Nowe koncepcje rozwoju obszarów wiejskich z wykorzystaniem środków UE

Transkrypt

1 Nowe koncepcje rozwoju obszarów wiejskich z wykorzystaniem środków UE Prof. dr hab. K. Duczkowska-Małysz POZNAŃ, 24 listopada 2009

2 Chcemy obszarów wiejskich, które mają zdrową ekonomię, ekologię, tkankę społeczną i kulturową, które są zdolne funkcjonować i w których warto Ŝyć Laendlicher Raum nr 1/1996

3 Europejski kontekst rozwoju obszarów wiejskich- Zmiana modelu europejskiego rolnictwa Nowe oczekiwania konsumentów Nowa sytuacja w Unii Europejskiej po rozszerzeniu Wpływ globalizacji na rozwój sektora rolno- Ŝywnościowego Zmiany priorytetów Wspólnej Polityki Rolnej UE Projekty rozwoju obszarów wiejskich wsparte środkami publicznymi z UE muszą uwzględniać kontekst europejski

4 Cele ogólne integracji - art.. 2 TWE Zadaniem Wspólnoty jest, poprzez ustanowienie Wspólnego Rynku, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz poprzez prowadzenie wspólnych polityk lub działań przyczynianie się w całej Wspólnocie do harmonijnego, zrównowaŝonego i trwałego rozwoju, wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej, równości męŝczyzn i kobiet, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu gospodarczego, wysokiego stopnia konkurencyjności i zbieŝności osiągnięć gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i poprawy jego jakości, podnoszenia poziomu i jakości Ŝycia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między Państwami Członkowskimi

5 Dlaczego obszary wiejskie wymagają specjalnej polityki We wszystkich krajach są najmniej gospodarczo rozwiniętymi regionami Gorszy dostęp do wielu dóbr i usług nie pozwala na automatyczne łagodzenie dysparytetu cywilizacyjnego Silne, odmienne niŝ w mieście, więzi mieszkańców ze środowiskiem naturalnym i społecznym utrwalają tradycyjne postawy i niechęć do zmian

6 Istotą polityki wobec wsi są: s zewnętrzne, na ogół publiczne, źródła finansowania specjalne programy duŝe zaangaŝowanie społeczności lokalnych budowa na szczeblu lokalnym partnerstwa dla rozwoju wybór własnej drogi i realizacja własnych pomysłów

7 Przyszłość wsi ma wyznaczone przez CAP ramy: zachowanie i pielęgnacja krajobrazu wiejskiego oszczędne gospodarowanie dobrami naturalnymi i zrównowaŝony rozwój ochrona terenów przed wyludnianiem rozwój nowych funkcji wsi ochrona naturalnych gospodarstw rodzinnych, bardziej zielony model rolnictwa

8 Obszary wiejskie w Unii Europejskiej mają zróŝnicowane modele gospodarowania modele gospodarstw rolnych struktury społeczne i zawodowe stopień urbanizacji stopień uprzemysłowienia wyposaŝenie w infrastrukturę sieć osadniczą typy społeczności lokalnych

9 RóŜnice te: sąźródłem wielu problemów społecznych i ekonomicznych wsi są siłą napędzającą rozwój dają podstawę do wyboru zróŝnicowanych strategii dopasowanych do zróŝnicowanych warunków W Polsce renta zapóźnienia (struktura gospodarki na wsi, duŝe zasoby siły roboczej, bardziej naturalny model rolnictwa) moŝe stać się dla wielu regionów pomysłem na rozwój i źródłem korzyści

10 Przyszłość rolnictwa będzie b określona przez Światowe trendy, dotyczące miejsca i charakteru samego rolnictwa w gospodarce Relatywnie coraz mniejsze dochody z konwencjonalnej produkcji rolnej Zdecydowane preferencje w konsumpcji dla spędzania czasu wolnego = inna oferta wsi Zmianę preferencji konsumentów w spoŝyciu Ŝywności Dalszą ewolucję WPR preferującą zielony model rolnictwa

