SPIS TREŚCI Wstęp Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego W zakresie Epidemiologii W zakresie Higieny Komunalnej

Transkrypt

1

2

3 SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego... 5 W zakresie Epidemiologii... 9 Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w województwie łódzkim w roku Analiza wykonawstwa szczepień ochronnych 25 Wnioski Ocena stanu sanitarno-higienycznego zakładów opieki zdrowotnej.. 28 Podsumowanie 42 W zakresie Higieny Komunalnej Zaopatrzenie w wodę do spożycia.. 43 Studnie publiczne 49 Woda do celów rekreacyjno-sportowych Działania PIS w sytuacjach kryzysowych (powodzie) Ocena sanitarna powietrza w woj. łódzkim w 2010 roku Stan sanitarno-higieniczny obiektów użyteczności publicznej.. 53 Gleba Wnioski końcowe i problemy. 58 W zakresie Higieny Pracy Ocena środowiska pracy. 63 Choroby zawodowe 66 Narażenie na czynniki rokotwórcze 69 Informacja dotycząca producentów, dystrybutorów i stosujących substancje i preparaty chemiczne, prekursorów kategorii 2 i 3, produktów biobójczych, detergentów i szkodliwych czynników biologicznych w województwie łódzkim. 71 Nadzór nad szkodliwymi czynnikami biologicznymi 73 Informacja o zakładach ochrony zdrowia Wnioski.. 75 Postulaty. 75 W zakresie Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku Charakterystyka stanu sanitarnego zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością.. 77 Obiekty produkcji żywności Obiekty obrotu żywnością.. 89 Zakłady małej gastronomii. 94 Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego.. 96 Środki transportu 98 Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz miejsca obrotu tymi produktami. 99 Obiekty produkcji, konfekcjonowania i obrotu kosmetykami Interwencje. 102 Jakość zdrowotna środków spożywczych krajowych produkowanych w nadzorowanych zakładach oraz znajdujących się w obrocie w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego 103 Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków 108 Wnioski

4 2 W zakresie Higieny Dzieci i Młodzieży Żłobki. 113 Przedszkola. 114 Szkoły. 115 Warsztaty szkolne i centra szkolenia zawodowego 123 Szkoły wyższe 123 Placówki z pobytem całodobowym 124 Domy studenckie 124 Domy dziecka i inne placówki opiekuńczo-wychowawcze Bursy i internaty. 125 Specjalne ośrodki wychowawcze i szkolno-wychowawcze Młodzieżowe ośrodki wychowawcze i socjoterapii Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego 125 Placówki wychowania pozaszkolnego Placówki wypoczynku letniego i zimowego Wnioski i postulaty. 128 W zakresie Higieny Radiacyjnej Nadzór bieżący Monitoring skażeń promieniotwórczych środowiska i żywności na terenie województwa Wnioski W zakresie Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Wnioski W zakresie Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania HIV na lata Program edukacyjny Trzymaj Formę. 145 Program profilaktyki raka piersi Różowa wstążeczka 150 Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu Wojewódzki Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w województwie łódzkim Projekt Odświeżamy Nasze Miasta. TOB3CIT. (Tobacco Free Cittes). 164 Wojewódzki Program Edukacyjny Wybierz Życie Pierwszy Krok 167 Kampania edukacyjna Powiedz nie trądzikowi Wojewódzka strategia Dzień dla zdrowia Interwencja informacyjno-edukacyjna Skutki zdrowotne wynikające z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego. 170 Poznaj grzyby unikniesz zatrucia 172 Akcja Letni Wypoczynek Światowy Dzień Zdrowia Hasło Roku - Człowiek i miasto 173 Profilaktyka grypy Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach 18 listopada 179 Profilaktyka meningokokowa. 180 V Europejski Tydzień Szczepień 181 II Ogólnopolski Dzień Szczepień Działania realizowane w województwie łódzkim związane z działalnością antynarkotykową i antydopalaczową Dni Zdrowia Publicznego października Programy lokalne 184 Podsumowanie i wnioski 187 Podsumowanie

5 3 Szanowni Państwo Niniejszym, zgodnie z art. 12a ust. 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r., Nr 122, poz. 851, z późn. zm.), przedstawiam Państwu coroczne wydanie Oceny stanu sanitarnego województwa łódzkiego. Przedmiotowe opracowanie sporządzone zostało na podstawie danych przekazanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych województwa łódzkiego i przedstawia stan sanitarny na dzień 31 grudnia 2010 r. Urszula Sztuka-Polińska Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi

6 4

7 5 PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Województwo łódzkie, leżące w geometrycznym centrum Polski, miało i nadal ma ogromne znaczenie dla jego rozwoju gospodarczego. Przez dwa stulecia województwo słynęło z produkcji włókienniczej i odzieżowej. Przemiany gospodarcze ostatnich lat zmieniły profil gospodarczy regionu. Oecnie najbardziej rozwiniętymi gałęziami są: przemysł lekki włókienniczy i odzieżowy, elektroniczny, elektromaszynowy i chemiczny. Zajmując obszar km 2 (5,8% powierzchni kraju) plasuje się na 9 miejscu co do wielkości wśród województw w kraju, a 6 miejsce pod względem liczby mieszkańców ( ). Strukturę województwa tworzą 24 powiaty, w tym: - 3 grodzkie: Łódź, Piotrków Trybunalski, Skierniewice; - 21 ziemskich: bełchatowski, brzeziński, kutnowski, łąski, łęczycki, łódzko-wschodni, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski, poddębicki, radomszczański, rawski, sieradzki, skierniewicki, tomaszowski, wieluński, wieruszowski, zduńsko-wolski, zgierski; gmin, w tym 18 miejskich, 135 wiejskich i 24 miejsko-wiejskich; - 42 miasta, 5167 miejscowości wiejskich i 3485 sołectw. STRUKTURA I KOMPETENCJE Państwowa Inspekcja Sanitarna od roku funkcjonuje w strukturze rządowej administracji zespolonej. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi jest organem nadrzędnym dla 21 powiatowych inspektorów sanitarnych województwa łódzkiego a jednocześnie organem pierwszej instancji dla 1574 obiektów zlokalizowanych na terenie naszego województwa. Wśród powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych działających na terenie województwa 6 stacji posiada laboratoria, natomiast 15 jest wyłącznie stacjami nadzorowymi: WSSE Łódź PSSE Bełchatów stacja nadzorowa PSSE Brzeziny stacja nadzorowa PSSE Kutno stacja nadzorowa PSSE Łask stacja nadzorowa PSSE Łęczyca stacja nadzorowa PSSE Łowicz stacja nadzorowa PSSE Łódź stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Opoczno stacja nadzorowa PSSE Pabianice stacja nadzorowa PSSE Pajęczno stacja nadzorowa PSSE Poddębice stacja nadzorowa PSSE Piotrków Trybunalski stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Radomsko stacja nadzorowa PSSE Rawa Mazowiecka stacja nadzorowa PSSE Sieradz stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Skierniewice stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Tomaszów Mazowiecki stacja nadzorowa PSSE Wieluń stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Wieruszów stacja nadzorowa PSSE Zduńska Wola stacja nadzorowo - laboratoryjna PSSE Zgierz stacja nadzorowa

8 6 LABORATORIA Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna oraz PSSE w Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach posiadają pełnoprofilowe laboratoria, zaś w PSSE: Łódź, Sieradz, Wieluń i Zduńska Wola znajdują się laboratoria niepełnoprofilowe. Powyższe laboratoria tworzą zintegrowaną merytorycznie bazę laboratoryjną Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego, w której wykonywane są badania dla wszystkich jednostek PIS województwa łódzkiego. BADANIA WYKONYWANE W ZINTEGROWANYCH MERYTORYCZNIE LABORATORIACH: Kompetencje laboratoriów potwierdzają certyfikaty akredytacji, które posiadają wszystkie laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej. AKREDYTACJA Akredytacja w działalności laboratoryjnej: - potwierdza kompetencje techniczne do wykonywania badań, - gwarantuje bezstronność i niezależność wykonywanych badań, - służy budowaniu i umacnianiu zaufania klientów, - podnosi wiarygodność wyników badań wykorzystywanych do podejmowania decyzji w zakresie ochrony zdrowia.

9 7 AKTUALNIE POSIADANE AKREDYTOWANE BADANIA W ZINTEGROWANEJ BAZIE LABORATORYJNEJ PIS WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO: Wdrożony w Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego system zarządzania jakości w działalności kontrolnej zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17020:2006 i w działalności laboratoryjnej zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17025:2005 oparty na europejskich standardach na osiągnięcie i utrzymywanie wysokiego poziomu identyfikacji oraz szacowania skali zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych. Wymaga on od pracowników ciągłego podnoszenia kwalifikacji, co przedkłada się w konsekwencji na wyższą jakość wykonywania zadań.

10 8 WSPÓŁPRACA Państwowa Inspekcja Sanitarna w zakresie swoich kompetencji ściśle współpracuje z wieloma instytucjami, m.in.: - Państwową Agencją Atomistyki, - Uniwersytetem Medycznym w Łodzi, - Państwową Inspekcją Pracy, - Okręgowym Inspektoratem Pracy, - Państwową Inspekcją Weterynaryjną, - Państwową Inspekcją Sanitarną MSWiA, - Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Środowiska w Łodzi. SYSTEMY INFORMATYCZNE W Państwowej Inspekcji Sanitarnej funkcjonują następujące ogólnopolskie systemy informacyjne: GISK NET System nadzoru epidemiologicznego i chorób zakaźnych, SBŻ II System Bezpieczeństwa Żywności, RASFF System szybkiego powiadamiania o niebezpiecznych produktach żywnościowych, NDWQM System monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia. Ponadto Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne województwa prowadzą strony internetowe, na których zamieszczają informacje o bieżącej działalności Stacji, realizowanych programach, a także komunikaty dotyczące bezpieczeństwa sanitarnego.

11 W ZAKRESIE EPIDEMIOLOGII 9 Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w województwie łódzkim w roku 2010 Ocena sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych w województwie łódzkim została sporządzona w oparciu o dane o przypadkach zachorowań i zakażeń, jakie zostały zgłoszone do stacji sanitarnych w województwie w 2010 roku zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi (ustawia z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Dz. U. Nr 234 z 2008, poz z późn. zm., sprawozdanie MZ-56 o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach). Analizą zostały objęte jednostki i zespoły chorobowe, które obecnie stanowią problem epidemiologiczny. Dane za rok 2010 zostały porównane z danymi za rok Współczynniki zapadalności dla chorób zostały policzone na 100 tys. ludności. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 2010 w województwie łódzkim korzystnie przedstawiała się sytuacja epidemiologiczna zatruć i zakażeń pokarmowych. Zapadalność na zatrucia pokarmowe zmniejszyła się, w porównaniu z rokiem wcześniejszym (z 30,64 do 26,32) (ryc. 1), co było związane ze spadkiem liczby przypadków zatruć pokarmowych sporadycznych i w ogniskach zbiorowych zatruć/zakażeń pokarmowych. 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Salmonelozowe 28,01 25,13 Gronkowcowe 0,71 0,24 0,08 0,08 Bakteryjne inne określone Bakteryjne nieokreślone 1,85 0,79 30,64 26,32 Ogółem Ryc. 1. Zatrucia pokarmowe w województwie łódzkim w latach (współczynniki zapadalności na 100 tys. ludności) według czynników etiologicznych Z analizy zatruć pokarmowych, z uwagi na poszczególne czynniki etiologiczne wynika, że ponad 2-krotnie spadła zapadalność na zatrucia pokarmowe gronkowcowe, a o około 10% spadła zapadalność na zatrucia pokarmowe salmonelozowe, które stanowiły aż 95,5% wszystkich zgłoszonych przypadków zatruć pokarmowych. Spadła również zapadalność na zatrucia pokarmowe wywołane przez inne bakterie oraz bakteryjne nieokreślone (tabela 1).

12 10 W 2010 roku zarejestrowano 2 przypadki zatrucia pokarmowego jadem kiełbasianym po spożyciu przetworów mięsnych przygotowanych w mieszkaniach prywatnych. Obie osoby chore wyzdrowiały. Zachorowania na tę chorobę nie były rejestrowane w województwie łódzkim od 2007 roku. Tabela 1. Zatrucia pokarmowe (liczba przypadków i udział procentowy) w województwie łódzkim w latach wg. czynników etiologicznych 2009 r r. JEDNOSTKA CHOROBOWA Liczba Liczba % przypadków przypadków % Salmonelozowe , ,51 Gronkowcowe 18 2,30 6 0,90 Jadem kiełbasianym 0 0,00 2 0,30 Czerwonka bakteryjna 2 0,26 0 0,00 Inne określone 2 0,26 2 0,30 Inne nieokreślone 47 6, ,99 Razem , ,00 Zatrucia pokarmowe Zapadalność na zakażenia jelitowe bakteryjne w 2010 roku spadła, w porównaniu z rokiem wcześniejszym (z 41,33 do 26,12), podobnie jak zapadalność na zakażenia jelitowe wirusowe (z 84,62 do 73,19) (ryc. 2). 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 16,30 6,89 bakteryjne wywołane przez patogenne typy Escherichia coli 41,33 26,12 bakteryjne ogółem 62,03 55,47 wirusowe wywołane przez rotawirusy 84,62 73,19 wirusowe ogółem Ryc. 2. Zakażenia jelitowe bakteryjne i wirusowe w województwie łódzkim w latach (współczynniki zapadalności na 100 tys. ludności) Spośród wszystkich odnotowanych przypadków zakażeń jelitowych bakteryjnych 26,4% stanowiły zakażenia jelitowe wywołane przez patogenne szczepy Escherichia coli. Liczba przypadków tych zakażeń zmniejszyła się w porównaniu z rokiem wcześniejszym (z 415 do 175), podobnie jak liczba przypadków jersiniozy jelitowej (z 25 do 17) (tabela 2). Zarejestrowano natomiast 1 przypadek zakażenia jelitowego wywołanego przez E. coli enterokrwotoczną u dziecka 15-letniego. U chorej występowały objawy nieżytu żołądkowojelitowego, a w kale wykryto bakterie E. coli O157 wytwarzające werocytotoksyny 2 typów.

13 11 Tabela 2. Bakteryjne zakażenia jelitowe w województwie łódzkim w latach wg. czynników etiologicznych Bakteryjne zakażenia jelitowe 2009 r. % zapadalność 2010 r. % zapadalność liczba przypadków liczba przypadków wywołane przez E. coli biegunkotwórczą ,02 15, ,59 6,42 wywołane przez E. coli enterokrwotoczną 0 0,00 0,00 1 0,15 0,04 wywołane przez E. coli inna i BNO 15 1,43 0, ,66 0,43 wywołane przez Yersinia enterocolitica lub pseudomonas 25 2,38 0, ,56 0,67 inne określone i nieokreślone ,17 24, ,04 18,55 Razem ,00 41, ,00 26,12 Natomiast wśród zarejestrowanych wszystkich przypadków zakażeń jelitowych wirusowych 75,8% stanowiły rotawirusowe zakażenia jelitowe, których liczba spadła (z 1579 do 1408) (tabela 3). W 28 zaś przypadkach zakażeń jelitowych wirusowych u osób chorych wykryto norowirusy. Wirusowe zakażenia jelitowe były w 53,2% rozpoznawane u małych dzieci do lat 2 (w 2009 roku w 48,8%), podczas gdy bakteryjne zakażenia jelitowe w 42,2% (w 2009 roku w 45,1%). Zwraca uwagę fakt, że zapadalność na zakażenia jelitowe wirusowe była w roku 2010 niemal 3- krotnie wyższa od zapadalności na zakażenia jelitowe bakteryjne i zatrucia pokarmowe. Tabela 3. Wirusowe zakażenia jelitowe w województwie łódzkim w latach wg. czynników etiologicznych Inne wirusowe zakażenia jelitowe 2009 r. % zapadalność 2010 r. % zapadalność liczba przypadków liczba przypadków wywołane przez rotawirusy ,31 62, ,78 55,47 wywołane przez norowirusy 70 3,25 2, ,51 1,10 inne określone i nieokreślone ,44 19, ,71 16,62 Razem ,00 84, ,00 73,19 W 2010 roku do stacji sanitarnych w województwie łódzkim zgłoszono 14 przypadków zakażeń salmonelozowych pozajelitowych (w roku wcześniejszym 6 przypadków). Było to 8 przypadków posocznicy, 4 przypadki zakażeń dróg moczowych oraz po 1 przypadku ropnego zapalenia opłucnej i zapalenia trzustki. W 2010 roku zgłoszono 1 przypadek (prawdopodobny) jersiniozy pozajelitowej (rumień guzowaty), podczas gdy w roku żadnego. Nie zarejestrowano natomiast zachorowań na dur brzuszny, dury rzekome, czerwonkę bakteryjną i zakażeń jelitowych wywołanych przez Campylobacter. Ogniska zbiorowych zatruć/zakażeń pokarmowych odnotowane w 2010 roku były mniejszymi ogniskami, niż w roku Zachorowało w nich bowiem o 51% mniej osób (tj. z 316 do 152 osób), podczas gdy ogólna liczba ognisk spadła aż o ponad 32% (z 25 do 17). Mniej też osób chorych w ogniskach odnotowanych w 2010 roku było hospitalizowanych. Liczba tych osób spadła z 90 do 47. Do niemal połowy (41,1%) ognisk doszło w mieszkaniach prywatnych, zaś 2 ogniska wystąpiły w domach weselnych. Pozostałe pojedyncze ogniska odnotowano w przedszkolu, restauracji, szpitalu i zakładzie karnym.

14 12 Najczęstszym ustalonym czynnikiem etiologicznym ognisk zbiorowych zatruć/zakażeń pokarmowych były bakterie Salmonella (w 11 ogniskach), głównie Salmonella Enteritidis. Rzadziej wykrywano norowirusy i grzyby trujące. W 3 ogniskach nie udało się ustalić czynnika etiologicznego. Główną przyczyną wystąpienia ognisk były zaniedbania higieniczne w produkcji potraw i ich przechowywaniu oraz używanie do potraw jaj kurzych poddanych niewystarczającej obróbce cieplnej. Największe ognisko zgłoszone w 2010 roku wystąpiło w jednym z zakładów karnych na terenie województwa łódzkiego. W ognisku tym zachorowało 36 osób. Jako przyczynę zachorowań podejrzewano posiłek spożyty przez osadzonych w miejscu pracy wykonywanej poza zakładem karnym. W ognisku tym nie udało się ustalić czynnika etiologicznego. Choroby wieku dziecięcego W 2010 roku na terenie województwa łódzkiego w porównaniu z rokiem wcześniejszym spadła zapadalność na rejestrowane choroby wieku dziecięcego: różyczkę ponad 2-krotnie (z 12,45 do 5,99) krztusiec niespełna 2-krotnie (z 27,38 do 15,28) świnkę o 7,8% (z 7,31 do 6,74) ospę wietrzną o 2,9% (z 358,40 do 348,13) (tabela 4). Ponadto do stacji sanitarnych na terenie województwa łódzkiego zgłoszono 4 krotnie więcej przypadków ostrego porażenia wiotkiego u dzieci w wieku 0-14 lat (z 1 przypadkuzapad.0,28 do 4 przypadków-zapad.1,12). Tabela 4. Choroby wieku dziecięcego w województwie łódzkim w latach (liczba przypadków i zapadalność na 100 tys. ludności) 2009 r r. JEDNOSTKA liczba liczba CHOROBOWA zapadalność zapadalność przypadków przypadków Krztusiec , ,28 Odra 7 0,27 0 0,00 Różyczka , ,99 Ospa wietrzna , ,13 Świnka 186 7, ,74 Ostre porażenia wiotkie u dzieci w wieku 0-14 lat* 1 0,04 4 1,12 *zapadalność na 100 tys. dzieci w wieku 0-14 lat W 2010 roku nie zarejestrowano żadnego zachorowania na odrę, podczas gdy w 2009 roku odnotowano 7 przypadków, które wystąpiły u osób pochodzenia romskiego w wieku 8 miesięcy 8 lat, zamieszkałych w Łodzi nie szczepionych p/odrze. Były to zachorowania powiązane ze sobą epidemiologicznie (wspólne miejsce zamieszkania). W ramach programu eliminacji odry prowadzony jest nadzór nad przypadkami podejrzeń zachorowań na tę chorobę, w zakresie którego powinny być wykonywane badania w kierunku obecności p/ciał w klasie IgM (w 2010 roku było zgłoszone 1 podejrzenie zachorowania na odrę nie potwierdzone tym badaniem ) oraz z roku na rok utrzymywane jest na wysokim poziomie wykonawstwo szczepień p/odrze. Zapadalność na krztusiec spadła (ryc. 3) prawie 2-krotnie, przy czym 61% zarejestrowanych zachorowań stanowiły przypadki możliwe, tj. takie w których rozpoznanie postawiono na podstawie obrazu klinicznego, bez potwierdzenia laboratoryjnego. Można podejrzewać, że część zachorowań zgłoszonych jako przypadki możliwe krztuśca może być spowodowana przez pałeczki krztuśca rzekomego lub nawet inne drobnoustroje.

15 13 Wiek osób chorujących na krztusiec wzrasta. Choruje coraz więcej młodzieży i osób dorosłych, na co nie wątpliwie mają wpływ prowadzone obowiązkowe szczepienia ochronne p/krztuścowi wykonywane u dzieci w 1 2 r.ż. oraz w 6 r.ż., a także brak szczepień przypominających po 10 r.ż różyczka krztusiec ospa wietrzna świnka Ryc. 3. Choroby wieku dziecięcego w województwie łódzkim w latach (zapadalność na 100 tys. ludności) Trend spadkowy obserwuje się także w przypadku zapadalności na różyczkę. Po epidemii wyrównawczej w 2008 r., rok 2009 cechował się 10-krotnym spadkiem liczby zachorowań, który utrzymywał się również w 2010 r. (2-krotny spadek). Różyczka podlega wahaniom epidemicznym pomimo prowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych w 2 i 10 r.ż. Spośród 152 odnotowanych w 2010 roku przypadków zachorowań na różyczkę, wszystkie zostały wykazane jako przypadki możliwe, w których rozpoznanie zostało postawione na podstawie obrazu klinicznego zachorowań. W 2010 roku nieznacznie spadła zapadalność na świnkę (z 7,31 do 6,74) oraz ospę wietrzną (358,40 do 348,13) (tabela 4). W przypadku tej pierwszej choroby od roku 2006 obserwuje się niską zapadalność (ryc. 3) w związku z wprowadzeniem drugiego szczepienia p/odrze, śwince i różyczce w 10 r.ż. W ramach programu eliminacji poliomyelitis prowadzony jest nadzór nad przypadkami ostrych porażeń wiotkich u dzieci do lat 14, w ramach którego powinny być wykonywane w tych przypadkach badania w kierunku obecności wirusów nagminnego porażenia dziecięcego oraz utrzymywane jest na wysokim poziomie wykonawstwo szczepień p/poliomyelitis. W 2010 roku do stacji sanitarnych w województwie łódzkim zostały zgłoszone 4 przypadki OPW u dzieci do lat 14 (w 2009 roku był to 1 przypadek), w którym nie wykryto wirusów poliomyelitis (tabela 4). Wirusowe zapalenia wątroby W 2010 roku w porównaniu z rokiem 2009 nastąpił spadek zapadalności na wszystkie rejestrowane typy wirusowego zapalenia wątroby: na wzw typu A prawie 28-krotnie (z 3,02 do 0,11), na wzw typu B o 11,3% (z 8,21 do 7,28), na wzw typu C o 53,9% (z 11,39 do 5,24) (ryc. 4).

16 14 2,9% 1,5% 0,9% 39,6% WZW A WZW B WZW C 55,1% WZW B+C WZW inne i nieokreślone Ryc. 4. Zachorowania na różne typy WZW w 2010 roku w województwie łódzkim udział procentowy Nie zmieniły się lub nieznacznie się zmieniły liczby przypadków jednoczesnego zakażenia wirusami HBV i HCV (5 przypadków) oraz wzw innego i nieokreślonego (z 11 do 10 przypadków). W 2010 roku w województwie łódzkim zarejestrowano tylko 3 przypadki zachorowań na wzw typu A, podczas gdy w roku wcześniejszym aż 77 przypadków. Były to wówczas głównie zachorowania młodych mężczyzn uczęszczających do tych samych klubów dla osób homoseksualnych. Najprawdopodobniej do zakażeń w tej grupie dochodziło drogą kontaktów seksualnych i drogą pokarmową. Natomiast w roku 2010 wzw A rozpoznano u 2 mężczyzn i 1 kobiety w wieku lat. 1 z odnotowanych zachorowań było zachorowaniem importowanym z Egiptu. Zapadalność na wszczepienne typy wzw (B i C) spadła w 2010 roku, w porównaniu z 2009 rokiem. Wyraźny spadek zapadalności odnotowano zwłaszcza dla wzw C (o ponad 50%). W mniejszym stopniu spadła zapadalność na wzw B (o ponad 10%). Korzystnym zjawiskiem jest spadek zapadalności na wzw C poniżej zapadalności na wzw B. W okresie corocznie zapadalność na wzw C w województwie łódzkim przewyższała zapadalność na wzw B, natomiast w roku 2010 relacja ta uległa odwróceniu (ryc. 5). Większość zgłaszanych i rejestrowanych przypadków wzw B i C (ponad 90%) nadal stanowią przypadki przewlekłego wzw B i C, czyli przypadki zakażeń wirusami HBV i HCV, do których doszło przed kilkoma, a nawet kilkunastoma latami. Zakażenia wirusem HCV częściej niż zakażenia wirusem HBV ujawniają się dopiero w fazie przewlekłego zapalenia wątroby. Nie bez znaczenia jest również fakt braku profilaktyki wzw C w postaci szczepień ochronnych. Korzystnym zjawiskiem jest spadek zapadalności na ostre wzw typu B (z 0,75 do 0,43). Zapadalność ta utrzymuje się na niskim poziomie m.in. dzięki prowadzonym od 1989 roku obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciwko tej chorobie i uodpornieniu coraz większej części populacji.

17 15 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 WZW A WZW B ostre WZW B przewlekłe WZW C WZW B+C WZW inne i nieokreślone ,12 1,39 5,93 10,53 0,15 0, ,43 1,71 8,79 12,79 0,27 0, ,12 0,82 6,42 12,21 0,27 0, ,08 0,55 5,33 7,80 0,20 0, ,02 0,75 7,46 11,39 0,35 0, ,12 0,43 6,85 5,24 0,19 0,39 Ryc. 5. Wirusowe zapalenia wątroby w województwie łódzkim w latach (zapadalność na 100 tys. ludności) Gruźlica W 2010 roku w województwie łódzkim do PSSE zgłoszono 741 zachorowań na gruźlicę (współczynnik zapadalności 29,19), czyli o 59 przypadków więcej niż w roku 2009 (682 przypadki). Wzrost liczby zarejestrowanych przypadków zachorowań na gruźlicę w województwie łódzkim może wynikać z poprawy ich zgłaszalności, a także prowadzenia nadzoru przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgodnie z wprowadzoną procedurą Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi. Zapadalność na gruźlicę w województwie łódzkim w roku 2010 wzrastała wraz z wiekiem. Najwyższą zapadalność odnotowano wśród osób w wieku 65 lat i powyżej (56,05), zaś najniższą wśród dzieci w wieku 0-14 lat (1,12). Wyższą zapadalność na gruźlicę odnotowano wśród mieszkańców wsi (31,26) niż miast (28,03). Częściej na gruźlicę chorowali mężczyźni (479 zachorowań tj. 64,6% wszystkich zachorowań), niż kobiety (262 zachorowania). Tabela 5. Zachorowania na gruźlicę wg. miejsca zamieszkania, wieku i płci w województwie łódzkim w 2010 r. wiek Miasto Wsp. Wieś mężczyźni kobiety razem zap. mężczyźni kobiety razem Wsp. zap. ogółem (rubryki 4+8) , ,04 4 1, , ,62 6 3, , , , , , , , , ,05 Razem , , ,19 Wsp. zap.

18 16 Na gruźlicę częściej chorowali mężczyźni mieszkający w miastach, w wieku lata (164 przypadki 56,75%), na wsi w tej grupie wiekowej zachorowało 98 mężczyzn (51,58%) (tabela 5) Razem Miasto Wieś Ryc. 6. Zachorowania na gruźlicę wśród mężczyzn wg. miejsca zamieszkania i wieku w województwie łódzkim w roku 2010 Najwięcej zachorowań na gruźlicę wśród kobiet w 2010 roku w miastach odnotowano w przedziale wiekowym lata. Były to 63 przypadki (34,13%). Na wsi w tym przedziale wiekowym zarejestrowano tylko 16 przypadków (16,84%) Na wsiach zdecydowanie częściej na gruźlicę chorowały kobiety w wieku 65+ (46 przypadków - 48,42%) Razem Miasto Ryc. 7. Zachorowania na gruźlicę wśród kobiet wg. miejsca zamieszkania i wieku w województwie łódzkim w roku 2010 Wieś

19 17 W zakresie ogólnej zapadalności na gruźlicę, można zauważyć znaczne różnice pomiędzy powiatami w województwie łódzkim w 2010 roku (tabela 6). Najwyższe współczynniki zapadalności odnotowano w powiecie radomszczańskim (57,2), zduńskowolskim (47,36) oraz w łęczyckim (45,9), najniższe natomiast w zgierskim (16,02), skierniewickim (18,47) i kutnowskim (18,69), co nie odbiega znacznie od sytuacji rejestrowanej w roku wcześniejszym. Tabela 6. Nowo wykryte przypadki gruźlicy w 2010 roku województwie łódzkim wg. powiatów Powiat I A II B V A VB razem (liczba nowo zarej. przypadków) współczynnik zapadalnośći (na ) Bełchatowski ,89 Brzeziński ,62 Kutnowski ,69 Łaski ,38 Łęczycki ,9 Łowicki ,09 Łódź+ łódzkowschodni ,4 Opoczyński ,62 Pabianicki ,38 Pajęczański ,48 Poddębicki ,43 Piotrkowski ,03 Rawski ,74 Radomszczański ,2 Sieradzki ,23 Skierniewicki ,47 Tomaszowski ,19 Wieluński ,72 Wieruszowski ,08 Zduńskowolski ,36 Zgierski , ,19 Razem (liczba osób chorych) Współczynnik zapadalności 11,58 16,23 0,51 0,98 29,31 Legenda: I A gruźlica płuc potwierdzona bakteriologicznie II B gruźlica płuc nie potwierdzona bakteriologicznie V A gruźlica poza płucna potwierdzona bakteriologicznie V B gruźlica poza płucna nie potwierdzona bakteriologicznie

20 18 Grypa i zachorowania grypopodobne W sezonie epidemicznym 2009/2010 (od do roku) do stacji sanitarnych w województwie łódzkim zgłoszono zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę (współczynnik zapadalności 3226,5), w tym u dzieci do 14 roku życia (tj. 39,33%). Natomiast w czasie aktualnie trwającego sezonu epidemicznego 2010/2011 dotychczas (tzn. od dnia do roku) zgłoszono zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, w tym u dzieci do 14 roku życia przypadków (tj. 34,1%) (ryc. 8). Dane te pochodzą ze sprawozdań MZ-55 meldunków o zachorowaniach i podejrzeniach zachorowań na grypę, które były sporządzane przez placówki medyczne na terenie województwa łódzkiego. W związku z występowaniem na świecie zachorowań na grypę wywołaną nowym wirusem A/H1N1/ od lipca 2009 roku badania te są wykonywane również w WSSE w Łodzi. W 2009 roku u 340 mieszkańców województwa łódzkiego rozpoznano grypę wywołaną wirusem A/H1N1/v, w tym u 68 dzieci w wieku 0 14 lat. Natomiast w roku 2010 grypę wywołaną wirusem A/H1N1/v rozpoznano u 7 osób, w tym u 2 dzieci w wieku 0-14 lat. W okresie od r. do r. u 35 mieszkańców województwa łódzkiego wykryto wirusy grypy typu A, u 120 mieszkańców województwa łódzkiego wykryto wirusy grypy typu A/H1N1/v oraz u 9 osób zamieszkałych w województwie łódzkim wykryto wirusy grypy typu B. W tym też okresie odnotowano 6 zgonów osób, u których rozpoznano grypę, w tym u 5 osób - grypę wywołaną wirusem A/H1N1/v i u 1 osoby - grypę typu A. 3500, , , , , ,00 500, / / / / / / /2011(do dnia r.) Ryc. 8. Zapadalność na grypę w województwie łódzkim, w różnych sezonach epidemicznych (na 100 tys. ludności) W 2009 roku nadzór na grypą w systemie SENTINEL rozpoczęto już od lipca, było to spowodowane dużym wzrostem liczby zachorowań na grypę wywołaną wirusem A/H1N1/v. Od r. do r. pobrano do badań 164 próbki i u 4 osób wyizolowano wirus paragrypy typu 3, a u pojedynczych chorych adenowirusy, wirusy RSV, wirus grypy A i A/H1N1/v. Od r. w ramach systemu epidemiologicznego i wirusologicznego nadzoru nad grypą SENTINEL 2010/2011 w pracowni wirusologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Łodzi przebadano dotychczas (tj. do dnia r.) 58 próbek (wymaz z gardła i z nosa) z których w 1 próbce wykryto wirus paragrypy typu 1, w 13 próbkach wykryto wirusy grypy typu A/H1N1/v, w 5 próbkach wykryto wirusy typu A, w 3 próbkach wykryto wirusy grypy typu B oraz w 1 próbce wykryto wirusy RS.

21 Choroby inwazyjne 19 W 2010 roku zarejestrowano 9 przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (zapadalność 0,35), podczas gdy w roku przypadków (zapadalność 0,43). Wzrosła natomiast liczba odnotowanych przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej (z 15 (zapadalność 0,59) do 18 (zapadalność 0,71)) oraz choroby inwazyjnej wywołanej przez Haemophilus influenzae typu B (2 przypadki w 2010 roku zapadalność 0,08, 1 przypadek w 2009 roku zapadalność 0,04). Wśród 9 odnotowanych w 2010 roku przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej u 5 osób rozpoznano zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, u 3 osób posocznicę, a u 1 osoby zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i posocznicę. U wszystkich chorych wyhodowano bakterię Neisseria meningitidis: typ B w 5 przypadkach, typ C w 3 przypadkach, typ Y w 1 przypadku. Osoby chore były w wieku 5 miesięcy 87 lat (ryc. 9). 4 osoby, spośród chorych, zmarły. Była to 1 dziewczynka (5-miesięczna), u której rozpoznano posocznicę wywołaną przez Neisseria meningitidis typ B, 2 chłopców w wieku 4 i 5 lat, u których rozpoznano posocznicę wywołaną odpowiednio przez Neisseria meningitidis typ C i Neisseria meningitidis typ B oraz 87-letnia kobieta z zapaleniem opon mózgowo rdzeniowych wywołanym przez Neisseria meningitidis typ B r.ż. 5-9 r.ż r.ż r.ż r.ż. >70 r.ż. Ryc. 9. Liczba przypadków choroby meningokokowej w określonych grupach wiekowych w województwie łódzkim w 2010 roku Wśród 18 zarejestrowanych w 2010 roku przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej, u 13 osób rozpoznano zapalenie opon mózgowo rdzeniowych, u 3 posocznicę, a w 2 przypadkach zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i posocznicę. Osoby chore były w wieku 8 mies. 80 lat (ryc.10).

22 20 3 osoby chore (w wieku 39, 50, 53 lata) zmarły. U osób tych rozpoznano zapalenie opon mózgowo rdzeniowych. W 2010 roku zostały odnotowane 2 przypadki choroby inwazyjnej wywołanej przez Haemophilus influenzae typu B. Były to zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, osób nie szczepionych przeciwko tej chorobie, dziecka 5-letniego i 47-letniego mężczyzny. Obie osoby chore wyzdrowiały >70 Ryc. 10. Liczba przypadków choroby pneumokokowej w określonych grupach wiekowych w województwie łódzkim w 2010 roku Neuroinfekcje W 2010 roku zarejestrowano 15 przypadków zapalenia mózgu (zapadalność 0,59) i 124 przypadki zapalenia opon mózgowo rdzeniowych (zapadalność 4,88). Liczba odnotowanych przypadków zapalenia mózgu wzrosła w porównaniu z rokiem wcześniejszym (z 14 do 15), podobnie jak liczba przypadków zapalenia opon mózgowo rdzeniowych (ze 105 do 124). Większość zgłoszonych w 2010 roku przypadków zapalenia mózgu (80,0%) miało etiologię wirusową. Zarejestrowano 2 przypadki kleszczowego zapalenia mózgu, o 1 przypadek mniej, niż w roku Natomiast odnotowane w 2010 roku przypadki zapalenia opon mózgowo rdzeniowych miały etiologię bakteryjną (50,0%) lub wirusową. Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi bakteryjnymi były Streptococcus pneumoniae (15 przypadków) i Neisseria meningitidis (6 przypadków), rzadziej zaś inne bakterie, takie jak paciorkowce, gronkowce i bakterie Gram (-). W 5 przypadkach zapalenie opon mózgowo rdzeniowych było wywołane przez Listeria monocytogenes.

