Podejście procesowe w doborze części zamiennych do samochodów osobowych

Transkrypt

1 LOTKO Małgorzata 1 Podejście procesowe w doborze części zamiennych do samochodów osobowych WSTĘP Obecnie jedną z podstawowych potrzeb człowieka jest swoboda w zakresie mobilności, przemieszczania się. Fakt posiadania własnego pojazdu samochodowego wspomaga wykonywanie najprostszych czynności codziennych, jak również sprawne funkcjonowanie rynków - dystrybucję towarów czy możliwość świadczenia usług wymagających mobilności. W konsekwencji możliwość przemieszczania się musi być łatwo dostępna, co z kolei uzależnione jest od jakości samochodów i składających się na nie części, możliwości obsługi i naprawiania samochodów za racjonalną cenę. Transport drogowy jest zatem ważnym elementem dzisiejszego współżycia społecznego, a rynek motoryzacyjny uważany jest za jeden z najbardziej rozwiniętych tradycyjnych sektorów gospodarki. Corocznie zwiększa się liczba samochodów poruszających się po drogach, a co za tym idzie - rośnie liczba napraw i wymienianych części w pojazdach. Współczesne konstrukcje samochodów osobowych uzyskują przebiegi eksploatacyjne rzędu tys. km pod warunkiem stosowania właściwych części zamiennych, materiałów eksploatacyjnych i zgodnych z zaleceniami interwałów między czynnościami obsługi technicznej. Skalę rozważanego zjawiska ilustruje fakt, że według oficjalnych danych statystycznych dotyczących zarejestrowanych pojazdów w 2011 roku w Polsce było 24 mln pojazdów samochodowych w tym około 18 mln samochodów osobowych [3]. Tendencje pokazano na wykresie na rysunku [szt] Serie4 samochody nowe Serie1 samochody używane początek kryzysu ekonomicznego wstąpienie do UE [lata] Rys. 1. Struktura sprzedaży samochodów osobowych w Polsce [6] 1 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Ekonomiczny, Katedra Towaroznawstwa i Nauk o Jakości: Radom;, ul. Chrobrego 31, m.lotko@uthrad.pl 3854

2 Na rysunku 1 zaprezentowano kształtowanie się sprzedaży samochodów nowych oraz używanych w latach Zdecydowany napływ używanych samochodów osobowych do kraju zaobserwować można po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Na przełomie ostatnich dziesięciu lat importowano do Polski nawet do ok samochodów rocznie (łącznie nowych i używanych). W artykule rozważono ten ogromny ilościowo problem w kontekście budowy modelowego podejścia procesowego do doboru części elektronicznych, także z wykorzystaniem systemów elektronicznych. 1. KLASYFIKACJA CZĘŚCI MOTORYZACYJNYCH Można wyróżnić następujące sposoby pozyskiwania części zamiennych do samochodów osobowych: z autoryzowanych stacji serwisowych OE Original Equipment, OES Original Equipment Services (części identyczne jak używane na pierwszy montaż, a coraz częściej także części regenerowane lub budżetowe, o nieco niższej jakości oferowane pod dedykowanymi markami), od niezależnych dystrybutorów części zamiennych AM After Market, ze składów używanych pojazdów i części oraz stacji demontażu pojazdów, w wyniku indywidualnych zakupów części używanych (najczęściej przez portale internetowe lub na giełdach samochodowych). Klasyfikację części zamiennych do samochodów osobowych przedstawiono na rysunku 2. Rodzaje części zamiennych Nowe Regenerowane Używane Serwisowe Eko Zamienniki Rys. 2. Klasyfikacja części zamiennych do samochodów osobowych w Polsce [opracowanie własne] Rodzaje stosowanych części zamiennych w samochodach osobowych mają bezpośredni wpływ na trwałość pojazdu, wyrażoną w tysiącach kilometrów bezawaryjnego przebiegu. W czasie eksploatacji pojazdy ulegają fizycznemu starzeniu, z uwagi na zużycie ich części spowodowane procesami tarcia, korozji czy też zmęczeniem materiału. Starzenie fizyczne pojazdów zmienia ich charakterystyki eksploatacyjne. To z kolei wiąże się z problemem jakości eksploatacyjnej. Wraz ze wzrostem przebiegu maleje trwałość, niezawodność i skuteczność realizacji wykonywanych zadań, rosną zaś koszty jednostkowe eksploatacji w przeliczeniu na kilometr przebiegu. Procesy te zależą między innymi od jakości części stosowanych w procesie produkcji samochodu oraz obsługi posprzedażnej w zakresie obsługi technicznej i napraw. Jest to domena tzw. jakości eksploatacyjnej. Jakość ta jest stopniem zgodności obsługi w fazie poprodukcyjnej wyrobu z wymaganiami projektu. W pojęciu tym zawarta jest jakość zbytu i obsługi posprzedażnej, czyli stopień trafienia z wyrobem do 3855

