RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH i NADWYŻKOWYCH w POWIECIE ŚWIDNICKIM w II PÓŁROCZU 2010r.

Transkrypt

1 Świdnica, dnia r. RAPORT RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH i NADWYŻKOWYCH w POWIECIE ŚWIDNICKIM w II PÓŁROCZU 2010r. CZĘŚĆ I RAPORTU - DIAGNOSTYCZNA 1. WSTĘP. /Cel opracowania, podstawa opracowania, metodologia opracowania/ Prowadzenie prawidłowej polityki rynku pracy wymaga sprawnego systemu informacyjnego w tej dziedzinie. Podstawowym źródłem informacji o poziomie i strukturze bezrobocia, stosowanych aktywnych i pasywnych programach przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego negatywnych skutków, a także o instytucjonalnej obsłudze rynku pracy jest system statystyczno- sprawozdawczy z rynku pracy. Choć zawiera on wiele cennych danych to jednak wydaje się niewystarczający do zapewnienia bieżącej koordynacji szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy. W związku z tym powstała jednolita metoda służąca bieżącej koordynacji szkolenia bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy w postaci Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Monitoring ten jest procesem systematycznego śledzenia (obserwowania) zjawisk zachodzących na rynku pracy, nie odnosi się jednak do ogólnej sytuacji na rynku pracy, ale do popytu i podaży w poszczególnych rynkach zawodowo- terytorialnych. Pozwala na formułowanie ocen, wniosków i krótkotrwałych prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych. Jego celem jest: po pierwsze opisanie rzeczywistości lokalnego rynku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem rożnych aspektów jego nierównowagi); po drugie umożliwienie formułowania ocen i wniosków dla systemu kształcenia zawodowego, szkolenia bezrobotnych oraz poradnictwa zawodowego. Ponadto służyć on ma pełniejszemu dopasowaniu strumienia popytu i podaży na pracę. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art.8, ust. 1 pkt 3 i art. 9, ust. 1 pkt 9 ) opracowanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Źródłem informacji do opracowania w/w Raportu są : - załącznik 3 do sprawozdania MPiPS - 01 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności. Stan w końcu II -półrocza 2010r., - załącznik 2 do sprawozdania MPiPS - 01 Bezrobotni według rodzaju działalności, ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Stan w końcu II -półrocza 2010r.. Monitoring dotyczy 10 grup wielkich, 43 grup dużych (wewnętrzny podział grup wielkich), 132 grup średnich (wewnętrzny podział grup dużych), 444 grup elementarnych (wewnętrzny podział grup średnich) przy czym grupy elementarne obejmują 2360 zawodów i specjalności określonych w Klasyfikacji zawodów i specjalności wprowadzonej do stosowania Rozporządzeniem MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010r. (Dz. U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010r., poz. 537). 1

2 Ponadto przy monitoringu uwzględniono poziom i strukturę bezrobotnych oraz zgłaszane oferty pracy według Polskiej Klasyfikacji Działalności. Wdrożenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych miało pozwolić w szczególności na: - określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo -kwalifikacyjnej na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy; - stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo -kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym; - określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniających większą efektywność organizowanych szkoleń; - bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dot. władz oświatowych oraz dyrekcji szkół ); - usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych; - usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów; - ułatwienie realizacji programów specjalnych. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych powstał więc jako narzędzie mające stanowić pomoc do m.in. opracowywania kierunków kształcenia. Miał być także instrumentem pomocnym w aktywizacji osób bezrobotnych. Należy jednak pamiętać, że każdy taki raport przedstawia jedynie diagnozę aktualnej sytuacji w powiecie świdnickim. Zawiera, zatem jedynie opis tego, co już się wydarzyło. Nie zapominajmy jednak, że na podstawie przedstawionych poniżej danych można obserwować zachodzące zmiany, a na ich podstawie wyciągać istotne dla naszego regionu wnioski. 2. ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW. Analizę bezrobocia wg zawodów dokonano w oparciu o dane statystyczne w końcu II -półrocza 2010r. ze sprawozdań MPiPS 01 wygenerowane dzięki programowi komputerowemu. Najwięcej osób bezrobotnych w końcu II -półrocza 2010r. było w n/w zawodach: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r. ogółem kobiety Bez zawodu Sprzedawca Ślusarz Technik ekonomista Murarz Robotnik gospodarczy Krawiec Technik prac biurowych Szwaczka Tokarz w metalu