23 21 Pokąsania ludzi przez zwierzęta W 2010 roku do stacji sanitarno epidemiologicznych w województwie łódzkim zgłoszono 3498 przypadków pokąsań ludzi przez zwierzęta (współczynnik zapadalności 137,80), tzn. mniej o 176 przypadków w porównaniu z rokiem wcześniejszym (3674 przypadków pokąsań współczynnik zapadalności 144,33). Częściej natomiast lekarze chorób zakaźnych podejmowali decyzje o rozpoczynaniu szczepień przeciwko wściekliźnie u osób pokąsanych przez zwierzęta. W 2010 roku u 696 osób pokąsanych przez zwierzęta (19,9%) rozpoczęto szczepienia, a w roku 2009 u 681 osób (18,5%). Tendencja spadkowa liczby pokąsań przy jednoczesnym wzroście liczby osób szczepionych przeciwko wściekliźnie utrzymuje się na terenie województwa łódzkiego od kilku lat. Najczęstszymi sprawcami pokąsań ludzi w 2010 roku były zwierzęta domowe (3435 przypadków), głównie psy (89,8%) i koty (9,3%), rzadziej zwierzęta dzikie (63 przypadki, tj. 1,8%). Inne choroby zakaźne Spośród innych chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi zgłaszania i rejestracji wspomnieć należy o boreliozie. Rejestrowana liczba przypadków tej choroby wzrastała z roku na rok, od 2000 aż do 2010 r. (ryc. 11), co jest związane z coraz powszechniejszym wykonywaniem badań w kierunku boreliozy oraz coraz częstszym rozpoznawaniem i zgłaszaniem tej choroby przez lekarzy. W 2010 roku odnotowano 214 przypadków zachorowań na boreliozę (zapadalność 8,43), zaś w 2009 roku 347 przypadków zachorowań (zapadalność 13,63) Ryc. 11. Liczba przypadków boreliozy w województwie łódzkim w latach

24 22 W 2010 roku zarejestrowano 1 przypadek prawdopodobny tężca (zapadalność 0,04), rozpoznany na podstawie obrazu klinicznego. Było to zachorowanie 73-letniej kobiety, u której doszło do zranienia kończyny dolnej po upadku, a w konsekwencji zakażenia Clostridium tetani i zgonu. W odróżnieniu do roku 2009, rok 2010 cechuje się wzrostem liczby przypadków zachorowań na listeriozę z 4 (zapadalność 0,16) do 6 (zapadalność 0,24), a także wystąpieniem 8 przypadków malarii (zapadalność 0,32) (tabela 7). Osoby chore na malarię były w wieku 9 miesięcy 73 lata. Większość z tych przypadków to przypadki zawleczone z Azji (Indie Indonezja, Wietnam. Kambodża, Laos, Sajgon) i Afryki (Zambi, Gwinea). U 2 osób chorych po powrocie z Indii rozpoznano malarię i gorączkę Denga. Tabela 7. Wybrane choroby zakaźne w województwie łódzkim w latach Jednostka chorobowa liczba liczba zapadalność zapadalność przypadków przypadków Listerioza 4 0,16 6 0,24 Tężec ,04 Malaria ,32 Gorączka Denga ,08 Lamblioza 40 1, ,06 Róża , ,80 Borelioza , ,43 Choroba Creutzfeldta - Jakoba 2 0, Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS W 2010 roku zgłoszono 42 nowe zakażenia HIV mieszkańców województwa łódzkiego obywatelstwa polskiego. Zakażenia dotyczyły osób zamieszkałych na terenie powiatu łódzkiego 25 osób, co stanowiło 59,5% ogółu zakażonych, 3 osoby były mieszkańcami powiatu łęczyckiego, 2 osoby - powiatu łódzkiego wschodniego oraz po 1 osobie z terenu powiatów: poddębickiego, pabianickiego, tomaszowskiego, sieradzkiego, zgierskiego, wieluńskiego, łaskiego i wieruszowskiego. W 4 przypadkach nie ustalono miejsca zamieszkania. Wśród zakażonych było 34 mężczyzn (81,0%) i 8 kobiet (19,0%) (tabela 8). Najwięcej zakażonych zarejestrowano wśród osób w wieku od 20 do 39 r.ż. - łącznie 31 przypadków, co stanowiło 73,8% wszystkich nowo wykrytych zakażeń (ryc. 12) HIV 2009 HIV 2010 AIDS 2009 AIDS 2010 Ryc. 12. Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS z podziałem na grupy wiekowe w latach roku w województwie łódzkim

25 23 Tabela 8. Zakażenia HIV z podziałem na wiek i płeć w latach w województwie łódzkim 2010 rok 2009 rok Grupa wiekowa mężczyźni kobiety razem razem Brak informacji Ogółem Od kilku lat obserwuje się wzrost liczby zakażeń do których doszło drogą ryzykownych zachowań seksualnych. Na 42 ogółem zarejestrowane w 2010 roku nowe zakażenia w 31 przypadkach ryzykowne zachowania seksualne były przyczyną zakażeń HIV, w tym kontakty heteroseksualne 17 przypadków (40,5%), a homoseksualne 14 przypadków (33,3 %). Liczba zakażeń drogą kontaktów seksualnych w stosunku do roku 2009 nieznacznie wzrosła z 30 do 31 przypadków, natomiast odnotowano wyraźny wzrost liczby zakażeń drogą kontaktów heteroseksualnych z 13 do 17 przypadków (tabela 9). Tabela 9. Zakażenia HIV wg. drogi zakażenia (grupy ryzyka) w latach na terenie województwa łódzkiego Grupy ryzyka Narkomani 4 8 Homoseksualne Ryzykowne Biseksualne - 3 zachowania seksualne Heteroseksualne Biorcy krwi i tkanek Hemofilitycy - - Inni/przetoczenie krwi - - Przeszczepy tkanek - - Dziecko matki nosicielki HIV - 1 Inne - 1 Brak informacji 7 4 Ogółem W 2010 roku zgłoszono 16 przypadków zachorowań na AIDS (w 2009 roku 6 przypadków), w tym u 12 mężczyzn i u 4 kobiet (tabela 10). Zmarły 3 osoby.

26 24 Chorzy byli mieszkańcami: powiatu łódzkiego 7 osób, łęczyckiego 2 osoby i po 1 osobie z terenu powiatów: opoczyńskiego, sieradzkiego, zduńskowolskiego, tomaszowskiego, poddębickiego i kutnowskiego. 1 osoba chora była bezdomna. Osoby chore były w wieku lat (tabela 11). Chorzy zakażeni byli drogą stosowania dożylnych narkotyków 9 osób (56,3 %) oraz drogą ryzykownych kontaktów seksualnych, w tym heteroseksualnych 5 osób, a homoseksualnych 1 osoba (tabela 10). Tabela 10. Zachorowania na AIDS wg. drogi zakażenia (grupy ryzyka) w latach na terenie województwa łódzkiego Grupy ryzyka 2010 rok 2009 rok Narkomani 9 4 Ryzykowne zachowania seksualne Biorcy krwi i tkanek Homoseksualne 1 - Biseksualne - - Heteroseksualne 5 2 Hemofilitycy - - Inni/przetoczenie krwi - - Przeszczepy tkanek - - Dziecko matki nosicielki HIV - - Inne - - Brak informacji 1 - Ogółem 16 6 Tabela 11. Zachorowania na AIDS z podziałem na wiek i płeć w latach w województwie łódzkim Grupa wiekowa 2010 rok 2009 rok mężczyźni kobiety razem razem Brak informacji Ogółem We wszystkich przypadkach zachorowań podstawą rozpoznania była co najmniej 1 choroba wskazująca na AIDS. Najczęściej była to gruźlica płuc i zespół wyniszczenia w przebiegu zakażenia HIV, a w pojedyńczych przypadkach zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii, toksoplazmoza mózgu, encefalopatia, mięsak Kaposiego, chłoniak immunoblastyczny, nawracające zapalenia płuc i inne zakażenia oportunistyczne. Od początku rejestracji tj. od 1986 roku w województwie łódzkim zarejestrowano 802 przypadki zakażeń HIV, w tym u 321 narkomanów (40,0% ogółu), zaś na AIDS zachorowało 153 zakażonych, z których 66 osób zmarło.

27 25 Analiza wykonawstwa szczepień ochronnych Szczepienia przeciwko gruźlicy Ogółem przeciwko gruźlicy zaszczepiono 99,8% dzieci urodzonych w 2010 roku identycznie jak w roku ubiegłym. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) jednorazowe szczepienie BCG noworodki otrzymują w ciągu 24 godzin po urodzeniu. Odsetek dzieci nie zaszczepionych w oddziale noworodkowym w 1 dobie życia w 2010 r. wzrósł o 1,2% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Pierwszą dawką szczepionki przeciwko WZW typu B szczepione są dzieci w 1 dobie życia, następnie szczepienia są kontynuowane wg cyklu 0, 1, 6 miesięcy. W 2010 roku odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w pierwszym roku życia wynosił 88,9 %, czyli mniej niż w roku 2009r. (90, 4%). Szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi W 1 roku życia dzieci otrzymują trzy dawki szczepionki DTP w ramach szczepienia pierwotnego, zaś w 2 roku życia jedną dawkę szczepienia uzupełniającego. Dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia szczepionką DTP otrzymują szczepionkę przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającą acelularny komponent krztuśca (DTaP) lub szczepionkę DT. Dzieci w 6 roku życia otrzymują dawkę przypominającą szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającą acelularny komponent krztuśca DTaP. Szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi (szczepionką Td) są wykonywane w 14 i 19 roku życia. Szczepienie pierwotne szczepionką DTP wykonano u 60,1% dzieci urodzonych w 2010 roku. Natomiast 98,9 % dzieci urodzonych w 2009 roku otrzymało pierwotne szczepienie i dawkę i uzupełniającą szczepionki. Szczepionką acelularną przeciwko krztuścowi zaszczepiono 78,5 % dzieci w 6 roku życia, jest to o 1,3% więcej zaszczepionych niż w roku Przeciwko błonicy i tężcowi zaszczepiono 95,9% dzieci w 14 roku życia i 88,5% młodzieży w 19 roku życia. Szczepienia przeciwko poliomyelitis Szczepienia przeciwko poliomyelitis obejmują dwie dawki szczepienia pierwotnego w 1 roku życia i dawkę uzupełniającą w 2 roku życia. W 2010 roku szczepieniami przeciwko poliomyelitis objęto 60,1 % dzieci w 1 roku życia. W 2 roku życia zaszczepiono 98,9 % dzieci (szczepienie pierwotne i dawka uzupełniająca). Były to wartości zbliżone do lat ubiegłych. Dawką przypominającą w 6 roku życia zaszczepiono 78,5 % dzieci. Szczepienia przeciwko odrze oraz odrze, śwince i różyczce Pierwsza dawka szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce jest podawana dzieciom w miesiącu życia. Szczepionką potrójną zaszczepiono 83,2% dzieci w 2 roku życia, mniej o 1,1% niż w roku W roku 2010 szczepienia szczepionką potrójną były wykonywane u wszystkich dzieci w 10 roku życia, zaszczepiono 89,2 % dzieci. Szczepienia przeciwko zakażeniom wywołanym przez Haemophilus Influenzae typu B Pełen cykl szczepień przeciwko zakażeniom Haemophilus influenzae typu B rozpoczęty u dzieci w 2 miesiącu życia, powinien składać się z trzech dawek szczepienia pierwotnego, podanych w 1 roku życia oraz dawki uzupełniającej podanej w 2 roku życia. Dzieciom szczepionym od 6 do 12 miesiąca życia powinny być podane dwie dawki szczepionki w cyklu szczepień pierwotnych oraz jedna dawka uzupełniająca, po roku od podania drugiej dawki. Dzieciom powyżej 1 roku życia powinna być podana jedna dawka szczepionki. Szczepienia pierwotne przeciwko Haemophilus influenzae typu B wykonano u 60% dzieci urodzonych w 2010 roku. Natomiast 98,6% dzieci urodzonych w 2009 roku zaszczepiono pierwotną lub uzupełniającą dawką szczepionki.

28 Tabela 12 Szczepienia dzieci i młodzieży w województwie łódzkim w latach analiza procentowa Szczepienie Wiek Szczepienia do 2 roku życia i opóźnione do 3 roku życia Szczepienia dzieci starszych i młodzieży 26 Gruźlica I dawka 99,8 99,8 1 rok życia 88,9 90,4 WZW B 2 rok życia 99,9 99,8 3 rok życia 99,9 99,9 1 rok życia 60,1 62,1 Błonica, tężec, krztusiec 2 rok życia 98,9 98,0 3 rok życia 99,6 99,7 1 rok życia 60,1 62,2 Poliomyelitis 2 rok życia 98,8 97,9 3 rok życia 99,6 99,7 Haemophilus influenzae 1 rok życia 60,0 62,0 typu B 2 rok życia 98,6 98,6 Odra, świnka, różyczka 2 rok życia 83,2 84,3 3 rok życia 98,4 98,4 6 rok życia 78,5 77,2 Błonica, tężec 14 rok życia 95,9 95,5 19 rok życia 88,5 88,6 Poliomyelitis 6 rok życia 78,5 77,2 Krztusiec 6 rok życia 78,5 77,2 Odra, świnka, różyczka 10 rok życia 89,2 82,4

29 27 Wnioski: 1. W roku 2010 sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w województwie łódzkim była korzystna dla większości rejestrowanych chorób (zatrucia i zakażenia pokarmowe, choroby zakaźne wieku dziecięcego, wzw). 2. W roku 2010 podobnie jak w roku wcześniejszym na terenie województwa łódzkiego wzrosła zapadalność na gruźlicę. Chorobę tę wykrywa się głównie u osób w wieku 45 lat i powyżej, częściej u mężczyzn niż kobiet i u mieszkańców wsi niż miast. 3. W obecnie trwającym sezonie epidemicznym zachorowań na grypę (październik 2010r. kwiecień 2011r.) na terenie województwa łódzkiego, podobnie jak i na terenie całego kraju rejestrowane są zachorowania na grypę typu A/H1N1v (które wykrywane były w dużej liczbie w latach ), typu A i typu B. W okresie I II 2011r. u 120 mieszkańców województwa łódzkiego wykryto wirusy grypy typu A/H1N1v, u 35 wirusy grypy typu A, a u 9 wirusy grypy typu B. 4. Od kilku lat obserwuje się wzrost liczby zakażeń HIV, do których dochodzi drogą ryzykownych zachowań seksualnych, w tym homoseksualnych i heteroseksualnych. W roku 2010 po raz pierwszy częściej były to ryzykowne zachowania heteroseksualne niż homoseksualne. Spada natomiast liczba zakażeń HIV, do których dochodzi drogą przyjmowania narkotyków, zwłaszcza dożylnie. 5. Wykonawstwo większości obowiązkowych szczepień ochronnych na terenie województwa łódzkiego w roku 2010 było zadowalające. Niekorzystnie jednak przedstawia się wykonywanie szczepienia p/gruźlicy u noworodków w 1 dobie życia. W latach wzrastał odsetek noworodków na terenie województwa łódzkiego nie zaszczepionych p/gruźlicy w 1 dobie życia (z 5,3% z 2008 r. do 6,5% w 2009 r. i 7,7% w 2010r.). Przygotowała: Anna Guzek Kierownik Oddziału Nadzoru Epidemiologii WSSE

30 28 Ocena stanu sanitarno-higienicznego zakładówopieki zdrowotnej 1. Działalność kontrolna Placówki służby zdrowia na terenie województwa łódzkiego podlegają kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Nadzór prowadzony jest w zakresie oceny stanu sanitarno technicznego, oceny czystości bieżącej, prawidłowości procesów dezynfekcji, sterylizacji narzędzi medycznych, materiałów opatrunkowych, zaopatrzenia w wodę, ujęcia awaryjne, zagadnienia pralnictwa, gospodarki odpadami stałymi i ściekami oraz zagadnienia z zakresu żywności i żywienia. W 2010 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego Oddziałów Nadzoru Epidemiologii, Higieny Komunalnej oraz Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku przeprowadzili 5566 kontroli sanitarnych w Zakładach Opieki Zdrowotnej lecznictwa zamkniętego i otwartego (szpitalach, przychodniach publicznych i niepublicznych oraz gabinetach indywidualnej praktyki lekarskiej). W wyniku tych kontroli ze względu na niewłaściwy stan sanitarno techniczny placówek i zastrzeżenia dotyczące zabezpieczenia przeciwepidemicznego wydano 174 decyzje administracyjne oraz nałożono 9 mandatów karnych na łączną sumę 2100 PLN. Od stycznia 2010 r. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi przejął nadzór w I instancji wobec 89 placówek służby zdrowia na terenie województwa łódzkiego, w tym wobec 16 szpitali. 2. Stan techniczny i funkcjonalność pomieszczeń placówek służby zdrowia Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 213, poz. 1568) placówki opracowały programy dostosowawcze. Termin dostosowania obiektów służby zdrowia do obowiązujących wymogów zgodnie z ww. rozporządzeniem ustalono na dzień r. Niektóre placówki z uwagi na ograniczone możliwości finansowe nie prowadziły znaczących działań mających na celu poprawę warunków przestrzennych i funkcjonalności jednostek. Część deklarowała swoją działalność do r., w związku z brakiem możliwości dostosowania pomieszczeń do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia r. Podczas przeprowadzanych w 2010 r kontroli w lecznictwie zamkniętym najczęściej stwierdzano nieprawidłowości, takie jak: Brak postępowego jednokierunkowego ruchu pacjentów, narzędzi i sprzętu medycznego zwłaszcza w obrębie bloków operacyjnych, w ciągach komunikacyjnych oraz centralnych sterylizatorniach, w wyniku czego dochodzi do krzyżowania się dróg czystych i brudnych. Na salach chorych brak dostępu do łóżek z trzech stron oraz niedostosowanie ich ilości do powierzchni sal. Nieprawidłowa wentylacja na blokach operacyjnych i salach intensywnej opieki medycznej. Brak w oddziałach izolatek. Brak odpowiedniego zaplecza jak: brudowniki, pomieszczenia porządkowe i magazynki. Brak lub nieodpowiednia ilość śluz umywalkowo fartuchowych. Niewystarczające zaplecze socjalne dla pracowników.

31 29 Podczas przeprowadzonych kontroli w lecznictwie otwartym najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczące funkcjonalności, to brak: - miejsc na wózki dziecięce i inwalidzkie - bezszczelinowego połączenia ściany z podłogą - kabin higieny osobistej w poradniach ginekologiczno położniczych i urologicznych - składzików porządkowych wyposażonych w zlew i armaturę - zbyt mała powierzchnia gabinetów lekarskich i diagnostyczno zabiegowych. Niewłaściwy stan techniczny stwierdzono w niektórych kontrolowanych obiektach: Szpital Wojewódzki w Bełchatowie Oddział Ginekologiczno Położniczy, Blok Porodowy, NZOZ Pabianickie Centrum Medyczne Oddział Urologii, Laboratorium Analityczne, SPZOZ Łask Oddział Położniczo - Ginekologiczny, Oddział Noworodkowy, Laboratorium Diagnostyczne, NZOZ Tomaszowskie Centrum Zdrowia Oddział Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Urologicznej, Oddział Chirurgii Urazowo Ortopedycznej, Oddział Psychiatrii, Laboratorium Diagnostyczne, SPZOZ Pajęczno Oddział Rehabilitacji, Szpital Powiatowy Radomsko ul. Wyszyńskiego 16. Obecnie trwa postępowanie administracyjne dotyczące terminów wykonania decyzji dla w/w placówek, wydanych przez Państwową Inspekcje Sanitarną na poprawę stanu sanitarno technicznego - termin wykonania 2011 r. i 2012 r. W 2010 r. placówki służby zdrowia sukcesywnie realizowały zaplanowane działania dostosowawcze, które wpłynęły na poprawę stanu sanitarno- technicznego w tych obiektach. Wiele placówek pozyskało środki finansowe na modernizację budynków i zakup specjalistycznego wyposażenia z funduszy unijnych, m. in. SPZOZ w Wieluniu przeprowadził remont i modernizację Oddziału Chirurgii Ogólnej oraz przebudowę pomieszczeń dla Centralnej Sterylizacji. Przeprowadzono remonty i modernizacje w następujących placówkach lecznictwa zamkniętego: - Szpital Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim Oddział Położniczo Noworodkowy i Zespół Porodowy - SPZOZ w Sieradzu Oddział Rehabilitacji i Reumatologii oraz Szpitalny Oddział Ratunkowy, - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Zgierzu niektóre oddziały szpitalne i przychodnia specjalistyczna, - Wojewódzki Szpital Zespolony w Skierniewicach rozpoczęcie budowy nowego pawilonu przeznaczonego na Oddział Nefrologiczny i Stację Dializ, - Wojewódzki Specjalistyczny Szpital w Łodzi ul. Kniaziewicza 1/5 Oddział Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Pasożytniczych dla Dorosłych, Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM, Oddział Obserwacyjno Zakaźny i Chorób Wątroby, Oddział Obserwacyjno Zakaźny dla Dorosłych, Dział Diagnostyki Laboratoryjnej, Centralna Zakaźna Izba Przyjęć, Poradnia Nabytych Zaburzeń Odporności, - Wojewódzki Specjalistyczny Szpital w Łodzi ul. Pabianicka 62 Oddział Radioterapii Ogólnej, Oddział Alergologii i Interny, - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Łodzi ul. Wileńska 37 Pracownia Endoskopowa, Oddział Medycyny Płodu i Ginekologii, - Wojewódzki Specjalistyczny Szpital w Łodzi ul. Wólczańska 191 Oddział Urologii, Oddział Laryngologii, Oddział Wewnętrzny z Pododdziałem Leczenia Udaru Mózgu, - Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi Klinika Perinatologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej, Klinika Ginekologii, Rozrodczości i Terapii Płodu, Klinika Endokrynologii,

32 30 - Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 2 Łódź ul. Żeromskiego 113 Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej, Ogólnej i Onkologicznej, Oddział Chirurgii Twarzowo-Szczękowej, Klinika Urologii, - Wojewódzkie Centrum Ortopedii, Rehabilitacji i Narządu Ruchu Łódź ul. Drewnowska 75 Blok Operacyjny, Klinika Ortopedii dla Dorosłych, Klinika Rehabilitacji dla Dorosłych, - Szpital im. Babińskiego w Łodzi ul. Aleksandrowska 159 Oddział XI B, - SPZOZ Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Łodzi ul. Kopcińskiego 22 Oddział Chirurgii Czaszkowo Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej, Blok Operacyjny Okulistyczny, Oddział Chirurgii Ogólnej, Blok Operacyjny Oddziału Neurochirurgii, Oddział Intensywnej Terapii, - WZZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc w Łodzi ul. Okólna 181 zmodernizowano oddziały pawilonu C i D, - III Szpital Miejski Łódź ul. Milionowa 14 Oddział Neurologiczny z Pododdziałem Chorób Układu Pozapiramidowego i Oddziałem Udarowym, Oddział Chorób Wewnętrznych i Kardiologii. Dużym utrudnieniem podczas wykonywania prac remontowych i modernizacyjnych pomieszczeń i urządzeń w Zakładach Służby Zdrowia jest znaczny stopień wyeksploatowania budynków oraz niekorzystne rozwiązania architektoniczne (np. krzyżujące się ciągi komunikacyjne). Nadal słabymi punktami w lecznictwie zamkniętym pozostają bloki operacyjne i centralne sterylizatornie. W 2010r. kolejne placówki lecznictwa zamkniętego województwa łódzkiego zostały przekształcone w Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, są to szpitale w Kutnie i Brzezinach. W sierpniu 2010r. zakończono pierwszy etap budowy i oddano do użytku nowy budynek Szpitala Powiatowego w Radomsku przy ul. Jagiellońskiej 36 spełniający wszelkie wymogi sanitarno-techniczne rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia r. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi wydaje opinie sanitarne na sukcesywnie uruchamiane oddziały szpitalne i komórki działalności medycznej. W 2010 r. większość placówek lecznictwa otwartego dostosowała dostęp do obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych, wydzieliła pomieszczenia na magazynki porządkowe z punktami wodnymi oraz pomieszczenia do gromadzenia odpadów medycznych wyposażone w lodówki. 2.1 Oddziały położniczo noworodkowe W 25 szpitalach na terenie województwa łódzkiego znajdują się 32 oddziały położniczo noworodkowe. Oddziały działają w systemie całodobowym posiadając sale przystosowane do systemu rooming. Na oddziałach znajduje się niezbędny sprzęt służący do prawidłowego funkcjonowania, zapewniający opiekę położnicy i noworodkowi. Stan techniczny tych oddziałów nie budzi zastrzeżeń. Wszystkie oddziały podlegają wzmożonemu reżimowi sanitarnemu.

33 31 3. Zaopatrzenie w wodę i ujęcia awaryjne. Zakłady opieki zdrowotnej W zakładach opieki zdrowotnej nie stwierdzono braków wody ciepłej i zimnej. Wszystkie zakłady zaopatrywane są w wodę poprzez sieciowe wodociągi publiczne lub własne ujęcia lokalne. 52 % obiektów szpitalnych posiada możliwość korzystania z awaryjnego źródła zaopatrzenia w wodę (przełączenie na wodociąg lokalny lub publiczny, korzystanie ze zbiorników retencyjnych). Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla 73% obiektów są wodociągi publiczne, a 27 % szpitali w województwie łódzkim wykorzystuje w tym celu własne lokalne ujęcia wody. W województwie łódzkim 48 % placówek (30 obiektów szpitalnych) nie posiada awaryjnych źródeł zaopatrzenia w wodę. Na 45 obiektów korzystających z wodociągów publicznych 27 nie ma możliwości korzystania z awaryjnych ujęć wody. W Łodzi 18 na 27 obiektów szpitalnych korzystających z wodociągu publicznego 67%, nie posiada awaryjnego źródła zasilania w wodę (studni lub zbiorników retencyjnych). Natomiast wśród obiektów szpitalnych, gdzie głównym źródłem zaopatrzenia jest własne ujęcie, awaryjnego zaopatrzenia w wodę nie posiada 1 placówka Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi-Łagiewnikach. Na przestrzeni lat sytuacja w tym zakresie nie ulegała poprawie ponieważ przepisy prawne pozwalały na przesunięcie terminów realizacji m.in. w zakresie zabezpieczenia w awaryjne źródło zaopatrzenia w wodę (studnie głębinowe). Ostatnie rozporządzenie Ministra Zdrowia cytowane poniżej spowodowało, iż Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi zobowiązany został do opiniowania przesłanych przez dyrekcje ZOZ-ów z terenu województwa łódzkiego programów dostosowawczych, w których między innymi uwzględniano dostosowanie się jednostek opieki zdrowotnej do wymagań określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 10 listopada 2006r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz z późn. zm.) w zakresie zabezpieczenia obiektów w awaryjne źródło wody. Z ujęć lokalnych jako głównego źródła zaopatrzenia w wodę korzystają szpitale: Szpital Wojewódzki im. J. Pawła II w Bełchatowie, NZOZ Procardia ul. Czapliniecka 123 w Bełchatowie, Powiatowe Centrum Zdrowia Sp. z o.o., w Brzezinach, SP ZOZ Szpital w Kutnie, ZOZ Szpital w Łowiczu (z Oddziałem Rehabilitacji w Stanisławowie), Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi- Łagiewnikach, Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie, Centralny Szpital Kliniczny ul. Czechosłowacka 8/10 w Łodzi wraz z Instytutem Stomatologii przy ul. Pomorska 251 w Łodzi, NZOZ Pabianickie Centrum Medyczne w Pabianicach (do czerwca 2010r.), Samodzielny Szpital Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Rakowska, Szpital SP ZOZ w Poddębicach, SP ZOZ Szpital w Sieradzu, ul. Armii Krajowej z oddziałem Opieki Długoterminowej i Hospicyjnej w Sieradzu ul. Nenckiego, Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Warcie pow. sieradzki, SP ZOZ Szpital w Wieluniu.

34 32 Spośród w/wym. ujęć lokalnych stanowiących podstawowe źródło zaopatrzenia szpitali jakość wody kwestionowano tylko w ujęciu WZZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie ul. Szpitalna 5 - przekroczenie zawartości żelaza i manganu. Pabianickie Centrum Medyczne zamknęło ujęcie lokalne ze względu na przekroczenie zawartości żelaza. W szpitalach, w których głównym źródłem zaopatrzenia w wodę jest sieć publiczna nie kwestionowano jakości wody. Jakość wody w 6 (57%) ujęciach awaryjnych wodociągach lokalnych szpitalnych jest właściwa. Odchylenie od wymaganego składu fizyko-chemicznego stwierdzono w wodzie ze studni awaryjnych dla: Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Biegańskiego w Łodzi, ul. Kniaziewicza 1/5 przekroczenie zawartości Fe, Mn, Szpitala Powiatowego w Radomsku, ul. Prymasa Wyszyńskiego przekroczenie zawartości Fe, Oddziału w Pławnie Szpitala Powiatowego w Radomsku - przekroczenie ogólnej liczby mikroorganizmów 1ml w 22 C po 72h, bakterie grupy coli, Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Skierniewicach przekroczenie zawartości Fe, Mn, mętności, Tomaszowskiego Centrum Zdrowia w Tomaszowie Maz. przekroczenie zawartości Mn, Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Zgierzu przekroczenie zawartości Fe, Mn. Na terenie województwa łódzkiego oprócz szpitali funkcjonują: - 15 zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, - 2 zakłady opieki hospicyjnej w Łodzi. Wszystkie korzystają z wody z sieci wodociągów publicznych, za wyjątkiem: SPZOZ dla Dzieci ze Schorzeniami Dróg Oddechowych i Zespołami Nerwicowymi w Rafałówce pow. sieradzki oraz NZOL-u w Jedliczach-Grotnikach pow. zgierski, które posiadają własne ujęcia wody. Woda spełniała wymagania rozporządzenia MZ. Nadzór nad instalacjami ciepłej wody w zakresie Legionella sp. W 2010 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. łódzkiego monitorowała instalacje ciepłej wody w szpitalach w aspekcie przeciwdziałania zagrożeniom zdrowia powodowanym bakteriami Legionella sp. W 2010 r. w 53 obiektach szpitalnych na terenie woj. łódzkiego przeprowadzono w ramach nadzoru badanie ciepłej wody użytkowej na obecność pałeczek Legionella sp. W szpitalu w Pajęcznie z uwagi na nieobecność Legionella sp. w 2 kolejnych latach w 2010 r. odstąpiono od badania. W pozostałych 8 obiektach umieszczone w ewidencji jako stacjonarne NZOZ-y na terenie woj. łódzkiego w 2010 r. nie były badane w kierunku Legionella sp. ponieważ nie były ujęte w harmonogramach do badań na 2010r. Obiekty te przekształciły się w szpitalne w ciągu bieżącego roku. Wszystkie w/w obiekty będą przebadane w 2011 r. Na 53 przebadanych szpitali (153 oddziały), w 24 szpitalach (47 oddziałów) stwierdzono skolonizowanie Legionella sp. instalacji ciepłej wody użytkowej. W przypadku stwierdzenia skolonizowania sieci pałeczkami Legionella sp. PWIS i PPIS zobowiązywali w drodze decyzji administracyjnych (25 decyzji) dyrekcje szpitali do doprowadzenia wody ciepłej do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Uzyskano poprawę w 22 szpitalach.

35 33 Liczba nadzorowanych szpitali na terenie poszczególnych powiatów woj. łódzkiego oraz liczba szpitali, w których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej liczby Legionella sp. w latach Procentowy rozkład wyników badań Legionella sp. w latach w przebadanych szpitalach na terenie woj. łódzkiego przedstawiają wykresy: Monitoring instalacji wody ciepłej pozwolił stwierdzić, iż bardzo wysokie stężenie powyżej jtk/100 ml wystąpiło tylko w 1 szpitalu Powiatowym Centrum Medycznym w Pabianicach. Zakłady lecznictwa ambulatoryjnego ( publiczne i niepubliczne ) Poradnie publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz gabinety prywatne zaopatrywane są głównie w wodę z wodociągów publicznych, nieliczne z własnych ujęć lokalnych. W 2010 r. nie notowano przekroczeń wskaźników w wodzie zaopatrującej w/wym. placówki.

36 34 4. Dezynfekcja Dezynfekcja w podległych placówkach służby zdrowia w województwie łódzkim w 2010 r. We wszystkich podległych placówkach służby zdrowia stosowane są środki dezynfekcyjne zgodnie z ustawą o wyrobach medycznych i produktach biobójczych zarejestrowane w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Placówki posiadają karty charakterystyki stosowanych środków dezynfekcyjnych. Procesy dezynfekcji prowadzone są zgodnie z obowiązującymi procedurami. Zakłady Opieki Zdrowotnej posiadają opracowane procedury dotyczące przygotowywania i przechowywania roztworów środków dezynfekcyjnych jak i stężonych preparatów. Stosowane środki dobierane są właściwie (spektrum działania, czas, zastosowanie). Pojemniki na roztwory użytkowe są stabilne, z sitem i pokrywą. Pojemność ich jest odpowiednia do ilości dezynfekowanych narzędzi. Są one oznakowane zawierają nazwę środka, datę przygotowania, podpis osoby przygotowującej. Stężone preparaty przygotowywane są zgodnie z wymogami BHP. Personel przeprowadzający dezynfekcję ściśle przestrzega określonych procedur, które w formie pisemnej znajdują się w każdej placówce. Najczęściej stosowane środki: 1 do dezynfekcji narzędzi: Sekusept pulver, Tiutol, Cidex, Pera Med., Sekusept forte, Stabimed, Ultradesmid 2. do dezynfekcji powierzchni: Javel, Presept, Incidin Plus, Mikrozid, Medicarine, Desam, Savoprim 3. do dezynfekcji rąk: AHD 2000, Spitaderm, Skinmansoft, Esept, Etaproben. W podległych placówkach służby zdrowia nie stwierdzono braków w zaopatrzeniu w środki dezynfekcyjne. Zaopatrzenie w preparaty dezynfekcyjne odbywa się na drodze przetargów. 5. Sterylizacja W województwie łódzkim sterylizacja narzędzi, materiałów opatrunkowych, bielizny odbywa się w autoklawach (para wodna pod zwiększonym ciśnieniem). Sterylizacja odbywa się na miejscu w placówce lub podpisywane są umowy na świadczenia usług sterylizacyjnych z innymi podmiotami. Na terenie województwa znajduje się 45 szpitali, z których 5 szpitali posiada sterylizatornie zorganizowane zgodnie z obowiązującymi wymogami Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz ). Są to: - Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, - Instytut Stomatologii w Łodzi, - NZOZ Kutnowski Szpital Samorządowy, - Wojewódzki szpital w Bełchatowie, - SPZOZ w Sieradzu. Sterylizatornie te zorganizowane są z podziałem na strefy brudną, czystą i sterylną. W sterylizatorni wykonywane są wszystkie czynności związane z przygotowaniem sprzętu wielokrotnego użytku jak: - dezynfekcja i mycie w automatycznych urządzeniach,

37 35 - sortowanie, - pakowanie - do sterylizacji materiał pakowany jest w papier sterylizacyjny składający się z włókien celulozowych, w opakowania papierowo foliowe (torebki, rękawy), opakowania Tyvek folia przeznaczone do sterylizacji niskotemperaturowej, głównie plazmowej. Opakowania zawierają test chemiczny świadczący o tym czy pakiet jest przed czy po sterylizacji. Na każdym opakowaniu umieszczana jest data sterylizacji i data ważności, - sterylizacja - Sterylizatornie szpitalne wyposażone są w sterylizatory parowo-próżniowe. Większość sterylizatorni posiada także sterylizatory do sterylizacji niskotemperaturowej: sterylizacji tlenkiem etylenu, formaldehydem lub plazmą, - przechowywanie w przeznaczonym do tego magazynie - Sprzęt po sterylizacji do momentu wydania przechowuje się w magazynach tzw. sterylnych. W żadnym szpitalu nie ma magazynu do przechowywania materiału sterylnego, w którym byłyby monitorowane warunki temperatury i wilgotności. W większości tzw. sterylizatorni nie ma możliwości przechowywania sterylnego materiału. Wysterylizowany materiał wydawany jest od razu po procesach sterylizacji na oddziały i bloki operacyjne. W pozostałych szpitalach sprzęt do sterylizacji przygotowywany jest na oddziałach szpitalnych, natomiast proces sterylizacji odbywa się w tak zwanej Centralnej sterylizatorni. Są to punkty sterylizacyjne lub miejsca, w których znajdują się aparaty do sterylizacji. W nielicznych szpitalach przygotowywanie i sterylizacja narzędzi odbywa się także w różnych miejscach szpitala, szczególnie w sterylizatorach znajdujących się przy blokach operacyjnych. Oprócz sterylizatorni zorganizowanych w szpitalach na terenie województwa łódzkiego znajduje się Centralna Sterylizatornia Toruńskich Zakładów Opatrunkowych zorganizowana poza placówką służby zdrowia. Placówka ta świadczy usługi w zakresie sterylizacji lub usługi w pełnym zakresie (dezynfekcja, mycie, pakowanie, sterylizacja). Jako jedyna posiada magazyn do przechowywania materiału sterylnego z pełnym monitoringiem temperatury i wilgotności. Sterylizatornia ta posiada od 2007r. certyfikat ISO, świadczy ona usługi na zasadzie umowa zlecenie. Z usług tej sterylizatorni korzystają Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Kopernika, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. Wł. Biegańskiego, Szpital Dermatologiczny, Szpital im. Madurowicza i Szpital im. L. Rydygiera oraz placówki lecznictwa otwartego, w większości gabinety indywidualnej praktyki lekarskiej. W placówkach lecznictwa otwartego sterylizacja przeprowadzana jest głównie w autoklawach parowych znajdujących się w Gabinetach Zabiegowych. W związku ze zmianą wytycznych dotyczących sterylizacji coraz częściej w placówkach procesy dezynfekcji, mycia, pakowania i sterylizacji narzędzi wykonywane są w oddzielnym pomieszczeniu z zachowaniem ruchu jednokierunkowego. Część przychodni posiada umowy na sterylizację. W Gabinetach Indywidualnej Praktyki Lekarskiej sterylizacja wykonywana jest na miejscu w autoklawach znajdujących się w gabinetach lub w wydzielonym aneksie, rzadziej w pomieszczeniu przeznaczonym wyłącznie do tego celu. Tylko nieliczne gabinety zawarły umowę na wykonanie usług sterylizacji. W trakcie kontroli sanitarnych przeprowadzonych w placówkach medycznych na terenie województwa łódzkiego w 2010 r. najczęściej stwierdzono następujące zastrzeżenia do sposobu przeprowadzenia sterylizacji: wskaźniki chemiczne nie były umieszczane we wszystkich pakietach brak oznaczeń sterylnych pakietów datą sterylizacji zbyt duża ilość narzędzi w jednym pakiecie brak archiwizacji wyników kontroli sterylizacji.

