HISTORIA. i społeczeństwo. Wehikuł czasu. Robert Tocha. poradnik. Dla nauczyciela: Poradnik dla nauczycieli korzystających z podręcznika dla klasy 5

Transkrypt

1 Wehikuł czasu Robert Tocha HISTORIA Nowa seria, zgodna z najnowszą podstawą programową. Dla ucznia: 2 CD zeszyt ćwiczeń poradnik Numer dopuszczenia podręcznika: 428/2/2013. poradnik dla nauczyciela PORADNIK Poradnik dla nauczycieli korzystających z podręcznika dla klasy 5 szkoły podstawowej autorstwa Tomasza Małkowskiego. i społeczeństwo 5 5 Dla nauczyciela na stronie internetowej Wydawnictwa: ćwiczenia kontrolne na każdą lekcję sprawdziany po większej partii materiału karty pracy HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO podręcznik Dla nauczyciela: Książka zawiera: rozkład materiału nauczania i plan wynikowy opis wybranych metod i technik nauczania scenariusze lekcji do każdego rozdziału podręcznika propozycje lekcji powtórzeniowych dodatkowe materiały dla nauczyciela 01_H5ny_cover.indd :11:02

2 25 Ostatni król Polski Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. IV. Zainteresowanie problematyką społeczną. Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym zadaje pytanie czy mogłoby być inaczej? oraz próbuje odpowiedzieć na to pytanie. V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Wymagania szczegółowe Po zakończonych zajęciach uczeń: zna daty: , 1765, 1772, 1773, , 3 maja 1791; postacie:stanisława Augusta Poniatowskiego, carycy Katarzyny II; najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja, rozumie pojęcia: obiady czwartkowe, czasy stanisławowskie, Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, Sejm Czteroletni (Sejm Wielki); dlaczego okres panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego nazywa się czasami stanisławowskimi; znaczenie Konstytucji 3 maja jako próby ratowania państwa polskiego, potrafi: przedstawić dokonania ostatniego króla Polski w dziedzinie kultury, gospodarki i edukacji; podać przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja; wymienić państwa, które uczestniczyły w I rozbiorze Polski; wskazać na mapie ziemie odebrane Polsce w wyniku I rozbioru; opisać okoliczności, w których doszło do uchwalenia Konstytucji 3 maja; scharakteryzować i ocenić postać Stanisława Augusta Poniatowskiego. Środki dydaktyczne podręcznik (s ), zeszyt ćwiczeń (s ), płyta Historia i społeczeństwo 5. CD 2. Opowiadania z podręcznika, mapa ścienna Rzeczypospolitej w czasach rozbiorów, 181

3 karta pracy nr 25, plakat Decyzja Katarzyny II, diagram, schemat rozmieszczenia zespołów podczas symulacji obrad Sejmu Wielkiego, schemat karty kołowej, materiały do gry w pokera kryterialnego. Metody i techniki nauczania opowiadanie, praca pod kierunkiem, opis, burza mózgów, dyskusja, praca z mapą, debata, symulacja, karta kołowa, praca z tekstem źródłowym, poker kryterialny. Formy zajęć praca indywidualna, praca zbiorowa, praca w grupach. Czas zajęć 2 godziny lekcyjne. Część I. Stanisław August Poniatowski ostatni król Polski Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Odczytujemy (podręcznik, s ) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Wiwat Konstytucja!, a następnie prosimy uczniów o udzielenie odpowiedzi na pytanie zamieszczone pod opowiadaniem. Wyjaśniamy, że wydarzenie, w którym uczestniczył bohater opowiadania, było kulminacyjnym momentem wieloletniej walki o uratowanie państwa polskiego przed upadkiem, prowadzonej przez pokolenie Polaków wychowanych w duchu oświecenia. II. Rozwinięcie Informujemy uczniów, że w pierwszej części lekcji poznają oni postać i dokonania ostatniego władcy elekcyjnego Rzeczypospolitej. W tym celu polecamy im przeczytać ćwiczenie 1 w zeszycie ćwiczeń (s ) i wyjaśniamy, że informacje potrzebne do uzupełnienia CV (z wyjątkiem podpunktu d oraz Niepowodzeń zawodowych) znajdą w podrozdziałach Król reformator i Czasy stanisławowskie (podręcznik, s ). Po zapoznaniu się uczniów z treścią tych podrozdziałów wspólnie uzupełniamy CV Stanisława Augusta Poniatowskiego, a następnie prosimy o odpowiedź na pytanie: Czemu służyły działania podejmowane przez tego władcę? Korzystając z metody opisu, charakteryzujemy sytuację polityczną Rzeczypospolitej na początku panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przypominamy, że postępujący w czasach saskich paraliż państwa zachęcił naszych sąsiadów a zwłaszcza Rosję do podjęcia działań zmierzających do podporządkowania sobie Polski. Władcy Rosji słusznie rozumowali, że słaba Rzeczpospolita nie będzie umiała przeciwstawić się tym dążeniom. Dlatego zaczęli decydować, kto zostanie władcą elekcyjnym (przekupując 182