3 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r. ogółem kobiety Technik mechanik Kucharz Robotnik budowlany Pedagog Magazynier Sprzątaczka biurowa Piekarz Specjalista administracji publicznej Ekonomista Specjalista do spraw marketingu i handlu Mechanik samochodów osobowych Kierowca samochodu ciężarowego Pakowacz Kamieniarz Elektromonter (elektryk) zakładowy Technik administracji Cukiernik Stolarz Fizjoterapeuta Stolarz meblowy Kucharz malej gastronomii Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano tylko te zawody i specjalności, w których w końcu II -półrocza 2010r. zarejestrowanych było co najmniej 41 osób bezrobotnych. Tabela obejmuje 31 zawodów, w których w końcu II- półrocza 2010r. zarejestrowanych było 4783 spośród 7907 osób, co stanowi 60,49% ogółu. Poddając analizie zawody, w których było najwięcej osób bezrobotnych w II półroczu 2010r. można stwierdzić, że struktura bezrobocia w powiecie świdnickim opierała się w tym okresie na następujących grupach: bez zawodu sprzedawca ślusarz technik ekonomista murarz robotnik gospodarczy krawiec technik prac biurowych szwaczka tokarz w metalu technik mechanik. W grupach tych w końcu II -półrocza 2010r. zarejestrowanych było 3553 osoby, co stanowi:74,28% osób zarejestrowanych w zawodach wymienionych w tabeli oraz 44,93% ogółu zarejestrowanych. Spośród wyszczególnionych w tabeli zawodów najwięcej zarejestrowanych kobiet 3

4 było w następujących grupach: bez zawodu sprzedawca technik ekonomista krawiec technik prac biurowych szwaczka robotnik gospodarczy pedagog sprzątaczka biurowa kucharz. W grupach tych w końcu II -półrocza 2010r. zarejestrowanych było 2171 kobiet, co stanowi: 45,39% osób zarejestrowanych w zawodach wymienionych w tabeli, 27,46% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych oraz 54,05% ogółu zarejestrowanych kobiet. Największy liczbowo napływ bezrobotnych w powiecie świdnickim w II półroczu 2010r. był w n/w zawodach: L.P. Kod Wyszczególnienie II półrocze 2010r. zawodu ogółem kobiety Bez zawodu Sprzedawca Ślusarz Technik ekonomista Murarz Technik prac biurowych Robotnik gospodarczy Pedagog Krawiec Szwaczka Technik mechanik Tokarz w metalu Robotnik budowlany Piekarz Kucharz Magazynier Specjalista administracji publicznej Ekonomista Mechanik samochodów osobowych Mechanik pojazdów samochodowych Sprzątaczka biurowa Technik informatyk Kamieniarz Fizjoterapeuta Stolarz Specjalista do spraw marketingu i handlu

5 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r. ogółem kobiety Fryzjer Technik handlowiec Stolarz meblowy Elektromonter (elektryk) zakładowy Kierowca samochodu ciężarowego 55 0 Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano napływ bezrobotnych w II- półroczu 2010r. wg zawodów (co najmniej 55 osób). Tabela obejmuje 31zawodów, w których w II- półroczu 2010r. napłynęło 6407 spośród osób, co stanowi 62,30% ogółu. Analizując zawody, w których był największy napływ osób bezrobotnych w II półroczu 2010r. należy stwierdzić, że zawody, w których w powiecie świdnickim wystąpił największy napływ osób bezrobotnych to: bez zawodu sprzedawca ślusarz technik ekonomista murarz technik prac biurowych robotnik gospodarczy pedagog krawiec szwaczka technik mechanik. W grupach tych w II- półroczu 2010r. napłynęło 4855 osób, co stanowi: 75,78% osób w zawodach wymienionych w tabeli oraz 47,21% ogółu napływu bezrobotnych. Spośród wskazanych w tabeli zawodów najwięcej kobiet napłynęło w następujących grupach: bez zawodu sprzedawca technik ekonomista technik prac biurowych szwaczka krawiec pedagog robotnik gospodarczy specjalista administracji publicznej kucharz sprzątaczka biurowa. W grupach tych w II- półroczu 2010r. napłynęło 2873 kobiety, co stanowi: 44,84% osób w zawodach wymienionych w tabeli, 27,94% ogółu napływu osób oraz 56,33% ogółu napływu kobiet. Jak wynika z analizy powyższych tabel grupy zawodowe: bez zawodu, sprzedawca, ślusarz, technik ekonomista, murarz, robotnik gospodarczy, technik prac biurowych, krawiec, szwaczka i technik mechanik to te, w których było zarejestrowanych najwięcej osób bezrobotnych i jednocześnie nastąpił w nich największy napływ osób do bezrobocia. Niestety jest to tendencja stała utrzymująca się od kilku lat i charakterystyczna dla lokalnego bezrobocia. Należy zwrócić również uwagę, że w II półroczu 2010r. duży odsetek w grupach: bez zawodu, sprzedawca, technik ekonomista, krawiec, technik prac biurowych, szwaczka, robotnik 5

6 gospodarczy, pedagog, sprzątaczka biurowa, kucharz stanowią kobiety. 3. ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW. W II- półroczu 2010r. najwięcej ofert pracy wpłynęło w n/w zawodach: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r Robotnik gospodarczy Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym Sprzedawca Pozostali operatorzy stacjonarnych maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowani Kamieniarz Rozbieracz- wykrawacz Kierowca operator wózków jezdniowych Technik prac biurowych Robotnik budowlany Kontroler jakości wyrobów mechanicznych Sprzątaczka biurowa Pozostali pracownicy obsługi biurowej Technik administracji Pracownik ochrony fizycznej bez licencji Pomoc kuchenna Kierowca samochodu ciężarowego Magazynier Monter sprzętu radiowego i telewizyjnego Szwaczka Pakowacz Operator obrabiarek sterowanych numerycznie Operator wtryskarki Operator maszyn i urządzeń do produkcji łożysk toczonych Formierz odlewnik Kucharz Tokarz w metalu Kelner Murarz Brukarz Monter- elektronik 30 Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano tylko te oferty pracy wg zawodów, których zgłoszono co najmniej 30. Tabela obejmuje 30 zawodów, które zawierają 3070 spośród 4185 ofert pracy zgłoszonych w II- półroczu 2010r., co stanowi 73,36% ogółu. W tabeli zostały uwzględnione również dwie nazwy zawodów kończące się cyframi 90 (czyli Pozostali...) z uwagi na znaczącą ilość ofert w nich sklasyfikowanych