11 Zmiany na obszarach wiejskich będą przebiegać pod wpływem dwóch, sprzecznych ze sobą tendencji: globalizacji, której katalizatorem jest Unia Europejska podtrzymywania specyfiki narodowych struktur, cech i zjawisk

12 Włączaniu się wsi w nurt globalizacji sprzyja mechanizm jednolitego rynku wyzwania ze strony konkurencji wymagania światowego handlu ponadnarodowe porozumienia gospodarcze partnerstwo regionów

13 Wzmacnianiu tendencji narodowych sprzyja: chęć zachowania własnej toŝsamości mała społeczna mobilizacja i niechęć do zrzeszania się tradycyjny typ społeczności lokalnej zorientowanej na działania według tradycji a anie ogólnych praw i zaleceń trudności w otwarciu się na sprawy, które nie dotyczą własnej rodziny i gospodarstwa brak gotowości dostosowywania się do nowych warunków Obawy przed zmianami będą główną przyczyną trudności w wyborze drogi, która zapewni nowe, lepsze perspektywy dla wsi

14 Zmiany Wspólnej Polityki Rolnej będą coraz trudniejsze dla rolników spowodują nowe problemy, nowe podziały i nowe zróŝnicowania będą wymagać jeszcze większej mobilizacji mieszkańców wsi

15 Zmiany Wspólnej Polityki Rolnej i nowa polityka rozwoju obszarów w wiejskich UE Pokazują, Ŝe nie ma łatwych dróg rozwoju wsi Włączają wieś w budowę gospodarki konkurencyjnej, innowacyjnej, opartej na wiedzy Nakreślają nowe perspektywy dla zmian cywilizacyjnych Przyniosą problemy nowej generacji

16 Jak skorzystać z nowej szansy rozwojowej nowe funkcje wsi Tradycyjne: miejsce pracy i Ŝycia rodzin rolniczych, produkcja surowców Ŝywnościowych Modernizacja rolnictwa wielofunkcyjność wsi Nietradycyjne postmodernizacyjne: wielozawodowość, rekreacja, lecznictwo,rehabilitacja spędzanie czasu wolnego, ochrona krajobrazu, pielęgnacja dziedzictwa historycznego i kulturowego

17 W koncepcjach rozwoju obszarów wiejskich trzeba w większym stopniu uwzględniać Partnerstwo publiczno-prywatne Usługi publiczne wsi Ekonomię społeczną Urządzanie obszarów wiejskich stosownie do funkcji: wsie socjalne

18 Partnerstwo publiczno-prywatne Realizacja zadań publicznych przez jst i odpowiedzialność za dostęp do usług publicznych (cena, standard) Ekonomiczna efektywność wytworzenia usług publicznych przez stronę prywatną Wyznacza obu stronom porozumienia (umowy) zadania (obowiązki), które potrafią najlepiej zrealizować i dla których zorganizowano współpracę

19 Komisja Europejska wobec PPP Rola PPP w rozwoju nowych krajów członkowskich rozwój bez nadmiernego angaŝowania ograniczonych środków budŝetowych Zapewnienie otwartego dostępu do rynku i konkurencji Ochrona interesu publicznego Zgodność z wymogami stawianymi pomocy publicznej Stopień w jakim KE moŝe współfinansować projekty PPP

20 Korzyści dla władz publicznych Przyspieszenie inwestycji infrastrukturalnych Szybsze wdroŝenie projektów Redukcja całkowitych kosztów przedsięwzięcia RozłoŜenie ryzyka pomiędzy obie strony Polepszenie jakości usług Motywacja stron do sprawnej realizacji zadań Generowanie dodatkowych korzyści, które niesie współpraca Polepszenie administracji publicznej

21 Styk interesów publicznych i prywatnych Spory w ramach realizacji PPP sądy, rozjemcy Prawidłowość wykorzystania środków publicznych Nieuczciwa konkurencja uprzywilejowana pozycja przedsiębiorstwa prywatnego (wkład - korzyści) Korupcja mechanizmy przeciwdziałania korupcji (transparentność na wszystkich etapach postępowania)

