Grzejniki centralnego ogrzewania

Transkrypt

1 Raport 26 Grzejniki. Grzejniki centralnego ogrzewania Grzejniki centralnego ogrzewania System centralnego ogrzewania w budynku sk³ada siê z kot³a, systemu rur oraz grzejników. Woda zasilaj¹ca system jest ogrzewana w kotle, a potem rozprowadzana przewodami instalacyjnymi do rozmieszczonych w ca³ym domu grzejników. To, czy w zimie bêdzie nam w domu ciep³o, zale y w du ym stopniu od tego, jakie grzejniki wybierzemy: od ich rodzaju (sposobu przekazywania ciep³a otoczeniu), materia³u, wielkoœci, a tak e lokalizacji. Na szczêœcie od wielu ju lat nie jesteœmy zdani na stare, poczciwe kaloryfery z eliwa (które, nawiasem mówi¹c, mia³y te pewne zalety). Wybór grzejników na rynku jest ogromny. Mo emy wybraæ nie tylko typ konstrukcji i materia³, ale tak e przebieraæ do woli w kolorach i kszta³tach. eby nie zgubiæ siê w tym wszystkim, proponujemy dzisiaj krótki przegl¹d dostêpnych na rynku grzejników, uzupe³niony o podstawowe informacje dotycz¹ce ich doboru i instalacji. Opracowanie: Iwona Król Fot. Zehnder Jak dobraæ grzejnik Poniewa grzejniki stanowi¹ czêœæ instalacji c.o., powinien je dobraæ projektant instalacji. Obecnie projektowanie instalacji jest znacznie uproszczone, poniewa wykorzystuje siê programy komputerowe, które obliczaj¹ zapotrzebowanie na ciep³o dla wszystkich pomieszczeñ w budynku, uwzglêdniaj¹c takie czynniki jak: konstrukcja budynku (œciany, drzwi, okna), strefa klimatyczna, po³o enie budynku, rodzaj Ÿród³a ciep³a (kot³a) i jego parametry. W obliczeniach bierze siê te pod uwagê straty ciep³a przez przegrody i wentylacjê oraz zyski ciep³a pochodz¹ce od promieniowania s³onecznego i tzw. bytowego ciep³a wytwarzanego przez mieszkañców, pochodz¹cego od oœwietlenia, urz¹dzeñ elektrycznych i gotowania. Czêsto zapominamy o tym, e Ÿród³em ciep³a w mieszkaniu s¹ nie tylko grzejniki. My sami tak e wytwarzamy energiê ciepln¹: gotuj¹c, zapalaj¹c œwiat³o albo po prostu przebywaj¹c w pokoju. Nowoczesny sposób podejœcia do ogrzewania uwzglêdnia wszystkie, nawet najmniejsze zyski ciep³a, na zasadzie ziarnko do ziarnka... Jednak w projektach domów jednorodzinnych nie wykonuje siê tak dok³adnych analiz i obliczeñ. Zwykle wymagan¹ moc grzejników oblicza siê w sposób przybli ony. Przyjmuje siê na ogó³ moc W (50-70 W dla budynków z bardzo dobr¹ izolacj¹) na metr kwadratowy pomieszczenia o standardowej wysokoœci 2,5 m. Trzeba siê jednak liczyæ z tym, e przybli ony dobór mocy grzejników mo e spowodowaæ ich przewymiarowanie, co prowadzi do zwiêkszenia kosztów inwestycyjnych. Przy doborze grzejników uwzglêdnia siê nie tylko ich moc ale równie : zakres ciœnienia i temperatury wody zasilaj¹cej instalacjê, rodzaj Ÿród³a ciep³a, rodzaj instalacji (otwarta czy zamkniêta), sposób zasilania grzejników, mo liwoœæ ³¹czenia z elementami wykonanymi z innych materia³ów. Moc cieplna Moc cieplna grzejników jest podawana przez producentów. Dodajmy w tym miejscu kilka s³ów wyjaœnienia co do sposobu jej okreœlania. Jeszcze kilka lat temu w Polsce obowi¹zywa³y nastêpuj¹ce nominalne parametry pracy instalacji: temperatura wody zasilaj¹cej instalacjê 90 C, temperatura wody powracaj¹cej z instalacji do kot³a (temperatura powrotu) 70 C, temperatura wewnêtrzna pomieszczenia 20 C. W skrócie parametry te podaje siê w nastêpuj¹cej formie: 90/70/20 C. Wed³ug nowej normy obowi¹zuj¹ zmienione parametry: 75/65/20 C. Jednoczeœnie co- 76 Dom