7 Najwięcej ofert pracy zostało zgłoszonych w zawodach: robotnik gospodarczy robotnik pomocnicy w przemyśle przetwórczym sprzedawca pozostali operatorzy stacjonarnych maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowani kamieniarz rozbieracz- wykrawacz kierowca operator wózków jezdniowych technik prac biurowych robotnik budowlany kontroler jakości wyrobów mechanicznych sprzątaczka biurowa. W zawodach tych w II- półroczu 2010r. zgłoszonych zostało 2242 oferty pracy, co stanowi: 73,03% ofert w zawodach wymienionych w tabeli oraz 53,57% ogółu ofert pracy. Z analizy danych zawartych w powyższych tabelach wynika, że w zaprezentowanych statystykach powtarzają się następujące grupy zawodowe: robotnik gospodarczy, sprzedawca, technik prac biurowych. Wystąpiła w nich największa liczba osób bezrobotnych, największy napływ do bezrobocia oraz zgłoszono w nich najwięcej ofert pracy. Ponadto w grupach zawodowych: robotnik gospodarczy, sprzedawca, technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa zarejestrowanych było najwięcej kobiet, nastąpił ich największy napływ do bezrobocia, ale zostało też zgłoszonych w nich najwięcej ofert pracy. Dlatego warto chyba w tym momencie zająć się przez chwilę niektórymi z tych grup zawodowych. Wykształcenie oraz posiadany zawód silnie determinują pozycję danej osoby na rynku pracy. Przyjęte jest, że osoby z wyższym wykształceniem mają większe szanse na podjęcie pracy niż osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej. Natomiast obecna sytuacja na rynku pracy powiatu świdnickiego wykazuje jednak, że największe szanse na znalezienie pracy mają osoby z wykształceniem zawodowym. Wydaje się to potwierdzać zwłaszcza ilość ofert pracy w zawodach: robotnik gospodarczy, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym oraz pozostali operatorzy stacjonarnych maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowani. W zawodach tych zgłoszonych zostało 1544 oferty pracy, co stanowi 36,89% wszystkich ofert pracy zgłoszonych w II- półroczu 2010r. Prawdopodobnie wpływ na to miała bliskość strefy ekonomicznej w Biskupicach Podgórnych oraz zapotrzebowanie zgłaszane przez tamtejsze firmy. Jednakże analizując powyższe dane należy zaznaczyć, że na zgłaszane w tych zawodach oferty pracy mogą zgłaszać się osoby posiadające pokrewny lub inny zawód i podjąć pracę po wcześniejszym przeszkoleniu. Drugą dużą grupą ofert pracy zgłoszonych w urzędzie w II połowie 2010r. są oferty pracy na stanowisko pracownika biurowego, których zgłoszono 198, co stanowi 4,73% ogółu ofert pracy dostępnych w tym okresie w Urzędzie. Przeważająca część tych ofert to oferty realizowane w ramach umów stażowych, z których jedynie część kończy się zatrudnieniem po zakończeniu jego odbywania. Pozostałe zaś osoby nadal pozostaną w ewidencji bezrobotnych. Kolejną znaczącą liczbowo grupą są oferty pracy w handlu, których zgłoszonych było w analizowanym okresie 143, tj. 3,42% ogółu ofert pracy. Zwykle dotyczą one pracy w systemie dwuzmianowym, często z pracą także w soboty i w niedziele, a pracodawcy zgłaszający oferty pracy na stanowiska sprzedawców zwykle proponują minimalne wynagrodzenie. Sprzedawcy wydają się grupą łatwą do aktywizacji, ze względu na posiadaną dużą liczbę ofert pracy, ale odrębny problem stanowią tu - motywacja i chęci do podjęcia pracy w tym zawodzie. Grupa zawodowa sprzedawców to w 89,90% kobiety, które często rezygnują z podjęcia pracy w zawodzie wyuczonym lub zgodnie z posiadanym wykształceniem ze względu na deklarowaną konieczność sprawowania opieki nad dziećmi. Jednakże sprzedawcy posiadający wykształcenie min. zawodowe, praktykę w handlu, znajomość obsługi kasy fiskalnej oraz minimum sanitarne mają w dalszym ciągu największe szanse na podjęcie pracy w sklepach spożywczych oraz w hipermarketach, pod warunkiem chęci podjęcia pracy w tym zawodzie. Należy również zaznaczyć, że liczba ofert pracy zgłoszonych w tych akurat grupach 7