3 odpowiedniego użytkownika, jak również zapewnienie mu optymalnych warunków użytkowania i serwisu wyrobu. 2. WSPOMAGANA ELEKTRONICZNIE PROCEDURA DOBORU CZĘŚCI ZAMIENNYCH W literaturze przedmiotu można wskazać wiele definicji procesu, w zależności od tego, czego dotyczy i gdzie jest wykorzystywany. Th. Davenport [1] określa proces jako ustrukturyzowany i zamierzony ciąg czynności, który został zaprojektowany w celu osiągnięcia sprecyzowanego wyniku dla konkretnego klienta lub rynku. Według I. Durlika [2] proces to uporządkowany i połączony zbiór działań wytwórczych lub usługowych, wykonywanych w określonym czasie, w efekcie przynoszący korzyści klientowi zewnętrznemu i wewnętrznemu. M. Hammer i J. Champy [4] definiują proces jako zbiór czynności wymagających wkładu na jego wejściu i dający na wyjściu rezultat mający pewną wartość dla klienta. Definicja R. Manganelliego i M. Kleina [5] mówi, że proces jest ciągiem powiązanych ze sobą działań, które prowadzą do przekształcenia nakładów w produkt. Modelową propozycję procesu doboru części zamiennych do samochodów osobowych, rozumianego jako ciąg wzajemnie połączonych ze sobą czynności, gdzie każda następna uzależniona jest od poprzedniej, przedstawiono na rysunku Identyfikacja pojazdu 2. Wybór grup głównych układu pojazdu 3. Wybór podgrupy 4. Wybór rodzaju części Lista części 5. Wybór konkretnej części 6. Wybór ilości części 7. Wygenerowanie zlecenia Zlecenie Rys. 3. Proces doboru części zamiennych do samochodów osobowych [opracowanie własne] Na polskim rynku motoryzacyjnym samochodów osobowych można wyróżnić następujące kanały najważniejsze dystrybucji: autoryzowane serwisy poszczególnych marek dostępnych na rynku polskim, oraz dystrybutorzy niezależni: Inter Cars S.A., Auto Distribution, Fota, 3856

4 Inter Parts, Gordon, Inter Team, inni, o mniejszym udziale w rynku. Istnieją dwie podstawowe metody identyfikacji części zamiennych (rysunek 3, działanie 1). Pierwsza z nich, stosowana głównie w przypadku niezależnych dostawców, polega na wpisaniu do elektronicznego katalogu następujących danych: rok produkcji, pojemność, moc i rodzaj silnika spalinowego, rok produkcji nadwozia, typ i model nadwozia. Druga metoda polega na odczytaniu danych z numeru VIN i jest stosowana głównie w autoryzowanych stacjach obsługi samochodów danej marki. Dalej przedstawiono (rysunek 3, działania 2 do 6) przykładowe rozwiązania w zakresie elektronicznych systemów doboru części system ETKA Grupy Volkswagena oraz IC_Katalog firmy Inter Cars S.A. Oficjalnym elektronicznym katalogiem części (electronic parts catalogue EPC) Grupy Volkswagen AG jest ETKA (Elektronischer Teilekatalog). Został uruchomiony w roku 1989, zastępując katalogi drukowane i wykorzystujące mikrofilmy. Producentem oprogramowania jest LexCom Informationssysteme GmbH. ETKA jest katalogiem oryginalnych części do samochodów Grupy Volkswagen, w szczególności czterech marek: Audi, SEAT, Skoda i Volkswagen. System można dostosować do warunków lokalnych (podatki od zakupu i sprzedaży, waluty, adresy dostarczenia). Po wprowadzeniu numeru VIN samochodu system umożliwia dostęp do centralnej bazy danych VAG i automatycznie podświetla komponenty właściwe dla danego egzemplarza, wybrane z szerszego zakresu komponentów dla danego modelu. Te rezultaty mogą zostać wykorzystane do automatycznego generowania zamówienia on-line dla żądanych części. Dodatkowe komponenty systemu zawierają katalogi osprzętu (żarówki, akumulatory itp.) i chemikalia (oleje, smary itp.). Katalog jest dostępny pod adresem Aktualną wersją oprogramowania (luty 2014) jest wersja 7.4. Przykładowy ekran procedury doboru części w systemie przedstawiono na rysunku

