 26 O 2 18 CO H 2O C. C 3H 7COOH + 5 O 2 4 CO H 2O B. 2 C 17H 33COOH + 51 O 2 36 CO H 2O D. C 15H 31COOH + 23 O 2 16 CO H 2O Które z podanych informacji dotyczą alkoholu etylowego? Zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi. A. Jest to bezbarwna ciecz. B. Ma charakterystyczny, ostry zapach. C. Miesza się z wodą bez ograniczeń. D. Pali się kopcącym płomieniem. E. Jest łatwo palny, jego temperatura wrzenia to ok. 80 C. F. Ma odczyn lekko kwasowy. Uzupełnij równania reakcji. We właściwe miejsca wstaw odpowiednie substraty i produkty, wybrane z poniższych, oraz uzupełnij współczynniki stechiometryczne. (HCOO) 2Ca H 2 CH 3COOH CuO HCOOK (CH 3COO) 2Ca H 2O CO 2 CH 3COOK I..... HCOOH K II (CH 3COO) 2Cu H 2O III..... CH 3COOH Ca(OH) Wykonaj odpowiednie obliczenia i uzupełnij odpowiedzi. Ile gramów czystego kwasu octowego i ile gramów wody potrzeba, aby otrzymać 500 g octu o stężeniu 10 %? Odpowiedź: Do przygotowania 500 g octu o stężeniu 10 % potrzeba..... g kwasu octowego i g wody. Ile gramów wody potrzeba dodać do 500 g octu o stężeniu 10 %, aby otrzymać ocet o stężeniu 6 %? Odpowiedź: Aby uzyskać ocet o stężeniu 6 % potrzeba dodać..... g wody do 500 g octu o stężeniu 10 %. Przygotował: mgr inż. Bartosz Stasicki w oparciu o zadania zawarte w materiałach dla gimnazjalistów wydawnictw OE Pazdro, Nowa Era i WSiP