4 szlachtę, która uczestniczyła w elekcji, lub wysyłając własne wojska, aby wymusić wybór korzystnego dla siebie kandydata). Przykładem takiego postępowania było wyniesienie na polski tron Stanisława Augusta Poniatowskiego. Okazało się jednak, że kandydat władczyni rosyjskiej nie postępował tak, jak sobie tego życzyła Katarzyna II. Reformatorska działalność króla nie pozostała więc bez reakcji carycy, która chciała utrzymać Polskę w stanie chaosu i bezwładu. Władczyni obawiała się bowiem, że silna Rzeczpospolita prędzej czy później spróbuje uniezależnić się od Rosji. Prosimy uczniów, aby wyobrazili sobie, że są doradcami carycy Rosji. Wieszamy na tablicy plakat z hasłem Decyzja Katarzyny II (materiał nr 1) i odczytujemy pytanie, które władczyni zadała swoim doradcom. Korzystając z metody burzy mózgów, uczniowie szukają sposobów rozwiązania problemu. Wszystkie propozycje zapisujemy na plakacie, po czym wspólnie się zastanawiamy, jakie byłyby skutki wdrożenia w życie każdego z podanych działań (jeśli wśród nich nie padnie propozycja dalszego osłabienia Polski przez odebranie jej części ziem, możemy sami ją zasugerować lub poinformować uczniów, że władczyni tym razem nie posłuchała swoich doradców i ostatecznie zdecydowała się skorzystać z takiej właśnie możliwości). Wieszamy na tablicy mapę Polski w czasie rozbiorów i przedstawiamy okoliczności, w których doszło do I rozbioru Rzeczypospolitej. Wskazujemy uczestniczące w nim państwa oraz zajęte przez nie ziemie polskie. Następnie prosimy uczniów, aby zapoznali się z ćwiczeniem 3 w zeszycie ćwiczeń (s ), po czym inicjujemy dyskusję na temat konsekwencji wynikających ze strat terytorialnych poniesionych przez Polskę. W ramach podsumowania tej części lekcji rozdajemy uczniom karty pracy i polecamy wykonać zadanie A (aby mieć pewność, że wszyscy dobrze wykonali to zadanie, sprawdzamy każdą kartę pracy). III. Podsumowanie Prosimy uczniów, aby zapoznali się z ćwiczeniem w podręczniku (s. 180) i na jego podstawie organizujemy debatę. Jej celem jest ocena króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego dokonań. Metody kontroli Rozdajemy uczniom diagramy (materiał nr 2) i informujemy, że ukryto w nich dziewięć rozsypanych pojęć poznanych na lekcji (zapisano je prosto lub wspak w rzędach poziomych i pionowych). Litery, które pozostaną po ich wykreśleniu, czytane rzędami utworzą hasło, które uczniowie wyjaśnią w ramach pracy domowej. Praca domowa Wykonaj techniką kolażu pracę przedstawiającą osiągnięcia Stanisława Augusta Poniatowskiego. Uwzględnij w niej dokonania władcy, o których była mowa na dzisiejszych zajęciach.

5 Część II. Konstytucja 3 maja Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Prosimy o przypomnienie okoliczności, w jakich Stanisław August Poniatowski został władcą Polski, a także o scharakteryzowanie panowania tego króla, ze szczególnym uwzględnieniem jego dokonań na polu oświaty i kultury. II. Rozwinięcie Przypominamy uczniom, że pomimo zależności króla Polski od władczyni Rosji największym pragnieniem Stanisława Augusta Poniatowskiego było zreformowanie i umocnienie państwa. Okazją do realizacji tego celu stał się sejm, który rozpoczął obrady w 1788 r. i, jak się później okazało, działał przez następne cztery lata. Informujemy, że w kolejnej części lekcji przeprowadzimy symulację prac uczestników Sejmu Wielkiego (zob. komentarz do lekcji). Uczniowie będą odgrywać rolę autorów konstytucji, którzy zajmą się rozwiązaniem najważniejszych problemów państwa polskiego. Ustawiamy ławki według ustalonego schematu (materiał nr 3) i wyznaczamy dwie osoby, które będą odgrywać role króla oraz marszałka sejmu. Dzielimy klasę na cztery grupy i rozdajemy każdej z nich schemat karty kołowej (materiał nr 4). Wyjaśniamy, na czym polega praca tą metodą, i prosimy zespoły, aby zapoznały się z problemem sformułowanym na karcie, a następnie uzupełniły kolejne kroki, które doprowadzą do rozwiązania problemu. Uczniowie pracują w grupach, po czym prezentują efekty swojej pracy na mównicy sejmowej. Każdą prezentację kończy dyskusja nad sformułowaną propozycją i głosowanie za jej przyjęciem bądź odrzuceniem. Po zakończeniu ostatniego głosowania polecamy uczniom zapoznać się z fragmentem podrozdziału Konstytucja 3 maja (podręcznik, s. 179, szósty akapit) w celu ustalenia, czy wybrane przez nich rozwiązania są zgodne z rzeczywistością historyczną. Informujemy uczniów, że wymienione w podrozdziale rozwiązania stały się częścią dokumentu, który nazywamy Konstytucją 3 maja. Wyjaśniamy, czym jest konstytucja, a następnie, korzystając z tekstu oraz ilustracji w podrozdziale Konstytucja 3 maja (podręcznik, s ), przedstawiamy okoliczności jej uchwalenia. Tę część lekcji podsumowujemy, rozwiązując wspólnie z uczniami zadanie B w karcie pracy. III. Podsumowanie Dzielimy uczniów na 4-osobowe grupy, rozdajemy im plansze (zob. s. 30 niniejszego poradnika) i karty do gry w pokera kryterialnego (materiał nr 5). Wyjaśniamy, że zadaniem zespołów będzie ustalenie, które z działań podejmowanych w czasach sta- 184