22 Usługi publiczne nowy priorytet dla polityki obszarów wiejskich Definicja publicznych funkcji wsi W znaczeniu węŝszym: zadania związane z zapewnieniem mieszkańcom wsi warunków pozwalających na rozwijanie działalności gospodarczej oraz zapewnienie podstawowych usług publicznych (usługi komunalne, opieka medyczna, edukacja, oświata, kultura) W znaczeniu szerszym: dbałość o dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe obszarów wiejskich, związane z koncepcją zrównowaŝonego rozwoju (niekonwencjonalne funkcje wsi)

23 Publiczne funkcje wsi są związane z jakością Ŝycia, do której zaliczamy Kapitał ekonomiczny: zasoby ekonomiczne, zatrudnienie i warunki pracy, mieszkalnictwo, transport Kapitał społeczny: wiedza, edukacja, szkolenia, rodzina i gospodarstwo domowe, Ŝycie wspólnoty i społeczną partycypację, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie i słuŝbę zdrowia Kapitał kulturowy: rekreacja i czas wolny, toŝsamość i kultura Kapitał ekologiczny: lokalne środowisko przyrodnicze

24 Ekonomia społeczna Realizacja celów społecznych z moŝliwością skutecznego działania na rynku Rozwój przedsiębiorstw zakorzenionych społecznie MoŜliwość wsparcia środkami publicznymi, w tym z UE Katalizator rozwoju lokalnego zwłaszcza na obszarach zaniedbanych

25 Ekonomiczne kryteria przedsiębiorstw społecznych Stała działalność produkcja dóbr lub usług Wysoki stopień autonomii- dobrowolność, zarządzanie przez grupę, prawo głosu udziałowców, prawo wyjścia z organizacji Ponoszenie ryzyka w prowadzeniu działalności MoŜliwość korzystania z zasobów finansowych i niefinansowych z wykorzystaniem pracy płatnej i społecznej

26 Społeczne kryteria przedsiębiorstw zakorzenionych Działalność nakierowana na wspieranie i rozwój społeczności lokalnej oraz promowanie poczucia odpowiedzialności na szczeblu lokalnym Lokalny charakter przedsiębiorstwa jako rezultat zbiorowej działalności grupy obywateli z danej społeczności, połączonej wspólnym celem i potrzebami Zarządzanie demokratyczne, nie podporządkowane udziałom kapitałowym Odbiorcy usług lub produktów powinni być reprezentowani w strukturze przedsiębiorstwa Nowe produkty, nowe metody organizacji produkcji, nowa rola wolontariatu

27 Wsie socjalne ekonomia społeczna na obszarach wiejskich Polityka rozwoju obszarów wiejskich jest nakierowana na zmianę funkcji wsi Szansa zaangaŝowania dla rozwoju lokalnych zasobów przy wsparciu środkami publicznymi (UE) Wybór funkcji socjalnej zaleŝy od charakteru zasobów, woli mieszkańców, lokalnych pomysłów Korzyści budowa więzi społecznych, budowa toŝsamości lokalnej (marki lokalnej), łagodzenie bezrobocia, lepsze wykorzystanie zasobów poprawa sytuacji dochodowej Renta zapóźnienia korzyści dla obszarów problemowych

28 Pokonywanie zapóźnień rozwojowych przez obszary wiejskie Dokonywać się będzie dzięki polityce zorientowanej na rozwój a nie wyrównującej dysparytety Zmiany dla obszarów wiejskich przychodzą spoza gospodarstwa rolnego, spoza wsi, spoza rolnictwa Dla rozwoju główne znaczenie mieć będzie zdolność do szybkiego dostosowywania się do zmian Główną osia tego rozwoju będzie innowacja, informacja, wiedza Strategia Lizbońska nie wyklucza obszarów wiejskich