38 36 6. Badania w kierunku jałowości i czystości mikrobiologicznej Próby do badań w kierunku czystości mikrobiologicznej pobierane były tylko w trakcie dochodzeń epidemiologicznych przeprowadzanych w zakładach opieki zdrowotnej. W 2010 r. pobrano 91 wymazów bakteriologicznych w kierunku czystości mikrobiologicznej, z których zakwestionowano 17. W związku z tym podjęto działania w zakresie zapobiegania zagrożeniom epidemiologicznym zgodnie z opracowanymi procedurami. 7. Pralnictwo Stacjonarne zakłady opieki zdrowotnej powierzają pranie bielizny firmom specjalistycznym. Tylko w szpitalu w Poddębicach jest własna pralnia szpitalna. Na miejscu w szpitalach znajdują się brudowniki i magazyny bielizny czystej. Transport zabezpiecza firma piorąca. Powiatowe stacje sanitarno epidemiologiczne wymieniają między sobą informacje z kontroli obiektów pralniczych nie występujących na nadzorowanym terenie. Na terenie województwa znajduje się 5 pralni z barierą higieniczną: przy Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi ul. Rzgowska 281/289 dzierżawiona przez firmę Dozorbud z Legnicy, PPHU ATU SERVICE Andrespol ul. Urocza 1 pralnia w Łodzi ul. 3-Maja 64/66, pralnia komercyjna piorąca bieliznę szpitalną. Posiada opinię PPIS w Łodzi, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych Pralnia CITONET, ul. Świętojańska 5/9 w Łodzi, ZUH Domex s.c. Tetmajera 2/12 pralnia w Łodzi ul. Broniewskiego 62, przy szpitalu w Poddębicach, jako integralna część szpitala - oddana do użytku w styczniu 2010 r. Firma Grek RTC S.A. w Zgierzu ul. 3-Maja 10 dzierżawi pomieszczenia pralni w Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi, ul. Okólna 181, jak również WZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc w Tuszynie, ul. Szpitalna. W pralniach stan sanitarno-techniczny oceniono jako dobry; drogi bielizny brudnej i czystej nie krzyżują się. Szpitale, które nie posiadają pralni w swojej strukturze i nie piorą w pralniach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego korzystają z pralni na terenie kraju. Powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne z terenu województwa łódzkiego zbierają informacje dot. oceny stanu sanitarnego z PSSE w kraju, na terenie których zlokalizowane są w/wym. pralnie. W zakładach służby zdrowia pranie i dezynfekowanie bielizny odbywa się zgodnie z ustalonymi zasadami za pomocą środków dopuszczonych do obrotu. Często są to środki piorąco-dezynfekujące. Pranie bielizny z zakładów lecznictwa otwartego odbywa się w pralniach usługowych, bądź we własnym zakresie (w wypadku małych gabinetów lekarskich). 8. Gospodarka odpadami stałymi Kontrole sanitarne z zakresu gospodarki odpadami medycznymi w zakładach opieki zdrowotnej obejmowały następujące zagadnienia: rodzaj i ilość wytwarzanych odpadów medycznych z podziałem na kody zgodnie z w/w rozporządzeniem,

39 37 posiadanie przez wytwórcę zgody starosty/prezydenta na wytwarzanie odpadów, oraz sprawdzenie czy: - opracowano procedurę postępowania z odpadami, - spełnione są warunki przechowywania odpadów, - podpisana została umowa na odbiór odpadów, - Urząd Marszałkowski informowany jest o ilości odpadów wytworzonych w poprzednim roku, - częstotliwość odbierania odpadów medycznych jest prawidłowa. Najczęściej stwierdzone nieprawidłowości podczas kontroli w 2010r. to: niewłaściwe magazynowanie odpadów medycznych, brak wydzielonego miejsca do mycia i dezynfekcji środków transportu wewnętrznego odpadów oraz pojemników wielokrotnego użycia, niepełna dokumentacja dot. gospodarowania odpadami medycznymi. Na stwierdzone nieprawidłowości PPIS wydawali doraźne zalecenia lub wydawali decyzje administracyjne. W stacjonarnych zakładach opieki zdrowotnej obowiązuje 6 decyzji administracyjnych dot. głównie: dostosowania pomieszczenia magazynowego do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia oraz wydzielenia pomieszczenia do mycia i dezynfekcji wewnątrzzakładowych środków transportu odpadów. W pozostałych obiektach służby zdrowia obowiązuje 6 decyzji administracyjnych dot. gospodarki odpadami medycznymi. W wyniku decyzji administracyjnych wydanych w latach wcześniejszych oddano do użytku w 2010 r. nowe pomieszczenia do magazynowania odpadów medycznych lub wyremontowano już funkcjonujące. Dotyczyło to szpitali: Powiatowe Centrum Zdrowia Sp. z o.o., w Brzezinach, ul. M. Curie- Skłodowskiej 6, ZOZ w Łowiczu, ul. Ułańska 28, SPZOZ w Poddębicach, ul. Mickiewicza 16, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi, ul. Wólczańska 191/195, SPZOZ Szpital Kliniczny im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, II Szpital Miejski im. Dr L. Rydygiera w Łodzi, ul. Sterlinga 13, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w Łodzi, ul. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus, NZOZ Centrum Medyczne WSInf w Głownie, ul. Wojska Polskiego 32/34, pow. zgierski. Wytwarzane odpady medyczne ze wszystkich szpitali na terenie woj. łódzkiego odbierane są przez wyspecjalizowane firmy i poddawane unieszkodliwianiu poprzez spalanie, a odczynniki innymi metodami fizyko-chemicznymi. Wg. danych ankietowych na terenie woj. łódzkiego wytwarzanych jest rocznie ok ,794 Mg/rok odpadów w tym: 1. komunalnych 9930,060Mg 2. medycznych niebezpiecznych 2137,330 Mg - odpadów zakaźnych 2111,175 Mg - odpadów niezakaźnych 26,153 Mg 3. Medycznych innych niż niebezpieczne 208,404 Mg.

40 38 Na terenie województwa łódzkiego funkcjonują 2 zakłady utylizacji odpadów medycznych - Zakład Termicznej Utylizacji Odpadów Medycznych i Weterynaryjnych ECO ABC w Bełchatowie ul. Przemysłowa 7, posiadający decyzję Wojewody Łódzkiego w sprawie pozwolenia zintegrowanego na prowadzenie instalacji do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (ważna do 23 maja 2017r.) oraz ECO-TOP w Łodzi, ul. Mińska 2 z siedzibą w Rzeszowie posiadający decyzję Wojewody Łódzkiego (ważna do 2018r.). 9. Bloki żywienia w szpitalach. W roku 2010 zarejestrowano 59 bloków żywienia (w tym w 33 żywienie w systemie cateringowym), zatwierdzono - 8 zakładów (w tym 4 w systemie cateringowym). Skontrolowano 54 (w tym 30 w systemie cateringowym), przeprowadzono 105 kontroli sanitarnych (w tym 43 w systemie cateringowym). Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 43 zakłady, które były zgodne z wymaganiami. Kuchni niemowlęcych zewidencjonowano - 17, wszystkie skontrolowano, przeprowadzono 25 kontroli sanitarnych. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 12 obiektów jako zgodne z wymaganiami. W szpitalach, w których prowadzony jest pełny catering, wyporcjowane posiłki dostarczane są w naczyniach jednorazowego użytku przez firmy cateringowe np.: - firmę GREK RTC w Zgierzu, ul. Piątkowska 83 R (produkcja odbywa się w Zgierzu, ul. Piątkowska 83 R) - posiłki dostarczane do Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Biegańskiego w Łodzi, ul. Kniaziewicza 1/5 (od r. posiłki do ww. szpitala przygotowywane są przez firmę SOPRA Ksawerów, ul. Szkolna 14, w kuchni WSS w Zgierzu, ul. Parzęczewska 35), - firmę GOMI s. c. Zbigniew Górka, Katarzyna Górka, Poniatowa, ul. Modrzewiowa 4 (produkcja odbywa się w kuchni Szpitala Miejskiego w Łodzi, ul. Pieniny 30) - posiłki dostarczane do Szpitala IV im. H. Jordana w Łodzi, ul. Przyrodnicza 7/9 (od r. posiłki do ww. szpitala przygotowywane są przez firmę Gastro Serwis Sp. z o.o. w kuchni III Miejskiego Szpitala im. dr Jonschera w Łodzi, ul. Milionowa 14), - firmę Serenissima Polska Sp. z o.o. (produkcja odbywa się w stołówce studenckiej Politechniki Łódzkiej w Łodzi Al. Politechniki) - posiłki dostarczane są do: 1) Centralnego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Czechosłowacka 8/10, 2) Szpitala Dermatologicznego w Łodzi, ul. Krzemieniecka 5, 3) Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. M. Madurowicza - Samodzielnego Publicznego ZOZ w Łodzi, ul. Wileńska 37. Firma cateringowa GREK RTC w Zgierzu, ul. Piątkowska 83 R (produkcja odbywa się w Zgierzu, ul. Piątkowska 83 R) dostarcza posiłki w termosach do rozdzielni posiłków m.in.: - Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 1 im. Barlickiego w Łodzi, ul. Kopcińskiego 22, - Szpitala Zakonu Bonifratrów św. Jana Bożego w Łodzi, ul. Kosynierów Gdyńskich 61, - Specjalistycznego Szpitala Gruźlicy, Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie, ul. Szpitalna5 - Wojewódzkiego Specjalistycznego ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji Łódź ul. Okólna 181, - Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Skierniewicach, ul. Sobieskiego 4.

41 39 Firma cateringowa DGP DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o. ul. Najświętszej Marii Panny 5 E, Legnica (produkcja odbywa się w kuchni Szpitala Powiatowego w Radomsku, ul. Prymasa Wyszyńskiego) dostarcza posiłki w termosach do kuchenek oddziałowych ww. szpitala oraz rozdzielni posiłków m.in.: - Zakładu Obserwacyjno-Opiekuńczego w Radomsku, ul. Komuny Paryskiej 5, - Oddziału Obserwacyjno-Zakaźnego i Oddziału Chorób Płuc w Pławnie, ul. Radomszczańska 19. W Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Pabianicach ul. J.Pawła II 68 działalność gastronomiczną prowadzi firma ISS Facility Services Sp.z o.o. z Warszawy, ul. Jordanowska 2 A. Posiłki dla pacjentów przygotowywane były przez powyższą firmę w kuchni centralnej szpitala i przewożone na poszczególne oddziały wózkami bemarowymi lub przy specjalnych dietach w opakowaniach termoizolacyjnych. W Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Zgierzu, ul. Parzęczewska 35 usługi gastronomiczne w wydzierżawionych pomieszczeniach prowadzi firma GASTRO Serwis Sp. z o.o. Ksawerów k. Łodzi, ul. Szkolna 14 Oddział w Zgierzu ul. Parzęczewska 35. W wydzierżawionej kuchni produkowane są posiłki od surowca do gotowej potrawy i dostarczane są w termosach również do SP ZOZ w Zduńskiej Woli, ul. Królewska 29. Do Szpitala NZOZ Tomaszowskie Centrum Zdrowia, Tomaszów Mazowiecki, ul. Jana Pawła II 35 i ul. Niska 14 posiłki dowożone są w termosach specjalistycznymi środkami transportu przez Firmę P.P.H.U. KAPRYS PENSJONAT WILLA ROSA, Włodzimierzów ul. Ks. Kard. Wyszyńskiego 23 z siedzibą w Sulejowie. Podczas kontroli w blokach żywienia zwracano uwagę na warunki transportu i przechowywania surowców i posiłków, pochodzenie i znakowanie żywności, prawidłowość prowadzonych procesów technologicznych, transport posiłków na poszczególne oddziały szpitalne do kuchenek oddziałowych, prawidłowość mycia i dezynfekcji sprzętu produkcyjnego oraz naczyń stołowych, sposób gromadzenia i usuwania odpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych, oceniano stopień wdrożenia zasad GHP/GMP i systemu HACCP oraz dokumentację w ww. zakresie. Dokonywano weryfikacji temperatury w urządzeniach chłodniczych przy użyciu wzorcowanych termometrów. W roku sprawozdawczym w blokach żywienia nałożono 1 mandat karny na kwotę 500,00 zł za nieprawidłowe warunki dostarczania posiłków z miejsca produkcji do odbiorcy zewnętrznego. Wydano 15 decyzji administracyjnych, w tym 1 w systemie cateringowym dot.: - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno technicznego pomieszczeń produkcyjnych i sanitarnych, rozdzielni posiłków oraz kuchenek oddziałowych, - wymiany zniszczonych i uszkodzonych urządzeń oraz sprzętu produkcyjnego, - zapewnienia właściwej funkcjonalności pomieszczeń bloku żywienia, - opracowania, wdrożenia i przestrzegania zasad systemu HACCP. W 2010 r. zostały wykonane obowiązki określone w 4 decyzjach administracyjnych, natomiast termin wykonania 10 decyzji wyznaczono na rok 2011 oraz 1 na 2013 r.

42 40 W związku z podejrzeniem zatrucia pokarmowego objęto nadzorem Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Czechosłowacka 8/10. W wyniku dochodzenia epidemiologicznego ustalono i potwierdzono laboratoryjnie czynniki etiologiczne norowirusy. W roku 2010 w blokach żywienia nie pobierano próbek żywności do badań laboratoryjnych. W kuchenkach niemowlęcych w 2010r. nie wydawano decyzji administracyjnych, nie stosowano karania mandatowego i nie pobierano próbek do badań laboratoryjnych. W czasie kontroli w kuchenkach niemowlęcych szczególną uwagę zwrócono na warunki sanitarno-higieniczne podczas przygotowywania mieszanek mlecznych, prawidłowość pobierania, oznakowania i przechowywania próbek kontrolnych, procesy mycia i dezynfekcji sprzętu stosowanego w kuchni mlecznej oraz monitorowanie parametrów termicznych procesów. W wyniku działań kontrolnych nie stwierdzono uchybień sanitarnohigienicznych w kuchenkach niemowlęcych. W większości oddziałów niemowlęcych mieszanki przygotowywane są bezpośrednio przed spożyciem zgodnie z instrukcją Instytutu Matki i Dziecka Żywienie niemowląt w placówkach służby zdrowia. W 2010 roku zarejestrowano 2 sanatoria: - Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej dla Dzieci ze Schorzeniami Dróg Oddechowych i Zespołami Nerwicowymi w Rafałówce pow. Sieradz, - Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej dla Dzieci z Chorobami Dróg Oddechowych, Zaburzeniami Nerwowymi, Wadami Postawy i Wadami Wymowy w Sokolnikach, ul. Sczanieckiej 2/12. Skontrolowano 1 obiekt, który na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono jako zgodny z wymaganiami. W obu placówkach wdrożono zasady GHP/GMP oraz system HACCP. Ogółem oceniono 29 jadłospisów (w systemie cateringowym 16), w tym 12 uznano za nieprawidłowe (w systemie cateringowym 9), z uwagi na brak w posiłkach dodatku warzyw lub owoców. 10. Prosektoria Na terenie województwa łódzkiego 21 szpitali (40%) posiada prosektoria wyposażone w chłodnie, gdzie wykonywane są sekcje zwłok. W 13 obiektach szpitalnych znajdują się chłodnie do czasowego przechowywania zwłok. W 18 szpitalach, które nie posiadają miejsc do przechowywania zwłok (prosektorium lub chłodnia) zwłoki odbierane są na telefon przez firmy pogrzebowe, które umieszczają je w swoich chłodniach. Ponadto sekcje zwłok wykonywane są w 4 innych zakładach będących poza strukturą szpitali: - Zakładzie Medycyny Sądowej, ul. Sędziowska w Łodzi, - Przedsiębiorstwie Usług Komunalnych Klepsydra w Łodzi ul. Solec, - Katedra Patomorfologii, ul. Czechosłowacka w Łodzi, - Zakład Usług Renowacyjno-Konserwatorskich i Pogrzebowych Ars w Skierniewicach, ul. Rynek 1 prosektorium ul. Strobowska 19. W/w obiekty są w dobrym stanie technicznym i spełniają wymogi sanitarno-higieniczne. Prosektoria i inne miejsca do przechowywania zwłok były kontrolowane w ramach kontroli kompleksowych szpitali, jako jeden z elementów zaplecza szpitalnego. W związku z niewłaściwym stanem sanitarno-technicznym obowiązują nadal decyzje administracyjne w obiektach: - Szpital Wojewódzki w Bełchatowie prosektorium,

43 41 - Szpital Powiatowy w Radomsku decyzja na wydzielenie pomieszczenia pro morte, - Szpital Powiatowy w Wieluniu obowiązuje decyzja wydana przez Państwową Inspekcję Pracy. Nie stwierdzono niewłaściwego postępowania ze zwłokami sprawdzano między innymi również posiadanie procedur postępowania ze zwłokami. Wszystkie chłodnie w kontrolowanych zakładach były sprawne. Nie stwierdzono przechowywania zwłok poza komorami chłodniczymi. Nie stwierdzono nieprawidłowości w gospodarce odpadami medycznymi w zakładach patomorfologii. 11. Gospodarka ściekowa. Ścieki ze szpitali woj. łódzkiego odprowadzane są do kanalizacji miejskiej. Tylko ścieki z WZZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie odprowadzane są do własnej oczyszczalni ścieków, a następnie są dezynfekowane. Na terenie województwa łódzkiego obowiązek dezynfekcji ścieków wymagany jest w 9 szpitalach, które posiadają oddziały zakaźne oraz w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi. Na terenie woj. łódzkiego zlokalizowany jest tylko 1 szpital zakaźny w Łodzi im. Biegańskiego. W 1 przypadku Szpitala Wojewódzkiego w Bełchatowie stwierdzono nieprawidłowości w gospodarce ściekowej tj. brak dezynfekcji ścieków z oddziału zakaźnego oraz zły stan sanitarno-porządkowy w pomieszczeniu oczyszczalni, w wyniku którego zastosowano karanie mandatowe w wysokości 200 zł. Ścieki z zakładów lecznictwa otwartego odprowadzane są do kanalizacji miejskiej lub zbiorników bezodpływowych. Tylko z NZOZ Clinica w Gruszczycach, gm. Błaszki pow. sieradzki ścieki odprowadzane są do własnej biologicznej oczyszczalni ścieków. 12. Porządek, czystość i estetyka otoczenia Tereny wokół budynków zakładów opieki zdrowotnej są estetycznie zagospodarowane, utrzymywane w czystości i porządku. Ciągi piesze i komunikacyjne utwardzone. Dojścia i dojazdy do placówek służby zdrowia są przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Nie stosowano karania mandatowego za zły stan sanitarno-porządkowy. Drobne uchybienia usuwane były na bieżąco. 13. Ocena działalności Zespołów ds. Zakażeń Szpitalnych We wszystkich zakładach opieki zdrowotnej, w których udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne powołane są Zespoły ds. Zakażeń Zakładowych zgodnie z Ustawą z dnia r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570). Do zadań ww. zespołów należy stałe nadzorowanie sytuacji epidemiologicznej w szpitalach, opracowywanie i przestrzeganie procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami zakładowymi, zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu zakażeń, analizowanie występujących zakażeń zakładowych, opracowywanie raportów o występowaniu zakażeń zakładowych oraz szkolenia personelu w zakresie zasad, praktyki i metod kontroli zakażeń zakładowych. Wszystkie placówki, w których udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów występowania tych zakażeń (Dz. U. Nr 54 poz. 484 z 2004r.) prowadzą rejestry zakażeń zakładowych. Rejestracja zakażeń odbywała się w większości metodą bierną, co jest traktowane jako pierwszy etap przed wdrożeniem metody czynnej.

44 Podsumowanie: 42 Na podstawie analizy stanu sanitarnego obiektów służby zdrowia w 2010 r. można wykazać, że stopniowo ulega on poprawie głównie ze względu na potrzebę przystosowania placówek do wymogów sanitarno technicznych, które są określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 213, poz.1568.). Zakłady Opieki Zdrowotnej posiadają pozytywnie zaopiniowane programy dostosowawcze, z których planują się wywiązać do dnia r. Narzędzia i materiały medyczne sterylizowane są parą wodną pod zwiększonym ciśnieniem. Zwiększyła się ilość autoklawów parowych służących do sterylizacji narzędzi i materiałów medycznych. We wszystkich aparatach kontrole skuteczności sterylizacji prowadzone są prawidłowo. W województwie łódzkim zwiększyła się liczba szpitali posiadających Centralne Sterylizatornie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z r. Na podstawie uzyskanych dokumentów można wysnuć wniosek, że rejestracja zakażeń szpitalnych jest w trakcie wdrażania i wymaga udoskonalania. Niemal w 50% zakłady lecznictwa stacjonarnego nie posiadają awaryjnego źródła zaopatrzenia w wodę (studnia awaryjna lub zbiornik) zagadnienie zostało ujęte w programach dostosowawczych szpitali. W dalszym ciągu w szpitalach prowadzono badania ciepłej wody w kierunku Legionella sp. Stopień skolonizowania instalacji ciepłej wody utrzymuje się na poziomie roku Podejmowane są skuteczne działania w celu wyeliminowania zagrożenia i doprowadzenia jakości wody ciepłej do obowiązujących wymagań. Uległ poprawie sposób gospodarowania odpadami medycznymi w szpitalach i ambulatoryjnych zakładach opieki zdrowotnej. W większości wykonane zostały obowiązki nałożone decyzjami z poprzednich lat dot. magazynowania odpadów. Stan sanitarny pomieszczeń bloków żywienia w szpitalach ulega systematycznej poprawie. Zakłady te wyposażone są w niezbędny sprzęt i urządzenia znajdujące się na ogół w dobrym stanie sanitarno- technicznym, posiadają odpowiednią powierzchnię chłodniczą do przechowywania artykułów łatwo psujących się. We wszystkich placówkach wdrożono zasady GHP/GMP, natomiast system HACCP w 38 (13 w systemie cateringowym). Pomieszczenia kuchenek oddziałowych wyposażone są w zlewozmywaki z wodą bieżącą zimną i ciepłą, maszyny myjąco wyparzające lub wyparzacze elektryczne, umywalki zaopatrzone w środki do mycia i dezynfekcji rąk oraz ręczniki jednorazowego użytku. Przygotowali: Anna Guzek Kierownik Oddziału Nadzoru Epidemiologii WSSE Bożena Kaczmarczyk Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE Marek Łukasiewicz Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Komunalnej WSSE

45 W ZAKRESIE HIGIENY KOMUNALNEJ 43 Region łódzki znajduje się w geometrycznym centrum Polski, jego centralne usytuowanie na skrzyżowaniu wielkich autostrad europejskich, w niedużej odległości od stolicy państwa ma ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego województwa oraz dla jego atrakcyjności turystycznej. Sztuczne zbiorniki wodne (zalew Jeziorsko i zalew Sulejowski), wykorzystanie wód geotermalnych w zachodniej części województwa w Uniejowie oraz liczne rzeki (Bzura, Grabia, Pilica, Warta, Widawka) są gwarancją udanego wypoczynku. Aby walory te mogły być w pełni docenione przez turystów oraz mieszkańców województwa, a głównie w trosce o ich zdrowie i życie Oddział Nadzoru Higieny Komunalnej prowadzi działania w zakresie nadzoru, nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, jakością wody w basenach kąpielowych i kąpieliskach, jakością wody ciepłej w obiektach zamieszkania zbiorowego pod kątem skolonizowania przez bakterie Legionella sp. oraz przestrzeganiem właściwych wymagań sanitarno-higienicznych w obiektach użyteczności publicznej, głównie w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, hotelach, zakładach fryzjersko-kosmetycznych, obiektach wczasowo-turystycznych, obiektach transportu osobowego (drogowego, kolejowego, lotniczego) itp. W ramach tych zadań podejmowano działania kontrolne i administracyjne doprowadzając obiekty użyteczności publicznej do należytego stanu sanitarno-technicznego i higienicznego. I. Zaopatrzenie w wodę do spożycia. Na terenie województwa łódzkiego nadzorem objęto 729 (tyle samo co 2009 r.) urządzeń wodnych, w tym 587 publicznych wodociągów oraz 142 inne podmioty zaopatrujące w wodę obiekty takie jak: szpitale, domy pomocy społecznej, ośrodki wczasowe, więzienia, zakłady pracy itp. Z wodociągów publicznych na terenie woj. łódzkiego korzysta 98,4% (97,2% w 2009 r.) ludności województwa. Pozostała część ludności korzysta z wody z własnych ujęć lokalnych, lub studni przydomowych. Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej skupia się na jakości sanitarnej podawanej wody oraz na stanie sanitarno-technicznym urządzeń wodnych. W 2010 r. skontrolowano 100% wodociągów publicznych oraz 95,8% innych podmiotów zaopatrujących w wodę będących w ewidencji. Wodę dobrej jakości w województwie łódzkim podaje 523 (89,1%) wodociągów publicznych ( korzysta z niej 94,4% użytkowników).

46 Procent 44 Wykres 1. Procent wodociągów publicznych podających wodę dobrą i przydatną warunkowo do spożycia w przedziałach produkcji wody 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13,2 10,3 7,5 86,8 89,7 92,5 100 < Produkcja wody w m 3 /d wodociągi podające wodę przydatna do spożycia wodociągi podające wodę warunkowo przydatną do spożycia Warunkowa przydatność wody do spożycia spowodowana jest głównie przekroczonymi parametrami fizyko-chemicznymi (żelazo, mangan, mętność, barwa). Wodę dobrej jakości podaje 121 (89,0%) wodociągów lokalnych i zakładowych zaopatrujących obiekty użyteczności publicznej (zaopatrujących 94,8 % użytkowników pacjentów, pensjonariuszy, osadzonych, pracowników zakładów pracy). Analiza porównawcza z lat wodociągów, które podają wodę dobrej jakości kontrolę jakości wody prowadzono stosownie do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, zm. Dz. U. z 2010r. Nr 72, poz. 466). Wykres 2. Procent wszystkich urządzeo zaopatrujących w wodę odpowiadającą wymaganiom w latach ,1 86,8 85,7 2008r. 2009r. 2010r. W porównaniu do 2009 r. o 3,4% wzrosła liczba wodociągów na terenie województwa łódzkiego, w których podawana woda do sieci odpowiada wymaganiom.

47 45 Procentowy udział ludności zaopatrywanej w wodę o parametrach odpowiadających i nie odpowiadających wymaganiom w poszczególnych powiatach w okresie , przedstawia wykres nr 3. Wykres 3. Procent ludności woj. łódzkiego zaopatrywanej w wodę odpowiadającą i nieodpowiadającą wymaganiom w latach bełchatowski brzezioski kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki opoczyoski pabianicki pajęczaoski piotrkowski poddębicki radomszczaoski rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluoski wieruszowski zduoskowolski zgierski % % ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą wymaganiom w 2009 r. % ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą wymaganiom w 2010 r. % ludności zaopatrywanej w wodę nie odpowiadającą wymaganiom w 2009 r. % ludności zaopatrywanej w wodę nie odpowiadającą wymaganiom w 2010 r. Znaczna liczba ludności korzystała w 2010 r. z wody o podwyższonej zawartości żelaza i manganu w powiatach: kutnowskim, łowickim i zgierskim co wykazano na wykresie nr 3. Warunkową przydatność wody do spożycia stwierdzono m.in. w wodociągach: Żychlin, pow. kutnowski zaopatrującym ok. 13 tys. osób, Łowicz zaopatrującym ok. 30 tys. osób, Ozorków, pow. zgierski ok. 20 tys. osób. 10,9% wodociągów (14,3% w 2009r.) miało niezgodną z normatywami jakość wody. Wykres 4. przedstawia liczbę urządzeń zaopatrujących ludność w wodę do spożycia, odpowiadającą i nieodpowiadającą obowiązującym normom:

48 bełchatowski brzezioski kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki opoczyoski pabianicki pajęczaoski piotrkowski poddębicki radomszczaoski rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluoski wieruszowski zduoskowolski 46 Wykres 4. Liczba urządzeo zaopatrujących w wodę odpowiadającą i nieodpowiadającą wymaganiom w latach zgierski Liczba wodociągów dobrych 2009 dobrych 2010 złych 2009 złych 2010 Na ogólną ilość 79 wodociągów dostarczających wodę nie odpowiadającą wymaganiom, jedynie 11 urządzeń dostarczało wodę o złej jakości bakteriologicznej na koniec 2010r. I.A. Ujęcia powierzchniowe wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Wodociągi w województwie łódzkim wodociągi zaopatrywane są w wodę z ujęć podziemnych oraz jednego powierzchniowego. Jest to ujęcie powierzchniowe w Tomaszowie Mazowieckim na rzece Pilicy o wydajności do 90 tys. m 3 /d, które zasila częściowo wodociąg Tomaszów-Łódź, jak również wodociąg sieciowy o produkcji do 24 tys. m 3 /d zaopatrujący w wodę mieszkańców Tomaszowa Mazowieckiego i miejscowości położonych na trasie wodociągu w gminach Rokiciny i Andrespol. W sumie ujęcie to zaopatruje w wodę ok. 333 tys. ludności tj. mieszkańców miast: Tomaszowa Maz. i Łodzi (strefa I zaopatrzenia w wodę ) oraz gminy Tomaszów Maz. i Rokiciny. W 2010 r. woda w ujęciu powierzchniowym pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym odpowiadała wymaganiom sanitarnym, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (kategoria A3 jakości wody) zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia r. (Dz. U. Nr 204, poz. 1728) za wyjątkiem ponadnormatywnej zawartości węgla organicznego oraz azotu Kiejdahla w miesiącach letnich. W 2010 r. została zakończona modernizacja stacji uzdatniania wody w Rokicinach wsi, która polegała na wymianie wyeksploatowanych urządzeń, budowie II stopnia pompowni wody, zbiorników wyrównawczych dla wody uzdatnionej oraz wydzieleniu pomieszczenia na chlorownię.

49 47 W SUW w Tobiaszach i Ujeździe przeprowadzono remont budynku (wymiana pokrycia dachu) oraz przeprowadzono malowanie wewnątrz pomieszczeń i malowanie zbiorników na wodę. I.B. Zaopatrzenie w wodę do spożycia stolicy regionu m. Łódź. Miasto Łódź zaopatrywane jest w wodę do spożycia z dwóch niezależnych, systemów wodociągowych i studni głębinowych zasilających sieć Tomaszów-Łódź i Sulejów-Łódź. Ze zdrowej i smacznej wody z łódzkich wodociągów korzysta ok. 99,9% łodzian oraz miasto Tomaszów Maz. i gminy położone między Łodzią a Tomaszowem, łącznie ok. 850 tysięcy ludności. Zdolności produkcyjne pokrywają się z nadwyżką zapotrzebowania na wodę wszystkich odbiorców. Długość łódzkiej sieci wodociągowej z przyłączami zbliża się do 2000 km. Zaopatrzenie w wodę miasta Łodzi przedstawiają poniższe schematy: WODOCIĄG TOMASZÓW ŁÓDŹ Brzostówka Ujęcie Tomaszów Maz. wody powierzchniowe rzeki Pilicy Rokiciny 8 studni wody podziemne Zbiorniki Stoki 2 studnie wody podziemne WODOCIĄG : UJĘCIE : DĄBROWA (ul. Bławatna) STACJA UZDATNIANIA WODY 8 studni wody podziemne DĄBROWA GRODZISKO STARE GÓRKI CHOJNY I strefa miasta Łodzi * wody podziemne BRONISIN NAZWA WODOCIĄG : UJĘCIE : WODOCIĄGU : wodociąg Okólna ŁUKASZEWSKA - OKÓLNA PUBLICZNY wodociąg Olkuska OLKUSKA wodociąg Mileszki MILESZKI ul. Pomorska 437 wodociąg Nowosolna KASPROWICZA wodociąg Henrykowska HENRYKOWSKA wodociąg Żabieniec BRUKOWA ZASILAJĄCY wodociąg Teofilów TRAKTOROWA wodociąg Sikawa-Stoki TELEFONICZNA wodociąg Sikawa-Stoki ZBOCZE Odbiorcy I strefy*)ok. 2/3 Łodzi : - Teofilów str. pd - Radogoszcz wsch. i zach. - Widzew - Centrum - Dąbrowa - Janów - Olechów

50 48 WODOCIĄG SULEJÓW ŁÓDŹ Sulejów Ujęcie w Bronisławowie: Wody powierzchniowej (aktualnie nieczynne) Wody głębinowej - 7 studni Kalinko Zakład Produkcji Wody Chojny przepompownia Wodociąg zasilający Mirecki Ujęcie Borowa II strefa m. Łodzi * wody podziemne Odbiorcy II strefy*) ok. 1/3 Łodzi: Teofilów ( Rojna, Rabieńska, Złotno ) - Retkinia - okolice Górnej - Wiskitno W ramach kontroli wodociągu miejskiego łódzkiego badana jest woda z 70 wytypowanych punktów kontrolnych (punkty sieci wodociągowej, ujęcia wody ze studni głębinowych zasilających wodociąg łódzki oraz zbiorniki retencyjne i przepompownie, wodociągi publiczne Łódź- Bałuty). W 2010 r. pobrano do badań fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych 462 próbki wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ponadto próbki wody pobierane były po awariach i remontach sieci miejskiej. Na terenie miasta nie notowano poważnych awarii i wyłączeń wodociągów. Prowadzony monitoring wody z wodociągu łódzkiego w okresie całego 2010 r. w zakresie monitoringu kontrolnego i przeglądowego zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z r. ( Dz. U. Nr 61 z 2007 r. poz. 417, zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466) pozwala ocenić, że jakość podawanej wody do spożycia, nie budziła zastrzeżeń i była analogiczna do roku W ramach urzędowej kontroli jakości wody w wodociągach prowadzonej przez Państwową Inspekcję Sanitarną województwa łódzkiego przeprowadzono 1480 kontroli urządzeń wodociągowych. Pobrano do analizy 5322 próbki wody i wykonano w nich oznaczeń fizyko-chemicznych i oznaczeń bakteriologicznych Obszarowa ocena jakości wody w woj. łódzkim zostanie zamieszczona na stronie internetowej PWIS w Łodzi ( w I kwartale 2011r. po przekazaniu Marszałkowi Województwa.

51 49 II. Studnie publiczne. W województwie łódzkim zewidencjonowanych jest 275 studni publicznych (282 w 2009r.). Na 30 przebadanych studni w 25 woda nie nadaje się do spożycia. Studnie te są odpowiednio oznakowane przez zakłady wodociągowe tabliczkami informującymi o złej jakości wody i służą głównie jako rezerwowe źródło wody sanitarnej (na potrzeby gospodarcze), a ich rola w bieżącym zaopatrzeniu w wodę jest bardzo mała. Studnia publiczna na Placu Wolności w Łodzi a. Kąpieliska III. Woda do celów rekreacyjno-sportowych. W sezonie letnim nadzorowano 41 kąpielisk: zorganizowane i miejsca zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli. Jedno kąpielisko - Biała Rawska nie zostało skontrolowane z powodu remontu było zamknięte przez cały sezon. Zgodnie z Dyrektywą dot. wody w kąpieliskach kraje członkowskie UE, przesyłają corocznie raport o jakości wody w kąpieliskach. W ramach polskiego raportu z województwa łódzkiego zgłoszono do Komisji Europejskiej 4 kąpieliska zorganizowane. Są to: 1. Kąpieliska przy Ośrodku Rekreacyjnym ARTURÓWEK w Łodzi, ul Skrzydlata 75, 2. Kąpielisko Wawrzkowizna w Rząsawie powiat bełchatowski, 3. Kąpieliska Słok zbiornik na rzece Widawce, pow. bełchatowski, 4. Kąpielisko w Bronisławowie na Zalewie Sulejowskim gmina Wolbórz powiat piotrkowski. Jakość wody w kąpieliskach w Wawrzkowiźnie, Słoku i Arturówku w trakcie całego sezonu nie była kwestionowana. Kąpielisko Bronisławów było okresowo wyłączone zakazem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Piotrkowie Tryb z eksploatacji z powodu przekroczenia parametrów fizykochemicznych i zakwitów sinic. W ramach nadzoru kontrolowany jest stan sanitarno-porządkowy kąpielisk oraz jakość wody do kąpieli pod względem bakteriologicznym z uwzględnieniem liczby bakterii grupy coli, Escherichia coli, paciorkowców kałowych, bakterii z rodzaju Salmonella oraz badań fizykochemicznych (przezroczystość, barwa, zapach, temperatura, oleje mineralne, substancje powierzchniowo czynne, osady smoliste, odczyn) wraz z oceną eutrofizacji akwenów wodnych zakwity sinic, azotu azotanowego, azotu amonowego, procentu nasycenia O 2. Kąpieliska na wodach powierzchniowych kontrolowano przed rozpoczęciem sezonu i w trakcie jego trwania. Na tej podstawie w 19 kąpieliskach określono jakość wody jako przydatną do kąpieli, a w 21 jakość wody nie odpowiadała wymaganiom ze względu na złe wyniki analiz fizyko chemicznych i mikrobiologicznych próbek wody oraz zakwitu sinic w trakcie trwania całego sezonu.