2 Na rynku grzejników c.o. dominuje marka Purmo raz czêœciej stosuje siê w instalacjach kot³y niskotemperaturowe i kondensacyjne, które daj¹ jeszcze ni sz¹ temperaturê wody zasilaj¹cej. Na rynku grzejników zapanowa³ wiêc pewien chaos. Czêœæ producentów podaje moc ciepln¹ obliczon¹ przy starych wartoœciach parametrów (90/70/20 C), czêœæ przy nowych (75/65/20 C), a niektórzy przy jeszcze innych (np. 70/55/20 C). Musimy wiêc pamiêtaæ, e porównywanie mocy dwóch modeli ma sens tylko wtedy, gdy ich wartoœci s¹ podane dla tych samych parametrów pracy. Materia³ Na rynku dostêpne s¹ grzejniki wykonane z ró nych materia³ów: eliwne, stalowe, aluminiowe i miedziane. Poza grzejnikami aluminiowymi wszystkie pozosta³e typy mog¹ pracowaæ w instalacjach z rurami ze stali, miedzi i z tworzywa sztucznego. W miejscach ³¹czenia miedzi z innymi materia³ami stosuje siê przek³adki z taœmy teflonowej. Grzejniki aluminiowe nie nadaj¹ siê do pracy w instalacjach z miedzi (wolne jony metalu, uwalniaj¹ce siê z aluminium, wchodz¹ w reakcjê chemiczn¹ z miedzi¹ powoduj¹c przyspieszon¹ korozjê elektrochemiczn¹), chyba e stosuje siê inhibitory korozji preparaty chemiczne zabezpieczaj¹ce przed korozj¹. Z tych samych przyczyn w jednej instalacji nie powinno siê stosowaæ grzejników miedzianych i aluminiowych. Sposób przekazywania ciep³a otoczeniu Grzejniki przekazuj¹ ciep³o otoczeniu przez: konwekcjê przenoszenie ciep³a wraz z przep³ywaj¹cym powietrzem, spowodowane ró nic¹ ciê- aru zimnego i ciep³ego powietrza; promieniowanie podczerwone, które ogrzewa ludzi, przedmioty i œciany, a od nich dopiero nagrzewa siê powietrze. Grzejniki konwekcyjne s¹ to grzejniki, w których ponad po³owa ciep³a jest przekazywana drog¹ konwekcji, zaœ pozosta³a iloœæ drog¹ promieniowania. Konwektory to grzejniki, które przekazuj¹ ciep³o otoczeniu niemal wy³¹cznie drog¹ konwekcji. Rozk³ad temperatury w pomieszczeniu Temperatura, któr¹ odczuwamy, nie jest równa temperaturze, któr¹ wskazuje termometr w pokoju. Przyjmuje siê, e temperatura odczuwana przez cz³owieka jest równa œredniej arytmetycznej temperatury powietrza i uœrednionej temperatury otaczaj¹cych przegród (œcian i okien). Jest to prawdziwe pod warunkiem, e prêdkoœæ ruchu powietrza w pomieszczeniu nie przekracza 0,2 m/s. Powierzchnie przegród o lepszej izolacyjnoœci cieplnej (ni - szym wspó³czynniku przenikania ciep³a U) maj¹ wy sz¹ temperaturê. W pomieszczeniu z takimi przegrodami mo na utrzymywaæ ni sz¹ temperaturê powietrza, dziêki czemu oszczêdza siê na ogrzewaniu. Czêsto wystêpuje zjawisko odwrotne. W Ÿle izolowanych budynkach powierzchnia œcian jest bardzo zimna. Aby utrzymaæ ¹dan¹ œredni¹, powietrze w pomieszczeniu musi