8 zawodowych, czy zawodach często nie generuje nowych miejsc pracy. W grupach zawodowych takich jak: sprzedawcy, pracownicy obsługi biurowej, pracownicy administracyjni i wielu innych zgłaszane oferty pracy dotyczą wielokrotnie tego samego miejsca pracy. Tym samym w podmiotach działających na lokalnym rynku pracy obserwuje się brak płynności zatrudnieniowej na tych stanowiskach pracy. Poniższy wykres przedstawia zmiany w zakresie liczby osób bezrobotnych, napływu osób bezrobotnych oraz ilości zgłoszonych ofert pracy jakie zaszły w II półroczu 2010r. w stosunku do I półrocza 2010 roku liczba osób bezrobotnych napływ osób bezrobotnych ilość ofert pracy I półrocze 2010r. II półrocze 2010r. 4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH. Przez zawód: deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku pracy takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Wartość wskaźników intensywności deficytu lub nadwyżki przedstawia się następująco: W < 0,9 dla zawodów nadwyżkowych 8

9 0,9 W 1,1 dla zawodów w równowadze W > 1,1 dla zawodów deficytowych średnio- miesięczny napływ ofert pracy gdzie wskaźnik W = średnio- miesięczny napływ osób do bezrobocia X 100% Dane statystyczne /wg kodu 6 cyfrowego/ dotyczące zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie świdnickim w II- półroczu 2010r. zawierają 802 zawody (w I półroczu 2010r.- 709). Spośród nich, aż 629 (78,43%) przynależy do grupy zawodów nadwyżkowych (w I półroczu 2010r i 81,66%), 144 (17,96%) do grupy zawodów deficytowych (w I półroczu 2010r i 15,94%), natomiast 29 (3,61%) zalicza się do grupy zawodów w równowadze (w I półroczu 2010r.- 17 i 2,40%). Powyższe dane w ujęciu wykresowym i na przestrzeni I i II półrocza 2010r. przedstawiają się następująco: ilość zawodów zawody nadwy żkowe zawody deficy towe zawody w równowadze I półrocze 2010r. II półrocze 2010r. Ranking zawodów deficytowych w II- półroczu 2010r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym Operator wtryskarki Rozbieracz- wykrawacz Goniec Pracownik ochrony fizycznej bez licencji Ustawiacz maszyn do obróbki skrawaniem Monter sprzętu radiowego i telewizyjnego Kontroler jakości wyrobów elektronicznych Robotnik gospodarczy Kierownik małego przedsiębiorstwa usług osobistych, porządkowych i pokrewnych 9

10 L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r Grafik komputerowy multimediów Operator urządzeń do produkcji wyrobów cukierniczych Specjalista do spraw sprzedaży Spawacz metodą MAG Monter elektronicznego wyposażenia maszyn i urządzeń Cieśla Kierowca operator wózków jezdniowych Rejestratorka medyczna Sprzedawca w branży spożywczej Elektryk Doradca klienta Tokarz/ frezer obrabiarek sterowanych numerycznie Specjalista kontroli jakości Opiekunka domowa Operator koparko- ładowarki Operator obrabiarek sterownych numerycznie Naczelnik/ kierownik wydziału Protetyk słuchu Rzeźbiarz w drewnie Szlifierz materiałów drzewnych Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano zawody deficytowe, w których wskaźnik intensywności deficytu wyniósł od 46,5833 do 2,0000. Tabela obejmuje 30 spośród 144 zawodów deficytowych, tj. 20,83%. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, których wskaźnik wynosi MAX oraz które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali...). Jak wynika z powyższej tabeli najbardziej deficytowymi zawodami są: robotnik pomocniczy w przemyśle, operator wtryskarki, rozbieracz- wykrawacz, goniec, czy pracownik ochrony fizycznej bez licencji. W zawodach tych na rynku pracy powiatu świdnickiego występuje wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących w nich pracy. Wydawałoby się, więc, że są to zawody, w których nie powinno być problemu ze znalezieniem zatrudnienia, ale nie do końca jest to prawda. W przypadku zawodów na przykład operator wtryskarki i rozbieracz- wykrawacz kandydat do zatrudnienia powinien być wykwalifikowany w tej dziedzinie i posiadać zgodne z tym zawodem (czasem kilkuletnie) doświadczenie. Natomiast w przypadku zawodu pracownik ochrony fizycznej bez licencji bardzo często obserwujemy, że zgłaszane oferty pracy posiadają dodatkowe warunki, które powinien spełniać kandydat na potencjalnego pracownika jak orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, czy prawo do renty lub emerytury. Tym samym wszystkie te dodatkowe obwarowania powodują, że w większości tych zawodów ilość osób bezrobotnych, która mogłaby być skierowana do ich wykonywania jest przez nie ograniczana. W grupie tej znalazł się również, choć nieco niżej w rankingu, zawód robotnik gospodarczy. Zawód ten jak wiemy występuje również w zestawieniach związanych z największą ilością 10