52 50 Komunikaty o jakości wody w kąpieliskach i miejscach zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli przesyłano wszystkim zainteresowanym instytucjom oraz informowano społeczeństwo przez środki masowego przekazu, a także za pośrednictwem internetu w aktualizowanej na bieżąco liście na stronie internetowej WSSE w Łodzi ( oraz PSSE województwa łódzkiego. Zarządcom kąpielisk polecano ustawienie tablic informacyjnych o zakazie kąpieli, w przypadku stwierdzenia zanieczyszczeń bakteriologicznych lub chemicznych w badanej wodzie. Rozmieszczenie kąpielisk i miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli w województwie łódzkim przedstawia poniższa mapka: - kąpieliska raportowane do UE - kąpieliska zorganizowane - miejsca zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli (nie raportowane) b. Baseny. Na terenie województwa objęto stałym nadzorem 73 baseny: - 62 w miastach, w tym 12 odkrytych i 1 park wodny w Łodzi, - 11 na wsi, w tym odkrytych 7. Na terenie województwa powstały 4 nowe baseny kryte: hotelu Ambasador Centrum al. Piłsudskiego w Łodzi, Szkoły Mistrzostwa Sportowego ul. Milionowa w Łodzi, szpitala w Poddębicach, przy Zespole Szkół nr 4 w Tomaszowie Maz. ul. Ostrowskiego. oraz 2 odkryte: brodzik MOSiR Sieradz-Męka, Miejskie Centrum Sportu i Wypoczynku w Tuszynie, pow. łódzki-wschodni. Zlikwidowano 2 baseny odkryte: basen odkryty w Radomsku, basen w Niewiadowie pow. tomaszowski.

53 51 Nowopowstałe baseny w Łodzi: Basen w Hotelu Ambasador Centrum w Łodzi Basen Szkoły Mistrzostwa Sportowego W ramach nadzoru kontrolowano stan sanitarny pływalni oraz jakość wody do kąpieli głównie pod względem bakteriologicznym z uwzględnieniem gronkowców oraz zawartości chloru wolnego. W przypadku stwierdzenia odchyleń od wymaganej jakości wody wydawane były decyzje zobowiązujące właściciela do natychmiastowej poprawy zaistniałego stanu. Z uwagi na kwestionowaną jakość wody pod względem bakteriologicznym okresowo unieruchamiano obiekty do czasu doprowadzenia wody w nieckach do właściwej jakości (głównie stwierdzano obecność gronkowców koagulazo (+) ). Większość basenów w 2010 roku pod względem sanitarno technicznym nie budziła zastrzeżeń za wyjątkiem 5 basenów: - basen kryty przy hali sportowej ul. 1-Maja w Bełchatowie, - basen kryty przy hotelu Wodnik, pow. bełchatowski, - basen kryty KS Start ul. Teresy w Łodzi, - basen MOSiR w Pabianicach, ul. Gen. Grota Roweckiego, - zespół basenów kąpielowych odkrytych w Poddębicach, ul. Mickiewicza. Liczbę basenów w poszczególnych powiatach województwa łódzkiego przedstawia poniższy wykres: Wykres 5. Liczba basenów w poszczególnych powiatach woj. łódzkiego w 2010r. Baseny kryte Baseny odkryte Park Wodny

54 52 IV. Działania PIS w sytuacjach kryzysowych (powodzie). W miesiącach maju i czerwcu na terenie województwa łódzkiego wystąpiły zagrożenia powodziowe podtopienia i zalania terenu w powiatach: bełchatowskim, kutnowskim, łaskim, łęczyckim, opoczyńskim, pabianickim, pajęczańskim, piotrkowskim, poddębickim, radomszczańskim, sieradzkim, wieluńskim, wieruszowskim i w związku z powyższym został wzmożony nadzór nad sytuacją epidemiologiczną chorób zakaźnych i bezpieczeństwem zdrowotnym wody do spożycia. Sytuacja powodziowa na terenie powiatu bełchatowskiego Prowadzono stały monitoring sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych w rejonach objętych powodzią. Zgodnie z zaleceniem Krajowego Konsultanta ds. Chorób Zakaźnych PWIS w Łodzi podjął decyzję o przeprowadzeniu szczepień p/tężcowi wśród mieszkańców terenów objętych powodzią i osób uczestniczących w usuwaniu jej skutków, Przeprowadzana była na tych terenach dezynfekcja środkami dezynfekcyjnymi, które wg. potrzeb przekazywane były z Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Epidemicznych w Porębach. Prowadzono wzmożony monitoring i ocenę jakości wody, który wykazał iż tylko w 6 wodociągach (o małej produkcji dobowej wody i zaopatrywanej ludności) kwestionowano jakość wody. Wszyscy mieszkańcy pozbawieni wody do spożycia mieli zapewnioną wodę butelkowaną lub korzystali z wody dobrej jakości po przełączeniu wodociągów. Według informacji uzyskanych przez PPIS z Urzędów Gminnych zalanych zostało 535 studni przydomowych będących jedynym źródłem zaopatrzenia w wodę. Studnie wymagały wypompowania z nich wody, czyszczenia, dezynfekcji a następnie przepłukania. Przydatność wody do spożycia oceniał właściwy PPIS. Pobrano próbki wody do badań ze 120 studni, zgłoszonych przez urzędy gmin, lub właścicieli, jako przygotowane do badań (kilkukrotne wypompowanie wody, oczyszczenie i dezynfekcja cembrowin). Pozostałe studnie, pomimo ulotek dostarczanych przez Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych do władz gmin oraz zgłaszających się właścicieli na terenach objętych powodzią, które zawierały informacje o przygotowaniu studni(czyszczenie, dezynfekcja, płukanie), nie zostały przez w/wym. zgłoszone do badań celem oceny jakości wody przez właściwego powiatowego inspektora sanitarnego. W 1 miejscowości z terenu woj. łódzkiego Bukowce (pow. wieluński), nie przebadano 8 studni ponieważ miejscowość ta została w całości zwodociągowana. Należy nadmienić, że na terenie woj. łódzkiego nie doszło do zalania cmentarzy, natomiast czasowo wyłączono z eksploatacji 6 oczyszczalni ścieków. W chwili obecnej wszystkie oczyszczalnie zostały uruchomione. Sytuacja powodziowa nie wpłynęła na wzrost zachorowań na terenie województwa.

55 53 W związku z powodzią planowanych było do szczepień przeciwko tężcowi 3900 osób, w tym 720 mieszkańców terenów objętych powodzią i 3180 osób usuwających skutki powodzi. Informacje te zostały przekazane po zliczeniu zapotrzebowań podanych przez wszystkich Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych w województwie łódzkim w terminie wskazanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego. W dniu r. do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Łodzi została dostarczona szczepionka p/tężcowi w ilości pokrywającej podane zapotrzebowanie. WSSE w Łodzi założyła zapotrzebowanie do GIS na środki dezynfekcyjne. Zapotrzebowanie składane było zgodnie z zamówieniem na indywidualne potrzeby mieszkańców z powiatów województwa łódzkiego, gdzie wystąpiły zalania i podtopienia. Wszystkie wnioski o wydanie środków dezynfekcyjnych zgłoszone przez PSSE do WSSE w Łodzi w związku z usuwaniem skutków powodzi zostały uwzględnione i w całości pozytywnie rozpatrzone. Środki dezynfekcyjne były wydawane przez PSSE województwa łódzkiego niezwłocznie po ich otrzymaniu. V. Ocena sanitarna powietrza w woj. łódzkim w 2010 roku a) powietrze atmosferyczne W związku z wypowiedzeniem porozumienia miedzy GIS a GIOŚ zawartym w dniu r. w części dot. zobowiązania się organów PIS do wykonywania badań powietrza atmosferycznego, od r. stacje sanitarno - epidemiologiczne zaprzestały badań w tym zakresie. Podstawa prawna: art. 90 ust. z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu na podstawie pomiarów lub innych metod oceny. W w/wym. ustawie brak jest zapisu dotyczącego kompetencji PIS do badań zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i ocen w ramach monitoringu. b) powietrze wewnątrz pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi. W 2010 r. zanotowano kolejny spadek ilości badań powietrza wewnątrz pomieszczeń, wykonywanych w oparciu o zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. W roku sprawozdawczym do PSSE w Łodzi wpłynęło 7 interwencji od ludności dot. występowania tlenku węgla w powietrzu pomieszczeń w budynkach mieszkalnych. W jednym przypadku wykonane pomiary wykazały przekroczenia dopuszczalnej wartości CO w lokalu mieszkalnym przy ul. Kolumny 104 a w Łodzi. PPIS w Łodzi zobowiązał właściciela domku jednorodzinnego do odłączenia urządzenia wydzielającego tlenek węgla. Ponowne uruchomienie urządzenia może nastąpić po dokonaniu naprawy i przeprowadzeniu pomiaru tlenku węgla. VI. Stan sanitarno-higieniczny obiektów użyteczności publicznej. W zakresie higieny komunalnej w 2010 r. skontrolowano obiektów użyteczności publicznej typu: zakłady opieki zdrowotnej, gabinety indywidualnej i grupowej praktyki lekarskiej i pielęgniarskiej, ustępy publiczne, baseny kąpielowe, domy pomocy społecznej, hotele, obiekty wczasowo-turystyczne, zakłady fryzjerskie i kosmetyczne, dworce i stacje kolejowe, środki transportu publicznego (autobusy, tramwaje, pociągi, taksówki ), tereny rekreacyjne (parki, tereny wypoczynku świątecznego, piaskownice przy żłobkach i przedszkolach oraz na terenach osiedli), port lotniczy, inne, takie jak: urzędy, cmentarze, obiekty sportowe, apteki.

56 54 VI.A. Obiekty służby zdrowia. Na podstawie przeprowadzonych kontroli w 1508 (1491 w 2009r.) zakładach opieki zdrowotnej publicznych i niepublicznych oceniono, że 58 (64 w 2009r.) zakładów pozostaje ze złym stanem sanitarno-technicznym w tym: - 21 szpitali, - 31 poradni, - 2 zakłady opiekuńczo-lecznicze, - 1 zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, - 1 pogotowie ratunkowe, - 1 zakład rehabilitacji leczniczej, - 1 inny zakład opieki zdrowotnej. Wykres 6. Zoz-y z dobrym i złym stanem sanit-tech. w 2010r. 1,4% 2,1% 0,1% 0,1% 0,2% 0,1% zakłady z dobrym stanie santechn. szpitale poradnie zakłady rehabilitacji leczniczej zakład op.-leczn. i piel-opiek. pogotowia ratunkowe inne zakłady opieki zdrowotnej 96,2% Ogółem skontrolowano 1414 (1412 w 2009r.) gabinetów indywidualnej, specjalistycznej i grupowej praktyki lekarskiej oraz pielęgniarskiej i innych obiektów świadczących usługi medyczne. W tej grupie stwierdzono 11 obiektów ze złym stanem sanitarno-technicznym. Szczegółowy nadzór nad placówkami służby zdrowia znajduje się w Ocenie stanu sanitarno-higienicznego zakładów opieki zdrowotnej. VI.B. Obiekty hotelowe, wczasowo-turystyczne i rekreacyjne. Stan sanitarno-porządkowy i techniczny w obiektach hotelowych, wczasowo turystycznych, obiektach rekreacyjnych jest dobry. W 2010r. systematycznej poprawie ulegał standard obiektów świadczących usługi hotelarskie. W 2010 r. powstały nowe placówki w Łodzi: Hotel Ambasador Centrum Al. Piłsudskiego 29 oraz hotel Borowiecki ul. Kasprzaka 7/9. Hotel Ambasador Centrum Hotel Borowiecki

57 55 VI.C. Obiekty świadczące usługi dla ludności. W 2010 r. dalszej poprawie ulega stan sanitarno-techniczny zakładów fryzjerskich, kosmetycznych oraz odnowy biologicznej i tatuażu. Państwowa Inspekcja Sanitarna z terenu woj. łódzkiego na podstawie przeprowadzonych kontroli dokonała oceny w/wym. obiektów w oparciu o wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. z 2004r. Nr 31, poz. 237). Należy nadmienić, iż w/wym. rozporządzenie nadal funkcjonuje, ponieważ ustawą z 3 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi zgodnie z art. 2 ust. 6 art. 68 ustawy, o której mowa w art. 69 stanowi, iż zachowują moc rozporządzenia wykonawcze niniejszej ustawy nie dużej jednak niż przez okres 3 lat od dnia wejścia jej w życie. Wobec powyższego cytowane rozporządzenia obowiązują do 31 grudnia 2011 r. Skontrolowano 2917 zakładów usługowych na terenie woj. łódzkiego (1544 fryzjerskich, 481 kosmetycznych, 270 odnowy biologicznej 12 tatuażu i 610 innych zakładów, w których świadczone są więcej niż jedna z usług). W w/wym. zakładach wykonywane są zabiegi w zakresie pielęgnacji i upiększania ciała przy użyciu narzędzi mających kontakt ze skórą oraz mogących naruszać ciągłość tkanek. W celu ochrony klientów przed zakażeniem drobnoustrojami chorobotwórczymi używane w trakcie usług narzędzia i przedmioty powinny być czyste, dezynfekowane, a w celu użycia ich do zabiegów mogących naruszyć ciągłość tkanki sterylne. Przeprowadzone kontrole wykazały, że w 2860 zakładach usługowych zachowane są warunki zabezpieczenia przeciwepidemicznego i dobre warunki techniczne. W niecałych 2% zakładów (tj. 58 obiektach) stwierdzono uchybienia sanitarno-higieniczne lub techniczne. W wyniku podjętych działań wszczęto postępowanie administracyjne - wydano 58 decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarno-higienicznego i technicznego zakładów. Nałożone zostały 32 mandaty na łączną 5200 zł. Stan zabezpieczenia przeciwepidemicznego w zakładach usługowych gdzie prowadzi się zabiegi mogące naruszyć ciągłość tkanki poprzez stosowanie specjalistycznego sprzętu (autoklawy), na podstawie umów z ZOZ-ami posiadającymi sprzęt do sterylizacji w ramach usługi zewnętrznej, lub sterylizacja chemiczna (o podwyższonej skuteczności), oraz stosujących sprzęt jednorazowego użytku przedstawia poniższy histogram. Wykres nr 7. Rodzaj stosowanego zabespieczenia p/epidemicznego w zakładach, w których wykonuję się zabiegi naruszające ciągłośd tkanki 10% 11% 25% 54% Autoklaw w zakładzie Sterylizacja chemiczna Umowa z ZOZ-em Narzędzia jednorazowego użytku

58 56 VI.D. Transport drogowy, kolejowy i lotniczy. Skontrolowano 685 (961 w 2009r.) środków transportu komunikacji publicznej, oraz samochody do przewozu chorych, zwłok i szczątków ludzkich oraz bielizny. Zły stan sanitarny stwierdzono w 31 przypadkach 5% skontrolowanych środkach transportu (9 autobusach komunikacji publicznej, 10 autobusach turystycznych, 7 tramwajach i 5 samochodach do przewozu zwłok i szczątków). Obiekty użyteczności publicznej, w których od wielu lat podczas prowadzonych kontroli stwierdza się niewłaściwy stan porządkowy i techniczny to dworce i stacje kolejowe oraz przystanki PKS. Wiele zastrzeżeń budzi stan przystanków autobusowych na terenach wiejskich: zniszczone wiaty, zdewastowane urządzenia i tablice informacyjne, brak koszy, rozsypane śmieci. Czasem zły stan obiektów wynika z powtarzających się aktów wandalizmu. Stan sanitarno-techniczny obiektu był dobry. VI.E. Inne obiekty użyteczności publicznej. W 2010 r. skontrolowano 6879 (6246 w 2009r.) obiektów użyteczności publicznej. Zły stan sanitarny stwierdzono w 153 obiektach co stanowi 2% skontrolowanych obiektów (147 w 2009r.), w tym 112 (120 w 2009r.) były w złym stanie technicznym: 3 ustępy publiczne, 5 basenów, 1 dom pomocy społecznej, 1 noclegownia, 4 hotele, 7 innych obiektów świadczących usługi hotelarskie, 58 zakładów fryzjerskich, kosmetycznych i odnowy biologicznej, 3 dworce i stacje kolejowe, 1 dworzec autobusowy 18 terenów rekreacyjnych (piaskownice), 13 cmentarzy, 3 zakłady pogrzebowe, 36 innych obiektów użyteczności publicznej. VII. Gleba. Gleba zajmuje szczególne miejsce wśród elementów środowiska jako ośrodek kumulacji zanieczyszczeń chemicznych i mikrobiologicznych. Szczególnym rodzajem gleby jest piasek. Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego w 2010r. w okresie od maja do sierpnia objęła nadzorem 1380 piaskownic ogólnodostępnych, 6 w żłobkach i 627 w przedszkolach i 73 inne przeprowadzając łącznie 2319 kontroli w 21 powiatach województwa. Badania przeprowadzono w 99 piaskownicach (68 ogólnodostępnych, 30 w przedszkolach, 1 inna). Badania ukierunkowano na obecność jaj pasożytów: Ascaris sp., Trichuris sp. Toxocara sp. (glista psia i kocia). Skażenie biologiczne piasku stanowi zagrożenie dla ludzi, u których larwy tych pasożytów mogą wywołać liczne zmiany patologiczne. Jest to zagrożenie tym większe, że dotyczy małych dzieci. Jaja tych pasożytów są uznawane za swoisty bioindykator skażenia gleby. Ponadto obecność jaj Toxocara sp. wskazuje pośrednio na zanieczyszczenie kałem psim lub kocim, które może zawierać różne formy przetrwalnikowe innych zootycznych organizmów pochodzenia jelitowego.

59 57 Do badań pobierano piasek z kilkudziesięciu losowo wybranych piaskownic położonych w osiedlach mieszkaniowych i przedszkolach. W 34 próbkach pobranych z 24 piaskownic ogólnodostępnych i 10 przedszkoli stwierdzono zanieczyszczenie piasku w piaskownicach określane na podstawie wytycznych metodycznych do oceny sanitarnej gleby uzyskane z Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie. Rozkład zanieczyszczenia w poszczególnych próbkach przedstawiał się następująco: - jaja pasożytów (Ascaris sp., Trichuris sp. Toxocara sp.) 4, - miano bakterii grupy coli 17, - miano bakterii grupy coli i coli typu fekalnego 9, - miano bakterii grupy coli i Clostridium perfringens 3, - miano bakterii grupy coli typu fekalnego 1. Przegląd ten daje obraz stanu sanitarno porządkowego tych miejsc. Z punktu widzenia sanitarnego istotne jest zwiększenie świadomości osób odpowiedzialnych za place zabaw, a także rodziców i opiekunów. Najskuteczniejszym sposobem zwalczania pasożytów Ascaris sp., Trichuris sp. Toxocara sp. jest przestrzeganie zasad higieny. Na podstawie przeprowadzonych kontroli można stwierdzić, że administratorzy osiedli wykazują większa dbałość o czystość i porządek placów zabaw. W okresie wiosennym piasek w piaskownicach jest wymieniany, place zabaw są sprzątane, ogradzane, zaopatrzone w tabliczki zakazujące wprowadzania zwierząt.

60 58 VIII. Wnioski końcowe i problemy: Oceniając stan sanitarny 21 powiatów na terenie województwa łódzkiego stwierdzić należy: 1. Jakość wody do spożycia podawanej przez większość wodociągów nie budziła w 2010r. zastrzeżeń. Zmniejszyła się liczba osób korzystających z wody o niewłaściwej jakości, niezgodnej z wymaganiami. Jest to spowodowane podejmowaniem przez producentów wody, w przypadku pogorszenia jej jakości skutecznych działań naprawczych, a także rozbudową gminnych sieci wodociągowych na terenach dotychczas niezwodociągowanych. 2. Problem, stanowią wodociągi na terenie województwa łódzkiego, w których nadal występują przekroczenia parametrów fizyko-chemicznych głównie dopuszczalnej zawartości żelaza i manganu, co powoduje warunkową przydatność wody do spożycia. Wymaga to podjęcia działań naprawczych przez zarządców wodociągów: modernizacji lub remontów ujęć i sieci dystrybucyjnej, usprawnienie procesu uzdatniania poprzez modernizacje SUW, a także prowadzenie kontroli wewnętrznej jakości wody. Zapewnienie mieszkańcom wody właściwej jakości wody oraz właściwego stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych powinny być priorytetowymi zadaniami w działalności gmin. 3. Występujące przekroczenia w zakresie zawartości żelaza i manganu i towarzysząca temu podwyższona mętność i barwa obniżają właściwości organoleptyczne wody. Uzyskanie redukcji tych wskaźników do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61 z 2007r. poz. 617) w wielu przypadkach wymaga wysokich kosztów inwestycyjnych. Działania naprawcze powinny być przeprowadzone zgodnie z założeniami wynikającymi z przepisów krajowych implementujących z Dyrektywą Wodną 98/83/EC. 4. Stwierdza się złą jakość wody w większości studni publicznych. Brak zainteresowania tym problemem ze strony władz samorządowych. 5. Ocena obiektów rekreacyjno sportowych tj. kąpielisk i basenów w 2010r. jest pozytywna. Liczba obiektów dopuszczonych do użytku dla ludności była na poziomie z roku 2009, chociaż są powiaty, w których nie ma basenów i kąpielisk: łęczycki i wieruszowski. 6. Głównymi problemami na terenie Łodzi, które były przedmiotem skarg ludności są: - zły stan techniczny posesji, nawierzchni podwórek, zwarta zabudowa i brak miejsc przetrzymywania pojemników na odpady, - dzikie wysypiska na terenach zielonych, w lasach, - zbieracze odpadów, lokatorzy utrzymujący dużą liczbę zwierząt w mieszkaniach lub w inny sposób stanowiących uciążliwość dla sąsiadów. - środki transportu miejskiego-w starszych tramwajach zły stan sanitarno-techniczny wnętrz i tapicerowanych siedzisk. 7. W dalszym ciągu problemy stwarzają masowe zakwity glonów w sezonie letnim, głównie w Zalewie Sulejowskim, na którym zamykane są kąpieliska z tego powodu. Również znaczna liczba kąpielisk jest niedostatecznie wyposażona w urządzenia sanitarne: toalety, umywalki z zimną i ciepłą wodą, natryski, szatnie. Wszystko to obniża atrakcyjność turystyczną województwa łódzkiego. W ramach poprawy warunków wypoczynku i rekreacji na terenie istniejących kąpielisk należy podjąć działania zmierzające do prawidłowej organizacji i właściwego zlokalizowania oraz wyposażenia w urządzenia sanitarne. Sytuację w tym zakresie poprawi nowelizacja przepisów krajowych implementujących z Dyrektywą 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dot. zarządzania jakością wody w kąpieliskach, które obowiązywać będą w sezonie kąpieliskowym 2011r.

61 59 8. W związku z wystąpieniem sytuacji powodziowej, która może powtarzać się w kolejnych latach należałoby podjąć działania zmierzające do zwodociągowania terenów, na których jedynym źródłem zaopatrzenia w wodę do spożycia dla ludności są studnie przydomowe oraz wskazanym byłoby zabezpieczyć środki finansowe na ewentualne sytuacje kryzysowe w celu przeprowadzenia oceny jakości wody (badań) zanieczyszczonych studni indywidualnych będących jedynym źródłem zaopatrzenia w wodę. 9. Nie poprawia się w sposób widoczny stan techniczny dworców i stacji PKP, szczególnie na terenach gmin, gdzie w wielu przypadkach często jest on niedostateczny. Przygotował: Marek Łukasiewicz Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Komunalnej WSSE

62 60

63 W ZAKRESIE HIGIENY PRACY 61 W roku 2010 w ewidencji inspekcji sanitarnej woj. łódzkiego były 9153 podmioty gospodarcze zatrudniające ogółem pracowników. W stosunku do roku 2009 nieznacznie zwiększyła się zarówno liczba zaewidencjonowanych podmiotów gospodarczych, jak również zatrudnienie pracowników (o 4945 osoby). W dalszym ciągu przeważają zakłady małe zatrudniające do 50 pracowników. W 2010 roku było ich 7774, co stanowi 87% ogółu jednostek będących w ewidencji. Zakłady zatrudniające od pracowników stanowiły 6,4% natomiast zakłady zatrudniające powyżej 250 stanowiły 2,2% ogółu zaewidencjonowanych podmiotów gospodarczych. Średnia wielkość zatrudnienia w zakładach w województwie wynosiła 33,2 osoby, co znajduje potwierdzenie, że na terenie województwa łódzkiego największy odsetek stanowią zakłady zatrudniające do 20 pracowników (73,5% ogółu podmiotów gospodarczych). Szczegółowe informacje dot.: ilości podmiotów gospodarczych działających w poszczególnych powiatach województwa oraz ilość podmiotów w poszczególnych kategoriach wielkości (biorąc pod uwagę liczbę pracowników w nich zatrudnionych) przedstawia tabela nr 1 oraz wykres nr 1 i 2. Tabela nr 1. Informacja o liczbie podmiotów gospodarczych będących w ewidencji poszczególnych powiatów z uwzględnieniem liczby zatrudnionych w nich pracowników. L.p. powiat liczba zakładów w ewidencji liczba zakładów w ewidencji zatrudniających pracowników do powyżej bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńsko-wolski zgierski WSSE w Łodzi SUMA

64 62

65 63 Liczba działających podmiotów gospodarczych w poszczególnych powiatach jest zróżnicowana najmniejsza liczba zakładów znajdujących się w ewidencji inspekcji sanitarnej jest w powiecie łęczyckim 113 obiektów, największa w powiecie łódzkim 2451 obiektów (w powiecie łódzkim działa 27% wszystkich zakładów województwa łódzkiego). Analiza danych potwierdza, że wiodącymi gałęziami przemysłu województwa są w dalszym ciągu: produkcja i przetwórstwo spożywcze zwłaszcza w części powiatów o charakterze rolniczym, które zagospodarowują miejscowy surowiec, produkcja odzieży oraz produkcja dzianin i tkanin. Z reguły w/w działalność prowadzona w zakładach zatrudniających do 50 pracowników. Ogółem w zakładach prowadzących działalność produkcyjną zatrudnionych jest 33% wszystkich pracowników. W 2010 roku kontrolami objęto 2550 podmiotów gospodarczych. Komórki organizacyjne PIS przeprowadziły w podległych obiektach łącznie 3722 kontrole. Ocena środowiska pracy Ocenę higienicznych warunków pracy dokonano w oparciu o badania przeprowadzone w 5 laboratoriach inspekcji sanitarnej z wdrożonym systemem jakości i 5 pracowniami posiadającymi certyfikat akredytacji. Laboratoria Inspekcji Sanitarnej w ramach działalności statutowej wykonały 765 badań czynników szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowiskach pracy wykonując 2028 oznaczeń. Spośród zatrudnionych w objętych ewidencją podmiotach gospodarczych 6818 pracowników pracowało w warunkach niezgodnych z normatywami higienicznymi, co stanowi 2,3% ogółu zatrudnionych. Obserwuje się powolny spadek liczby pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczenia NDS/NDN czynników szkodliwych dla zdrowia. W stosunku do ubiegłego roku zmniejszyła się zarówno liczba pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczeń normatywów higienicznych (o 193 osoby) jak i liczba zakładów pracy (o 74 zakłady) Obrazuje to wykres nr 3.

66 64 W 2010 roku w warunkach przekroczenia Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń substancji chemicznych: sevofluaranu i podtlenku azotu występujących na blokach operacyjnych pracowało 77 pracowników w 2 zakładach pracy. W trakcie roku odnotowano również przekroczenie Najwyższego Dopuszczalnego Stężenia Chwilowego substancji chemicznej na jednym stanowisku pracy. Pracowników (2 osoby) zatrudnionych na tym stanowisku odsunięto od pracy, unieruchamiając w ten sposób zagrażające zdrowiu stanowisko pracy. W ciągu roku poprawiono warunki pracy (modernizacja wentylacji mechanicznej), likwidując tym samym przekroczenia czynnika szkodliwego. Wykaz stanowisk pracy, na których w 2010 roku odsunięto od pracy pracowników przedstawiono w tabeli nr 2. Tabela nr 2. Wykaz unieruchomionych stanowisk pracy w 2010 r. Ilość unieruchomiony ch stanowisk 1 Nazwa zakładu pracy Petro Sp. z o.o. Zgierz ul. Boruty 18 Stanowisko pracy Pracownik magazynowoprodukcyjny obsługujący destylatory do odzysku rozpuszczalnikó w organicznych Przyczyna unieruchomienia przekroczenie NDSCh toluenu Uwagi przekroczenie usunięto /poprawiono wentylację miejscową, mechaniczną oraz zastosowano hermetyzację procesu przepompowywania odpadów przed i po produkcyjnych/ W warunkach przekroczenia NDS pyłu w 2010 roku pracowało 716 osób zatrudnionych w 13 zakładach, co stanowi 10,5% ogółu osób pracujących w przekroczeniach NDS/NDN. Najliczniejszą grupę pracującą w warunkach przekroczenia norm higienicznych stanowią osoby eksponowane na hałas, w tym hałas ultradźwiękowy. W 2010 roku w przekroczeniach Najwyższych Dopuszczalnych Natężeń hałasu pracowało 6227 osób, w 184 zakładach, co stanowi 91,3% ogółu osób zatrudnionych w przekroczeniach normatywów higienicznych. Przekroczenia NDN hałasu utrzymują się w wielu zakładach od wielu lat. Powodem przekroczeń poziomu hałasu jest w dalszym ciągu wykorzystywany w technologii przestarzały park maszynowy. Najwięcej nadmiernie głośnych stanowisk pracy stwierdzono w zakładach włókienniczych (tkalniach, przędzalniach), kopalni węgla, przemyśle maszynowym. Wszystkich pracodawców, u których stwierdzono poziom hałasu przekraczający obowiązujący normatyw higieniczny zobowiązano do podjęcia działań mających na celu zmniejszenie ekspozycji na hałas, a pracowników narażonych nakazano wyposażyć w atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników. Obowiązek ten realizowany jest przez pracodawców na bieżąco. W warunkach narażenia na nadmierne drgania pracowało 182 pracowników w 13 zakładach, co stanowi 2,7% ogółu zatrudnionych w przekroczeniach NDS/NDN. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości wskaźników dla: mikroklimatu zimnego - WCI i IREQ, natomiast w przekroczeniu dopuszczalnych wartości wskaźnika WBGT pracowało 58 pracowników co stanowi ok. 1 % ogółu zatrudnionych w przekroczeniach. Szczegółowe informacje dot. przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy w zakładach w poszczególnych powiatach przedstawiają wykresy nr 4 i nr 5.

67 65 Brak aktualnych wyników pomiarów czynników szkodliwych stwierdzono w 402 zakładach, to jest w 14 % skontrolowanych w 2010 roku podmiotach gospodarczych. Zły stan sanitarny stwierdzono w 124 zakładach. Najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły braku:

68 66 Odpowiedniej wymiany powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych i higienicznosanitarnych Właściwie zorganizowanych pomieszczeń do spożywania posiłków oraz niedostatecznego zaplecza sanitarnego i złego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Na stwierdzone w trakcie kontroli nieprawidłowości wydano w 2010 roku łącznie 656 decyzji administracyjnych. Decyzji dotyczących: poprawy warunków pracy wydano 294, obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych 116. W wyniku prowadzonego postępowania egzekucyjnego nałożono 4 mandaty na kwotę 1500 zł. Wydano 46 upomnień z powodu nie wykonania przez pracodawców nakazów zawartych w decyzjach administracyjnych, wystawiono 4 tytuły wykonawcze i wydano 4 postanowienia o nałożeniu grzywny na łączną kwotę 3880 zł. W wyniku działań inspekcji sanitarnej osiągnięto istotną poprawę warunków sanitarnych. Dotyczyła ona przede wszystkim: zapewnienia pracownikom nowych szatni, umywalni, natrysków oraz jadalni, wyposażenia jadalni w indywidualne zamykane szafki przeznaczone do przechowywania w higienicznych warunkach własnego posiłku pracownika, przeniesienia produkcji do nowo wybudowanego zakładu, wydzielenia i odpowiedniego wyposażenia pomieszczeń sanitarno-higienicznych, klimatyzacji pomieszczeń pracy, odnowienia ścian i sufitów w pomieszczeniach produkcyjnych i higienicznosanitarnych, zapewnienia pracownikom odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej, zapewnienia ciepłej wody w pomieszczeniach sanitarno-higienicznych., zapewnienia na stanowiskach pracy, gdzie występuje możliwość oblania się preparatami żrącymi wodnych natrysków ratunkowych i urządzeń do płukania oczu. W wyniku podjętych przez pracodawców działań takich jak: instalowanie odciągów służących do odsysania zanieczyszczeń u źródeł ich powstawania, instalowanie cyklonów i filtrów przeciwpyłowych w pomieszczeniach produkcyjnych, hermetyzacji i automatyzacji procesów chemicznych, modernizacji urządzeń i maszyn emitujących hałas, modernizacji wentylacji lub wykonanie nowej wentylacji wyciągowo nawiewnej, rotacji pracowników. obniżono poziom stężeń i natężeń czynników szkodliwych i tym samym uzyskano likwidację przekroczeń normatywów higienicznych. Poprawiono warunki pracy 1028 pracownikom. Największy problem aktualnie stanowi hałas. Kompleksowe działania mające na celu zapobieganie ujemnym skutkom działania hałasu obejmują ograniczanie ekspozycji metodami: technicznymi, organizacyjno-administracyjnymi, stosowania indywidualnych ochronników słuchu, profilaktyką medyczną. We wszystkich zakładach pracy, w których utrzymuje się hałas ponadnormatywny pracownicy stosują atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników a pracodawcy podejmują w/w działania. Choroby zawodowe Mimo postępów wiedzy medycznej, systematycznej poprawy warunków pracy i świadomości pracowników poprzez informowanie ich o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami, warunki pracy stanowią zróżnicowane zagrożenia zdrowotne, których następstwem są choroby zawodowe.

69 67 W 2010 r. wydano 63 decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej oraz 107 decyzji o braku podstaw do jej stwierdzenia z powodu braku narażenia w środowisku pracy oraz nie rozpoznania cech klinicznych choroby zawodowej. Stwierdzono 62 choroby zawodowe. Analizując liczbę stwierdzanych chorób zawodowych w ostatnich pięciu latach należy stwierdzić ich systematyczny spadek. Wyjątek stanowi 2008 rok, w którym nastąpił ich wzrost z powodu stwierdzonych chorób narządu głosu spowodowanych nadmiernym wysiłkiem głosowym u nauczycieli i astmy oskrzelowej u piekarzy i rolników. W roku sprawozdawczym nastąpił znaczny spadek chorób zawodowych o 26 przypadków. w 2006 r. stwierdzono 96 chorób zawodowych, w 2007 r. stwierdzono 87 chorób zawodowych, w 2008 r. - stwierdzono 99 chorób zawodowych, w 2009 r. - stwierdzono 88 chorób zawodowych. w 2010 r. - stwierdzono 62 choroby zawodowe Spowodowane jest to lepszą wykrywalnością chorób, będącą efektem postępu w zakresie wiedzy medycznej, wprowadzaniem obiektywnych metod diagnostycznych, doskonaleniem metod oceny warunków pracy poprawiającymi się warunkami pracy i świadomością pracowników poprzez informowanie ich o rynku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami. Powyższe przedstawia wykres 6.

70 68 Strukturę chorób zawodowych stwierdzonych w latach przedstawia wykres nr 7. W roku sprawozdawczym najwięcej chorób zawodowych stwierdzono w powiatach: łódzkim (28 chorób), tomaszowskim i zduńsko-wolskim (5 chorób), pajęczańskim, piotrkowskim, radomszczańskim i skierniewickim (3 choroby), łaskim, wieluńskim, kutnowskim i zgierskim (2 choroby) oraz jedną chorobę w powiatach brzezińskim, łowickim, pabianickim, opoczyńskim. W pozostałych sześciu powiatach: bełchatowskim, łęczyckim, poddębickim, rawskim, sieradzkim i wieruszowskim nie stwierdzono chorób zawodowych. Liczbę stwierdzonych chorób zawodowych w poszczególnych powiatach województwa przedstawia wykres nr 8.

71 69 Należy zaznaczyć, że w dalszym ciągu stwierdzane są choroby zawodowe będące następstwem pracy z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi. Liczba ich systematycznie się zmniejsza. W 2010 r. odnotowano 3 choroby będące następstwem ostrych lub przewlekłych zatruć substancjami chemicznymi, których liczba nieznacznie wzrosła w stosunku do 2009 r. Stwierdzono jeden przypadek ostrego zatrucia kwasem octowym oraz dwa przypadki przewlekłego zatrucia ołowiem. Rozpoznano jeden przypadek gorączki cynkowej. Zmniejszyła się liczba chorób zawodowych narządu głosu spowodowanego nadmiernym wysiłkiem głosowym. Choroba ta najczęściej rozpoznawana jest w grupie zawodowej nauczycieli. W 2008 r. 18 przypadków, w 2009 r. 13, natomiast w 2010 r. 12 przypadków chorób. Podobny stan dotyczy zachorowalności na astmę oskrzelową. W 2008 r. -16 przypadków, w 2009 r. 7, a w 2010 r. 6 chorób w grupie zawodowej piekarzy i cukierników. Znacznie zmalała (o 10 chorób) liczba rozpoznawanej boreliozy u leśników, (rozpoznano 7 przypadków choroby) Liczba chorób zawodowych wywołanych działaniem hałasu znacznie się zmniejsza w stosunku do lat ubiegłych. Od 2007 r. liczba rozpoznawanych chorób słuchu kształtuje się na poziomie rozpoznanych 2 przypadków choroby. Systematycznie maleje również liczba chorób skóry (w 2010 r. rozpoznano 8 chorób, w 2009 r. 10 zaś w 2008 r. 9 chorób) W 2010 r. nastąpił znaczny spadek liczby stwierdzanych chorób zakaźnych i pasożytniczych (o 23 choroby). Rozpoznano 10 chorób, w tym WZW typu C, gruźlicę i boreliozę. W latach wcześniejszych liczba stwierdzanych chorób zakaźnych systematycznie rosła i tak w 2007 r. zanotowano 19 chorób, w chorób a w 2009 r. 33 choroby. W roku sprawozdawczym nie zanotowano zachorowań na WZW typu B ( w 2009 roku rozpoznano 2 choroby) na co ma wpływ wprowadzenie sprzętu jednorazowego, szczepień ochronnych oraz przestrzeganie przez pracowników uniwersalnych zasad ochrony zdrowia i profilaktyki zakażeń szerzących się przez krew. Znacznie zmalała liczba WZW typu C (w 2008 r. rozpoznano 10 chorób, w 2009 r. 8 chorób zaś w 2010 r. 2 choroby). Zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby dotyczyło pielęgniarki i sanitariusza zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej. Nastąpił również spadek zachorowań na gruźlicę (aktualnie odnotowano 2 przypadki, zaś w 2009 r. 6 przypadków). W stosunku do ubiegłego roku wzrosła liczba stwierdzonej pylicy płuc azbestozy u byłych pracowników Zakładów Wyrobów i Uszczelnień Azbestowych Polonit S.A. w likwidacji oraz u pracowników zajmujących się usuwaniem wyrobów zawierających azbest, ich transportem oraz składowaniem. Stwierdzono również przypadek pylicy krzemowej u pracownika narażonego na pył zawierający wolną krystaliczną krzemionkę. W wyniku narażenia na pył azbestu uznanego za czynnik rakotwórczy dla ludzi rozpoznano również 2 przypadki nowotworów złośliwych w postaci międzybłoniaka opłucnej. Liczba rozpoznawanych nowotworów w stosunku do ubiegłego roku znacznie się zmniejszyła (rozpoznano wówczas 5 nowotworów). Narażenie na czynniki rakotwórcze Ocenę narażenia na czynniki rakotwórcze dokonano w oparciu o zapisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771). W województwie łódzkim ogółem narażonych na czynniki rakotwórcze było 4806 pracowników zatrudnionych w 331 zakładach.