byæ ogrzane do wy szej temperatury, co prowadzi do wiêkszych kosztów. Ró nica temperatury miêdzy powierzchni¹ przegrody a powietrzem w pomieszczeniu nie powinna przekraczaæ 3 C. Tak e ró nica temperatury na poziomie g³owy i stóp nie powinna przekraczaæ 3 C. Zbyt du e ró nice powoduj¹ dyskomfort cieplny. Lokalizacja grzejnika Najkorzystniejsza jest lokalizacja grzejnika przy œcianie zewnêtrznej, pod oknem. Powietrze dop³ywaj¹ce przez okno miesza siê wtedy od razu z ogrzanym powietrzem unosz¹cym siê nad grzejnikiem, dziêki czemu zmniejszaj¹ siê ró nice temperatury w pomieszczeniu. Umieszczenie grzejnika pod oknem zmniejsza te nieprzyjemny w odczuciu wp³yw ch³odnej powierzchni œciany zewnêtrznej. Czêœæ œciany za grzejnikiem ma czasami mniejsz¹ gruboœæ. Zwiêkszone straty ciep³a w tym miejscu mo na zmniejszyæ stosuj¹c ekrany zagrzejnikowe (np. z folii aluminiowej lub pianki poliuretanowej pokrytej foli¹). Grzejników nie powinno siê zabudowywaæ ani zas³aniaæ zas³onami poniewa powoduje to straty ciep³a (strumieñ ciep³a z grzejników jest kierowany na powierzchniê okna zamiast do pokoju). Grzejniki cz³onowe Grzejniki cz³onowe s¹ zbudowane z po³¹czonych ze sob¹ powtarzalnych elementów zwanych cz³onami (ogniwami, eberkami). Od liczby cz³onów grzejnika zale y jego moc. Wiêkszoœæ dostêpnych na rynku grzejników ma 6, 8 lub 10 cz³onów. Niektórzy producenci oferuj¹ dowoln¹ liczbê cz³onów, nie powinna ona jednak przekraczaæ 25, a przy liczbie wiêkszej ni 20 zaleca siê pod³¹czaæ rury zasilania i powrotu z przeciwleg³ych stron grzejnika. Grzejniki cz³onowe przekazuj¹ ciep³o otoczeniu drog¹ zarówno konwekcji (ponad 50%) jak i promieniowania, s¹ wiêc grzejnikami konwekcyjnymi. Grzejniki cz³onowe eliwne Grzejniki cz³onowe eliwne, czyli tradycyjne kaloryfery, jeszcze do niedawna bardzo popularne, s¹ obecnie prawie na wymarciu. Nadaj¹ siê do stosowania zarówno w uk³adach otwartych (grawitacyjnych), jak i zamkniêtych. Poniewa charakteryzuj¹ siê ma³ym oporem hydraulicznym, a jednoczeœnie s¹ odporne na korozjê i ma³o wra liwe na jakoœæ wody w instalacji, szczególnie dobrze sprawdzaj¹ siê w instalacjach otwartych typu grawitacyjnego (w uk³adzie otwartym ubytki wody w instalacji musz¹ byæ stale uzupe³niane, co powoduje, e jakoœæ wody zasilaj¹cej grzejniki jest gorsza ni w uk³adzie zamkniêtym). Grzejniki eliwne maj¹ du ¹ pojemnoœæ wodn¹ i w zwi¹zku z tym du ¹ bezw³adnoœæ ciepln¹ wolno siê nagrzewaj¹ i d³ugo trzymaj¹ ciep³o. Poniewa wolno reaguj¹ na zmiany temperatury, ich stosowanie w systemach zautomatyzowanych mija siê z celem, ponadto powsta³e w procesie ich produkcji zanieczyszczenia (które nie zawsze zosta³y potem usuniête) mog¹ spowodowaæ uszkodzenie automatyki. Z tego samego powodu nie powinno siê stosowaæ w jednej instalacji grzejników eliwnych oraz grzejników o ma³ych przekrojach (aluminiowych, stalowych, miedzianych). Grzejniki eliwne mog¹ wspó³pracowaæ ze wszystkimi typami rur: stalowymi, miedzianymi i z tworzyw sztucznych. S¹ bardzo trwa³e (do 50 lat), odporne na uszkodzenia mechaniczne i na zmiany