11 i największym napływem osób bezrobotnych. Jednocześnie w analizowanym okresie zgłoszono w nim najwięcej ofert pracy i dzięki temu zaistniał w grupie zawodów deficytowych, czyli takich, w których występuje na rynku wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących w nim pracy. Ranking zawodów nadwyżkowych w II- półroczu 2010r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r Bez zawodu Piekarz Stolarz meblowy Cukiernik Krawiec Technik żywienia i gospodarstwa domowego Pedagog Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych Technik informatyk Technik elektryk Kucharz małej gastronomii Technolog robot wykończeniowych w budownictwie Technik budownictwa Asystent do spraw księgowości Betoniarz- zbrojarz Ślusarz Rzeźnik- wędliniarz Inżynier inżynierii środowiska- instalacje sanitarne Kierowca ciągnika rolniczego Pielęgniarka Spawacz ręczny gazowy Technik ochrony środowiska Terapeuta zajęciowy Technik handlowiec Fryzjer damski Betoniarz Robotnik placowy Specjalista do spraw finansów Tłoczarz w metalu Nauczyciel nauczania początkowego Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano zawody nadwyżkowe, w których wskaźnik nadwyżki wyniósł od 0,0012 do 0,1250. Tabela obejmuje 30 spośród 629 zawodów nadwyżkowych, tj. 4,77%. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, których wskaźnik wynosi 0 oraz które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali...). Jak widać z powyższej tabeli najbardziej nadwyżkowymi zawodami na terenie naszego 11

12 powiatu są: bez zawodu, piekarz, stolarz meblowy, cukiernik i krawiec. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na grupy zawodowe: bez zawodu, krawiec, ślusarz, które znajdują się w powyższej tabeli. Zawody te bowiem wystąpiły również wśród tych grup, w których wystąpiła największa ilość osób bezrobotnych oraz ich największy napływ. Prawdopodobnie stanowią one dominującą strukturę bezrobocia w powiecie świdnickim W grupie tej znalazły się również, chociaż nie pojawiły się w tabeli, takie zawody jak: sprzedawca, technik prac biurowych, technik ekonomista, murarz, szwaczka, technik mechanik. Zawody te, jak wiemy występują również w zestawieniach związanych z największą ilością i największym napływem osób bezrobotnych. Spośród nich trzy zawody, tj. sprzedawca, technik prac biurowych i szwaczka pojawiły się również wśród tych, w których zgłoszono dużo ofert pracy, a mimo to należą do grupy zawodów nadwyżkowych. W zawodach tych na rynku pracy powiatu świdnickiego występuje niższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących w nich pracy. Należy zatem uznać, że są to zawody, w których osoby bezrobotne mogą mieć spore problemy ze znalezieniem zatrudnienia. Ranking zawodów zrównoważonych w II- półroczu 2010r.: L.P. Kod zawodu Wyszczególnienie II półrocze 2010r Główny księgowy Technik geodeta Fotograf Florysta Operator sprzętu komputerowego Sekretarka Operator sprzętu do obróbki skrawaniem Mechanik autobusów Mechanik- monter maszyn i urządzeń Pilarz Kierowca samochodu ciężarowego Sprzątaczka biurowa Źródło: dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. UWAGA: W powyższej tabeli zaprezentowano 12 przykładowych zawodów w równowadze. Tabela obejmuje 12 spośród 29 zawodów w równowadze, tj. 41,38%. W tabelce, zgodnie z sugestiami MPiPS, nie uwzględniono zawodów, które kończą się cyframi 90 ( czyli Pozostali...). Jak widzimy w tabeli osoby związane z wyżej przedstawionymi zawodami teoretycznie nie powinny mieć problemu ze znalezieniem pracy. Zawody te bowiem należą do grupy zawodów zrównoważonych, czyli takich, w których występuje na rynku pracy takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Warto zwrócić zwłaszcza uwagę na dwa spośród nich, tj. kierowca samochodu ciężarowego i sprzątaczka biurowa. Oba te zawody wystąpiły również w zestawieniach związanych z największą ilością i największym napływem osób bezrobotnych. Jednocześnie w analizowanym okresie zgłoszono w nich tyle ofert pracy, że dzięki temu zaistniały w grupie zawodów zrównoważonych. W ich przypadku podaż i popyt w ramach lokalnego rynku pracy była na bardzo zbliżonym poziomie. W zestawieniu z liczbą 2360 zawodów objętych Klasyfikacją Zawodów i Specjalności, na rynku pracy powiatu świdnickiego liczba zawodów osób bezrobotnych i ofert pracy w II- półroczu 2010r. wynosiła 802 (przy ogólnej ilości osób bezrobotnych 7907 i ogólnej ilości ofert pracy 4185). Oznacza to, że 33,98% spośród zawodów wymienionych w/w Klasyfikacji 12