72 70 Tabela nr 3 przedstawia liczbę pracowników narażonych (kobiety, mężczyźni) na czynniki rakotwórcze w poszczególnych powiatach. Tabela nr 3. Liczba pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze lub mutagenne. Lp. P(G)SSE Liczba zakładów pracy Liczba osób narażonych na czynniki rakotwórcze Ogółem kobiet mężczyzn 1 Bełchatów Brzeziny Kutno Łask 5 Łęczyca Łowicz 2 7 Łódź Opoczno Pabianice Pajęczno Piotrków Tryb Poddębice 3 13 Radomsko Rawa Maz Sieradz Skierniewice Tomaszów Maz Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz Razem Największą grupę wśród zatrudnionych w kontakcie z czynnikami kancerogennymi stanowią pracownicy zatrudnieni w ochronie zdrowia. Narażenia dotyczyły głównie wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, promieniowania jonizującego, którego źródłami są izotopy, urządzenia takie jak: aparaty RTG, tomografy, mammografy oraz epoksyetanu używanego do sterylizacji narzędzi chirurgicznych i środków pomocniczych. Narażenie na pył drewna twardego (buku, dębu) dotyczyło pracowników zatrudnionych w zakładach województwa łódzkiego zwłaszcza powiatu radomszczańskiego, w którym prowadzona jest produkcja mebli. Narażenie na azbest występuje podczas wykonywania prac demontażowych: pokryć dachowych budynków mieszkalnych i gospodarczych, osłon ociepleń budynków mieszkalnych, chłodni kominowych wymiana tkaniny azbestowej aeracyjnej na blokach energetycznych oraz wymiany komór gaszeniowych styczników wysokiego napięcia w pojazdach trakcyjnych.

73 71 Informacja dotycząca producentów, dystrybutorów i stosujących substancje i preparaty chemiczne, prekursorów kategorii 2 i 3, produktów biobójczych, detergentów i szkodliwych czynników biologicznych w województwie łódzkim. W 2010 r. w oparciu o obowiązujące przepisy kontynuowano nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi, prekursorami narkotykowymi kategorii 2 i 3, produktami biobójczymi, detergentami i szkodliwymi czynnikami biologicznymi. W województwie łódzkim jest 1379 wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne (w postaci własnej lub jako składnik preparatów), 19 producentów, 17 importerów, 403 dystrybutorów w tym hurtownie, sklepy wielkopowierzchniowe (np. OBI, Praktiker), sklepy-hurtownie branżowe np. budowlane oraz 940 dalszych użytkowników, 10 wprowadzających do obrotu prekursory narkotykowe kat. 2 i 48 wprowadzających do obrotu prekursory narkotykowe kat. 3. W województwie łódzkim nie ma eksporterów prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3 do krajów trzecich. Podmiotów odpowiedzialnych za wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego jest 234. Z uwagi na fakt, iż większość stosowanych produktów biobójczych stanowią substancje i preparaty chemiczne zawarte m. in. w środkach czystości w trakcie kontroli miały zastosowanie odnoszące się do nich przepisy. Liczbę kontroli przeprowadzonych w trakcie sprawowanego nadzoru obrazuje wykres nr 9. Najczęściej stwierdzane podczas kontroli sanitarnych nieprawidłowości dotyczyły: - nieprawidłowości w kartach charakterystyk produktów biobójczych i stosowanych, produkowanych lub wprowadzanych do obrotu substancji i preparatów, - braku spisu stosowanych lub wprowadzanych substancji i preparatów, - braku oznakowania miejsc stosowania i przechowywania substancji i preparatów chemicznych, - nie poinformowania Inspektora ds. Substancji i Preparatów Chemicznych o wprowadzaniu do obrotu preparatów niebezpiecznych,

74 72 - nieprawidłowego oznakowania produktu biobójczego (nieopisany piktogram, brak nazwy substancji czynnej), - braku pozwolenia Ministra Zdrowia na wprowadzenie do obrotu produktów biobójczych. W ramach nadzoru nad prekursorami narkotykowymi kat. 2 i 3 stwierdzono, że obowiązujące w tym zakresie przepisy są przestrzegane. Liczbę nakazów zamieszczonych w wydawanych decyzjach przedstawia wykres nr 10. Największymi producentami wyrobów rynkowych klasyfikowanych jako niebezpieczne w województwie łódzkim są: 1. Atlas Wytwórnia Klejów i Zapraw Budowlanych w Łodzi, ul. Kilińskiego 2 Zakład Produkcyjny w Zgierzu, ul. Szczawińska 52a, 2. Kerakol Polska sp. z o.o. Rzgów, ul. Katowicka 128, 3. Torggler Ekor Zgierz, ul. Sadowa 6, 4. Polifarb Łódź sp. z o.o. Producent Wyrobów Lakierniczych, ul. 6 Sierpnia 100/102, 5. Organika S.A, ul. Ciasna 21 a, 6. Dyrup Spółka z o.o Łódź, ul. Dąbrowskiego 238. Największymi dystrybutorami niebezpiecznych substancji chemicznych na terenie woj. łódzkiego są następujące podmioty gospodarcze: 1. Brenntag w Zgierzu, ul. Kwasowa 5, 2. Chemia S.A. w Łodzi, ul. Brukowa 27, 3. Chemikolor w Łodzi. ul. Morgowa 4, 4. Labo-Mix Sp. Cywilna w Łodzi, ul. Łąkowa 3/5, 5. Witko w Łodzi, Al. Piłsudskiego 143, 6. DONAUCHEM Polska Sp. z o.o. w Zgierzu, ul. Sadowa 6/14.

75 73 Nadzór nad szkodliwymi czynnikami biologicznymi W 2010 r. w zakresie szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy skontrolowano 548 zakładów pracy, w których przeprowadzono 608 kontroli. W skontrolowanych zakładach pracowników wykonywało pracę w narażeniu na czynniki biologiczne zaliczane do 2 i 3** grupy zagrożenia. Nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących szkodliwych czynników biologicznych stwierdzone były w 67 zakładach i polegały między innymi na: nie dokonaniu oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej narażenie na czynniki biologiczne i wszystkie wymagane przepisami informacje, braku rejestru pracowników i prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 ** zagrożenia, braku wydzielonych pomieszczeń do bezpiecznego spożywania posiłków i napojów oraz szkoleń pracowników. Na stwierdzone nieprawidłowości wydano 49 decyzji administracyjnych. Pracownicy wykonujący pracę w narażeniu na czynniki biologiczne mają zapewnione: środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. Informacja o zakładach ochrony zdrowia W roku 2010 na terenie województwa pod nadzorem znajdowało się 331 zakładów ochrony zdrowia, w których zatrudnionych było pracowników. Z uwagi na występujące zagrożenia zdrowotne pracowników zatrudnionych w lecznictwie stacjonarnym i otwartym w roku sprawozdawczym przeprowadzono 198 kontroli i wydano 27 decyzji w tym 8 decyzji dotyczących czynników biologicznych, 17 chemikaliów, 3 dotyczących przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych. Pracownicy w/wym. placówek narażeni są na działanie: substancji rakotwórczych: wirusów zapalenia wątroby typu B i C, promieniowania jonizującego, epoksyetanu, epoksypropanu substancji stosowanych w anestezji wziewnej: 2-Bromo-2-Chloro-1,1,1-trifluoroetanu (halotanu), sevofluranu, izofluranu i podtlenku azotu. leków cytostatycznych szkodliwych czynników biologicznych Leki cytostatyczne stosowane są w 11 zakładach opieki zdrowotnej, a liczba pracowników pracujących w kontakcie z nimi wynosi 172 w tym 169 kobiet. Gazy anestetyczne stosowane są we wszystkich szpitalach i zakładach ochrony zdrowia, które posiadają sale operacyjne. Najczęściej stosowanymi gazami anestetycznymi są podtlenek azotu, halotan, sevofluran i izofluran. Halotan najczęściej stosowany jest do znieczulania dzieci a sevofluran dorosłych. Na gazy anestetyczne eksponowani są: lekarze anestezjolodzy, chirurdzy, pielęgniarki anestezjologiczne oraz ginekolodzy. Najwięcej narażonych jest w grupie chirurgów. Dla pracowników bloków operacyjnych była opracowana ocena ryzyka zawodowego. Nie odnotowano przypadków zatruć pracowników eksponowanych na gazy i pary anestetyczne. W roku sprawozdawczym u pracowników ochrony zdrowia stwierdzono 10 chorób zawodowych, czyli o 10 mniej niż w 2009 r. Najwięcej rozpoznawanych chorób to choroby skóry w postaci alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, których liczba nieznacznie zwiększyła się o 2 choroby (w 2009r. były 2 choroby). Na niezmienionym poziomie (1 choroba) utrzymuje się liczba chorób obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonywania pracy. W 2010 r. nie zanotowano zachorowań na WZW typu B, astmę oskrzelową, alergiczny nieżyt nosa i na przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy.

76 74 Znacząco zmalała liczba chorób zakaźnych takich jak WZW typu C i gruźlica. W 2010 r. rozpoznano 2 WZW typu C zaś w 2009 r. 10 chorób. Podobny stan dotyczy zachorowań na gruźlicę. W 2010 r. rozpoznano 2 przypadki choroby u pielęgniarek (w 2009 r. 6 przypadków). Analizując strukturę i liczbę stwierdzonych chorób zawodowych w grupach zawodowych: lekarz, lekarz stomatolog, pielęgniarka, salowa, położna, technik fizjoterapeuta, sanitariusz można stwierdzić, że najwięcej stwierdzanych chorób zawodowych jest wśród pielęgniarek (4 choroby). Najczęściej diagnozowanymi jednostkami chorobowymi są: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, wirusowe zapalenie wątroby typu C i gruźlica Powyższą sytuację przedstawia wykres nr 11.

77 Wnioski 75 Dokonując oceny stanu sanitarnego warunków pracy województwa należy stwierdzić: w przypadku czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy: nastąpił znaczny spadek przekroczeń Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń dla czynników chemicznych oraz przekroczeń wartości dopuszczalnych przyśpieszenia drgań mechanicznych, nastąpił nieznaczny spadek przekroczeń Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń pyłów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę, utrzymuje się w dalszym ciągu narażenie na hałas ponadnormatywny i pyły (tkalnie, przędzalnie, kopalnia węgla, przemysł maszynowy). Podejmowane przez pracodawców działania: techniczne, organizacyjnoadministracyjne, stosowanie środków ochrony indywidualnej, profilaktyka medyczna w znacznym stopniu zapobiegają ujemnym skutkom działania szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy. w przypadku stwierdzonych chorób zawodowych: nastąpił znaczny wzrost zachorowań na choroby zawodowe w stosunku do ubiegłych lat takich jak: pylice płuc w postaci pylicy azbestowej u byłych pracowników Zakładów Wyrobów i Uszczelnień Azbestowych Polonit w likwidacji i u pracowników zajmujących się usuwaniem wyrobów zawierających azbest, ich transportem i składowaniem oraz pylicy krzemowej u pracownika narażonego na pył zawierający wolna krystaliczną krzemionkę, nastąpił znaczny spadek zachorowań na choroby zawodowe w stosunku do lat ubiegłych takich jak: choroby zakaźne i pasożytnicze a zwłaszcza boreliozy w grupie zawodowej leśników oraz gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby u pielęgniarek, nastąpił nieznaczny spadek zachorowań na choroby zawodowe w postaci: zatruć ostrych i przewlekłych wywołanych przez substancje chemiczne, astmy oskrzelowej w grupie zawodowej piekarzy i rolników, chorób narządu głosu w grupie zawodowej nauczycieli, nowotworów złośliwych spowodowanych pyłem azbestu, przewlekłych chorób układu ruchu i obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonywania pracy, chorób skóry, nie zanotowano zachorowań na WZW typu B i chorobę wibracyjną. Spadek zachorowań na choroby zawodowe jest spowodowany poprawiającymi się warunkami pracy i świadomością pracowników poprzez informowanie ich o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami, w wyniku działań Inspekcji Sanitarnej osiągnięto istotną poprawę warunków sanitarnych pomieszczeń produkcyjnych i sanitarno-higienicznych oraz zaopatrzenie pracowników w odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej. Postulaty: W związku z rosnącą liczbą podmiotów gospodarczych będących pod nadzorem inspekcji sanitarnej celowym wydaje się stworzenie komputerowej bazy danych zawierającej informacje o prowadzonej w nich działalności nadzorowej. Przygotowała: Barbara Piórkowska Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Pracy WSSE

78 76

79 W ZAKRESIE HIGIENY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU 77 Caharakterystyka stanu sanitarnego zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością W roku 2010 pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa łódzkiego znajdowało się zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. W roku sprawozdawczym zatwierdzono zakładów, skontrolowano , przeprowadzono ogółem kontrole sanitarne, w tym interwencyjne. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 8936 zakładów. W roku sprawozdawczym 47 obiektów oceniono jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 0,5% ogółu ocenianych ( w 2009r. zakłady niezgodne z wymaganiami stanowiły 0,7% ogółu ocenianych). Ogółem wydano 1265 decyzji administracyjnych, w tym 41 decyzji unieruchomienia/ przerwania działalności całego lub części zakładu oraz 10 decyzji zakazu wprowadzania produktu do obrotu, nałożono ogółem 1084 mandaty karne na sumę , 00 zł., skierowano 1 wniosek do Sądu Grodzkiego, 82 wnioski o nałożenie kar pieniężnych przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi oraz 4 zawiadomienia do prokuratury. Lp. Grupa obiektów Liczba obiektów znajdujących się pod nadzorem w 2010r. 1. Obiekty produkcji żywności 2. Obiekty obrotu żywnością 3. Obiekty żywienia zbiorowego otwartego, w tym zakłady małej gastronomii 4. Obiekty żywienia zbiorowego zamkniętego 5. Wytwórnie. materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością 6. Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością WYNIKI OCENY STANU SANITARNEGO OBIEKTÓW Liczba obiektów skontrolowany ch Liczba obiektów ocenionych na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego Liczba obiektów ocenionych jako nie spełniające wymagań % obiektów nie spełniających wymagań w stosunku do ogółu ocenionych , , , , Środki transportu

80 78 Porównanie stanu sanitarnego wybranych grup obiektów produkcji i obrotu żywnością w roku 2009 i 2010 wyrażone w % obiektów niezgodnych z wymaganiami przedstawia wykres Nr 1. Wykres Nr 1 Stan sanitarny obiektów wyrażony w % obiektów niezgodnych z wymaganiami 4,5 % obiektów niezgodnych z wymaganiami 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Inne obiekty obrotu zywnoscia Zaklady przemyslu zbozowo-mlynarskiego Kioski spozywcze Sklepy spozywcze Ciastkarnie Zaklady zywienia zbiorowego otwarte Zaklady zywienia zbiorowego zamkniete Inne wytwornie zywnosci Piekarnie Automaty do lodow Magazyny hurtowe Rodzaje obiektów

81 79 Obiekty produkcji żywności Ciastkarnie W roku sprawozdawczym zarejestrowano 239 zakładów, zatwierdzono 23, skontrolowano 236, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 228. Niezgodny z wymaganiami był 1 obiekt, co stanowi 0,4 % (w roku ,4 %) z uwagi na niewłaściwe oznakowanie wyrobów gotowych wprowadzanych do obrotu w opakowaniach jednostkowych oraz brak segregacji surowców i wyrobów gotowych. Ogółem przeprowadzono 564 kontroli i rekontroli, w tym 14 interwencyjnych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w tej grupie obiektów to: - brak zachowanej ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się, - brak segregacji wyrobów gotowych i surowców, - zły stan techniczny pomieszczeń, urządzeń i sprzętu produkcyjnego, - brak czystości i porządku w pomieszczeniach ciastkarni, - brak systematycznie prowadzonych rejestrów w zakresie GHP/GMP. Podjęte działania PIS przyczyniły się do wzmożenia przez przedsiębiorców nadzoru nad jakością zdrowotną surowców używanych do produkcji. W 237 zakładach wdrożone zostały zasady GHP/GMP oraz nastąpił postęp we wdrażaniu zasad systemu HACCP (212 zakładów posiada wdrożony system HACCP). Zakłady posiadają również opracowaną procedurę wycofywania z produkcji i obrotu żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej. W ciastkarniach prowadzona jest identyfikowalność dostawców surowców oraz odbiorców wyrobu gotowego. Na używane surowce pochodzenia zwierzęcego zakłady posiadają handlowe dokumenty identyfikacyjne. Stan sanitarny tych obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzoną modernizację pomieszczeń oraz doposażenie zakładów w odpowiednie urządzenia i sprzęt. Poprawiła się również funkcjonalność zakładów, wyegzekwowano wyposażenie zakładów w szafy chłodnicze do ekspedycji wyrobów gotowych. Pomimo tych pozytywnych aspektów w 2010r. wystąpił podobnie jak w latach ubiegłych problem niewłaściwej jakości zdrowotnej ciastek z kremem. Ogółem wydano 51 decyzji administracyjnych, w tym 2 decyzje czasowego unieruchomienia lub przerwania produkcji: - 1 decyzja zakazująca produkcji ciast deserowych do czasu przeprowadzenia dezynfekcji pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, przeprowadzenia badań na nosicielstwo personelu oraz badań produkcji próbnej z uwagi na zakwestionowanie próbki ciastka WZ (obecność bakterii chorobotwórczych Salmonella), - 1 decyzja unieruchomienia zakładu z uwagi na zakwestionowanie próbki ciastka z kremem ( obecność Listeria monocytogenes).

82 80 Pozostałe decyzje wydawano w celu wyegzekwowania właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń, urządzeń i sprzętu produkcyjnego, prawidłowych warunków do mycia i osuszania sprzętu produkcyjnego, mycia rąk, właściwych warunków do obróbki wstępnej świeżych owoców, wystarczającej powierzchni chłodniczej do przechowywania surowców i półfabrykatów, zapewnienia funkcjonalności pomieszczeń, opracowania i wdrożenia zasad systemu HACCP. Ogółem nałożono 40 mandatów karnych na sumę 9 650,00zł. oraz skierowano 3 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4, 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na rozpoczęcie działalności w zakresie produkcji ciast bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na niewłaściwe przechowywanie surowców i wyrobów gotowych nietrwałych mikrobiologicznie, stosowanie do produkcji surowców po upływie terminu przydatności do spożycia, nieprawidłowe prowadzenie procesów technologicznych, brak segregacji surowców i wyrobów gotowych w urządzeniach chłodniczych, brak czystości i porządku w pomieszczeniach, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny, używanie do produkcji jaj bez obróbki wstępnej, zakwestionowane próbki wyrobów gotowych, nieprzestrzeganie zasad GHP/GMP i HACCP, brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno- epidemiologicznych. Piekarnie Według ewidencji zarejestrowano 448 zakładów, zatwierdzono 26, skontrolowano 434, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami (w roku zakłady niezgodne z wymaganiami stanowiły 1,6 %). Ogółem w piekarniach przeprowadzono 796 kontroli i rekontroli, w tym 37 interwencyjnych. Najczęściej stwierdzanie nieprawidłowości: - brak zachowanej ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się - niewłaściwy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń wchodzących w skład obiektu - brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 445 piekarniach, a 403 zakłady wdrożyły system HACCP. W 2010 r. wydano 114 decyzji administracyjnych, w tym 3 decyzje unieruchomienia zakładu lub przerwania produkcji: - 1 decyzja nakazująca czasowe unieruchomienie zakładu ze względu na antysanitarny stan i obecność szkodników oraz nakazująca przeprowadzenie skutecznej dezynsekcji i dezynfekcji, - 1 decyzja nakazująca czasowe unieruchomienie zakładu ze względu na antysanitarny stan pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, - 1 decyzja zakazująca produkcji i wprowadzania do obrotu ciast deserowych, kanapek i pizzy do czasu zapewnienia prawidłowych warunków sanitarno- higienicznych oraz uzyskania decyzji zatwierdzającej.

83 81 Decyzjami administracyjnymi zobowiązano właścicieli piekarni do poprawy stanu sanitarnotechnicznego zakładu (odnowienia zniszczonych ścian i sufitów w pomieszczeniach, zainstalowania umywalek w pomieszczeniach produkcyjnych, wydzielenia pomieszczenia obróbki wstępnej wyposażonego w zlewozmywak do mycia żywności, stanowiska do mycia sprzętu produkcyjnego, zmywalni opakowań transportowych, wymiany zniszczonych urządzeń i sprzętu produkcyjnego, zabezpieczenia punktów świetlnych przed rozpryskiem szkła), przechowywania surowców łatwo psujących się we właściwej kontrolowanej na bieżąco temperaturze, zapewnienia skutecznej wentylacji, zabezpieczenia zakładu przed dostępem szkodników, zapewnienia prawidłowego znakowania wyrobów gotowych, opracowania systemu umożliwiającego identyfikację dostawców surowców, prawidłowego dokumentowania czynności związanych z GHP/GMP, opracowania i wdrożenia systemu HACCP. W 2010r. nastąpiła poprawa stanu sanitarnego w tej grupie obiektów w zakresie stanu technicznego pomieszczeń, prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych, znakowania pieczywa, a także w zakresie dokumentowania czynności związanych z dobrą praktyką higieniczną i dobrą praktyką produkcyjną oraz opracowania i wdrożenia systemu HACCP. W wyniku działań PIS poprawił się stan sanitarno-techniczny zakładów, odnowiono ściany, sufity, posadzki, drzwi do pomieszczeń zakładu, wymieniono sprzęt produkcyjny, wyegzekwowano wydzielenie i prawidłowe wyposażenie myjni pojemników transportowych, właściwe warunki do mycia i przechowywania sprzętu produkcyjnego. Część zakładów doposażono w specjalistyczne urządzenia i sprzęt produkcyjny m.in. piece z elektronicznym oprogramowaniem, komory rozrostowe, komory i lady chłodnicze, dzieże, stoły produkcyjne. Nie stwierdzono stosowania do produkcji surowców zawierających GMO. W większości piekarni zabiegi dezynsekcyjno-deratyzacyjne prowadzone są systematycznie przez wyspecjalizowane firmy. Pieczywo rozwożone jest własnymi środkami transportu przystosowanymi do tej działalności. Za stwierdzone uchybienia nałożono 47 mandatów karnych na sumę 11750,00 zł, skierowano 6 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, 5 i 6 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych, prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności wbrew decyzji o unieruchomieniu zakładu. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na brak czystości i porządku w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny, nieprawidłowe przechowywanie surowców nietrwałych mikrobiologicznie, stwierdzenie surowców niewłaściwej jakości zdrowotnej, brak przestrzegania segregacji w urządzeniach chłodniczych, nieprawidłowo prowadzone procesy produkcyjne (dot. obróbki wstępnej jaj i owoców), stwierdzenie obecności szkodników, brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych.

84 82 Zakłady garmażeryjne Zarejestrowano 48 obiektów, zatwierdzono 3, wszystkie skontrolowano, oceniono wg arkusza oceny stanu sanitarnego 43 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w roku Ogółem w ww. zakładach przeprowadzono 96 kontroli i rekontroli, w tym 3 interwencyjne. Część zakładów znajduje się pod wspólnym nadzorem PIS i IW. W związku z powyższym kontrole w nadzorowanych zakładach przeprowadzano wspólnie z Inspekcją Weterynaryjną. Wytwórnie garmażeryjne posiadają własne, prawidłowe środki transportu samochody chłodnie do przewozu produkowanej żywności. W 47 zakładach wdrożone zostały zasady GHP/GMP (1 nowy zakład jest w trakcie wdrażania ww. zasad - posiada zatwierdzenie warunkowe), 44 wytwórnie wdrożyły system HACCP. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w skontrolowanych obiektach to: - nieprawidłowa funkcjonalność pomieszczeń, - niewłaściwy stan sanitarno- techniczny pomieszczeń, - nieprawidłowe oznakowanie wyrobu gotowego, - brak do wglądu orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy w kontakcie z żywnością. Ogółem wydano 4 decyzje administracyjne, które dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych, urządzeń chłodniczych i wyposażenia, prowadzenia systematycznego monitoringu łańcucha chłodniczego, zapewnienia prawidłowego oznakowania produkowanych wyrobów. Za uchybienia stwierdzone w trakcie przeprowadzonych kontroli sanitarnych (m.in. nie zachowana segregacja masy towarowej, stosowanie do produkcji żywności po upływie terminu przydatności do spożycia, brak zapisów w krytycznych punktach kontroli, brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników zatrudnionych w kontakcie z żywnością ) nałożono 3 mandaty karne na kwotę 500,00zł. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na rozpoczęcie działalności w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu. W wyniku podjętych działań Państwowa Inspekcja Sanitarna wyegzekwowała poprawę stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, urządzeń chłodniczych i wyposażenia, prawidłowe znakowanie wyrobów gotowych. W zakładach prowadzona jest modernizacja mająca na celu zachowanie prawidłowej funkcjonalności. Zakłady przemysłu zbożowo- młynarskiego W roku 2010 na terenie woj. łódzkiego zarejestrowano 91 zakładów zbożowomłynarskich, zatwierdzono 7, skontrolowano 83, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego Oceniono 1 obiekt jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 1,3% ocenianych (w roku 2009 obiekty niezgodne z wymaganiami stanowiły - 1,6 %) z uwagi na brak bieżącej zimnej i ciepłej wody. W zakładzie tym sezonowo jest prowadzona przez właściciela działalność usługowa w zakresie przemiału zboża na mąkę. Właściciel korzysta z pomieszczenia sanitarnego znajdującego się w budynku obok młyna.

85 83 Ogółem przeprowadzono 120 kontroli, w tym 2 interwencyjne. Stan sanitarno-techniczny tej grupy obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzone prace modernizacyjne. Sukcesywnie w młynach następuje wymiana silosów do przechowywania ziarna. W 2010 r. w wyniku podejmowanych działań PIS wyegzekwowano wprowadzenie właściwego zabezpieczenia i kontroli obiektów przed szkodnikami oraz prowadzenie dokumentacji umożliwiającej zidentyfikowanie dostawcy surowców. W 89 obiektach wdrożone zostały zasady GHP/GMP, 74 młyny wdrożyły zasady systemu HACCP. Właściciele młynów posiadają stałe umowy z zakładami DDD, w obiektach prowadzona jest systematyczna dezynsekcja i deratyzacja. Nie stwierdzono obecności szkodników ani ich śladów. W niektórych młynach zorganizowano przyzakładowe laboratoria, które prowadzą oceny jakości przyjmowanego zboża i przemielonego wyrobu gotowego. W młynach przed przyjęciem ziarna dokonywana jest ocena organoleptyczna (zapach, barwa, smak, obecność szkodników zbożowo- mącznych), wilgotność sprawdzana jest przyrządem elektronicznym wilgotnościomierzem). Wydano 8 decyzji administracyjnych, w tym 1 unieruchomienia zakładu z uwagi na niewłaściwy stan sanitarno- higieniczny i techniczny pomieszczeń zakładu. Kontrola sprawdzająca wykazała poprawę stanu sanitarnego młyna, w związku z czym działalność w zakładzie została wznowiona. Pozostałe wydane decyzje zobowiązywały przedsiębiorców do poprawy stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń i sprzętu produkcyjnego, zapewnienia ciepłej i zimnej wody bieżącej, ubikacji spłukiwanej wodą podłączonej do sprawnego systemu kanalizacyjnego, opracowania dokumentacji GHP i wdrożenia zasad systemu HACCP oraz zapewnienia prawidłowego znakowania wyrobu gotowego. Nałożono 4 mandaty karne na sumę 1200,00 zł. z uwagi na niewłaściwy stan sanitarno- higieniczny zakładu, brak prowadzonej na bieżąco dokumentacji z zakresu GHP/GMP oraz systemu HACCP. Wytwórnie lodów Zewidencjonowano 44 zakłady, zatwierdzono 2, skontrolowano 43, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego Wszystkie obiekty tak jak i w roku 2009r. oceniono jako zgodne z wymaganiami. Przeprowadzono ogółem 79 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. W czasie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie prowadzonych procesów technologicznych, stosowania substancji dodatkowych, prowadzenia dokumentacji z zakresu zasad dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej oraz funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone są we wszystkich zakładach, system HACCP w 38. W nadzorowanych obiektach prowadzone są rejestry obejmujące przyjęcie surowców (dokumentacja załączona przez dostawców, ocena organoleptyczna), rejestry temperatury w urządzeniach chłodniczych, dokonywane są zapisy parametrów pasteryzacji. Wydano 3 decyzje administracyjne, w tym 1 decyzję nakazującą zaprzestania produkcji i sprzedaży lodów do czasu zapewnienia wody o właściwej jakości zdrowotnej, odpowiadającej obowiązującym wymaganiom.

86 84 Pozostałe decyzje dotyczyły opracowania i wdrożenia procedur opartych na zasadach systemu HACCP. Nałożono 3 mandaty karne na sumę 750,00 zł z uwagi na nieprzestrzeganie zasad GHP podczas produkcji lodów oraz brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych osób zatrudnionych w kontakcie z żywnością. Automaty do lodów W roku sprawozdawczym zarejestrowano 208 automatów do lodów, zatwierdzono 48, skontrolowano 193, oceniono 151, wszystkie zakłady były zgodne z wymaganiami (w 2009r. - 1 był niezgodny z wymaganiami). Przeprowadzono 315 kontroli i rekontroli, w tym 6 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 205 zakładach, system HACCP - w 162. Wydano 1 decyzję administracyjną zobowiązującą przedsiębiorcę do doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno- technicznego ścian i sufitów w pomieszczeniach zakładu oraz 1 decyzję przedłużającą termin wykonania obowiązków. Nałożono 15 mandatów karnych na sumę 2 600,00zł z uwagi na nieprzestrzeganie zasad GHP podczas produkcji lodów, brak wdrożonego systemu HACCP, brak zapisów działań podejmowanych w ramach GHP/GMP, brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych Wniosków o ukaranie nie wystosowano. Wytwórnie napojów bezalkoholowych i rozlewnie piwa Wg ewidencji zarejestrowano 13 zakładów, zatwierdzono - 1, skontrolowano - 12, oceniono - 11, wszystkie obiekty podobnie jak w 2009r. uznano za zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 21 kontroli i rekontroli. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP-w 11. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Procesy technologiczne prowadzone są prawidłowo. Wydano 2 decyzje administracyjne dotyczące zapewnienia właściwego oznakowania wyrobu gotowego oraz opracowania, wdrożenia i utrzymania systemu HACCP. Nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych Wg ewidencji zarejestrowano 6 zakładów, zatwierdzono 2, wszystkie skontrolowano, 5 oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009r. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli i rekontroli. We wszystkich zakładach zostały wdrożone zasady GHP/GMP oraz system HACCP. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP oraz traceability. Zakłady są w dobrym stanie sanitarno- technicznym, procesy technologiczne prowadzone są prawidłowo. W 2010 r. zostały zatwierdzone 2 zakłady, z których jeden produkuje wodę źródlaną, a drugi naturalną wodę mineralną. Zakłady posiadają ocenę kwalifikacji rodzajowej wykonaną przez PZH oraz jeden z nich decyzję Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie uznania produkowanej wody jako naturalnej wody mineralnej. Wydano 2 decyzje administracyjne w celu wyegzekwowania właściwego oznakowania wód źródlanych. Nie stosowano karania mandatowego.

87 85 Przetwórnie owocowo- warzywne Zewidencjonowano 106 obiektów, zatwierdzono - 7, skontrolowano- 95, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 75 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009r. Ogółem przeprowadzono 173 kontrole i rekontrole, w tym 10 interwencyjnych. Najczęściej powtarzającymi się uchybieniami były: - brak porządku i czystości w pomieszczeniach produkcyjnych, - zły stan techniczny pomieszczeń zakładu, - nieprawidłowe znakowanie wyrobów gotowych. W wyniku działań PIS w większości zakładów wyegzekwowano poprawę stanu technicznego pomieszczeń, w których odbywała się produkcja, prawidłowe dokumentowanie czynności związanych z realizacją GHP/GMP, właściwe zabezpieczenie pomieszczeń zakładów przed szkodnikami. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 105 zakładach, system HACCP - w 80. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu. W roku sprawozdawczym wydano 37 decyzji administracyjnych, w tym: - 1 decyzję zakazującą wprowadzania do obrotu produktu pn. Seler o smaku łagodnym z uwagi na stwierdzoną w nim ponadnormatywną zawartość SO2-1 decyzję nakazującą wycofanie z obrotu handlowego 3 partii suszonych grzybów, które zostały zakwestionowane za nadmierne zaczerwienie, nieprawidłowe oznakowanie oraz w 1 przypadku obecność innych niż deklarowane gatunków grzybów (przetwórnia przedłożyła dokumenty poświadczające wycofanie kwestionowanych partii grzybów z obrotu oraz poinformowała o wdrożeniu działań korygujących. Pozostałe decyzje dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych oraz sprzętu produkcyjnego, zapewnienia właściwej funkcjonalności pomieszczeń, zabezpieczenia pomieszczeń zakładu przed dostępem szkodników, właściwego oznakowania wyrobu gotowego, prawidłowego dokumentowania czynności związanych z realizacją GHP/GMP, zapewnienia łatwozmywalnej powierzchni ładunkowej środka transportu, opracowania, wdrożenia i utrzymania systemu HACCP. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych. Za stwierdzone uchybienia nałożono 7 mandatów karnych na sumę 2 300,00 zł. Karanie zastosowano z uwagi na: - nieprzestrzeganie zasad higieny podczas procesu produkcji, - brak segregacji surowców i wyrobów gotowych, - obecność muszek owocówek, - brak możliwości identyfikacji wyrobu w łańcuchu dystrybucji. Wytwórnie wyrobów cukierniczych W roku sprawozdawczym zarejestrowano 27 zakładów, zatwierdzono- 3, skontrolowano Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 23 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w roku 2009.

88 86 Ogółem przeprowadzono 47 kontroli i rekontroli, w tym 1 interwencyjną. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 20. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W wyniku kontroli sanitarnych oraz działań podejmowanych przez PIS, stan sanitarno- techniczny wytwórni wyrobów cukierniczych uległ poprawie z uwagi na prowadzone prace modernizacyjne oraz doposażenie zakładów w nowe urządzenia i sprzęt. Na stosowane w ww. zakładach surowce pochodzenia zwierzęcego (mleko w proszku) przedstawiono handlowe dokumenty identyfikacyjne. W 2010r. w wytwórniach cukierniczych wydano ogółem 6 decyzji administracyjnych, w tym: - 1 decyzję zakazującą wprowadzania do obrotu produktów nieprawidłowo oznakowanych (brak jednoznacznej informacji o zawartości glutenu), - 1 decyzję nakazującą wycofanie z obrotu nieprawidłowo oznakowanych ciastek z kremem czekoladowym, w których stwierdzono obecność materiału pochodzącego z GMO oraz zobowiązującą do zapewnienia prawidłowego oznakowania wyrobów gotowych wyprodukowanych z zastosowaniem składników surowcowych zawierających GMO lub zawierających składniki wyprodukowane z GMO. Pozostałe decyzje wydano w celu wyegzekwowania doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego powierzchni ścian, podłóg w pomieszczeniach produkcyjnych. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych. Nałożono 3 mandaty karne na kwotę 700,00 zł. z uwagi na brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, brak segregacji surowców i wyrobów gotowych, brak odzieży ochronnej u personelu. Wytwórnie makaronów Według ewidencji na terenie woj. łódzkiego zarejestrowano 13 wytwórni, wszystkie skontrolowano. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 12 jako zgodne z wymaganiami analogicznie jak w 2009r. W roku sprawozdawczym zatwierdzono 2 zakłady. Ogółem przeprowadzono 18 kontroli i rekontroli. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP - w 12. Podczas kontroli stwierdzono, iż procesy produkcyjne w wytwórniach makaronu prowadzone są prawidłowo, nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W 2010r. wydano 3 decyzje administracyjne zobowiązujące przedsiębiorców do doprowadzenia do właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń zakładu oraz wdrożenia i przestrzegania zasad HACCP. Nałożono 1 mandat karny na kwotę 200,00zł. z uwagi na nieprzestrzeganie zasad GHP.