ciœnienia wody w instalacji. Modu³owa budowa u³atwia dobór grzejnika. Ich zalet¹ jest te niska cena; zaliczaj¹ siê do najtañszych na rynku. Wad¹ jest du y ciê ar, który utrudnia transport i monta (np. z powodu zbyt ma³ej noœnoœci œciany lub stropu). W miarê up³ywu czasu wewn¹trz gromadzi siê osad, który zmniejsza wydajnoœæ grzejnika. Taka sytuacja wystêpuje szczególnie w uk³adach otwartych, w których jakoœæ wody jest gorsza. Ale te uk³ady otwarte (typowe dla domków letniskowych) stanowi¹ ostatni¹ redutê zastosowañ tych grzejników. Na rynku dostêpne s¹ grzejniki eliwne nowej generacji charakteryzuj¹ce siê ciekawym wzornictwem (mog¹ np. po zmontowaniu tworzyæ g³adk¹ p³ytê). Mo na kupiæ grzejniki wyposa one w g³owice termostatyczne lub specjalne elementy z³¹czne umo liwiaj¹ce dolne zasilanie zamiast tradycyjnego bocznego. Grzejniki cz³onowe aluminiowe Nadaj¹ siê do stosowania przede wszystkim w uk³adach zamkniêtych, z pomp¹ obiegow¹ i przeponowym naczyniem wzbiorczym. Mo na je równie stosowaæ w niewielkich systemach otwartych, w których moc Ÿród³a ciep³a nie przekracza 30 kw. Grzejniki aluminiowe w zasadzie nie powinny byæ pod³¹czane w instalacjach z rurami z miedzi (jednak niektórzy producenci posiadaj¹ aprobaty techniczne dopuszczaj¹ce tak¹ wspó³pracê). Tak e gwintowane po³¹czenia armatury i grzejników mosiê nych musz¹ byæ uszczelnione np. taœm¹ teflonow¹. Grzejniki aluminiowe charakteryzuj¹ siê ma³¹ pojemnoœci¹ wodn¹ i du ¹ przewodnoœci¹ ciepln¹, co sprawia, Dom 77

3 Raport 26 Grzejniki centralnego ogrzewania a) b) Grzejniki cz³onowe stalowe Wygl¹dem przypominaj¹ czêsto tradycyjne grzejniki eliwne. Poniewa charakteryzuj¹ siê ma³ymi oporami przep³ywu wody, mog¹ byæ stosowane zarówno w uk³adach otwartych, jak i zamkniêtych. Maj¹ du ¹ pojemnoœæ wodn¹, dlatego nie nadaj¹ siê do stosowania w uk³adach zautomatyzowanych. Ich moc cieplna jest du o mniejsza od mocy cieplnej grzejników innych typów o analogicznych wymiarach. Wykonuje siê je z kawa³ków wyt³aczanej blachy, które zgrzewa siê, tworz¹c zestawy po kilka (5-10) cz³onów. Grzejniki p³ytowe, nazywane te panelowymi w ostatnich latach staj¹ siê coraz bardziej popularne. Nadaj¹ siê do stosowania przede wszystkim w uk³adach zamkniêtych (niektórzy producenci dopuszczaj¹ ich stosowanie tak e w uk³adach otwartych, pod warunkiem spe³nienia dodatkowych wymagañ). Grzejniki przekazuj¹ ciep³o otoczeniu drog¹ promieniowania i konwekcji. Charakteryzuj¹ siê ma³¹ pojemnoœci¹ wodn¹. Maj¹ pod³¹czenie boczne lub dolne. Grzejniki s¹ jedno-, dwu- lub trzyp³ytowe; p³yty przednia i tylna s¹ wykonane z walcowanej na zimno blachy stalowej o gruboœci 1,25 mm, g³adkiej lub z wyprofilowanym o ebrowaniem konwekcyjnym pojedynczym, podwójnym lub potrójnym. P³yty s¹ zgrzewane ze sob¹ ob- e szybko reaguj¹ na zmiany temperatury. Dziêki temu dobrze wspó³pracuj¹ z zaworami termostatycznymi. Wykonuje siê je jako wyt³aczane (z kszta³towników aluminiowych), odlewane (ze stopów aluminium a,b) lub mieszane (g³owice odlewane, cz³ony wyt³aczane z profili aluminiowych, obie czêœci ³¹czone na wcisk i klejone). W celu zintensyfikowania oddawania ciep³a przez konwekcjê maj¹ wyprofilowane wloty i wyloty powietrza. Powierzchnia lakierowana jest proszkowo (standardowo w kolorze bia³ym) b¹dÿ anodowana (w kolorze aluminium lub z³ota). Najczêœciej sprzedawane s¹ w zestawach 10-cz³onowych. Niektórzy producenci oferuj¹ zestawy o dowolnej liczbie cz³onów. Zalet¹ grzejników aluminiowych jest ich lekkoœæ, u³atwiaj¹ca transport i monta, oraz pozwalaj¹ca zawieszaæ je nawet na lekkich œcianach dzia³owych. Maj¹ zró nicowane wymiary oraz ceny. Ich wad¹ jest podatnoœæ na uszkodzenia mechaniczne. Grzejnik cz³onowy odlewany ze stopu aluminium (Aural) Grzejnik cz³onowy nowoczesne eberka (Zehnder) Ka dy cz³on jest wyposa ony w otwór wylotowy powietrza (Monkiewicz) Na rynku dostêpne s¹ grzejniki cz³onowe stalowe, które wykorzystuj¹ dodatkowo zasadê konwekcji, ale maj¹ du y udzia³ energii oddawanej poprzez ³agodne promieniowanie,. Maj¹ wysokoœæ dochodz¹c¹ nawet do 6 m; ustawione na nó kach mog¹ pe³niæ rolê œcianki dzia³owej. Grzejniki stalowe cz³onowe standardowo maj¹ pod³¹czenie boczne, ale istnieje mo liwoœæ zamówienia grzejników z pod³¹czeniem od do³u. Grzejniki maj¹ ró ne kolory ( ó³te, granatowe, czerwone) i ró ne kszta³ty, np. ³uku lub ³awki z zamocowanym siedzeniem. Maj¹ g³adk¹, ³atw¹ do utrzymania w czystoœci powierzchniê. Grzejniki p³ytowe stalowe Grzejniki cz³onowe stalowe mog¹ pe³niæ rolê œcianki dzia³owej (Zehnder) 78 Dom

4 Grzejniki stalowe p³ytowe p³askie (Purmo, Buderus) grzejna aluminiowa b¹dÿ stalowa, lakierowana proszkowo. Konwektory mog¹ byæ pojedyncze lub podwójne a, b. S¹ lekkie, ich transport i monta s¹ ³atwe. Jednak maj¹ te wady. Rozk³ad temperatury w pomieszczeniu ogrzewanym przez konwektor jest mniej korzystny, ni w przypadku innych grzejników, poniewa ogrzane powietrze unosi siê do góry i niepotrzebnie gromadzi pod sufitem zamiast ogrzewaæ znajduj¹cych siê w pokoju ludzi. Poza tym ruch powietrza mo e powodowaæ unoszenie siê kurzu, co jest szkodliwe dla alergików. Dostêpne wodowo i punktowo w taki sposób, e tworz¹ siê miêdzy nimi pionowe i poziome kana³y przep³ywu wody grzejnej. O ebrowanie (stalowe lub aluminiowe) zwiêksza wymianê ciep³a miêdzy grzejnikiem i otoczeniem oraz zwiêksza udzia³ ciep³a przekazywanego przez konwekcjê. Tylne o ebrowanie konwekcyjne zmniejsza straty ciep³a przez œcianê, na której jest zawieszony grzejnik. Zalet¹ grzejników p³ytowych jest niewielka g³êbokoœæ (od 5 do 17 cm), która pozwala na wygodn¹ aran acjê wnêtrza. Mo na je zawieszaæ na œcianie lub ustawiaæ na pod³odze. W sk³ad wyposa enia (podstawowego lub dodatkowego) wchodz¹ uchwyty œcienne, stojaki pod³ogowe, odpowietrzniki, zawory termostatyczne. Zró nicowanie modeli jest du e, od najmniejszych, o szerokoœci 40 cm i wysokoœci 30 cm, a do bardzo du ych, o szerokoœci 3 m i wysokoœci 90 cm. W wiêkszoœci firm dostêpna jest tylko obudowa w kolorze bia³ym. Tylko nieliczni producenci oferuj¹ mo liwoœæ zamówienia dowolnego koloru z palety RAL. Grzejniki p³ytowe s¹ ³atwe do utrzymania