13 reprezentowana jest przez interesantów Powiatowego Urzędu Pracy w Świdnicy. Jak wynika z analizy powyższych danych na terenie powiatu świdnickiego wyraźnie dominują zawody nadwyżkowe, czyli te, na które na rynku pracy występuje mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie liczba zawodów reprezentowanych przez osoby bezrobotne zarejestrowane w ewidencji liczba osób bezrobotnych w nich zarejestrowanych ilość zawodów, w których odnotowano oferty pracy liczba ofert pracy w nich sklasyfikowanych I półrocze 2010r. II półrocze 2010r. 5. WNIOSKI. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest sporządzany rok rocznie. Celem niniejszego raportu jest uzyskanie informacji, na jakie zawody istnieje zapotrzebowanie wśród lokalnych pracodawców, a na jakie nie. Na przestrzeni lat liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych spadała. Jednak sytuacja ta uległa zmianie w I półroczu 2009r. kiedy to w powiecie wzrosła liczba osób zarejestrowanych. W obecnie analizowanym okresie czasu doszło do zwiększenia liczby osób bezrobotnych w stosunku do I półrocza 2010r. z 7389 do 7907, tj. o 518 osób. W II półroczu 2010r. większa była też liczba bezrobotnych nowo zarejestrowanych oraz zwiększyła się liczba ofert pracy w porównaniu do I półrocza 2010r. Jak widzimy w II półroczu oprócz wzrostu ilości ofert pracy nie zauważamy na powiatowym rynku pracy innych pozytywnych tendencji zapowiadających zmniejszenie dysproporcji między podażą, a popytem na pracę, a wzrost bezrobocia i duży napływ nowo zarejestrowanych jeszcze pogłębił to niedopasowanie. Na podstawie sporządzonego rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, analizy napływu bezrobotnych, ofert pracy, można zauważyć kilka prawidłowości. 1) Lokalny rynek pracy nadal charakteryzuje się głęboką nierównowagą. Nadmiar 13

14 pracowników występuje w większości zawodów i specjalności, których nie jest w stanie wchłonąć lokalny rynek pracy. Zgłoszone w II półroczu 2010r. wolne miejsca pracy wystarczyłyby dla około 52,93% zarejestrowanych w tym okresie bezrobotnych (w I półroczu 2010r. dla około 50,77%). Oznacza to, że wciąż mamy do czynienia z nadwyżką siły roboczej, chociaż jak wynika z powyższych zestawień różnie to wygląda w poszczególnych zawodach. Przy analizowaniu tych danych należy jednakże dodatkowo wziąć pod uwagę fakt, że informacje dotyczące wolnych miejsc pracy, które zostały zgłoszone do Urzędu nie stanowią wszystkich ofert pracy jakie pojawiły się na lokalnym rynku. Przedsiębiorcy częściej szukają pracowników przez znajomych i ogłoszenia prasowe(...) Najczęstszym sposobem rekrutacji nowych pracowników w firmach (...) Dolnego Śląska jest analiza zgłoszeń napływających do firm (...) Przedsiębiorcy (...) deklarują, że bardzo często analizują oferty przysłane do firm, a zatem potencjalni kandydaci na pracowników powinni uczyć się jak wychodzić naprzeciw takiemu oczekiwaniu zamiast biernie czekać. * Z pewnością do Urzędu nie trafia wiele informacji o wolnych miejscach pracy dla wysokiej klasy specjalistów, głównie ze względu na przekonanie, że zarejestrowani bezrobotni nie posiadają wystarczających kwalifikacji zawodowych, bądź ich umiejętności zdezaktualizowały się w wyniku długiego pozostawania bez pracy. 2) Największą grupę wśród pozostających bez pracy nadal stanowią bezrobotni nieposiadający zawodu, a w analizowanym okresie było ich 1570 osób, czyli 19,86% ogółu zarejestrowanych. Osoby te znacznie częściej też tracą pracę o czym świadczy fakt, że w II półroczu 2010r. stanowiły one dominującą grupę rejestrujących się, tj osób co stanowi 24,75% wszystkich rejestrujących się. Wśród nich 1255 osób, czyli 49,31% stanowiły kobiety. Natomiast najwięcej ofert pracy oczekiwało na robotników gospodarczych, robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym, sprzedawców, czyli pracowników o niższych lub średnich kwalifikacjach. W zawodach tych zgłoszono 1564 spośród 4185 ofert, co stanowiło 37,37% ogółu. Zauważalny wzrost zapotrzebowania na pracowników przy pracach prostych w szczególności robotników gospodarczych i robotników pomocniczych w przemyśle przetwórczym nie oznacza jeszcze, że osoby zarejestrowane jako bezrobotne w jednym z tych zawodów nie miały kłopotu z podjęciem zatrudnienia. Problemem są tu duże oczekiwania pracodawców wobec kandydatów na pracowników (...) pracownik powinien już na starcie posiadać kwalifikacje, które pozwolą mu na wykonywanie danego zawodu. * Ponadto pojawiające się trudności lub wręcz niemożność obsadzenia wolnych miejsc pracy bywa też często związana ze: stanem zdrowia osób bezrobotnych, ich wiekiem, utratą bądź zdezaktualizowaniem uprawnień i kwalifikacji zawodowych, niemożnością przestawienia się na nowsze techniki prac na niektórych stanowiskach, długotrwałym bezrobociem lub przerwą w zatrudnieniu, a także brakiem zainteresowania do podjęcia pracy w wyuczonym zawodzie. Osobną kwestią jest rejestrowanie się w urzędzie pracy osób jedynie w celu objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym przy jednoczesnym świadczeniu pracy w szarej strefie. Zjawisko 14