5 Rys. 4. Dobór części w systemie ETKA [opracowanie własne na podstawie [7]] Podobnych systemów używają inni producenci samochodów w swoich sieciach autoryzowanych stacji obsługi. Inter Cars S.A. oferuje kilka narzędzi informatycznych do obsługi procedur zamawiania, wyceny i sprzedaży części zamiennych (także przez Internet). Najważniejszym narzędziem wpierającym procedurę doboru części jest IC_Katalog. Jest to nowoczesne narzędzie do wyszukiwania i zamawiania części do samochodów osobowych, ciężarowych i motocykli oferujące: katalogowe wyszukiwanie artykułu na podstawie marki samochodu oraz listy podzespołów, użycie indeksu Inter Cars S.A. zgodnego w większości przypadków z oznaczeniami producentów, wykorzystanie numeracji producentów części i samochodów, słownikowe szukanie wg nazwy - oznacza wyszukiwanie towaru za pomocą dedykowanego słownika, gdzie kolejność wpisanej frazy jak i długość stosowanych słów nie ma znaczenia, wybór części tylko danego producenta, ograniczenie listy - części do samochodów ciężarowych, osobowych, motocykli, wybór poprzez selekcję grup towarowych, wyszukiwanie wg kodów kreskowych, wyszukiwanie wg statusu towarów - nowości, oferty specjalne itd. Katalog można pobrać ze strony Aktualną wersją oprogramowania jest v598 (luty 2014). Przykładowy ekran procedury doboru części w systemie pokazano na rysunku

6 Rys. 5. Dobór części w systemie IC_Katalog [opracowanie własne na podstawie [8]] Widać, że ostatnim działaniem (rysunek 3, działanie 7) jest wygenerowanie zlecenia zakupu lub zamówienia konkretnej części. Wybór części zamiennej do samochodu zależy między innymi od wiedzy technicznej użytkownika pojazdu, na tę decyzję mogą mieć również wpływ dostępność danej części lub zasoby finansowe posiadaczy samochodu. Znajomość podstaw budowy pojazdu uprzedza użytkownika o wpływie jakości części zamiennych na trwałość, przebieg i ewentualne konsekwencje drogowe (komfort jazdy, hamowanie, itp.). Dostępność konkretnej części to kolejne kryterium w procesie doboru części zamiennych. Kryterium czasu może być podstawowym czynnikiem dla klienta w zakresie tego, w którym warsztacie dokonać naprawy oraz wpływa na opinię o zakładzie po wykonaniu usługi. Jak również może ono zdecydować o jakości użytkowania samochodu po dokonaniu naprawy w przypadku, gdy użytkownik wybierze część, która jest dostępna w danej chwili, a jest gorszej jakości (gdy najważniejsza jest szybkość naprawy). Zasoby finansowe to kryterium wpływające przede wszystkim na bezpieczeństwo i komfort jazdy, na czas eksploatacji pojazdu pomiędzy naprawami wymagającymi wymiany konkretnej części oraz konstrukcji samochodowej jako całości. WNIOSKI W związku ze stale zwiększającą się liczbą samochodów osobowych poruszających się po drogach wzrasta liczba napraw i wymienianych części zamiennych. Większość z tych pojazdów to samochody kilkunastoletnie, wymagające dużych nakładów na utrzymanie w stanie technicznym umożliwiającym eksploatację. Ich serwisowanie w autoryzowanych stacjach obsługi często przekracza możliwości finansowe właścicieli, a także jest nieracjonalne ekonomicznie. Na rynku motoryzacyjnym poza autoryzowanymi stacjami obsługi funkcjonuje więc również wielu dystrybutorów niezależnych, oferujących zamienniki w konkurencyjnych cenach. Dla właściwego bezpiecznej i niezawodnej eksploatacji pojazdu istotna jest wysoka jakość wykorzystywanych części. Z uwagi na średni wiek samochodów użytkowanych na terenie Polski, który według Centralnej Ewidencji Pojazdów wynosi blisko 16 lat, a 78% ma 10 lat i więcej oraz ich niewielką wartość (średnia wartość pojazdu sprowadzonego jako używany w roku 2012 wyniosła zł), konsumenci bardzo często dysponują ograniczonymi zasobami finansowymi przeznaczanymi na zakup części. Kolejnym ważnym kryterium jest czas przeznaczany na oczekiwanie na realizację naprawy. Znacznym uproszczeniem w doborze części zamiennych, oferowanym przez współczesną technologię teleinformatyczną, jest jego 3859