6 nisławowskich miały największe znaczenie w walce o zreformowanie i umocnienie państwa. Po upływie wyznaczonego czasu zespoły przedstawiają swoje propozycje. Inicjujemy krótką dyskusję, w której prosimy o ocenę znaczenia Konstytucji 3 maja jako próby ratowania państwa polskiego. Metody kontroli Pytanie C (podręcznik, s. 180). Praca domowa Ćwiczenie 4 (zeszyt ćwiczeń, s. 102). Polecamy uczniom uzupełnić brakujące informacje w ćwiczeniu 1 (zeszyt ćwiczeń, s ). Materiały dla nauczyciela Materiał nr 1 Plakat Decyzja Katarzyny II. Decyzja Katarzyny II Stanisław August Poniatowski reformuje Polskę co mam zrobić, aby go powstrzymać? 185

7 Materiał nr 2 Diagram. S T A N I S Ł A W T S U G U A K I K N E I Z A Ł R T A E T R O Y C K A T A R Z Y N A Y S O M S R Y C E R S K A I O D Z Z I A N A R O D O W E J Ł A K B S Z C Z W A R T K O W E I O I J C E I K S W E L Ó R K B Ł Ó A I K S W O T A I N O P O A R E I K S W O W A Ł S I N A T S Y W O D O R A N E I K S L O P K I J C A K U D E A C Y R A C Materiał nr 3 Schemat rozmieszczenia zespołów podczas symulacji obrad Sejmu Wielkiego. 1 król 2 marszałek sejmu 3 mównica 4 miejsca posłów

8 Materiał nr 4 Schematy kart kołowych. Grupa I. KROK IV Co można zrobić, aby zlikwidować problem? KROK I Co jest złego? W Polsce funkcjonuje wolna elekcja. KROK III Jakie macie pomysły na rozwiązanie KROK II Jakiesąprzyczyny Grupa II. KROK IV Co można zrobić, aby zlikwidować problem? KROK I Co jest złego? W Polsce funkcjonuje liberum veto. KROK III Jakie macie pomysły na rozwiązanie KROK II Jakiesąprzyczyny 187

9 Grupa III. KROK IV Co można zrobić, aby zlikwidować problem? KROK I Co jest złego? W Polsce sejm zbiera się raz nadwalatanasześćtygodni. KROK III Jakie macie pomysły na rozwiązanie KROK II Jakiesąprzyczyny Grupa IV. KROK IV Co można zrobić, aby zlikwidować problem? KROK I Co jest złego? W Polsce nie ma sprawnego rządu. KROK III Jakie macie pomysły na rozwiązanie KROK II Jakiesąprzyczyny 188

10 Materiał nr 5 Poker kryterialny zestaw kart z hasłami do gry. UCHWALENIE KONSTYTUCJI 3 MAJA UTWORZENIE SZKOŁY RYCERSKIEJ ORGANIZOWANIE OBIADÓW CZWARTKOWYCH ZAŁOŻENIE TEATRU NARODOWEGO WWARSZAWIE BUDOWA PAŁACU WŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH UTWORZENIE KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ BUDOWA NOWOCZESNYCH WARSZTATÓW I HUT POSTĘP W ROLNICTWIE ROZWÓJ BANKÓW UMOŻLIWIENIE EDUKACJI DZIEWCZYNKOM ZAKŁADANIE SZKÓŁ OPARTYCH NA ZASADACH OŚWIECENIA OBRADY SEJMU CZTEROLETNIEGO (WIELKIEGO)