w czystoœci (zdjêcie os³on bocznych i górnych pozwala na oczyszczenie powierzchni wewnêtrznych). Ich trwa³oœæ przy prawid³owej eksploatacji wynosi do 25 lat. i wskutek ró nicy gêstoœci powietrza zimnego oraz ciep³ego unosi siê do góry i wydostaje przez kratkê wylotow¹. Konwektory charakteryzuj¹ siê tym, e powierzchnia zewnêtrzna jest o wiele wiêksza od powierzchni stykaj¹cej siê bezpoœrednio z wod¹ centralnego ogrzewania. Przy temperaturze wody w instalacji 90 C temperatura obudowy wynosi zaledwie C. Zalet¹ konwektorów jest bardzo ma³a pojemnoœæ wodna (w porównaniu z innymi typami grzejników), dziêki czemu mo liwa jest oszczêdnoœæ energii cieplnej. Poniewa ma³a iloœæ wody szybciej siê nagrzewa, konwektory szybko reaguj¹ na zmiany temperatury. Czas ten wynosi kilka sekund, podczas gdy w tradycyjnej instalacji kil- Grzejniki stalowe p³ytowe z o ebrowaniem konwekcyjnym (De Longhi, Schäfer) Konwektory Wewn¹trz obudowy grzejnika znajduje siê wymiennik ciep³a, który ma postaæ wê ownicy lub poziomych rur po³¹czonych z aluminiowym o ebrowaniem przedniej p³yty. Ch³odne powietrze dostaje siê do grzejnika przez dolny otwór wlotowy, ogrzewa siê kadziesi¹t minut. W tych warunkach wzrasta rola termostatu, który zamyka dop³yw wody zasilaj¹cej nawet przy chwilowym wzroœcie temperatury w pomieszczeniu (spowodowanym na przyk³ad nas³onecznieniem lub w³¹czeniem kuchenki, albo piekarnika). Wymiennik ciep³a jest najczêœciej miedziany lub stalowy, a obudowa Konwektory wodne (Convector) Konwektory mog¹ byæ pojedyncze (a) lub podwójne(b) (Vasco) a) b) Dom 79

5 Raport 26 Grzejniki centralnego ogrzewania s¹ co prawda modele z komor¹ filtracyjn¹, w których powietrze przed ogrzaniem przep³ywa przez filtr (wymienny) zatrzymuj¹cy kurz, spaliny i py³ki roœlin, ale warunkiem ich stosowania jest wytworzenie podciœnienia, mo - liwe tylko przy wentylacji mechanicznej. Przyk³adem takiego rozwi¹zania jest zestaw wentylacyjny Purmo-Air umo liwiaj¹cy dostarczenie do pomieszczenia œwie ego powietrza, przefiltrowanego i ogrzanego. Konwektory powinno siê instalowaæ w uk³adach zamkniêtych, z pomp¹ obiegow¹ i przeponowym naczyniem wzbiorczym, wyposa onych w termostaty i ewentualnie automatykê pogodow¹. W uk³adach grawitacyjnych, gdzie œrednice rur s¹ wiêksze, g³ówne zalety konwektorów (ma³a pojemnoœæ wodna, szybkie reagowanie na zmiany temperatury) nie bêd¹ w pe³ni wykorzystane. Konwektory ustawia siê na pod³odze lub zawiesza na œcianie. Powinna byæ zachowana zalecana przez producentów (zale na od modelu) odleg³oœæ od pod³ogi i parapetu. Na rynku dostêpne s¹ te modele konwektorów Grzejnik wentylacyjny Purmo-Air (Purmo) Konwektory dekoracyjne o intensywnych barwach (Vasco) 80 przeznaczone do umieszczenia we wnêkach, za szafkami, pod wannami itp. Oprócz tradycyjnych bia³ych mo na kupiæ konwektory dekoracyjne, lakierowane na intensywne kolory (np. ó³ty, czerwony). Konwektory dostêpne s¹ w wersji z zasilaniem bocznym lub dolnym. Mog¹ mieæ wbudowany zawór termostatyczny. W sk³ad wyposa enia wchodz¹: uchwyty œcienne lub stojaki