89 87 Wytwórnie koncentratów spożywczych Wg ewidencji 5 obiektów, wszystkie skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009r. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli i rekontroli. Zasady GHP/GMP i system HACCP zostały wdrożone we wszystkich zakładach. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W 2010r. wydano 5 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję zamknięcia zakładu do czasu uzyskania pozytywnych wyników badań mikrobiologiczych wody z wodociągu, zaopatrującego zakład. Pozostałe decyzje wydano w celu wyegzekwowania poprawy stanu sanitarnotechnicznego powierzchni ścian i stołów produkcyjnych w zakładzie. Nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie octu, majonezu i musztardy Wg ewidencji 5 obiektów, wszystkie skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009r. Nie wydawano decyzji zatwierdzających. Ogółem przeprowadzono 6 kontroli i rekontroli. W wytwórni octu prowadzona jest produkcja octu w procesie naturalnej fermentacji. Wytwórnie majonezu pracują zgodnie z procedurami technologicznymi, jak również zabiegi higieniczno-sanitarne wykonywane są zgodnie z instrukcjami GHP. Do produkcji majonezu używany jest proszek jajeczny, na który okazano handlowy dokument identyfikacyjny. Podczas kontroli dokonywano również oceny wdrożonego systemu HACCP. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 3. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Wydano 1 decyzję administracyjną zobowiązującą właściciela wytwórni octu do prawidłowego oznakowania gotowego produktu. Nałożono 1 mandat karany na sumę 100,00 zł. z uwagi na brak czystości i porządku w pomieszczeniach wytwórni octu oraz niewłaściwe przechowywanie materiałów opakowaniowych. Wytwórnie chrupek, chipsów i prażynek Wg ewidencji 10 obiektów, skontrolowano 8, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego - 6 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009 r. Nie wydawano decyzji zatwierdzających. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli i rekontroli, w tym 1 interwencyjną. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 9 zakładach, system HACCP - w 8. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Nie wydawano decyzji administracyjnych. Nałożono 1 mandat karany na sumę 100,00 zł. z uwagi na nieprawidłowe przechowywanie surowców i dzieży ochronnej. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych.

90 88 W wyniku podjętych działań organów PIS dostosowano oznakowanie wyrobów gotowych do obowiązujących przepisów prawnych. Wytwórnie suplementów diety W roku sprawozdawczym zarejestrowano 20 obiektów, zatwierdzono - 3, skontrolowano - 19, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 16 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2009r. Ogółem przeprowadzono 40 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP - w 17. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W 2010 r. utrzymywano wzmożony nadzór nad prawidłowością oznakowania, prezentacji i reklamy suplementów diety. Stan sanitarno-techniczny oraz higieniczny w omawianych wytwórniach nie budził zastrzeżeń. We wszystkich zakładach możliwe jest śledzenie pochodzenia surowców i odbiorców wyrobów gotowych. Wydano 4 decyzje administracyjne dotyczące dostosowania oznakowania, prezentacji i reklamy suplementów diety do wymagań określonych w obowiązujących przepisach prawnych. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu nieprzestrzegania przepisów prawnych w zakresie znakowania suplementów diety. W ww. obiektach nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego W roku sprawozdawczym zarejestrowano 5 zakładów, zatwierdzono 1, skontrolowano 4, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 2 jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 8 kontroli i rekontroli. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP - w 2. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Wśród tych zakładów znajdują się 1 wytwórnia napojów energetyzujących oraz 1 zakład produkujący mleko początkowe i następne dla niemowląt wyłącznie na rynek krajów trzecich. Produkcja środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego w tym zakładzie jest okresowa, uzależniona od zamówień. Zakład posiada własne laboratorium, w którym wykonywane są badania w kierunku ogólnej liczby drobnoustrojów, pleśni i drożdży, Salmonelli, Enterobacter sakazakii, Staphylococcus aureus, Enterobacteriaceae. Nie rzadziej niż raz w tygodniu podczas produkcji są wykonywane badania próbek czystościowych metodą odciskową ze sprzętu produkcyjnego i opakowań jednostkowych. Ponadto zarejestrowano trzech przedsiębiorców wprowadzających do obrotu środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, których wytwarzanie zlecane jest innym podmiotom. W 2010 r. utrzymywano wzmożony nadzór nad warunkami produkcji oraz prawidłowością oznakowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. W roku sprawozdawczym nie wydawano decyzji administracyjnych i nie stosowano karania mandatowego.

91 89 Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu nieprzestrzegania przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych. Inne wytwórnie żywności W roku sprawozdawczym zarejestrowano 107 obiektów, zatwierdzono- 12, skontrolowano - 74, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 44 jako zgodnie z wymaganiami ( w roku zakłady niezgodne z wymaganiami stanowiły 2,3 %). Ogółem przeprowadzono 94 kontrole i rekontrole, w tym 7 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 96 zakładach, system HACCP- w 49. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W tej grupie obiektów wykazano m.in. palarnie kawy, paczkarnie kawy, gorzelnie, rozlewnie oleju, zakłady konfekcjonowania środków spożywczych, wytwórnie barszczu. Ogółem w grupie "Inne wytwórnie żywności" wydano 8 decyzji administracyjnych, które zobowiązywały producentów do poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń i sprzętu produkcyjnego, zapewnienia właściwej funkcjonalności pomieszczeń, zabezpieczenia pomieszczeń zakładu przed gryzoniami, opracowania i wdrożenia instrukcji GHP/GMP oraz systemu HACCP, procedury zabezpieczenia i wycofywania z obrotu partii żywności nie odpowiadającej wymaganiom jakości zdrowotnej, prowadzenia i przechowywania dokumentacji umożliwiającej zidentyfikowanie dostawcy surowców, właściwego oznakowania wyrobów gotowych. Wydając decyzje wyegzekwowano poprawę stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń, prawidłowe dokumentowanie czynności związanych z realizacją GHP/GMP, wdrożenie zasad systemu HACCP, właściwe zabezpieczenie pomieszczeń zakładów przed gryzoniami, poprawę funkcjonowania systemu traceability. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych.(kara orzeczona 5 000, 00zł.) Nałożono 3 mandaty karne na kwotę 700,00 zł. za brak czystości i porządku w zakładach oraz niesprawny system identyfikowania odbiorców gotowego wyrobu. Obiekty obrotu żywnością Kioski spożywcze Wg ewidencji w roku sprawozdawczym zarejestrowano 1857 obiektów, zatwierdzono 237, skontrolowano 710. Przeprowadzono ogółem 913 kontroli i rekontroli, w tym 63 interwencyjne. Oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego kiosków, jako niezgodne z wymaganiami oceniono - 5 co stanowi 1,3 % (w roku ,5 %). Głównym powodem takiej oceny było: - nieprawidłowe przechowywanie produktów spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, - wprowadzanie do obrotu środków spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej, - brak bieżącej ciepłej i zimnej wody, - brak właściwych warunków do mycia rąk,

92 90 - niewłaściwy stan sanitarno-techniczny obiektu, - brak zapewnionej skutecznej ochrony przed szkodnikami. Wydano ogółem 44 decyzje administracyjne, w tym 9 decyzji unieruchomienia zakładu z uwagi na brak podłączenia do sieci wodno- kanalizacyjnej, brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, niewłaściwy stan sanitarno- techniczny obiektu, przechowywanie żywności nietrwałej mikrobiologicznie poza urządzeniami chłodniczymi. Pozostałe decyzje dotyczyły: - poprawy stanu sanitarno- technicznego ścian i sufitów w obiektach, - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno- technicznego urządzeń chłodniczych, - poprawy stanu sanitarno- technicznego wyposażenia obiektu, - zapewnienia zlewozmywaka do mycia drobnego sprzętu, - zapewnienia bieżącej wody ciepłej i zimnej, - zapewnienia ciągłości łańcucha chłodniczego dla środków spożywczych łatwo psujących się, - opracowania i wdrożenia instrukcji dobrej praktyki higienicznej oraz zasad systemu HACCP. Stan sanitarny kiosków ulega systematycznej poprawie z uwagi na wykonanie decyzji wydanych w latach ubiegłych, prowadzone na bieżąco prace modernizacyjne oraz wprowadzone zasady GHP i system HACCP. Opracowane i wdrożone zasady GHP posiada 1295 kiosków, natomiast 419 zakładów wdrożyło zasady systemu HACCP. W roku sprawozdawczym wyegzekwowano w wyniku podejmowanych działań poprawę stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń i wyposażenia kiosków, a także prawidłowe warunki przechowywania art. spożywczych. Nałożono 48 mandatów karnych na kwotę , 00 zł z uwagi na brak czystości i porządku, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, brak segregacji asortymentowej w urządzeniach chłodniczych, wprowadzanie do obrotu przeterminowanych środków spożywczych, nieprawidłową sprzedaż artykułów nieopakowanych, brak dokumentacji umożliwiającej zidentyfikowanie dostawcy środka spożywczego, brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych, brak prawidłowo prowadzonej dokumentacji w ramach systemu HACCP. Skierowano 7 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności gospodarczej w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu oraz prowadzenia działalności w zakresie obrotu żywnością pomimo decyzji o unieruchomieniu, a także 1 zawiadomienie do Prokuratury z uwagi na sfałszowany atest na grzyby. Sklepy spożywcze W roku sprawozdawczym zarejestrowano obiektów, zatwierdzono 1681, skontrolowano 5517, oceniono Wg arkusza oceny stanu sanitarnego za niezgodne z wymaganiami uznano- 31 obiektów, co stanowi 0,8 % (w roku ,0%). Przeprowadzono kontroli, w tym interwencyjnych. Na ocenę negatywną wpłynęły m. in. następujące uchybienia: - niewłaściwy stan techniczny pomieszczeń, - brak zachowania ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się,

93 91 - wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, - brak segregacji artykułów spożywczych. Stan sanitarny tej grupy obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzenie na bieżąco prac modernizacyjnych oraz wprowadzanie zasad dobrej praktyki higienicznej i systemu HACCP. Zasady GHP wdrożyło 9291 sklepów, natomiast system HACCP Odnotowuje się stale zwiększającą się liczbę nowoczesnych urządzeń chłodniczych, zamrażarniczych z automatyczną regulacją i elektronicznym wskaźnikiem temperatury, co umożliwia uzyskanie właściwych warunków przechowywania żywności oraz ich właściwą segregację. Corocznie zwiększa się liczba sklepów wyposażonych w klimatyzację, która pozwala na utrzymanie właściwych warunków przechowywania środków spożywczych w okresie letnim. Obecnie podczas wdrażania systemu HACCP przedsiębiorcy prowadzący działalność świadomie dążą do poprawy warunków technicznych poprzez sukcesywne modernizacje obiektów, polegające na poprawie funkcjonalności, wymianie urządzeń, wyposażenia. Zastrzeżenia budziło jednak występowanie w obrocie środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości. W wyniku podjętych działań w znacznej części sklepów wyegzekwowano wdrożenie zasad GHP, systemu HACCP, zainstalowanie umywalki do mycia rąk oraz stanowiska do mycia sprzętu pomocniczego z doprowadzoną wodą bieżącą zimną i ciepłą, zapewnienie wystarczającej powierzchni chłodniczej do przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, zapewnienie skanalizowanych ustępów dla personelu. Nastąpiła również poprawa stanu technicznego obiektów poprzez odmalowanie pomieszczeń, prawidłowe zabezpieczenie przed szkodnikami. Do większości sklepów artykuły spożywcze dowożone są środkami transportu hurtowników lub producentów, jak również samochodami właścicieli sklepów przystosowanymi do przewożenia żywności. W 2010 r. wydano 555 decyzji, w tym: - 2 decyzje czasowego unieruchomienia z uwagi na niewłaściwy stan sanitarnohigieniczny obiektu, nieprawidłowy sposób przechowywania żywności oraz wprowadzanie do obrotu środków spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej - 2 decyzje ograniczające zakres prowadzonej działalności - 3 decyzje dotyczące wycofania z obrotu środków spożywczych (buraczków gotowanych ze względu na przekroczony dopuszczalny limit kwasu sorbowego oraz kefiru i masła zakwestionowanych z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne). Wydane decyzje administracyjne dotyczyły także: odnowienia powierzchni ścian i sufitów w pomieszczeniach, doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego wyposażenia sklepu, zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami, wyposażenia w urządzenia chłodnicze i urządzenia pomiarowe w celu monitorowania warunków przechowywania żywności, zapewnienia właściwych warunków przechowywania żywności bez opakowań jednostkowych, zainstalowania umywalek do mycia rąk i urządzeń do mycia sprzętu zaopatrzonych w wodę bieżącą ciepłą i zimną, zapewnienia ubikacji dla personelu, właściwej gospodarki odpadami, w tym pochodzenia zwierzęcego, opracowania procedury zabezpieczania i wycofywania z obrotu żywności nie spełniającej wymagań jakości zdrowotnej, opracowania i wdrożenia instrukcji dobrej praktyki higienicznej oraz systemu HACCP.

94 92 W jednym przypadku wydano decyzję nakazującą właścicielowi sklepu ciastkarskiego, będącego jednocześnie producentem zakwestionowanych ze względu na obecność Salmonella Enteritidis wyrobów ciastkarskich przeprowadzenie dezynfekcji pomieszczeń i urządzeń sklepu oraz przeprowadzenie badań kału w kierunku nosicielstwa osób zatrudnionych w sklepie Nałożono 514 mandatów karnych na sumę ,00 zł. Skierowano 10 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, 4, 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych, rozpoczęcie działalności w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. oraz 2 zawiadomienia do Prokuratury (w jednym przypadku z uwagi na sfałszowne książeczki zdrowia, w drugim ze względu na wprowadzenie do obrotu handlowego środka spożywczego szkodliwego dla zdrowia). Karanie mandatowe stosowano między innymi z uwagi na: - zaniedbania higieniczno- sanitarne w zakresie utrzymania czystości bieżącej, - nieprawidłowe przechowywanie artykułów łatwopsujących się (w temperaturach niezgodnych z deklaracją producenta, przechowywanie poza urządzeniami chłodniczymi), - wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub o zmienionych cechach organoleptycznych, - brak zabezpieczenia żywności bez opakowań jednostkowych przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi, - brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, - niezachowanie rozdzielnej sprzedaży mięsa i wędlin, - obecność owadów na sali sprzedaży i zapleczu, - obecność larw szkodników zbożowo mącznych w cukierkach, - brak udokumentowania źródła pochodzenia żywności, - nieprzestrzeganie higieny osobistej przy sprzedaży artykułów spożywczych, - brudne koszyki i wózki dla kupujących, - nieprzestrzeganie procedur GHP i HACCP, - brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych. Magazyny hurtowe Zarejestrowano 938 obiektów, zatwierdzono - 96, skontrolowano 465, oceniono 325 jako zgodne z wymaganiami (w roku 2009 r. obiekty niezgodne z wymaganiami stanowiły 0,3%). Przeprowadzono 784 kontrole, w tym 104 interwencyjne. Większość hurtowni prowadzi dystrybucję środków spożywczych własnym transportem odpowiednio przystosowanym do ich przewozu. Zasady GHP zostały wdrożone w 741 zakładach, system HACCP w 442. Ogółem wydano 54 decyzje administracyjne w celu wyegzekwowania właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń (ścian, sufitów i podłóg), zapewnienia właściwych warunków do mycia rąk oraz ubikacji dla pracowników, zapewnienia powierzchni pozostających w kontakcie z żywnością w dobrym stanie i łatwych do czyszczenia, monitorowania temperatury i wilgotności, opracowania i wdrożenia procedury zabezpieczania i wycofywania partii środków spożywczych niewłaściwej jakości zdrowotnej, wdrożenia i przestrzegania procedur opartych na zasadach systemu HACCP.

95 93 Dwie decyzje dotyczyły wstrzymania wprowadzania do obrotu suplementu diety z uwagi na trwające postępowanie wyjaśniające. Decyzja została wykonana. Skierowano 4 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na rozpoczęcie działalności w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. W wyniku działań organów PIS wyegzekwowano poprawę stanu sanitarnotechnicznego znacznej ilości hurtowni, prawidłowe warunki przechowywania żywności oraz wzrost liczby obiektów z wdrożonymi systemami jakości i prawidłowe funkcjonowanie systemu traceability. Za stwierdzone uchybienia nałożono 33 mandaty karne na kwotę 8 600,00 zł. Karanie stosowano głównie z uwagi na brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, prowadzenie prac remontowych w magazynie (wymiana instalacji, rozkuwanie ścian) z jednoczesnym prowadzeniem sprzedaży środków spożywczych, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, nieprawidłowe warunki przechowywania środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu, brak identyfikacji dostawców, brak wdrożonych procedur opartych na zasadach systemu HACCP, brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno- epidemiologicznych osób zatrudnionych w kontakcie z żywnością. Obiekty ruchome i tymczasowe W roku 2010 zarejestrowano 402 obiekty, zatwierdzono - 137, skontrolowano 168, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 12 jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 200 kontroli i rekontroli, w tym 46 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 302 zakładach, system HACCP - w 63. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w obiektach należących do tej grupy były następujące: - niezachowanie ciągłości łańcucha chłodniczego przy przechowywaniu środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu, - niewłaściwa segregacja żywności, umożliwiająca wtórne zanieczyszczenie produktów gotowych do spożycia, - brak bieżącej czystości w punkcie sprzedaży. Wydano 1 decyzję administracyjną zakazującą wprowadzania do obrotu artykułów spożywczych bez opakowań jednostkowych z urządzenia ruchomego z uwagi na brak decyzji zatwierdzającej oraz brak orzeczenia lekarskiego do celów sanitarno- epidemiologicznych sprzedawcy. Podczas kontroli nałożono 50 mandatów karnych na kwotę ,00 zł. głównie ze względu na brak zachowanej czystości i porządku, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, nieprawidłowe warunki przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, niewłaściwą segregację masy towarowej umożliwiającą wtórne zanieczyszczenie produktów gotowych, prowadzenie produkcji gastronomicznej na bazie surowców pomimo braku odpowiednich warunków do prowadzenia tej działalności, brak identyfikowalności dostawców, brak prawidłowej odzieży ochronnej, brak orzeczenia lekarskiego do celów sanitarno- epidemiologicznych sprzedawcy.

96 94 Skierowano 12 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności gospodarczej bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu. Inne obiekty obrotu żywnością W roku 2010 zarejestrowano 1120 obiektów ( w tym apteki ogólnodostępne i punkty apteczne, sklepy zielarsko-medyczne, punkty prowadzące sprzedaż produktów przemysłowych i prasy oraz dodatkowo niewielkiej ilości środków spożywczych trwałych mikrobiologicznie, punkty skupu owoców i warzyw, gospodarstwa rolne, które objęto nadzorem z uwagi na złożone wnioski o wpis do rejestru zakładów), zatwierdzono- 47, skontrolowano 345, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 25. Oceniono 1 obiekt jako niezgodny z wymaganiami z uwagi na nieaktualne orzeczenia lekarskie do celów sanitarno- epidemiologicznych, co stanowi 4 % ocenianych (w roku 2009 obiekty oceniono jako zgodne z wymaganiami). Ogółem przeprowadzono 521 kontroli i rekontroli, w tym 214 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 283 zakładach, system HACCP- w 106. Wydano 4 decyzje administracyjne, w tym: 1 nakazującą odnowienie powierzchni ścian w sali sprzedaży, 2- dot. opracowania i wdrożenia instrukcji z zakresu GHP, procedury zabezpieczania i wycofywania z obrotu partii żywności nie spełniającej wymagań jakości zdrowotnej, 1-dot. zakazu przechowywania żywności w mieszkaniu prywatnym. Podczas kontroli nałożono 5 mandatów karnych na kwotę 600,00 zł. z uwagi na brak zachowanej czystości i porządku, sprzedaż środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia/ daty minimalnej trwałości, nieprzestrzeganie zasad GHP oraz systemu HACCP i brak systematycznych wpisów do rejestrów. Skierowano 4 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności gospodarczej bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu. Zakłady małej gastronomii Zarejestrowano 2563 obiekty, skontrolowano 1352, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego Za niezgodne z wymaganiami uznano 3 obiekty co stanowi 0,3 % ( w 2009r. 0,1 %). W 2010 r. 580 obiektów otrzymało decyzje o zatwierdzeniu zakładu do prowadzenia działalności w zakresie małej gastronomii. Przeprowadzono ogółem 1925 kontroli i rekontroli, w tym 60 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP wdrożyło zakładów, natomiast system HACCP W tej grupie obiektów znajdują się m.in. - smażalnie, - zakłady typu fast ford, - pijalnie piwa. W roku sprawozdawczym w punktach małej gastronomii wydano 87 decyzji administracyjnych, w tym 5 decyzji unieruchomienia z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń, brak prawidłowych warunków do prowadzenia produkcji od surowca do gotowej potrawy, brak warunków do mycia i wyparzania naczyń stołowych.

97 95 Wydanymi decyzjami zobowiązano właścicieli zakładów małej gastronomii do: poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń i urządzeń chłodniczych, zainstalowania umywalki do mycia rąk, zapewnienia odpowiedniej wentylacji, wydzielenia skanalizowanej ubikacji dla personelu, opracowania i wdrożenia systemu HACCP. W wyniku podjętych działań wyegzekwowano usunięcie w obiektach stwierdzonych nieprawidłowości, zwłaszcza w zakresie stanu technicznego, opracowania i przestrzegania instrukcji GHP/GMP oraz zasad systemu HACCP. Ogółem nałożono 88 mandatów karnych na sumę ,00 zł. Skierowano 9 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej m. in. ze względu na prowadzenie działalności gastronomicznej bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu lub niezgodnie z posiadaną decyzją. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na brak zachowania bieżącej czystości i porządku, używanie do produkcji środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, nieprawidłowo prowadzone procesy mycia sprzętu kuchennego, brak dezynfekcji termicznej naczyń stołowych, niewłaściwe warunki przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, nie przestrzeganie higieny przez personel. Skierowano 1 zawiadomienie do Prokuratury z uwagi na posługiwanie się sfałszowaną książeczką zdrowia. Zakłady żywienia zbiorowego otwarte W roku 2010 zewidencjonowano zakładów, zatwierdzono , skontrolowano 2387, oceniono Wg arkusza oceny stanu sanitarnego 7 obiektów było niezgodnych z wymaganiami, co stanowi 0,4 % ( w 2009r.- 0,2 %). Przeprowadzono 3588 kontroli, w tym 176 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP wdrożyło 3384 zakładów, natomiast system HACCP Obiekty oceniono jak niezgodne z wymaganiami z uwagi na: - brak dezynfekcji naczyń stołowych, - niewłaściwe przechowywanie artykułów łatwo psujących się- niezachowanie łańcucha chłodniczego. Wydano 187 decyzji administracyjnych, w tym 10 decyzji unieruchomienia zakładu z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń, obecność śladów gryzoni, niewłaściwy stan sanitarno- techniczny zakładu, brak odpowiednich warunków do mycia i dezynfekcji naczyń stołowych, brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, brak prawidłowych warunków do prowadzenia produkcji od surowca do gotowej potrawy. Jedna z decyzji dotyczyła wstrzymania działalności w zakładzie do czasu zapewnienia wody właściwej jakości (w próbce wody stwierdzono bakterie z grupy coli) i jedna - przerwania produkcji lodów z uwagi na brak warunków do prowadzenia takiej działalności. Pozostałe decyzje wydano w celu wyegzekwowania poprawy stanu technicznego pomieszczeń, urządzeń, sprzętu, poprawy funkcjonalności pomieszczeń magazynowoprodukcyjnych, zapewnienia bieżącej ciepłej wody w zakładzie, zapewnienia umywalki do mycia rąk z doprowadzoną wodą bieżącą zimną i ciepłą, prawidłowego mycia i dezynfekcji termicznej naczyń stołowych, właściwych warunków sanitarno- technicznych do odprowadzenia nieczystości płynnych, prowadzenia monitoringu temperatury przechowywania środków spożywczych w urządzeniach chłodniczych, zapewnienia skutecznej wentylacji w pomieszczeniu magazynu, skutecznego zabezpieczenia zakładu przed dostępem szkodników, prowadzenia dokumentacji z zakresu GHP/GMP, wdrożenia zasad systemu HACCP.

98 96 Skierowano 16 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4, pkt 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na rozpoczęcie działalności w zakresie produkcji potraw bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. Skierowano 1 zawiadomienie do Prokuratury z uwagi na posługiwanie się sfałszowaną książeczką zdrowia. W 2010 r. w znacznej części zakładów żywienia zbiorowego otwartego wyegzekwowano poprawę funkcjonalności pomieszczeń, stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń, wyposażenia ( stołów, blatów produkcyjnych, urządzeń) oraz prawidłowe prowadzenie procesów produkcyjnych i skuteczną wentylację. W roku sprawozdawczym znacznie zwiększyła się liczba obiektów z wdrożonymi zasadami GHP/ GMP i systemem HACCP. Duże zakłady posiadają podpisane umowy na odbiór odpadów gastronomicznych z zakładami utylizacyjnymi. Ogółem nałożono 245 mandatów karnych na sumę ,00 zł. między innymi z uwagi na brak segregacji surowców i produktów, nieprawidłowo prowadzone procesy technologiczne, niedokładne mycie sprzętu produkcyjnego, brak dezynfekcji termicznej naczyń stołowych, brak czystości i porządku w pomieszczeniach, niewłaściwe warunki przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, stosowanie do produkcji surowców po upływie terminu przydatności do spożycia, brak zabezpieczenia potraw przed zanieczyszczeniem, brak dezynfekcji jaj używanych do potraw, wykorzystywanie pomieszczeń niezgodnie z przeznaczeniem, nieprawidłowe przechowywanie naczyń jednorazowego użytku, nieprzestrzeganie zasad higieny przez personel, obecność much i prusaków oraz śladów gryzoni w pomieszczeniach produkcyjnych, niewłaściwie prowadzoną dokumentację umożliwiającą zidentyfikowanie dostawcy żywności, brak wdrażania zasad HACCP, brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych personelu. Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego W roku 2010 zarejestrowano 2020 zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego, zatwierdzono 192, skontrolowano Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 1511 obiektów, 1 oceniono jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 0,1 % (w roku ,1 %). Przeprowadzono 2257 kontroli i rekontroli, w tym 53 interwencyjne. W 1976 obiektach zostały wdrożone zasady Dobrych Praktyk Higienicznych i Dobrych Praktyk Produkcyjnych oraz w 1461 system HACCP. Przyczyny niezgodności z wymaganiami: brak zapewnienia ciągłości łańcucha chłodniczego artykułów łatwo psujących się, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej, brak systematycznie prowadzonych rejestrów z zakresu GHP/GMP. Wydano 163 decyzje administracyjne, w tym: - 7 decyzji unieruchomienia/ przerwania działalności zakładuz uwagi na : - antysanitarny stan pomieszczeń i urządzeń, - brak warunków do prowadzenia działalności od surowca do gotowej potrawy,

99 97-1 decyzję zakazującą sprzedaży potraw wyprodukowanych w mieszkaniu prywatnym, - 1 decyzję zakazującą dystrybucji posiłków do odbiorców zewnętrznych w termosach - 2 decyzje zakazu wprowadzenia do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia oraz nieprawidłowo przechowywanej żywności nietrwałej mikrobiologicznie. Pozostałe decyzje dotyczyły: - poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych, rozdzielni posiłków oraz kuchenek oddziałowych, - wymiany zniszczonych i uszkodzonych urządzeń i sprzętu produkcyjnego, - zapewnienia termicznego wyparzania naczyń stołowych oraz prawidłowego ich przechowywania, - zapewnienia prawidłowych warunków do mycia żywności, - wydzielenia pomieszczenia do obróbki wstępnej surowców, - zainstalowania umywalki do mycia rąk z bieżącą ciepłą i zimną wodą w pomieszczeniu kuchni, - zapewnienia prawidłowej wentylacji w pomieszczeniu kuchni, - zapewnienia prawidłowych warunków transportu posiłków, - zapewnienia prawidłowej funkcjonalności pomieszczeń bloku żywieniowego, - prawidłowego dokumentowania czynności związanych z realizacją zasad GHP/GMP oraz opracowania i wdrożenia zasad systemu HACCP. Nałożono 60 mandatów karnych na kwotę ,00 zł z uwagi na: brak czystości i porządku w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych, niewłaściwe warunki przechowywania produktów łatwo ulegających zepsuciu, stosowanie do produkcji środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, brak segregacji w urządzeniach chłodniczych, nieprawidłowo prowadzone procesy mycia i dezynfekcji naczyń stołowych oraz sprzętu produkcyjnego, wykorzystanie stanowisk pracy niezgodnie z przeznaczeniem, brak dezynfekcji jaj, brak przestrzegania podstawowych zasad higieny przez personel, obecność owadów w pomieszczeniach produkcyjnych, nieprawidłowe warunki dostarczania posiłków z miejsca produkcji do odbiorcy zewnętrznego. Skierowano 13 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4, 5 i 7 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenia działalności w zakresie niezgodnym z uzyskaną decyzją, uniemożliwienia przeprowadzenia urzędowej kontroli żywności oraz 1 wniosek do sądu grodzkiego z uwagi na odmowę przyjęcia mandatu karnego. W roku sprawozdawczym do badań laboratoryjnych pobrano 32 próbki żywnościowe, w tym w związku z podejrzeniem zatrucia pokarmowego 23 próbki zakwestionowano 10 z uwagi na obecność bakterii Salmonella enteritidis. W obiektach żywienia zbiorowego zamkniętego prowadzono ocenę sposobu żywienia określonych grup ludności w oparciu o jadłospisy, dzienne i dekadowe raporty magazynowe.

100 98 W roku 2010 oceniono 923 jadłospisy, w tym 158 było nieprawidłowych z uwagi na brak w posiłkach źródła białka zwierzęcego oraz warzyw lub owoców zgodnie z podstawowymi zasadami racjonalnego żywienia. Badaniem sposobu żywienia objęto 28 zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego w tym: 1. Bloki żywienia w domach opieki społecznej 4 2. Stołówki szkolne 3 3. Stołówki w bursach i internatach 4 4. Stołówki na koloniach, półkoloniach, obozach i zimowiskach 4 5. Stołówki w przedszkolach 1 6. Stołówki domach dziecka i młodzieży 2 7. Stołówki w zakładach specjalnych i wychowawczych 8 8. Zakłady usług cateringowych 1 9. Inne zakłady żywienia 1 Przeprowadzone oceny żywienia wykazały nieprawidłowości w 28 placówkach. Podstawowe błędy żywieniowe to: zaniżony udział procentowy energii pochodzącej z białka, zawyżone spożycie tłuszczów, zaniżone spożycie wapnia. Zaistniałe niedobory wynikają ze zbyt niskiej realizacji norm na mleko i produkty mleczne, owoce i warzywa oraz produkty zbożowe. Jednocześnie stwierdza się nadmierne spożycie tłuszczów oraz cukru i słodyczy. W związku z realizacją programu edukacyjnego Trzymaj Formę podczas bieżących kontroli obiektów pracownicy oddziału HŻŻ i PU propagowali zdrowy styl życia, w tym m.in. zasady racjonalnego żywienia dzieci i młodzieży. Przeprowadzano rozmowy z dyrektorami szkół oraz ajentami kiosków i punktów małej gastronomii zwracając uwagę na konieczność zastąpienia artykułów typu chipsy, pączki, batony, napoje gazowane asortymentem tj. soki owocowe, umyte owoce, napoje mleczne, soki homogenizowane, desery mleczne itp. Kontrolujący przekazywali materiały tj. tabele dziennych modelowych racji pokarmowych, piramidy prawidłowego żywienia, udzielano informacji dotyczących wdrażania zasad GHP/GMP i systemu HACCP. Środki transportu W roku 2010 zarejestrowano 907 środków transportu, zatwierdzono 343, skontrolowano 474, oceniono 138 jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 468 kontroli i rekontroli, w tym 4 interwencyjne Wyniki kontroli wykazały, że warunki sanitarne transportu artykułów spożywczych ulegają poprawie. Zakłady produkujące żywność coraz częściej dysponują własnymi środkami transportu dobrymi technicznie i przeznaczonymi wyłącznie do przewozu artykułów spożywczych. Stwierdzono podczas kontroli, że dla środków transportu prowadzone są zgodnie z opracowanymi instrukcjami GHP rejestry mycia i dezynfekcji, a także tam gdzie jest to wymagane rejestry temperatur przewozu żywności. Większość obiektów obrotu żywnością dysponuje również prawidłowymi środkami transportu, niektóre zakłady korzystają z usług specjalistycznych firm transportowych.