15 pracy na czarno (...) prowadzi do dodatkowych zafałszowań gromadzonych danych. ** 3) Na terenie powiatu świdnickiego nadal przeważają zawody nadwyżkowe. W dalszym ciągu obserwujemy więc wysokie niedopasowanie strukturalne podaży pracy do popytu na nią z uwagi na fakt, że w zawodach tych występuje większa ilość osób poszukujących pracy niż wynikałoby to z zapotrzebowania rynku. Przewidujemy, że ich znaczny, bo 78,43% udział w rynku pracy będzie mieć nadal znaczenie dla określenia możliwości i rodzaju wsparcia jakie Urząd powinien udzielić osobom z tych grup zawodowych w trakcie poszukiwania przez nich zatrudnienia. Nadal ważnym byłoby zaspokojenie potrzeb zatrudnieniowych pracodawców w zawodach deficytowych, z drugiej zaś ograniczenie kształcenia w zawodach nadwyżkowych o tym samym lub podobnym poziomie wykształcenia. Duża liczba zawodów nadwyżkowych i perspektywa niewielkiej zmiany w tym względzie oznacza konieczność podejmowania działań umożliwiających przekwalifikowanie osób bezrobotnych. Wynika z tego też, że obecny rynek pracy oraz rysujące się tendencje najprawdopodobniej, nadal będą wymagały od osób poszukujących zatrudnienia otwartości na zmiany i chęci dostosowania się do nowych zawodów. 4) Niniejsze opracowanie naszym zdaniem wskazuje na trudną sytuację na lokalnym rynku pracy. Wielu bezrobotnych ma trudności ze znalezieniem pracy w posiadanym zawodzie. Związane jest to często z faktem, że mimo posiadania przez osobę bezrobotną wymaganego przez pracodawcę zawodu, nie spełnia ona innych wymagań stawianych przez pracodawcę takich jak np. odpowiednie doświadczenie, czy inne dodatkowe umiejętności i uprawnienia. Tymczasem wśród osób zarejestrowanych w naszym powiecie rośnie odsetek bezrobotnych o niskim poziomie wykształcenia, nie posiadających kwalifikacji lub z umiejętnościami zawodowymi nie przystosowanymi do wymagań współczesnego rynku pracy, a także nie potrafiących, z przyczyn mentalnych i osobowościowych, skutecznie nabyć umiejętności poszukiwania zatrudnienia. Powiększa się więc populacja bezrobotnych trudnych do reaktywacji zawodowej. Niezbędne jest zatem, aby wśród osób bezrobotnych wzrosła świadomość konieczności podjęcia następujących kroków: przekwalifikowania bądź uzupełnienia posiadanych kwalifikacji w celu sprostania dynamicznym zmianom pojawiającym się na rynku pracy. 5) Niepokojące jest nadal zjawisko niewielkiego, bo 17,96% udziału w rynku pracy powiatu świdnickiego zawodów deficytowych oraz 3,61% udziału zawodów zrównoważonych. Z powyższych danych wynika, że tylko w 21,57% (w I półroczu 2010r. 18,34%) spośród 802 zawodów wymienionych w statystyce zapotrzebowanie rynku pracy jest na tyle duże, że osoby bezrobotne nie powinny mieć większych kłopotów ze znalezieniem zatrudnienia. 6) Szanse na znalezienie pracy zwiększają się wraz ze wzrostem liczby ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców, ale w ostatnim czasie posiadanie zawodu poszukiwanego na rynku pracy nie zawsze stwarza szanse na zatrudnienie. Nadal częstym zjawiskiem jest podejmowanie pracy nie w zawodzie wyuczonym, ale pokrewnym. Większość osób pracuje więc w zawodach, 15