pod³ogowe, kratki górne, odpowietrzniki, wbudowane zawory termostatyczne. Niektórzy producenci oferuj¹ konwektory wodno-elektryczne!, wyposa one dodatkowo w zestaw grza³ek elektrycznych oraz elektroniczny czujnik i regulator temperatury. W³¹czenie ogrzewania elektrycznego jest sygnalizowane zapaleniem siê diody. Wy³¹cznik termiczny od³¹cza zasilanie w przypadku wzrostu temperatury grzejnika powy ej 80 C. Grzejniki te sprzedawane s¹ razem z kablem zasilaj¹cym i wtyczk¹, które mo na ³atwo od³¹czyæ (czasami w sk³ad wyposa enia wchodz¹ wieszaki do suszenia rêczników dopasowane kolorem do grzejnika ). Grzejniki rurkowe (³azienkowe) Ozdobne grzejniki rurkowe # znajduj¹ zastosowanie przede wszystkim w ³azienkach, chocia mo - Dom ! Konwektor wodno-elektryczny (Convector) Konwektor wodno-elektryczny z pasuj¹cym do niego wieszakiem (Convector) na je instalowaæ tak e w innych pomieszczeniach (np. kuchniach lub przedpokojach). Sk³adaj¹ siê najczêœciej z dwóch rurek pionowych (kolektorów: zasilaj¹cego i powrotnego) oraz po³¹czonych z nimi (przez spawanie lub lutowanie) rurek poziomych. Rurki pionowe i poziome s¹ stalowe lub miedziane, o przekroju okr¹g³ym b¹dÿ kwadratowym. Powierzchnia rurek jest lakierowana proszkowo, powlekana chromem albo mosi¹dzem. Grzejniki rurkowe przekazuj¹ ciep³o otoczeniu g³ównie drog¹ promieniowania. Najlepiej pracuj¹ w uk³adach zamkniêtych, z pomp¹ obiegow¹ oraz przeponowym naczyniem wzbiorczym, ale mo na je te stosowaæ w uk³adach otwartych. Grzejniki mog¹ byæ pod³¹czane do instalacji o rurach stalowych, z tworzywa sztucznego lub miedzianych. Do pod³¹czenia s³u ¹ cztery króæce, którymi zakoñczone s¹ przewody (kolektory) pionowe. W górnym umieszcza siê odpowietrznik. Dwa spoœród trzech pozosta³ych s³u ¹ do pod³¹czenia zasilania i powrotu instalacji c.o., a w trzecim, niewykorzystanym, montuje siê zaœlepkê. Mo liwe s¹ ró ne rozwi¹zania, nie zaleca siê tylko instalowania przewodu zasilaj¹cego i powrotnego do jednego kolektora pionowego, poniewa wydajnoœæ grzejnika jest wtedy mniejsza. Na rynku dostêpne s¹ te grzejniki z pod³¹czeniem bocznym. Mog¹ byæ montowane zamiast tradycyjnych grzejników eliwnych. Grzejniki rurkowe mog¹ mieæ dodatkowo wbudowan¹ grza³kê elektryczn¹, dziêki czemu poza sezonem grzewczym mog¹ pracowaæ jako grzejniki elektryczne. Moc grza³ki powinna byæ mniejsza od mocy grzejnika o W lub stanowiæ 70-80% mocy. Grza³kê pod³¹cza siê do dolnego koñca kolektora piono-

6 wego (je eli grzejnik jest zasilany od do³u, grza³kê montuje siê do trójnika rury powrotnej). Przed uruchomieniem grza³ki trzeba zamkn¹æ zawór przy rurze zasilaj¹cej, eby woda nie kr¹ y³a w instalacji. Pod wp³ywem wzrostu temperatury zwiêksza siê ciœnienie i objêtoœæ wody, której nadmiar jest przejmowany przez instalacjê od strony rury powrotnej. Grzejniki rurkowe maj¹ ró ne wymiary, kolory i kszta³ty. Ustawia siê je na pod³odze lub zawiesza na œcianie. S¹ bardzo dekoracyjne. Dziêki swojej konstrukcji mog¹ s³u yæ jako suszarki do rêczników i bielizny. Spotyka siê modele z wbudowanym lustrem $, pó³k¹ lub wieszakiem. Mo na te kupiæ grzejniki obrotowe, pozwalaj¹ce na obrót o k¹t 180. S¹ du o wygodniejsze od przymocowanych na sta³e z pewnoœci¹ du o ³atwiej jest powiesiæ na nich rêczniki. Pod³¹czenie grzejnika Wtradycyjnym systemie pionowym ka dy grzejnik jest po³¹czony dwiema rurami (zasilania i powrotu) z po³o onym obok pionem. W budynku znajduje siê kilka pionów (najczêœciej od dwóch do piêciu). W wiêkszoœci obecnie wznoszonych domów mieszkalnych stosuje siê jeden pion zasilania i powrotu, usytuowany w centralnej czêœci kondygnacji, a rury prowadzi siê w stropie. Na zewn¹trz, w pomieszczeniu, widoczne s¹ tylko przewody pionowe. W zale noœci od sposobu rozdzia- ³u wody miêdzy grzejniki wyró nia siê kilka systemów. W systemie rozdzielaczowym od pionu usytuowanego centralnie na ka dej kondygnacji wykonuje siê podejœcie do rozdzielacza (umieszczonego w szafce). Rury od rozdzielacza do grzejników (do ka dego dwie) prowadzi siê pod pod³og¹. Z³¹czki wystêpuj¹ tylko przy rozdzielaczu i przy grzejniku. W systemie trójnikowym od pionu wykonuje siê bezpoœrednie pod³¹czenia (najkrótsz¹ drog¹) do grzejników. Rury prowadzi siê od pionu promieniœcie lub obwodowo, wzd³u œcian zewnêtrznych budynku. Przy prowadzeniu obwodowym ³atwiej mo na zlokalizowaæ po³o enie rury. W systemie jednorurowym (obecnie bardzo rzadko stosowanym) kolejne grzejniki ³¹czy siê miêdzy sob¹ jedn¹ rur¹. Poniewa ka dy nastêpny grzejnik ma ni sz¹ temperaturê zasilania wody, jego powierzchnia musi byæ wiêksza. Poza tym wy³¹czenie jednego grzejnika ma wp³yw na pracê pozosta³ych. Z punktu widzenia wydajnoœci cieplnej najkorzystniejsza jest sytuacja, gdy woda dop³ywa do grzejnika gór¹, a odp³ywa do³em. Je eli woda dop³ywa i odp³ywa do³em, wydajnoœæ grzejnika zmniejsza siê o oko³o 10%. Pod³¹czenie grzejnika do instalacji dwururowej mo e byæ: boczne (tradycyjne): jednostronne (z prawej lub lewej strony) %a przewód zasilaj¹cy powinien byæ pod³¹czony do górnego króæca grzejnika, a powrotny do dolnego (pod³¹czenie odwrotne powoduje spadek mocy cieplnej o ponad 50%;) krzy owe %b; przewody zasilaj¹cy i powrotny s¹ pod³¹czone z przeciwleg³ych stron grzejnika takie rozwi¹zanie zaleca siê dla grzejników o szerokoœci wiêkszej ni 2 m oraz takich, w których szerokoœæ czterokrotnie przewy sza wysokoœæ; podobnie jak w poprzednim przewód zasilaj¹cy powinien byæ pod³¹czony do górnego króæca grzejnika, a powrotny do dolnego; dolne (siod³owe) %c; stosuje siê najczêœciej w przypadku, gdy instalacja centralnego ogrzewania jest prowadzona w pod³odze; powoduje obni enie mocy cieplnej grzejników o ok. 10%. Do instalacji jednorurowej grzejnik mo na pod³¹czyæ przy pomocy zestawu przy³¹czeniowego %d, w sk³ad którego wchodz¹: rozdzielacz grzejnikowy, rurka dystansowa i zawór termostatyczny z g³owic¹. $ Grzejnik rurkowy z wbudowanym lustrem (Zehnder) # Grzejniki rurkowe (Terma) % Pod³¹czenie grzejników (Purmo): a) boczne jednostronne, b) boczne krzy owe, c) dolne, d) przy pomocy zestawu przy³¹czeniowego przewód zasilaj¹cy przewód powrotny a) b) c) d) Dom 81