7 realizacja w systemie elektronicznym. W odróżnieniu od tradycyjnych katalogów papierowych, czy telefonicznych poszukiwań ta forma pozwala na znaczną formalizację i precyzję realizacji procesu, oszczędność czasu oraz, w przypadku dystrybutorów niezależnych, bezbłędny dobór właściwego zamiennika. Systemy takie posiadają zarówno serwisy autoryzowane, jak i niezależni dostawcy. Z uwagi na różny charakter doboru w pierwszym przypadku tylko części oryginalne, w drugim pochodzące od różnych producentów, przebieg procesu jest zbliżony, ale jednak różny. Streszczenie Fakt posiadania własnego pojazdu samochodowego pozwala na zaspokojenie jednej z podstawowych potrzeb, swobody w zakresie mobilności przemieszczania się, która wspomaga wykonywanie czynności codziennych oraz funkcjonowanie rynków. Wiąże się to ze stale wzrastającą liczbą samochodów poruszających się po drogach na terenie Polski, a w konsekwencji z rosnącym zapotrzebowaniem na części zamienne do samochodów osobowych. Jako podstawowe kryteria doboru części zamiennych w artykule wyróżniono: wiedzę techniczną użytkownika pojazdu i jego możliwości finansowe oraz dostępność (głównie kryterium czasu) wybranej części. Jako wkład własny autorki zaproponowano również metodyczne, uniwersalne podejście procesowe do doboru części, które pozwala na szybką identyfikację niezbędnych części oraz ich wybór w zależności od możliwości konsumenta. Omówiono realizację procesu doboru części z wykorzystaniem przykładowych systemów elektronicznych. Process approach in spare parts selection for passenger cars Abstract The fact of owning own vehicle allows to meet one of the basic needs, a freedom of moving, which supports everyday activities of citizens and operations of markets. This implies in continuously rising number of vehicles on Polish roads, and, as a result, rising demand for spare parts for passenger cars. As basic criteria for selection spare parts for passenger cars the following were distinguished: technical knowledge of vehicle owner/user and his financial affluence and availability of a given part (time criterion). Also, as author s own input, a methodological, universal process approach to the selection of spare parts was proposed. This allows to quickly identify required parts and selecting them depending on abilities of the consumer. In the end, realization of the process of spare parts selection with the use of electronic systems is discussed. BIBLIOGRAFIA 1. Davenport T.: Process Innovation. Reengineering Work through Information Technology. Boston Durlik I.: Restrukturyzacja procesów gospodarczych: Reengineering, teoria i praktyka. Warszawa GUS, Transport wyniki działalności w 2011 roku 4. Hammer M., Champy J.: Reengineering w przedsiębiorstwie. Warszawa Manganelli R., Klein M.: Reengineering. Warszawa Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego na podstawie danych Ministerstwa Finansów