16 w których może tylko w części wykorzystać wyuczone umiejętności i wiedzę. Taki stan generuje straty ekonomiczne i społeczne, wynikające z niewykorzystania kwalifikacji zawodowych bezrobotnych oraz konieczności finansowania działań, przyczyniających się do ich zmiany lub uzupełnienia. Dlatego w trakcie pracy z osobą bezrobotną powinno się skupiać nie tylko na konkretnych kwalifikacjach zawodowych, zdobytych w systemie szkolnym, czy na kursach dokształcających, ale także na dodatkowych umiejętnościach o charakterze uniwersalnym. (...) dla pracodawcy, oprócz ceny ważna jest także jakość pracy. To wskazuje na konieczność uwzględnienia (...) także kompetencji pracowników, w tym pozazawodowych. Ponieważ zaś należy założyć, że kompetencje zawodowe ma każdy ubiegający się o pracę w danej branży, można przyjąć, że umiejętności pozazawodowe, np. interpersonalne, mogą niekiedy być kluczowymi w procesie rekrutacji i wychodzenia ze stanu bezrobocia. ** 7) Analiza danych dotycząca zawodów w II półroczu 2010r. w powiecie świdnickim pokazuje, że od kilku lat utrzymuje się stała tendencja charakterystyczna dla lokalnego bezrobocia i rynku pracy. Zaobserwować można niekorzystny trend, czyli powtarzanie się kategorii zawodowych, które mając wysokie wskaźniki średniej miesięcznej liczby ofert pracy, jednocześnie wykazują wysoką średnią miesięczną nadwyżkę podaży pracy, tj. sprzedawca i pracownik biurowy. Taka sytuacja obserwowana jest od dość długiego czasu na rynku pracy powiatu świdnickiego. Może to świadczyć o braku skutecznych narzędzi pozwalających ograniczyć występujące niedopasowania podaży pracy i popytu na nią w poszczególnych kategoriach zawodowych. Jest to również być może dowód na to, że w niektórych zawodach niedopasowanie ma charakter strukturalny. Reasumując wszystko powyższe należy ponownie stwierdzić, że istnieje spora grupa osób bezrobotnych, która nie znajduje zatrudnienia. Dlatego analiza lokalnego rynku pracy, w tym także monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych, powinna nadal być punktem wyjścia przy planowaniu działań na rzecz aktywizacji zawodowej każdej grupy społecznej. Raport powinien stać się więc istotnym argumentem do merytorycznej dyskusji dla organów i instytucji zainteresowanych problematyką rynku pracy. Zwłaszcza, że coraz wyraźniej rysuje się konieczność rozpoczęcia stosowania zróżnicowanych sposobów postępowania w działaniach wspomagających aktywność zawodową osób poszukujących pracy. Wskazane jest, aby z jednej strony doszło do podjęcia działań mających na celu zaspokojenie potrzeb zatrudnieniowych pracodawców w zawodach deficytowych, z drugiej zaś ograniczenia kształcenia w zawodach nadwyżkowych. Badanie rynku pracy w II półroczu 2010r. wskazuje po raz kolejny na to, że działania te powinny być bardziej intensywne w tym ostatnim aspekcie dlatego, że problem nadwyżek zasobów pracy nadal jest bardzo uciążliwy. Dlatego ważne dla przyszłego rynku pracy wydaje się być rozpoczęcie zmian od samego kształcenia, dzięki któremu umiejętności i kwalifikacje już na etapie bycia absolwentem powinny być możliwie jak najbardziej dopasowane do wymogów pracodawców. Konfrontując sytuację 16

17 na rynku pracy w Świdnicy z liczbą absolwentów kończących edukację w województwie dolnośląskim z kwalifikacjami uprawniającymi do wykonywania ( ) zawodów w wielu przypadkach widoczne jest niedopasowanie zmian popytu i podaży. Wynika ono głównie z niewłaściwego tempa dostosowania się liczby absolwentów kończących edukację w poszczególnych zawodach. Jeśli rosnące tendencje na rynku edukacyjnym się utrzymają, w kolejnych latach może doprowadzić to do powiększenia dysproporcji pomiędzy popytem, a podażą w Świdnicy. Sytuacja ta przekładać się będzie na wzrost bezrobocia ( ). ** Ranking zawodów nadwyżkowych i deficytowych powinien także stać się ważkim instrumentem dla władz oświatowych w rozważeniu potrzeby korekty poziomu struktury i treści kształcenia zawodowego, szczególnie w aspekcie dużego napływu absolwentów szkół kształcących w zawodzie, którzy nie posiadają kwalifikacji zawodowych (brak zdanego egzaminu dyplomowego). Informacja o zawodach na lokalnym rynku pracy powinna być traktowana priorytetowo w procesie podejmowania przez władze oświatowe decyzji o kontynuacji kształcenia w obecnych rozmiarach w zawodach wysoce nadwyżkowych. Oprócz odpowiednio przekazywanej ilości i jakości wiedzy od szkół wymaga się również dopasowania do danego segmentu rynku pracy. Inaczej mówiąc, należy kształcić (...) w takich zawodach, w których będzie występować zapotrzebowanie na pracowników. * Dostosowanie oferty i programów kształcenia do potrzeb rynku pracy umożliwiałoby redukcję bezrobocia strukturalnego. ** W świetle powyższych informacji wydaje się, że dopiero połączenie niniejszych analiz i konkretnych działań gwarantowałoby dopasowanie zawodowe absolwentów, a co za tym idzie osób bezrobotnych do realnej sytuacji na rynku pracy, a w konsekwencji zwiększenia prawdopodobieństwa powodzenia w poszukiwaniu zatrudnienia. Monitoring zawodów nie daje pełnego obrazu sytuacji na rynku pracy, pozwala jednak na identyfikację tendencji jakie zachodzą w obszarze popytu i podaży. Dlatego rozpatrując powyższe uwagi podkreślić należy, że raport ten nie odzwierciedla rzeczywistej sytuacji, jaka ma miejsce na lokalnym rynku pracy w badanym zakresie, a stanowi jedynie pewną jej część będącą składową większej całości. 17

18 * informacje zaczerpnięte z raportów z badań, które powstały w ramach projektu badawczego Kwalifikacje dla gospodarki- program rozwojowy szkolnictwa zawodowego poprzez dostosowanie oferty do potrzeb sektora usług realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. ** informacje zaczerpnięte z raportów z badań, które powstały w ramach projektu badawczego Diagnoza potrzeb edukacyjnych- rozwój rynku pracy województwa dolnośląskiego poprzez dostosowanie ofert szkolnictwa zawodowego realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Sporządziła: K. Ślimak- Kołodziejska Doradca zawodowy I stopnia 18