101 99 Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz miejsca obrotu tymi produktami W 2010 r. zewidencjonowano: - 48 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Skontrolowano: - 39 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. W ww. obiektach przeprowadzono 208 kontroli i rekontroli, w tym: - 50 w wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w miejscach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego: - 27 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - 6 miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Wszystkie skontrolowane obiekty oceniono jako zgodne z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach prawnych. Podczas kontroli w wytwórniach produkujących materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością sprawdzano m.in.: - warunki przechowywania surowców i produktów gotowych, - stan sanitarno-techniczny pomieszczeń wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - prawidłowość procesu technologicznego, - prawidłowość stosowania substancji zgodnie z wykazem zamieszczonym w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia, - dokumentację potwierdzającą, że materiały i wyroby spełniają wymagania określone w rozporządzeniu (WE) Nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz. Urz. UE L 338 z r, str. 4) i w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tj. Dz. U. z 2010r. Nr 136, poz. 914 z późn. zm.), - stan wdrożenia zasad dobrej praktyki produkcyjnej zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 2023/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie dobrej praktyki produkcyjnej w odniesieniu do materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. L 338 z , str. 4), - zapewnienie możliwości śledzenia drogi materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - prawidłowość oznakowania wyrobów. W wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości: - nieprawidłowe znakowanie gotowego wyrobu: brak nr partii produkcyjnej lub innego oznaczenia identyfikującego wyrób, brak oznakowania, iż wyroby przeznaczone są do kontaktu z żywnością, - brak aktualnych wyników badań wyrobu gotowego, - brak deklaracji zgodności,

102 100 - brak opracowanej i wdrożonej dokumentacji z zakresu dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej, - nieprawidłowy stan sanitarno-higieniczny i techniczny pomieszczeń zakładu (ścian, sufitów, podłóg, drzwi), - brak opracowanej procedury umożliwiającej śledzenie drogi opakowania do żywności. W 42 wytwórniach zostały wdrożone zasady GHP/GMP. W ww. obiektach nie stosowano sankcji karnych. W wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością wydano 4 decyzje administracyjne, które dotyczyły: - opracowania i wdrożenia zasad dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej, - poprawy stanu sanitarno- technicznego pomieszczeń zakładu, - opracowania i wdrożenia procedury zapewniającej możliwość śledzenia drogi materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - zapewnienia deklaracji zgodności na produkowane w zakładzie materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, - przedstawienia aktualnych wyników badań laboratoryjnych wyrobu gotowego, - zapewnienia prawidłowego znakowania produkowanych wyrobów do kontaktu z żywnością, w tym podania nr partii lub innego oznaczenia identyfikującego wyrób. W obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości: - nieprawidłowe znakowanie gotowego wyrobu - na etykietach brak numeru partii lub innego oznakowania identyfikacyjnego umożliwiającego śledzenie drogi wyrobu, - naklejanie na właściwe etykiety wyrobu gotowego naklejek z nadrukiem towar wagowy ; dane na etykiecie były praktycznie nieczytelne, naklejki podczas usuwania niszczyły właściwą etykietę. W obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością wydano 1 decyzję administracyjną nakazującą wycofanie z obrotu kubków z melaminy z uwagi na przekroczony poziom migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego. W 2010 roku w obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością nie stosowano sankcji karnych. Obiekty produkcji, konfekcjonowania i obrotu kosmetykami W 2010 r. zewidencjonowano: - 31 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki, obiektów obrotu kosmetykami, w tym: - 32 hurtownie, sklepów. Skontrolowano: - 26 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki, obiektów obrotu kosmetykami, w tym: - 15 hurtowni, sklepów. Przeprowadzono 39 kontroli i rekontroli w wytwórniach kosmetyków oraz 398 kontroli i rekontroli w obiektach obrotu kosmetykami. Zakresem kontroli w wytwórniach kosmetyków objęto m.in.: - ocenę warunków produkcji kosmetyków, - ocenę zgodności dokumentacji z wymaganiami zawartymi w obowiązujących przepisach prawnych,

103 101 - ocenę zgodności oznakowania opakowania jednostkowego z aktualnymi przepisami prawnymi. I. Oceniono w zakresie warunków produkcji: - 24 zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Wymagań nie spełniały 2 zakłady z uwagi na: - nieprawidłowy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń zakładu, - brak harmonogramu szkoleń pracowników, - brak harmonogramu prac porządkowych, mycia i dezynfekcji, - brak dokumentacji legalizacji lub kalibracji przyrządów pomiarowo-kontrolnych. II. Oceniono w zakresie dokumentacji: - 17 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki Wymagań nie spełniał 1 zakład przedstawiona w wytwórni kosmetyków dokumentacja obejmująca specyfikację fizykochemiczną, mikrobiologiczną, ocenę dermatologiczną, końcową ocenę wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi, dotyczyła ogólnie kosmetyków produkowanych przez firmę, bez wskazania na konkretny kosmetyk. III. Oceniono w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych: - 17 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki Wymagań nie spełniał 1 zakład produkujący i konfekcjonujący kosmetyki z uwagi na: - brak wskazania kraju pochodzenia kosmetyków (Chiny), - nazwy składników niezgodne z nazewnictwem przyjętym w INCI (nazwy składników podano w języku polskim), brak sformułowania ingredients lub składniki, - podanie składników w nieodpowiedniej kolejności, - rozbieżność pomiędzy przedstawionym składem kosmetyków w dokumentacji a składem podanym na opakowaniu. Ponadto w wytwórniach kosmetyków stwierdzono następujące nieprawidłowości : - brak wymienionych w wykazie składników alergenów 4-(4-hydroxy-4-methylpentyl)-3- cyclohexene-1-carboxaldehyde (Lyral),(3-metylo-4-(2,6,6-trimetylo-2-cykloheksen-1- ylo)-3-buten-2-on/alpha-iso metylinone), występujących w kompozycji zapachowej, których stężenie w wyrobie gotowym wynosi powyżej 0,001%, - umieszczenie w wykazie składników na etykiecie kosmetyku (farba do włosów i krem koloryzujący do włosów) składników, których dany kosmetyk nie zawiera (składników niedozwolonych do stosowania w farbach do włosów), - stosowanie barwników, które nie są umieszczone na liście barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach. W 2010 r. w ww. obiektach wydano 9 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję nakazującą przerwanie procesu produkcji i zaprzestanie wprowadzania do obrotu zakwestionowanych kosmetyków do czasu przeprowadzenia działań zapewniających ich właściwą jakość zdrowotną oraz wycofanie z obrotu zakwestionowanych produktów. Pozostałe decyzje dotyczyły: - wycofania z obrotu handlowego kosmetyków Zmywacz luksusowy bezacetonowy nabłyszczający z ekstraktem ze słonecznika (żółty) 100ml, Luksusowy zmywacz do paznokci perfumowany z ekstraktem z kwiatu rumianku odżywczy z olejkiem z kiełków pszenicy (zielony) 100ml i Bezacetonowy zmywacz perfumowany do paznokci, tipsów i akrylu z ekstraktem z korzenia lukrecji, wzmacniający (niebieski) 100 ml z uwagi na stwierdzenie obecności barwników nie umieszczonych na liście barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach,

104 102 - wycofania z obrotu handlowego kosmetyku Delia Mineral Velvet Skin Make-Up Mineralny Fluid trwale matujący (Nr 34 złoty beż) do czasu zapewnienia jego prawidłowego oznakowania, - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego zakładu i otoczenia zakładu, - uzupełnienia dokumentacji kosmetyków, - zapewnienia prawidłowego znakowania produkowanych kosmetyków, - przedstawienia dokumentacji kosmetyków produkowanych w Chinach, w tym informacji dotyczących składu jakościowego i ilościowego kosmetyków oraz świadectw jakości dotyczących ww. kosmetyków. W wytwórniach kosmetyków nałożono 4 mandaty karne na sumę 2000 zł z uwagi na: - wprowadzanie do obrotu wyrobów kosmetycznych zawierających w składzie barwniki nie umieszczone na liście barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach, - wprowadzanie do obrotu wyrobów kosmetycznych nieprawidłowo oznakowanych. Interwencje W 2010 r. zarejestrowano i rozpatrzono 741 interwencji. Interwencji zasadnych było 250 (co stanowi 33,7% ). Interwencje najczęściej dotyczyły: - wprowadzania do obrotu środków spożywczych o zmienionych cechach organoleptycznych oraz po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, - nieprawidłowego przechowywania środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie (poza urządzeniem chłodniczym, brak segregacji w urządzeniach chłodniczych), - niewłaściwych warunków sanitarno-technicznych w obiektach, - zgłoszenia faktu wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych po spożyciu różnych środków spożywczych, w tym potraw gastronomicznych, - wprowadzania do obrotu środków spożywczych nieprawidłowo oznakowanych, - wprowadzania do obrotu wędlin niewiadomego pochodzenia, - serwowania w zakładach żywienia zbiorowego potraw niewłaściwej jakości zdrowotnej, - braku właściwego zabezpieczenia obiektu przed szkodnikami, - niewłaściwej higieny personelu, - braku odzieży ochronnej lub niewłaściwej odzieży ochronnej, - braku bieżącej czystości i porządku w obiektach, - braku prawidłowo działającej wentylacji, - nieprawidłowego odprowadzania nieczystości płynnych (uszkodzona kanalizacja), - nieprzestrzegania przez personel zakazu palenia papierosów, - brudnych wózków i koszy dla kupujących, - obecności zanieczyszczeń fizycznych i biologicznych w środkach spożywczych, - niewłaściwego żywienia dzieci w przedszkolu, - niewłaściwych warunków transportu środków spożywczych, - braku aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno epidemiologicznych osób zatrudnionych przy produkcji lub obrocie środkami spożywczymi, - rozpoczęcia działalności bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu, - braku wdrożonego systemu HACCP. Konsumenci najczęściej składali skargi na następujące grupy obiektów: - sklepy spożywcze, - zakłady żywienia zbiorowego otwarte, - zakłady żywienia zbiorowego zamknięte, - punkty małej gastronomii, - obiekty ruchome,

105 103 - piekarnie, - ciastkarnie, - kioski, - przetwórnie owocowo-warzywne. W czasie kontroli sanitarnych przeprowadzonych w związku ze złożonymi interwencjami, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, stosowano wobec osób odpowiedzialnych karanie mandatowe. Łącznie nałożono 222 mandaty karne na kwotę ,00 zł. Sankcje karne stosowano z uwagi na: - brak czystości bieżącej w obiektach, - nieprawidłowe warunki przechowywania i sprzedaży środków spożywczych, - wprowadzanie do obrotu artykułów spożywczych po upływie daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia oraz o niewłaściwych cechach organoleptycznych, - niewłaściwą higienę personelu. Przeprowadzone kontrole sprawdzające wykazały poprawę stanu sanitarnego obiektów. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano również 34 decyzje administracyjne, w tym 9 decyzji unieruchomienia/ przerwania działalności całego lub części zakładu: 2- z uwagi na niewłaściwe warunki sanitarno-higieniczne, 6- ze względu na niewłaściwy stan sanitarno-techniczny obiektu, 1- z powodu niewłaściwej jakości wody używanej do produkcji. Ponadto skierowano 17 wniosków do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej. W ramach rozpatrywania interwencji pobrano do badań laboratoryjnych 36 próbek żywności oraz 1 próbkę wyrobu przeznaczonego do kontaktu z żywnością. Zakwestionowano 12 próbek środków spożywczych: - 2 próbki ryżu z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne, - 1 próbkę kaszanki z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne, - 5 próbek pasztetu gajowego z uwagi na nieprawidłowe znakowanie, - 1 próbkę wyrobów cukierniczych ze względu na obecność szkodników, - 1 próbkę wody mineralnej niegazowanej ze względu na zmienione cechy organoleptyczne, (widoczny kłaczkowaty osad na dnie butelki), obecność bakterii Pseudomonas aeruginosa w ilości powyżej 100 j.t.k. w 250 ml wody oraz nieprawidłowe oznakowanie, - 1 próbkę kaszy jęczmiennej ze względu na obecność szkodników i ich pozostałości, - 1 próbkę jogurtu kremowego z uwagi na nieprawidłowe znakowanie. Osobom skarżącym, które podały nazwisko i adres zamieszkania lub numer telefonu udzielono odpowiedzi na skargę na piśmie bądź telefonicznie. Jakość zdrowotna środków spożywczych krajowych produkowanych w nadzorowanych zakładach oraz znajdujących się w obrocie w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego W roku 2010 przeprowadzono badania laboratoryjne krajowych środków spożywczych produkowanych w nadzorowanych zakładach oraz znajdujących się w obrocie w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego:

106 104 ogółem w zintegrowanym laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Łodzi zbadano 3499 próbek środków spożywczych, z czego zdyskwalifikowano 169 próbek, tj. 4,8% (w roku 2009 odsetek próbek zdyskwalifikowanych wyniósł 6,3%), pod względem parametrów mikrobiologicznych zbadano 2426 próbek, zdyskwalifikowano 49, tj. 2,0% (w 2009 r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych za parametry mikrobiologiczne wyniósł 4,3%), pod względem parametrów chemicznych zbadano 839 próbek, zdyskwalifikowano 4 próbki, tj. 0,5% (w 2009 r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych za parametry chemiczne wyniósł 0,7%). Oceniono 2313 próbek środków spożywczych krajowych pod względem znakowania. Aktualnym przepisom dotyczącym znakowania środków spożywczych nie odpowiadało 101 próbek tj. 4,4% (w 2009 r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych wyniósł 4,1%). Grupy krajowych środków spożywczych według % próbek kwestionowanych oraz główne przyczyny zakwestionowania 2010 rok Lp Sym. wg Mz 48 Rodzaje próbek Ogółem zbad. zakw. % zakw. Mikrobiologicznie zbad. zakw. % zakw Grzyby Ocet Suplementy diety Koncentraty spożywcze Drób, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory Ziarno zbóż i przetwory zbożowomączne Wyroby garmażeryjne i kulinarne , , , , , , ,7 Główne przyczyny zakwestionowania -zmienione cechy organoleptycznenadmierne zaczerwienie, - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - obecność pałeczek Salmonella enteritidis - obecność Campylobacter jejuni - obecność szkodników zbożowo-mącznych - nieprawidłowe znakowanie - zmienione cechy organoleptyczne -ponadnormatywna liczba Listeria monocytogenes w 1g w próbkach pobranych w obiektach obrotu żywnością, - nieprawidłowe znakowanie

107 105 Lp Sym. wg Mz Rodzaje próbek Sól spożywcza i jej zamienniki Warzywa w tym strączkowe Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Mięso, podroby i przetwory mięsne Tłuszcze roślinne Wyroby cukiernicze i ciastkarskie Mleko i przetwory mleczne Ogółem zbad. zakw. % zakw. Mikrobiologicznie zbad. zakw. % zakw , , , , , , , , , , ,5 Główne przyczyny zakwestionowania - nieprawidłowe znakowanie - przekroczenie najwyższego dopuszczalnego poziomu azotanów(sałata), - zawyżona zawartość kwasu benzoesowego, kwasu sorbowego, - nieprawidłowe znakowanie - obecność Pseudomonas aeruginosa, - obecność bakterii z grupy coli, - zmienione cechy organoleptyczne, nieprawidłowe znakowanie - obecność pałeczek Salmonella, - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - obecność pałeczek Salmonella, - obecność Listeria monocytogenes, - nadmierna liczba Bacillus cereus - obecność pozostałości szkodników - zmienione cechy organoleptyczne - nieprawidłowe znakowanie - obecność Escherichia coli, -obecność gronkowców koagulazododatnich - nadmierne zanieczyszczenie bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae - zmienione cechy organoleptyczne - nieprawidłowe znakowanie

108 106 Lp 15. Sym. wg Mz Rodzaje próbek Ogółem zbad. zakw. % zakw. Mikrobiologicznie zbad. zakw. % zakw. Owoce , Ryby, owoce morza i ich przetwory Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego , , , Główne przyczyny zakwestionowania - nieprawidłowe znakowanie ponadnormatywna liczba Listeria monocytogenes, - zmienione cechy organoleptyczne - nieprawidłowe znakowanie Jakość zdrowotną wybranych krajowych środków spożywczych, wprowadzanych do obrotu na terenie woj. łódzkiego, wyrażoną w % próbek zakwestionowanych w 2010 roku przedstawia wykres Nr 2. Wykres Nr 2 Jakość zdrowotna wybranych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych w roku % próbek zakwestionowanych Grzyby Drob, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory Ziarno zboz i przetwory zbozowo-maczne Wyroby garmazeryjne i kulinarne Warzywa, w tym straczkowe Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Mieso, podroby i przetwory miesne Mleko i przetwory mleczne Owoce Ryby, owoce morza i ich przetwory Rodzaj środków spożywczych Ogółem % próbek zakwestionowanych % próbek zakwestionowanych pod względem mikrobiologicznym

109 107 Jakość zdrowotną wybranych krajowych środków spożywczych, wprowadzanych do obrotu na terenie woj. łódzkiego, wyrażoną w % próbek zakwestionowanych ogółem i mikrobiologicznie w 2010r. w porównaniu do 2009r. przedstawiają wykresy Nr 3 i Nr 4. Wykres Nr 3 Jakość zdrowotna wybranych krajowych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych ogółem, porównanie roku 2009 i % próbek zakwestionowanych Grzyby Drob, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory 0 Ziarno zboz i przetwory zbozowo-maczne Wyroby garmazeryjne i kulinarne Warzywa w tym straczkowe Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Mieso, podroby i przetwory miesne Wyroby cukiernicze i ciastkarskie Mleko i przetwory mleczne Owoce Ryby, owoce morza i ich przetwory Rodzaj środków spożywczych 2009 rok 2010 rok

110 108 Wykres Nr 4 Jakość zdrowotna wybranych krajowych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych mikrobiologicznie, porównanie roku 2009 i % próbek zakwestionowanych srodki spozywcze specjalnego przeznaczenia zywieniowego Drob, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory Mieso, podroby i przetwory miesne Wyroby cukiernicze i ciastkarskie Wyroby garmazeryjne i kulinarne Ryby, owoce morza i ich przetwory Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Mleko i przetwory mleczne Rodzaj środków spożywczych 2009 rok 2010 rok Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków W 2010 roku przebadano laboratoryjnie 102 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym : - 42 krajowych, - 13 z UE, - 47 z importu. Zakwestionowano 10 próbek 2 krajowe i 8 z importu z uwagi na: - przekroczenie limitu migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego 4 próbki (kubek, miseczka, filiżanka i salaterka z melaminy), - przekroczenie dopuszczalnej ilości uwalnianego ołowiu i kadmu z obszaru obrzeża wyrobów szklanych 4 próbki (kubek z kalkomanią, kubki z uchwytem, na zewnątrz zdobione kalkomanią naszkliwną),

111 109 - przekroczenie dopuszczalnej ilości uwalnianego ołowiu z obszaru obrzeża wyrobów szklanych 1 próbka (kieliszek zdobiony na zewnątrz kalkomanią kolorową), - nieprawidłowe znakowanie 1 próbka salaterka ceramiczna (brak nr partii bądź innego oznaczenia identyfikacyjnego zapewniającego możliwość śledzenia drogi wyrobu). W przypadku stwierdzenia nieprawidłowego oznakowania wyrobu sprawę przekazano Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu nadzorującemu producenta zakwestionowanego produktu. Przesłano 4 powiadomienia alarmowe do Krajowego Punktu Kontaktowego w ramach systemu RASFF w związku z zakwestionowaniem produktów tj. filiżanka z melaminy, salaterka z melaminy, kubek szklany z uchwytem zdobiony kalkomanią naszkliwną, kieliszek szklany zdobiony na zewnątrz kalkomanią szkliwną kolorową. Ponadto przesłano 2 powiadomienia dodatkowe do powiadomienia alarmowego Lubuskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gorzowie Wielkopolskim dotyczące kubka i miseczki z melaminy oraz 1 powiadomienie dodatkowe do powiadomienia alarmowego Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w związku z zakwestionowaniem kubka szklanego z uchwytem, na zewnątrz zdobionego kalkomanią naszkliwną. Przedmiotowe produkty zostały wycofane z obrotu handlowego i zwrócone do importera lub przekazane do utylizacji (kubek i miseczka z melaminy). O zakwestionowaniu ww. wyrobów poinformowano PPIS właściwych terenowo ze względu na siedzibę producenta lub dystrybutora. W roku sprawozdawczym zbadano ogółem 120 próbek kosmetyków, w tym 115 próbek w Laboratorium WSSE w Łodzi oraz 5 próbek w Instytucie Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników - Oddziale Zamiejscowym Barwników i Produktów Organicznych w Zgierzu, ul. Chemików 2/4, Zgierz: krajowych, - 2 z UE. Ogółem zakwestionowano 9 próbek kosmetyków. W kierunku parametrów mikrobiologicznych (Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida albicans, ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie określenia procedur pobierania próbek kosmetyków oraz procedur przeprowadzania badań laboratoryjnych Dz. U. Nr 9, poz. 107 z późn. zm.) zbadano 70 próbek, w tym 68 próbek kosmetyków krajowych, 2 próbki z UE. Zakwestionowano: - 3 próbki kosmetyków (2 próbki mydła w płynie, 1 próbkę szamponu do włosów) z uwagi na ponadnormatywną ogólną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g - 1 próbkę kosmetyku (płyn do kąpieli) z uwagi na ponadnormatywną ogólną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g oraz obecność bakterii chorobotwórczych Pseudomonas aeruginosa. W kierunku parametrów chemicznych zbadano ogółem 117 próbek kosmetyków, w tym: - w Laboratorium WSSE w Łodzi zbadano 112 próbek kosmetyków (110 próbek krajowych i 2 z UE) : oznaczenie formaldehydu 67 próbek, azotynów - 19 próbek, cynku 6 próbek, amoniaku 25 próbek, fluorków - fluor w postaci fluorku sodu 20 próbek. Próbek nie kwestionowano.

112 110 - w Instytucie Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników - Oddziale Zamiejscowym Barwników i Produktów Organicznych w Zgierzu zbadano 5 próbek kosmetyków (krajowych). 3 próbki zmywaczy do paznokci zbadano w kierunku obecności barwników CI (Solvent Yellow 56), CI (Solvent Blue 36), CI (Solvent Red 1), 1 próbkę farby do włosów i 1 próbkę ziołowego balsamu koloryzującego z ekstraktem z henny zbadano w kierunku obecności 2-nitro-p-fenylenodiaminy, hydrochinonu oraz Basic Blue 41 (CI 11154). Zakwestionowano 3 próbki zmywaczy do paznokci z uwagi na stwierdzenie obecności barwników nie umieszczonych na liście barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach. Pod względem znakowania oceniono 107 próbek, zakwestionowano 2 próbki (krem i fluid) z uwagi na brak wyszczególnionych w wykazach składników alergenów: (3-metylo-4- (2,6,6-trimetylo-2-cykloheksen-1-ylo)-3-buten2-on/alpha-iso-metylinone) w kremie i 4-(4- hydroxy-4-methylpentyl)-3-cyclohexene-1-carboxaldehyde (Lyral) we fluidzie, występujących w kompozycjach zapachowych, których stężenie w wyrobie gotowym wynosi powyżej 0,001%. Wydano decyzję podlegającą natychmiastowemu wykonaniu nakazującą wycofanie z obrotu handlowego fluidu do czasu zapewnienia jego prawidłowego oznakowania. Obowiązek wynikający z ww. decyzji został wykonany. Z uwagi na nieprawidłowe znakowanie kremu zostanie wydana decyzja nakazująca wycofanie z obrotu handlowego w/w kosmetyku do czasu zapewnienia jego prawidłowego oznakowania. W związku ze stwierdzeniem w próbce mydła w płynie oraz szamponu do włosów ponadnormatywnej ogólnej liczby drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g oraz w próbce płynu do kąpieli ponadnormatywnej ogólnej liczby drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g i obecności bakterii chorobotwórczych Pseudomonas aeruginosa wydano decyzję z rygorem natychmiastowej wykonalności nakazującą przerwanie procesu produkcji i zaprzestanie wprowadzania do obrotu zakwestionowanych kosmetyków do czasu przeprowadzenia działań zapewniających ich właściwą jakość zdrowotną oraz nakazującą wycofanie z obrotu handlowego zakwestionowanych partii produktów. Obowiązki wynikające z ww. decyzji zostały wykonane. Z uwagi na stwierdzenie w 1 próbce mydła w płynie ponadnormatywnej ogólnej liczby drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g zabezpieczono całą partię przedmiotowego mydła (mydło nie zostało po wyprodukowaniu wprowadzone do obrotu handlowego). Producent zobowiązał się poddać zakwestionowany kosmetyk utylizacji. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny nadzorujący producenta zakwestionowanego kosmetyku zobowiązał przedsiębiorcę do wyeliminowania w/w nieprawidłowości. W związku ze stwierdzeniem w 3 próbkach zmywaczy do paznokci barwników nie umieszczonych na liście barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach wydano decyzje podlegające natychmiastowemu wykonaniu nakazujące wycofanie z obrotu handlowego ww. kosmetyków. Decyzje zostały wykonane.

113 111 Wnioski: 1. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów w 2010 r. nie zmienił się w istotny sposób w porównaniu z 2009 r. (Zakłady niezgodne z wymaganiami w 2010 r. stanowiły 0,5% ogółu ocenianych, w 2009 r. - 0,7%). Poprawa stanu sanitarnego nastąpiła w grupach obiektów tj. zakłady zbożowo-młynarskie, piekarnie, automaty do lodów oraz sklepy, kioski i magazyny spożywcze. Pogorszenie stanu sanitarnego nastąpiło tylko w niektórych grupach obiektów tj. zakłady żywienia zbiorowego otwartego, inne obiekty obrotu żywnością. 2. Wykonanie obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych przez właścicieli piekarni i ciastkarni przyczyniło się do poprawy warunków sanitarno-technicznych zakładów, zapewnienia prawidłowej funkcjonalności pomieszczeń, właściwych warunków do czyszczenia i dezynfekowania sprzętu produkcyjnego, umywalek do mycia rąk, wydzielenia zmywalni opakowań transportowych, wymiany zniszczonego sprzętu. 3. W wyniku podejmowanych działań wyegzekwowano poprawę stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń i urządzeń w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego, zapewnienie prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych oraz właściwej dezynfekcji termicznej naczyń stołowych. 4. Na skutek podejmowanych działań nadzorowych w 2010 r. znacznie uległa zmniejszeniu liczba obiektów obrotu żywnością nie spełniających wymagań sanitarno-technicznych. Obiekty obrotu żywnością wyposażone są w nowoczesne urządzenia chłodnicze z automatyczną regulacją temperatury i elektronicznym wskaźnikiem temperatury. Prowadzony monitoring temperatur miał wpływ na poprawę jakości zdrowotnej środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie. Obecnie podczas wdrażania systemu HACCP przedsiębiorcy prowadzący działalność świadomie dążą do poprawy warunków technicznych poprzez sukcesywne modernizacje obiektów, polegające na poprawie funkcjonalności, wymianie urządzeń i sprzętu. Problemem pozostaje jednak w dalszym ciągu wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia. 5. W wyniku podejmowanych działań znacznie zwiększyła się liczba zakładów produkcji i obrotu żywnością z wdrożonym systemem HACCP (% zakładów produkcji żywności z wdrożonym systemem HACCP w 2010 r. wynosił - 82,3, a w 2009r. 67,8,% zakładów obrotu żywnością z wdrożonym systemem HACCP w 2010r. wynosił - 42,8, a w 2009 r. 30,9,% zakładów żywienia zbiorowego otwartego z wdrożonym systemem HACCP w 2010 r. wynosił - 44,0, a w 2009 r. - 32,8,% zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego z wdrożonym systemem HACCP w 2010 r. wynosił - 72,3, a w 2009 r.- 57,1). 6. Na podstawie analizy wyników badań laboratoryjnych próbek środków spożywczych stwierdzono, iż w stosunku do roku ubiegłego zmniejszył się % próbek zakwestionowanych (w 2010r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych wyniósł 4,8, a w 2009 r. 6,3). Do grup środków spożywczych, których jakość zdrowotna uległa poprawie należą: mięso, podroby i przetwory mięsne, drób, podroby i produkty drobiarskie, wyroby garmażeryjne i kulinarne, wyroby cukiernicze i ciastkarskie, owoce oraz ryby, owoce morza i ich przetwory. Do grup środków spożywczych, których jakość zdrowotna uległa pogorszeniu należą: grzyby, ziarna zbóż i przetwory zbożowo- mączne. 7. W dalszym ciągu problem stanowiła jakość zdrowotna wyrobów ciastkarskich, a zwłaszcza ciastek z kremem. W 2010 r. zakwestionowano pod względem parametrów mikrobiologicznych 2,3% zbadanych ciastek z kremem.

114 W celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności w 2011 r. będzie kontynuowany wzmożony nadzór nad: - wdrażaniem i stosowaniem zasad GHP/GMP oraz systemu HACCP w obiektach produkcji i obrotu żywnością zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego, - warunkami produkcji ciast z kremem. Przygotowała: Bożena Kaczmarczyk Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE

115 113 W ZAKRESIE HIGIENY DZIECI I MŁODZIEŻY W 2010 roku pion Higieny Dzieci i Młodzieży Państwowej Inspekcji Sanitarnej nadzorował placówki stałe i sezonowe, w szczególności: stałe, w których przebywało dzieci i młodzieży (w tym 33 szkoły wyższe), sezonowe, w których wypoczywało uczestników. Wykres 1: Placówki oświatowo-wychowawcze pod nadzorem PIS woj. łódzkiego. Żłobki W roku 2010 funkcjonowało 40 żłobków (tyle samo co w roku 2009): 30 placówek na terenie miasta Łodzi, 3 placówki w powiecie pabianickim, po 1 placówce w powiatach: bełchatowskim, łaskim, łowickim, piotrkowskim, skierniewickim, tomaszowskim, zgierskim. W pozostałych 11 powiatach brak tego typu obiektów. Należy zaznaczyć, że funkcjonująca na terenie województwa baza żłobkowa jest niewystarczająca - nie stwarza możliwości zapewnienia opieki w stosunku do potrzeb. Większość żłobków funkcjonuje w budynkach przystosowanych, jako samodzielne placówki, rzadziej w wydzielonych pomieszczeniach innych obiektów, np. przedszkolu w Łowiczu. Przy niektórych przedszkolach (np. w pow.: zgierskim, opoczyńskim) funkcjonują oddziały żłobkowe. Systematycznie przeprowadzane są remonty oraz bieżące prace mające na celu poprawę warunków pobytu, np. w: Żłobku Nr 21 w Łodzi, Miejskim Żłobku w Zgierzu. W żłobkach zapewniono dobre warunki higieniczno sanitarne. Wyposażenie sal dziecięcych oceniono jako właściwe, nie budzące zastrzeżeń. Zabawki - czyste, w dobrym stanie użytkowym, prawidłowo myte i dezynfekowane, nowo zakupione z atestami.

116 114 Miejski Żłobek w Zgierzu. Przedszkola Na terenie województwa łódzkiego w 2010 roku funkcjonowało 659 przedszkoli (o 52 więcej niż w roku ubiegłym). Wzrost ten spowodowany był głównie otwieraniem placówek zaliczanych do tzw. innych form wychowania przedszkolnego. Przedszkola najczęściej zlokalizowane są w wolno stojących budynkach murowanych (z wyjątkiem budynku drewnianego Niepublicznego Przedszkola w Buczku pow. łaski) jak również funkcjonują w obiektach szkół podstawowych lub zespołach szkolno przedszkolnych. Jednakże, część przedszkoli znajduje się w budynkach nieprzystosowanych, czyli budowanych w innym celu. Stwierdza się w nich m. in.: zbyt małe sale dydaktyczne, brak prawidłowych pomieszczeń na szatnie, niewystarczającą liczbę urządzeń sanitarnych (np.: powiat kutnowski 2 placówki, powiat pajęczański 3, powiat zduńskowolski 2). W 2010 r. w województwie łódzkim powstały 33 nowe tzw. oddziały przedszkolne jak i inne formy wychowania przedszkolnego, w sumie funkcjonowało ich 124 (najwięcej w powiatach: opoczyńskim 13, skierniewickim 13; sieradzkim - 12, łódzkim 11). Najwięcej przedszkoli (45) w złym stanie sanitarno-technicznym funkcjonuje na terenie miasta Łodzi (w tym 41 objętych jest obowiązkiem wykonania decyzji PPIS), są to np. Nr: 9, 13, 49, 75, 98, 114, 146, 233. Stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły w szczególności: złego stanu użytkowego podłóg i schodów, złego stanu technicznego stolarki okiennej, złego stanu sanitarno technicznego sanitariatów, zawilgocenia ścian i sufitów, złego stanu technicznego ogrodzenia i otoczenia placówki, braku dostosowania mebli przedszkolnych do wymagań ergonomii, złego stanu piaskownic (brak wymiany piasku, zabezpieczenia piaskownic). W roku 2010 kilka przedszkoli mieszczących się w starych, nieprzystosowanych budynkach zostało przeniesionych do nowych, bądź już istniejących. Były to m. in.: Nr 4 w Kolumnie (pow. łaski), Przedszkole w Łyszkowicach (pow. łowicki), Nr 1 w Brzezinach, Przedszkole w Goszczanowie (pow. sieradzki). Dzięki prowadzonym pracom remontowym, które w dużej mierze wynikały ze współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną (m. in. realizowania obowiązków decyzji administracyjnych), poprawie uległ stan sanitarno techniczny w przedszkolach np.:

117 115 W powiecie łódzkim: Nr 10, 15, 53, 124, 153, W powiecie łowickim: w Nieborowie i Oddział Przedszkolny w Bednarach, W powiecie pajęczańskim: Nr 2 w Działoszynie, Nr 1 w Pajęcznie, W powiecie piotrkowskim: Nr 14, 15 w Piotrkowie Tryb., w Poniatowie (gm. Sulejów). W 3 przedszkolach na terenie miasta Łodzi (Nr 131, 144, 199) zastosowano karanie mandatowe (niezadowalający stan sanitarno-higieniczny). Pracownicy pionu HDM powiatowych stacji zwracali szczególną uwagę na prawidłowe zestawianie stolików i krzesełek oraz dostosowanie ich do wzrostu dzieci. W 2010r. oceniono pod tym kątem dzieci w 162 oddziałach nieprawidłowości dotyczyły ok. 8% podopiecznych. W roku sprawozdawczym szczególnym nadzorem objęto piaskownice na terenach przedszkoli. Znajdowały się one w dobrym stanie technicznym, w przypadkach stwierdzenia niewystarczającego zabezpieczenia przed zanieczyszczeniami lub braku wymiany piasku przynajmniej raz w sezonie - wydawano zalecenia. W znacznej większości placówek prowadzone jest dożywianie. Dzieci otrzymują 2 lub 3 posiłki dziennie przygotowywane na miejscu lub dostarczane przez firmy cateringowe. W kilku przedszkolach - z uwagi na brak warunków do prowadzenia żywienia podopieczni jedzą kanapki przyniesione z domu, sporządzane są jedynie gorące napoje. W tych placówkach dzieci przebywają do 5 godzin dziennie. Szkoły W 2010 roku na terenie województwa łódzkiego nadzorowano szkół różnego typu, w tym 321 zespołów. Rodzaje szkół i ich liczbę w porównaniu z rokiem 2009 przedstawia poniższa tabela: Typ placówki Szkoły podstawowe z filiami Gimnazja z filiami Ponadgimnazjalne szkoły zawodowe Licea ogólnokształcące Zespoły szkół Szkoły policealne Razem Tabela 1. Rodzaje szkół Ocena stanu technicznego szkół W budynkach nieprzystosowanych mieściło się 40 szkół w tym 20 podstawowych, 9 gimnazjów, 2 licea ogólnokształcące, 1 ponadgimnazjalna szkoła zawodowa, 8 zespołów. Są to placówki o najtrudniejszych warunkach lokalowych, często bez zaplecza bądź infrastruktury do realizacji w-f, z wąskimi korytarzami, np. SP Nr: 10, 11 w Piotrkowie Tryb., SP w Klementynowie (pow. piotrkowski), SP w Trzepnicy (pow. piotrkowski), SP w Jarostach (powiat piotrkowski), SP w Słomkowie (powiat sieradzki), Filia Szkoły Podstawowej w Woli Cyrusowej (powiat brzeziński), ZSS Nr 6 w Łodzi, IX LO w Łodzi, ZSP Nr 4 w Bełchatowie. Gimnazjum w Krośniewicach (powiat kutnowski) funkcjonujące w placówce nieprzystosowanej zostało przeniesione w 2010r. do nowo wybudowanego obiektu. Prowadzenie prac remontowych i realizowanie obowiązków decyzji wpływa na poprawę warunków, jednak z uwagi na ograniczone środki finansowe są one niewystarczające i nadal stan sanitarno techniczny wielu szkół jest niezadowalający, np.: - SP Nr: 2, 10, 11, 13 w Piotrkowie Trybunalskim,

118 116 - SP w Szynczycach, Rozprzy, Aleksandrowie, Trzepnicy, Przygłowie (pow. piotrkowski), - Gimnazja Nr: 2, 4 w Piotrkowie Tryb., - I LO i Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Piotrkowie Tryb., - I LO w Zduńskiej Woli, - Zespół Szkół Specjalnych Nr 4 i ZSO Nr 1 w Piotrkowie Tryb. Najgorzej sytuacja w tym zakresie przedstawia się na terenie miasta Łodzi i dotyczy: 75 szkół podstawowych np. Nr: 44, 46, 56, 83, 113, 182, 184, 190, 199, 20 gimnazjów, np. Nr: 20, 22, 24, 27, 33, 40, Liceów Ogólnokształcących Nr: VI, VIII, Zespołów Szkół Ogólnokształcących Nr: 8, 9, Zespołów Szkół Ponadgimnazjalnych Nr: 5, 11, 17, 18, 21. Niemniej jednak, w odniesieniu do całego województwa łódzkiego zauważalna jest systematyczna poprawa stanu sanitarno technicznego szkół, należy tu wymienić m. in.: SP Nr 6 i 9 w Kutnie, SP w Imielnie (pow. kutnowski), SP w Ciężkowicach (pow. radomszczański), SP w Goszczczanowie, SP w Godynicach (pow. sieradzki), Zespół Szkolno-Gimnazjalny w Woli Krzysztoporskiej (pow. piotrkowski), SP i Gimnazjum w Brzezinach, SP w Przyłęku Dużym (pow. brzeziński), SP w Łodzi Nr: 12, 29, 34, 109, 113, 145, 160, Gimnazja w Łodzi Nr: 1, 21, Ogólną ocenę stanu sanitarno-technicznego budynków w 2010 roku prezentuje zamieszczony poniżej wykres: Wykres 2: Ocena stanu sanitarno-technicznego budynków Ocena warunków do utrzymania higieny osobistej Prawie wszystkie szkoły na terenie województwa łódzkiego są skanalizowane, podłączone do wodociągów, posiadają ustępy wewnętrzne dla uczniów (z 1 wyjątkiem tymczasowo funkcjonuje skanalizowany ustęp zewnętrzny w SP w Sieradzu uruchomiony na czas budowy nowego budynku szkoły). Właściwe warunki do utrzymania higieny osobistej są zapewnione w większości placówek - sanitariaty wyposażone są w mydło (najczęściej w płynie), papier toaletowy, ręczniki jednorazowego użytku lub suszarki do rąk nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w 6% szkół. W porównaniu z latami ubiegłymi widać znaczącą poprawę w tym zakresie, do czego w znacznej mierze - przyczynił się wzmożony nadzór i wydawane zalecenia związane z zapobieganiem zakażeniom wirusem grypy (w tym A/H1N1). Nadal w wielu szkołach (70) brak jest dostępu do ciepłej bieżącej wody, np.: w ZS nr 1 w Żychlinie, SP nr 4 w Łowiczu, SP w Górach Mokrych (pow. radomszczański), SP w Kamieńsku (pow. radomszczański), ZSP nr 15 w Łodzi, II LO w Sieradzu.

119 117 Odnotowano jednak dużą poprawę w tym zakresie - w 2009 r. aż 130 placówek nie zapewniło dzieciom dostępu do bieżącej ciepłej wody, zaś w 2010 r. liczba ta zmniejszyła się do 80. Niestety, w niektórych budynkach doprowadzenie ciepłej wody, z uwagi na brak infrastruktury technicznej nie jest możliwe, a zakładanie podgrzewaczy przepływowych nie rozwiązuje problemu, gdyż stara instalacja elektryczna nie wytrzymuje takiego obciążenia. W wielu placówkach pomieszczenia sanitarne znajdują się w bardzo złym stanie sanitarnotechnicznym - w 108 prowadzone są postępowania administracyjne, mające na celu wyegzekwowanie odpowiednich standardów. Na pogarszanie sytuacji w tym zakresie wpływają akty wandalizmu - niszczenie wyposażenia przez uczniów (zwłaszcza w dużych szkołach) np.: umywalek, kranów, drzwi do kabin, desek sedesowych, wyrywanie podajników do mydła oraz nieprawidłowe użytkowanie środków do utrzymania higieny osobistej - wrzucanie rolek papieru toaletowego do muszli klozetowych lub wyrzucanie ich przez okno. Poważnym uchybieniem higienicznym jest ponadnormatywna liczba uczniów przypadających na urządzenie ustępowe dotyczy 7% szkół. Od lat zastrzeżenie budzi częstotliwość wykorzystania natrysków po zajęciach sportowych 44% szkół posiada natryskownie, a czynnych jest 93% z nich. Użytkowane są one głównie po dodatkowych zajęciach sportowych (w 49%), natomiast tylko w 33% placówek uczniowie korzystają z nich po zajęciach w-f. W głównej mierze spowodowane jest to krótkim czasem trwania przerw między lekcjami. Należy zauważyć, że aż 18% czynnych natryskowni w ogóle nie jest wykorzystywanych. Wykres 3: Wykorzystanie natrysków po zajęciach w-f w poszczególnych typach szkół. Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego Wystarczające warunki do prowadzenia zajęć w-f posiada 63% szkół. Wykres 4: zapewnienie warunków do prowadzenia zajęć w-f przez szkoły Ponad połowa szkół (52%) w województwie łódzkim posiada własną - jej administracyjnie przypisaną - salę gimnastyczną, a 21% tylko salę rekreacyjną.

120 118 Poniższy wykres nie uwzględnia szkół posiadających sale gimnastyczne zastępcze i rekreacyjne, z uwagi na to, iż nie zapewniają one wystarczających warunków do prowadzenia zajęć w-f. Wykres 5: Posiadanie infrastruktury do prowadzenia zajęć w-f przez szkoły. W szkołach nie posiadających warunków do prowadzenia zajęć w-f uczniowie ćwiczą na korytarzach, a w okresie wiosenno - letnim na boiskach szkolnych i placach rekreacyjnych, korzystają także - w miarę możliwości - z zaplecza sportowego innych placówek, krytych pływalni, siłowni czy klubów fitness. Sukcesywnie stwarzane są warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego budowane są bloki i nowoczesne obiekty sportowe, w 2010r. oddano do użytku hale sportowe i sale gimnastyczne z zapleczem przy: ZSO w Dłutowie (pow. pabianicki), SP w Pajęcznie, SP w Milejowie (pow. piotrkowski), Gimnazjum w Przygłowie (pow. piotrkowski), ZSP nr 4 w Piotrkowie Trybunalskim, ZSP nr 4 w Bełchatowie, SP w Dobrzelowie (pow. bełchatowski). W ostatnich latach na terenie województwa łódzkiego, w związku z uczestnictwem w programie Orlik oraz dzięki pracom modernizacyjnym przy szkołach, powstało kilkanaście nowoczesnych boisk, w 2010 r. m.in. przy: SP nr 6 w Kutnie,

121 119 SP w Czestkowie (pow. łaski), ZSO w Buczku (pow. łaski), XLIV LO w Łodzi, SP Nr 1 w Działoszynie, gimnazjum w Rząśni (pow. pajęczański), Zespole Szkolno-Gimnazjalnym w Kiełczygłowie (pow. pajęczański). Infrastrukturę do prowadzenia zajęć w-f i organizowanie zajęć poza terenem szkoły zapewnia łącznie 517 placówek ( r.). Wykres 6: Organizowanie zajęć sportowych poza terenem szkoły W łódzkich szkołach stan sanitarny bloków wychowania fizycznego (sale gimnastyczne, natryskownie i przebieralnie) ocenia się jako zły. W omawianych pomieszczeniach ściany i sufity w części są brudne, z płatami odpadającej farby, zniszczoną stolarką okienną i ruchomymi parkietami. Stan techniczny natrysków często nie pozwala na ich użytkowanie. W wielu placówkach z uwagi na powyższe nieprawidłowości trwają od wielu lat postępowania administracyjne, w kilku przypadkach nie wykonywane były obowiązki nałożone decyzjami, a stan zagrażał bezpieczeństwu przebywających osób - sale gimnastyczne zostały wyłączone z użytkowania. Urządzenia i sprzęt sportowy zazwyczaj są w dobrym stanie technicznym, nowe z certyfikatami i atestami, ale dużą część stanowi wyposażenie kupowane przed wielu laty. Najgorzej sytuacja w tym zakresie przedstawia się w zespołach szkół ponadgimnazjalnych, gdzie aż 42% sprzętu nie posiada atestów i certyfikatów, a tylko 5% placówek dysponuje w pełni certyfikowanym wyposażeniem. Wykres 7. Procentowe zestawienie urządzeń i sprzętu bez certyfikatów w poszczególnych typach placówek

122 120 Warunki pracy ucznia Nauka w szkołach odbywa się zazwyczaj w systemie jednozmianowym (za wyjątkiem 2% placówek). Niewłaściwy mikroklimat jest problemem głównie placówek funkcjonujących w budynkach nieprzystosowanych i wybudowanych na początku ubiegłego stulecia. Wobec tego, pomimo znaczącego zmniejszenia się liczby takich obiektów, w dalszym ciągu funkcjonują placówki, które nie posiadają wentylacji grawitacyjnej oraz nie zapewniają, zgodnie z przepisami, wentylacji mechanicznej w sanitariatach. Ogrzewanie w pomieszczeniach placówek jest prawidłowe, pomiary temperatury prowadzono w okresie grzewczym. Tygodniowy rozkład zajęć szkolnych w 2010r. poddano ocenie w 349 szkołach (2 655 oddziałach), nieprawidłowości stwierdzono w 19% skontrolowanych placówek, dotyczyły najczęściej pojedynczych klas lub grup. Rok Tygodniowy rozkład lekcji Ergonomia mebli szkolnych liczba oddziałów, w których oceniono rozkłady zajęć Liczba oddziałów, w których stwierdzono nieprawidłowości Oceniono dostosowanie mebli do wzrostu Liczba oddziałów Liczba stanowisk Nieprawidłowości stwierdzono Liczba oddziałów Liczba stanowisk % 414 brak danych 20% brak danych % % 11% Tabela 2. Ocena tygodniowego rozkładu zajęć lekcyjnych oraz ergonomii mebli szkolnych. Interpretując wyniki przeprowadzonych kontroli można zauważyć znaczną poprawę w zakresie rozkładów zajęć lekcyjnych, a stwierdzane nieprawidłowości najczęściej dotyczyły: skracania przerw międzylekcyjnych, zwłaszcza w szkołach gdzie większość dzieci mieszka daleko od miejsca nauki lub korzysta z komunikacji zorganizowanej, rozpoczynania zajęć w szkołach o różnych godzinach, nieuwzględniania w każdym dniu zajęć z elementami ruchu. Sytuacja ta wynika głównie z ograniczonej liczby sal lekcyjnych i pomieszczeń do prowadzenia zajęć w-f, przekroczenia dopuszczalnej liczby godzin w poszczególnych dniach na przestrzeni tygodnia Powodem tych nieprawidłowości były: konieczność dostosowania planu lekcji do zajęć wychowania fizycznego poza placówką (basen, hala sportowa), dopasowania planu zajęć do rozkładu komunikacji zbiorowej. Pracownicy pionu HDM dokonywali również oceny dostosowania mebli szkolnych i przedszkolnych do wzrostu dzieci. Skontrolowano 396 oddziałów w 132 szkołach nieprawidłowości stwierdzono w 18% oddziałów. Podobnie jak w latach ubiegłych, podczas bieżącego nadzoru zwracano uwagę na wyposażenie szkół w meble posiadające certyfikaty. W miarę możliwości na bieżąco zakupywane są nowe meble szkolne posiadające certyfikat, jednak większość z nich zakupiona była w latach 90-tych. Dyrektorzy szkół i przedszkoli wraz z nauczycielami podejmują działania w celu przystosowania mebli do wymiarów zgodnych z obowiązującą normą poprzez ich podwyższenie lub obniżenie w zależności od potrzeb oraz prawidłowe oznakowanie kolorystyczne.

123 121 Ocenę mebli szkolnych dokonano w 1138 szkołach 180 z nich w 100% nie posiada atestów i certyfikatów. Liczba szkół, w których dokonano oceny Liczba szkół skontrolowanych, w których meble posiadają certyfikaty do 25% mebli do 50% mebli powyżej 50% mebli 100% mebli Liczba szkół skontrolowanych posiadających meble bez certyfikatów Tabela 3. Ocena mebli szkolnych pod kątem posiadania atestów i certyfikatów Najkorzystniej sytuacja przedstawia się w gimnazjach, gdzie aż 33% posiada 100% certyfikatowanych mebli, podczas gdy w zespołach szkół ponadgimnazjalnych stanowią one 10%, a w innych szkołach 12%. Wykres 8. Procentowe zestawienie szkół, w zależności od ilości mebli z certyfikatami Opieka medyczna W większości placówek opieka lekarska sprawowana była przez pielęgniarki zatrudnione na podstawie umowy z NFZ, które dyżurowały od 10 do 35 godzin tygodniowo. Ponadto dyrektorzy szkół podpisywali porozumienia z pobliskimi poradniami i Zakładami Opieki Zdrowotnej. Gabinety profilaktyki zdrowotnej i opieki przedlekarskiej odnotowano w 557 szkołach, co stanowiło 46% ogółu. Większość (95%) nie budziła zastrzeżeń sanitarno-technicznych (za wyjątkiem 20, których powierzchnia wynosiła mniej niż 12m², 5 nie posiadało dostępu do bieżącej ciepłej wody). Wykres 9: placówki posiadające gabinety profilaktyki zdrowotnej i opieki przedlekarskiej w poszczególnych typach szkół.

124 122 Prowadzenie dożywiania uczniów Na terenie województwa łódzkiego w 2010r. z ciepłych posiłków wydawanych w 843 placówkach (w tym 50% stanowią obiady jednodaniowe) korzystało uczniów (2009r ). Śniadania przygotowywało 12% szkół, dla podopiecznych. W 44% szkół (39% r.) uczniów miało zapewniony gorący napój (dane zamieszczone na wykresie 10). Wykres 10: Organizowanie posiłków w szkołach Wśród skontrolowanych placówek najwięcej ciepłych posiłków wydawanych było w szkołach podstawowych i gimnazjach (ok 80%), śniadania oraz napój zapewniały głównie szkoły podstawowe i zespoły szkół. Szczegółowe dane przedstawia poniższy wykres. Wykres 11: Procentowe porównanie typów szkół zapewniających dożywianie

125 123 Dzieci i młodzież, których rodziny znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, miały możliwość korzystania z posiłków dofinansowanych. Z tej formy pomocy korzystało uczniów Warsztaty szkolne i centra szkolenia zawodowego Na terenie woj. łódzkiego nadzorowano 17 warsztatów i centrów szkolenia zawodowego, w tym 6 wchodzących w skład zespołów szkół ponadgimnazjalnych, a 11 funkcjonujących samodzielnie. W 2010 r. - w 3 stwierdzono zły stan sanitarno-techniczny: Warsztaty przy Spec. Ośrodku Szkolno - Wychowawczym Nr 1 w Łodzi, Warsztaty przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 18 w Łodzi, Warsztaty przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 17 w Łodzi. Wykres 12: Stan techniczny warsztatów Poprawę stanu sanitarno-technicznego, dzięki przeprowadzonym pracom remontowym uzyskano w Centrum Kształcenia Praktycznego w Bełchatowie oraz w warsztatach szkolnych przy Zespole Szkół Rolniczych w Mroczkowie Gościnnym (pow. opoczyński). Stanowiska pracy posiadały właściwą powierzchnię, adekwatną do liczby uczniów praktykujących na zmianie. Uczniowie podczas zajęć pracowali w odzieży ochronnej oraz wyposażeni byli w środki ochrony indywidualnej. W placówkach zapewniono sprawne funkcjonowanie systemu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do jej udzielenia. Na każdym stanowisku były instrukcje bhp i obsługi poszczególnych maszyn oraz urządzeń. Szkoły wyższe Na terenie woj. łódzkiego pod nadzorem znajdują się 33 (w ubiegłym roku 32) uczelnie wyższe. Nowo zarejestrowaną uczelnią jest Wyższa Szkoła Handlowa w Piotrkowie Trybunalskim. W ubiegłym roku oddano do użytku nowe budynki: Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska, Wydziału Ekonomiczno Socjologicznego oraz Wydziału Chemii Uniwersytetu Łódzkiego, a także Pracownię Rzeźby Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej. Wszystkie uczelnie posiadają dobry standard sanitarny, remonty przeprowadzane są na bieżąco w miarę pozyskiwania funduszy. Niestety, aż w 16 obiektach stwierdzono zły stan sanitarno-techniczny, m.in. w: Wydziale Fizyki i Informatyki UŁ, Wydziale Filologicznym UŁ, Instytucie Architektury i Urbanistyki, Wyższej Szkole Sztuki i Projektowania w Łodzi. Do placówek o bardzo dobrym standardzie sanitarnym zaliczyć należy m.in.: - Wydział Prawa i Administracji UŁ, - Wyższą Szkołę Kupiecką w Łodzi, - Wyższą Szkołę Handlową w Piotrkowie Trybunalskim.

126 124 Placówki z pobytem całodobowym Na terenie woj. łódzkiego w 2010 r. funkcjonowało 189 placówek z pobytem całodobowym, do których zalicza się: - domy dziecka i inne placówki opiekuńczo-wychowawcze (pogotowia opiekuńcze, domy pomocy społecznej dla dzieci), - domy studenckie, - bursy i internaty, - młodzieżowe ośrodki wychowawcze i socjoterapii, - specjalne ośrodki wychowawcze i szkolno-wychowawcze. Wykres 13: Typy placówek z pobytem całodobowym Wszystkie funkcjonowały w budynkach przystosowanych. Domy studenckie Stan techniczny domów studenckich był na ogół zadowalający, za wyjątkiem 5 zlokalizowanych na terenie miasta Łodzi, m.in.: I, IX DS PŁ, VII DS UŁ, DS Nr 2 WSI. Poprawę stanu sanitarno - technicznego uzyskano m.in. w: DS MIKRUS w Piotrkowie Trybunalskim, II DS PŁ, DS PWSFTiT w Łodzi. Pod względem sanitarno-technicznym wyróżnione zostały: DS Wyższej Szkoły Informatyki w Łodzi, DS Sióstr Urszulanek przy ul. Czerwonej 6 w Łodzi, X DS Politechniki Łódzkiej. Domy Dziecka i inne placówki opiekuńczo-wychowawcze Liczba ich na terenie woj. łódzkiego wynosiła w 2010r. 28 (29 w 2009r). W związku z wprowadzeniem dla domów dziecka limitu 30 wychowanków, wystąpiła tendencja do tworzenia filii funkcjonujących jako mieszkania usamodzielniające. Wszystkie funkcjonowały w budynkach przystosowanych, a stan sanitarno-techniczny oceniono pozytywnie. Jedynie w 1 placówce - Domu Dziecka w Tomaszowie Mazowieckim zastosowano karanie mandatowe z uwagi na niewłaściwy stan czystości i porządku. Po działaniach interwencyjnych PIS oraz przeprowadzonym remoncie - stan sanitarnohigieniczny w tej placówce znacznie się poprawił. W ciągu ostatnich lat obserwuje się dużą poprawę warunków pobytu wychowanków, co jest związane z dostosowywaniem się domów dziecka do nowych, obowiązujących standardów, które do końca 2010 r. musiały zostać spełnione. Bardzo dobry stan sanitarno-techniczny stwierdzono m.in. w: Domu Dziecka w Rafałówce (pow. sieradzki), Domu Dziecka dla Małych Dzieci w Łodzi Domu Dziecka w Dąbrówce Wielkiej (powiat zgierski).

127 125 Sale dla dzieci oraz pomieszczenia dodatkowe wyposażone były prawidłowo. Sprzęty i zabawki znajdowały się w dobrym stanie technicznym. Stare, zniszczone meble sukcesywnie wymieniano na nowe. Zaopatrzenie w bieliznę pościelową oraz jej stan użytkowy nie budził zastrzeżeń. Przybory toaletowe i ręczniki indywidualne zapewnione były w wystarczającej ilości, co stwarzało odpowiednie warunki do utrzymania higieny osobistej. Do pozostałych 21 placówek opiekuńczo-wychowawczych zaliczono m.in.: domy pomocy społecznej dla dzieci, pogotowia opiekuńcze i inne. Ich stan sanitarno-higieniczny nie budził zastrzeżeń. W 2010 r. zlikwidowana została 1 placówka opiekuńczo wychowawcza Nadzieja w Żychlinie (pow. kutnowski), z której dzieci zostały przeniesione do obiektu Tęcza w Kutnie. Bursy i internaty Pod nadzorem znajduje się 68 burs i internatów, w tym: 13 samodzielnych, 55 wchodzących w skład zespołów szkół i specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych. Stan czystości bieżącej w 41 skontrolowanych placówkach tego typu nie budził większych zastrzeżeń, jednak nieprawidłowości dotyczące stanu sanitarno-technicznego wystąpiły m.in. w internacie przy: LO w Aleksandrowie Łódzkim, Zespole Szkół Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Rawie Mazowieckiej, Zespole Szkół Rolniczych w Sędziejowicach, Bursie Łódzkiego Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie. Poprawiły się warunki pobytu w Międzyszkolnej Bursie w Wieluniu, która zmieniła siedzibę została przeniesiona do wyremontowanego budynku w Zespole Bursy Szkolnej i Szkolnego Schroniska Młodzieżowego w Zduńskiej Woli, internacie Zespołu Szkół Nr 1 w Zgierzu, Zespole Placówek Oświatowo-Wychowawczych w Radomsku. Specjalne ośrodki wychowawcze i szkolno-wychowawcze Z tego typu placówek często korzystają niepełnosprawni, więc obiekty, w których one funkcjonują, dostosowane są do ich potrzeb. W skład tych ośrodków wchodzą szkoły specjalne (podstawowe, gimnazja, szkoły przysposabiające do pracy), czasem grupy przedszkolne oraz internaty. Zajęcia prowadzone są w małych grupach, sale lekcyjne adaptowane do zindywidualizowanego trybu nauczania (wyposażone w pomoce dydaktycznorehabilitacyjne), sale do zajęć ruchowych i rehabilitacji. Powyższe placówki znajdują się najczęściej w dobrym stanie sanitarno-technicznym, do których należą np.: SOSW w Skierniewicach, SOSW Nr 6 w Łodzi. W minionym roku poprawiły się warunki sanitarne w SOSW w Działoszynie (pow. pajęczański). Młodzieżowe ośrodki wychowawcze i socjoterapii W 2010r. funkcjonowało 11 placówek tego typu. Ich stan sanitarno-techniczny był zadowalający, za wyjątkiem Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 3 w Łodzi. Z uwagi na ciągłe dewastacje sprzętu, wyposażenia i niszczenie pomieszczeń przez wychowanków, konieczne jest częste ich odnawianie. Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego Pod nadzorem znajduje się 124 placówek tego typu, w większości są to: świetlice środowiskowe, pozostałe stanowią: ogniska wychowawcze, ośrodki rehabilitacyjne i dydaktyczno-rehabilitacyjne dla dzieci niepełnosprawnych, ośrodki adaptacyjne oraz inne. Jedna placówka Ośrodek Dydaktyczno-Rehabilitacyjny dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Brzezinach - funkcjonowała w obiekcie nieprzystosowanym, trwa budowa nowej siedziby.

128 126 Działalność Świetlicy Środowiskowej mieszczącej się w lokalu Polskiego Czerwonego Krzyża w Bełchatowie została zawieszona z powodu rozbiórki budynku. Obecnie trwają prace związane z budową nowych pomieszczeń. W 2010r. powstała nowa placówka świetlica Dary Losu w Sieradzu. W 1 placówce stwierdzono zły stan czystości i porządku nałożono mandat karny. Poprawę stanu sanitarno-technicznego uzyskano m.in. w: - Ognisku Wychowawczym TPD w Łodzi, - Specjalistycznej Placówce Wsparcia Dziennego TPD w Łodzi, - Świetlicach Środowiskowych w Piotrkowie Trybunalskim: TPD Biedronka, Starówka (przeniesiona do lokalu o wyższym standardzie). Bardzo dobre warunki pobytu posiadała Świetlica Środowiskowa w Rawie Mazowieckiej, zlokalizowana w pomieszczeniach szkoły podstawowej. W większości placówek tego typu dzieci miały zapewniony posiłek (kanapki, pieczywo cukiernicze, ciepły napój, w niektórych także obiad). Placówki wychowania pozaszkolnego W 2010r. pod nadzorem znajdowało się 67 placówek, w większości to: - domy kultury i pałace młodzieży, - szkoły muzyczne i muzyczne placówki artystyczne, - ogniska pracy pozaszkolnej, - warsztaty terapii zajęciowej, - inne (sale zabaw dla dzieci, planetarium, muzeum regionalne i inne). Stan sanitarno - techniczny generalnie nie budził zastrzeżeń, z wyjątkiem dwóch muzycznych placówek artystycznych w Piotrkowie Trybunalskim, natomiast poprawę warunków stwierdzono w Domu Kultury Karolew w Łodzi. W placówkach wchodzących w skład w/w grupy odbywało się wiele różnorodnych zajęć, np.: plastyczne, muzyczne, taneczne. Oprócz stałych form pracy z dziećmi i młodzieżą, działalność kulturalna była rozszerzona o imprezy okolicznościowe, artystyczne i rekreacyjno - sportowe. Udzielano też pomocy w nauce. Z zajęć prowadzonych w powyższych placówkach korzystało dzieci i młodzieży. Placówki wypoczynku letniego i zimowego W 2010 roku na terenie woj. łódzkiego zostało zgłoszonych 635 form wypoczynku letniego i zimowego (367 letnich, 268 zimowych), w których łącznie wypoczywało dzieci i młodzieży. liczba placówek wypoczynku letniego liczba placówek wypoczynku zimowego ogólna liczba uczestników Tabela 3. Liczba placówek i uczestników wypoczynku Z podanych wyżej danych wynika, iż liczba placówek (szczególnie letnich) w porównaniu z rokiem ubiegłym znacznie się zwiększyła, ale ma to związek ze zmianą w zgłaszaniu przez organizatorów, gdzie każdy turnus liczony jest jako oddzielny wypoczynek. Zmniejszyła się natomiast liczba dzieci i młodzieży korzystających z tych form.

129 127 Wykres 14: Liczba dzieci wypoczywających w placówkach letniego i zimowego wypoczynku na terenie woj. łódzkiego Podczas ferii zimowych w 2010 r. zorganizowano 268 różnych form wypoczynku, w tym 25 placówek wyjazdowych (zimowiska, obozy sportowe, taneczne, artystyczne) oraz 243 obiektów w miejscu zamieszkania. Większość - 90% to formy w miejscu zamieszkania, zlokalizowane głównie w obiektach funkcjonujących przez cały rok (świetlicach szkolnych, środowiskowych, domach kultury, salach sportowych itp.), będących pod stałym bieżącym nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pozostałych 10% stanowiły placówki wyjazdowe - zimowiska i obozy. W trakcie wakacji letnich połowa form wypoczynku na terenie woj. łódzkiego zorganizowana była w miejscu zamieszkania, z której korzystało uczestników. Wykres 15: Letnie formy wypoczynku Wyjazdy wakacyjne organizowane były w postaci m.in.: kolonii, obozów pod namiotami i innych obozów, które funkcjonowały w stałej bazie noclegowej i miały charakter wypoczynkowy, sportowy lub szkoleniowy. Na terenie woj. łódzkiego wypoczywało w nich dzieci i młodzieży. Akcja zimowa i letnia przebiegała bez zastrzeżeń, z wyjątkiem 4 placówek, w których stwierdzono uchybienia - wydano doraźne zalecenia pokontrolne z niezwłocznym terminem realizacji.

130 Wnioski i postulaty: W placówkach oświatowo - wychowawczych systematycznie prowadzone są prace remontowe zmierzające do poprawy stanu sanitarno - higienicznego. Niemniej jednak są one wciąż niedostateczne, a wiele szkół (zwłaszcza łódzkich) znajduje się w bardzo złym stanie technicznym. 2. Obowiązki realizacji decyzji nakładanych na stronę (w związku ze stwierdzonymi podczas kontroli nieprawidłowościami) nie są realizowane w wyznaczonych terminach, a często postępowania administracyjne trwają latami (nawet 10 lat). 3. Zauważalna jest znaczna poprawa w zakresie zapewnienia dzieciom i młodzieży warunków do utrzymania higieny osobistej stały dostęp do mydła, papieru toaletowego i możliwości osuszania rąk. Poprawie uległ dostęp uczniów do ciepłej, bieżącej wody. 4. W szkołach sukcesywnie zakupuje się meble posiadające certyfikaty, jednakże działania w tym zakresie są niedostateczne w większości placówek meble szkolne (stoliki, krzesła) oraz sprzęt sportowy zakupiono w latach 90 tych i nie posiadają one certyfikatów i atestów. 5. Pomimo zwiększającej się liczby nowopowstałych obiektów sportowych nadal brak jest dostatecznej bazy sportowej, głównie w szkołach podstawowych. W 2010r. pracownicy pionu HDM przeprowadzili ogółem w placówkach stałych i sezonowych kontroli. Wydano 538 decyzji administracyjnych, nałożono 12 mandatów karnych na łączną kwotę zł. Przygotowała: Jolanta Piekarska Kierownik Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży WSSE

131 W ZAKRESIE HIGIENY RADIACYJNEJ 1. Nadzór bieżący 129 1) Medyczne Pracownie Rentgenowskie Na terenie województwa łódzkiego znajduje się 451 medycznych pracowni rentgenowskich użytkujących 802 aparaty rtg. W kontakcie z promieniowaniem X pracuje łącznie ok osób. W roku 2010 r. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał 202 zezwolenia o uruchomienie aparatury i pracowni rentgenowskich medycznych. Wydane zezwolenia uwzględniały nowe wymagania w zakresie dokumentacji jednostek, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Egzekwowano i weryfikowano wykonywanie obowiązków z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta, w szczególności wykonywania testów akceptacyjnych kontroli jakości parametrów fizycznych nowo instalowanej aparatury rtg. W 2010 r. pracownicy Oddziału przeprowadzili łącznie 149 kontroli w 140 pracowniach rtg. Kontrole wykonywane i dokumentowane były zgodnie z obowiązującymi procedurami wprowadzonymi przez Głównego Inspektora Sanitarnego. W trakcie przeprowadzonych kontroli sprawdzano i egzekwowano realizację nowych wymagań w zakresie higieny radiacyjnej, wynikających ze znowelizowanej Ustawy Prawo Atomowe dotyczących aparatury i osób narażonych na działanie prom. X. Zwracano także uwagę na stan sanitarno-techniczny pomieszczeń pracowni rtg. Na podstawie przeprowadzonych kontroli, PWIS w Łodzi wydał 24 decyzje na usunięcie stwierdzonych uchybień. Wydawane decyzje dotyczyły nieprawidłowości w dokumentacji, braku wyników testów jakości aparatury rtg, braku sprzętu do kontroli procesu obrazowania w zakresie przewidzianym dla podstawowych testów wewnętrznej kontroli parametrów technicznych oraz braku szkoleń z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta wymaganych u osób wykonujących i nadzorujących wykonywanie badań i zabiegów leczniczych przy użyciu promieniowania jonizującego. W roku 2010 nie stwierdzono potwierdzonego przypadku przekroczenia limitu dawki u pracowników zatrudnionych w kontakcie z promieniowaniem X. Podczas kontroli wykonano 1326 pomiarów mocy dawek promieniowania X przy 149 stanowiskach rtg, sprawdzając stan osłon przed promieniowaniem X oraz narażenie na stanowiskach pracy i w miejscach przebywania ludzi. W roku 2010 w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego oraz odbiorów nowych pracowni i aparatów rtg prowadzono na terenie województwa łódzkiego kontrolę jakości wybranych parametrów fizycznych aparatury rentgenowskiej. Wykonano 319 pomiarów kontroli jakości aparatury rtg. 2) Zakłady stosujące substancje promieniotwórcze i urządzenia techniki jądrowej do celów medycznych Wg posiadanej przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora ewidencji na terenie województwa znajduje się 20 pracowni stosujących substancje promieniotwórcze i urządzenia techniki jądrowej, do celów medycznych, zatrudniających ok. 140 osób w kontakcie z promieniowaniem. Nie stwierdzono zdarzeń radiacyjnych na terenie tych placówek ani wypadków medycznych. W zakresie ochrony radiologicznej jednostki posiadające źródła promieniotwórcze nadzorowane są przez Państwową Agencję Atomistyki. W kompetencji PWIS pozostaje wydawanie zgód na wykonywanie działalności diagnostycznej z wykorzystaniem źródeł promieniotwórczych, leczenia chorób nienowotworowych oraz paliatywnego leczenia chorób nowotworowych z wykorzystaniem radiofarmaceutyków oraz zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej. Pomimo, iż rozporządzenie w tej sprawie ukazało się w marcu 2008 r. proces wydawania zgód nie jest realizowany ze względu na brak procedur kontrolnych, które w dalszym ciągu pozostają w opracowaniu.

132 130 3) Zakłady stosujące urządzenia wytwarzające pola e-m GHz Na terenie województwa w 2010r. znajdowały się 264 zakłady stosujące urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości. Pracownicy Oddziału przeprowadzili 8 kontroli w 8 zakładach (dodatkowo 6 kontroli kompleksowych rtg + pola). Podczas kontroli sprawdzano przestrzeganie zasad BHP przy stosowaniu urządzeń wysokiej częstotliwości, kontrolowano ważność protokołów pomiarowych natężenia pola w otoczeniu urządzeń oraz szkoleń i specjalistycznych badań lekarskich pracowników obsługujących urządzenia. Na podstawie wniosków pokontrolnych wydano 1 decyzję na usunięcie stwierdzonych uchybień, które dotyczyły nieaktualnych pomiarów kontrolnych w środowisku pracy. W 2010r. nie stwierdzono nadmiernej ekspozycji pracowników na działanie pól elektromagnetycznych. 2. Monitoring skażeń promieniotwórczych środowiska i żywności na terenie województwa W ramach Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi w roku 2010 działała 1 Placówka Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych. Placówka prowadziła pomiary w zakresie monitoringu państwowego służącego do oceny sytuacji radiacyjnej kraju, oraz w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem żywności. Pobierano próby a następnie prowadzono pomiary skażeń promieniotwórczych: mleka i innych produktów żywnościowych jak: mięso, ryby, drób, jaja, warzywa i owoce, pasze oraz woda powierzchniowa przeznaczona do spożycia z ujęć wodociągu łódzkiego. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi poświadczył w 2010 r 4 certyfikaty eksportowe na produkty żywnościowe w zakresie skażeń promieniotwórczych.

133 131 Wnioski: 1) Stan ochrony przed promieniowaniem jonizującym w większości diagnostycznych pracowni rentgenowskich jest zadowalający. Personel obsługujący aparaty rtg otrzymuje dawki promieniowania wielokrotnie niższe od dawek granicznych i w większości objęty jest dozymetrią indywidualną. W roku 2010 w placówkach z terenu województwa łódzkiego nie było przypadków nadmiernego napromieniowania pracowników. 2) Jakość stosowanej aparatury rentgenowskiej oraz stan sanitarno-techniczny pracowni rtg w jednostkach służby zdrowia województwa łódzkiego systematycznie poprawia się. W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego monitorowane są wyniki testów specjalistycznych kontroli jakości fizycznych parametrów aparatury rentgenowskiej wykonywane przez uprawnione laboratoria oraz wykonywane są wybrane testy przez pracowników Oddziału Higieny Radiacyjnej WSSE w Łodzi 3) Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi w porozumieniu z konsultantem wojewódzkim ds. radiologii i diagnostyki obrazowej prowadzi bazę informacyjną o medycznych pracowniach rtg z terenu województwa łódzkiego. 4) W roku 2010 nie stwierdzono wystąpienia zdarzenia radiacyjnego o zasięgu wojewódzkim. 5) Na terenie województwa łódzkiego prowadzone są cykliczne szkolenia z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta dla pracowników wykonujących procedury medyczne z zastosowaniem promieniowania jonizującego. 6) W zakresie nadzoru nad zakładami stosującymi urządzenia wytwarzające pola e-m należy stwierdzić, że urządzenia będące źródłami pól elektromagnetycznych stosowane zarówno w ochronie zdrowia jak i przemyśle są eksploatowane zgodnie z zasadami BHP. W ostatnich latach obserwuje się stopniowy spadek liczby pól e-m oraz zmniejszenie się wskaźnika ekspozycji pracowników zatrudnionych w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych, ponieważ stare urządzenia są stopniowo zastępowane bardziej nowoczesnych sprzętem. Przygotowała: Irena Hofman Koordynator Oddziału Higieny Radiacyjnej WSSE

134 132

135 133 W ZAKRESIE ZAPOBIEGAWCZEGO NADZORU SANITARNEGO Do zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w roku sprawozdawczym 2010 należało: 1. opiniowanie projektów polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki i transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rybołówstwa, rolnictwa, turystyki i wykorzystania terenu, opracowywane przez organy administracji, ustalających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 2. opiniowanie projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 3. wydawanie opinii co do konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, 4. uzgadnianie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko dla dokumentów określonych w art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz z późniejszymi zmianami), 5. wydawanie opinii co do konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej konieczności co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, 6. opiniowanie warunków realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 7. uzgadnianie projektów budowlanych, 8. uczestniczenie w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych, 9. wyrażanie zgody na odstępstwa w zakresie: wysokości pomieszczeń, oświetlenia wyłącznie światłem elektrycznym stałych stanowisk pracy, zagłębienia pomieszczeń usługowych i produkcyjnych poniżej otaczającego terenu, korzystania z ustępu znajdującego się poza zakładem fryzjerskim, w odległości nie większej niż 75 m od zakładu, stosowania pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe zakładów opieki zdrowotnej, opieki społecznej, przeznaczonych dla dzieci i młodzieży, lokalach gastronomicznych oraz pomieszczeniach przeznaczonych do produkcji żywności i środków farmaceutycznych, sytuowania tymczasowych, nieskanalizowanych ustępów publicznych na terenach skanalizowanych, zastosowanie recyrkulacji powietrza w budynku opieki zdrowotnej, zastosowania w szpitalu zsypów brudnej bielizny, 10. uzgadnianie wskazań ekspertyz technicznych na podstawie 2 ust. 2 warunków technicznych, 11. opiniowanie programów dostosowawczych zakładów opieki zdrowotnej, 12. uzgadnianie projektów pracowni rentgenowskich (gabinetów rentgenowskich) wraz z projektem osłon stałych i wentylacji, 13. wyrażanie zgody i określenie warunków usytuowania wyrzutni powietrza na poziomie terenu,

136 opiniowanie usytuowania pojemników i kontenerów do czasowego gromadzenia odpadów stałych w stosunku do okien i drzwi do budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi i od granicy sąsiedniej działki, 15. określanie odległości zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe i kompostowników o pojemności powyżej 50 m 3 od budynków przeznaczonych na pobyt ludzi na podstawie przyjętej ekspertyzy technicznej, 16. uzgadnianie odległości otwartych zbiorników na płynne odchody zwierzęce o pojemności większej niż 200 m 3 od budynków przetwórstwa rolno spożywczego, magazynów środków spożywczych, budynków magazynowych pasz i ziarna oraz od granicy działki sąsiedniej, 17. ustalanie zmniejszonych odległości pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc nie większej niż 4 i podobnych urządzeń sanitarno-gospodarczych o pojemności do 10m 3 od okien, drzwi zewnętrznych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego, 18. wydawanie zgody na założenie lub rozszerzenie cmentarzy komunalnych i wyznaniowych, 19. współpraca z organami: wojewódzkim i samorządowym oraz organami opiniotwórczymi. W trakcie opiniowania i uzgadniania organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej egzekwowały stosowanie rozwiązań projektowych gwarantujących zachowanie w obiektach właściwych warunków higienicznych i zdrowotnych oraz wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie niekorzystnego oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, a tym samym na zdrowie ludzi. Ilość opinii i uzgodnień sanitarnych wydanych w ostatnich latach przez Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi i Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych województwa łódzkiego ilustruje tabela i wykresy nr 1 i 2. Tabela nr r r. WSSE PSSE WSSE PSSE

137 135 Wykres nr 1 ILOŚĆ ZAŁATWIONYCH SPRAW WSSE + PSSE Wykres nr ilość załatwionych spraw WSSE PSSE rok Z przedstawionych powyżej danych wynika, że ilość spraw załatwionych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w roku sprawozdawczym 2010 nieznacznie zmalała w stosunku do ilości spraw załatwionych w roku poprzednim, co schematycznie obrazują wykresy nr 1 i 2.

138 136 Sprawy załatwione w 2010 roku przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej to m.in.: 186 uzgodnień zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko, 214 opinii projektu dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, 1117 opinii co do konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (w roku ), 366 opinii przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, 858 uzgodnień projektów budowlanych, w tym 850 pozytywnie (w roku ,w tym 831 pozytywnie), 1072 dopuszczeń obiektów do użytkowania, w tym wszystkie pozytywne (w roku obiektów, w tym 4 nie zostały dopuszczone do użytkowania ze względu na uchybienia w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych), 3518 uzgodnień dokonanych przez rzeczoznawców sanitarnohigienicznych (w roku ). Z przedstawionego powyżej zestawienia wynika, iż ilość uzgodnień w roku 2010 dokonanych przez rzeczoznawców higienicznosanitarnych kształtowała się na tym samym poziomie co w roku poprzednim. Natomiast wzrosła głównie, bo dwukrotnie, ilość opinii projektów dokumentów wraz z prognozami oddziaływania na środowisko oraz nieznacznie ilość pozytywnych uzgodnień projektów budowlanych (z 831 w 2009 roku do 850). Powyższe ilustruje wykres nr 3. Wykres nr opinie projektu dokumentu w raz z prognozą oddziaływ ania na środow isko uzgodnienia projektów budow lanych

139 137 Powyższa tendencja wzrostowa wynika m.in. z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o dostępie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz i ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późniejszymi zmianami), które nakładają na organy inspekcji sanitarnej obowiązek uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko oraz wydawania opinii dla: projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, polityk, strategii, planów, programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W związku z powyższym należy w następnych latach spodziewać się wzrostu ilości realizacji tych przedsięwzięć, co skutkować będzie wzrostem ilości napływających spraw do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej (m.in. uzgadnianie dokumentacji projektowej oraz czynności związane z przeprowadzaniem oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko). Warto również podkreślić, że powyższe strategiczne dokumenty przygotowywane są dla poszczególnych gmin i powiatów, a w skład województwa łódzkiego wchodzi 21 powiatów i 177 gmin. W 2010 roku zostały wprowadzone zmiany do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o dostępie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz i ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późniejszymi zmianami) oraz ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717, z późniejszymi zmianami), które nałożyły obowiązek uczestniczenia zarówno państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, jak i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego w zakresie uzgadniania i opiniowania w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania. Dopuszczone do użytkowania w 2010 roku obiekty mające wpływ na poprawę stanu sanitarnego województwa łódzkiego to obiekty takie jak: oczyszczalnie ścieków (pow. brzeziński, piotrkowski, tomaszowski, sieradzki, łowicki, radomszczański), stacje uzdatniania wody (pow. skierniewicki, sieradzki, zgierski, wieruszowski, bełchatowski), sieci kanalizacyjne (pow. poddębicki, łęczycki, skierniewicki, kutnowski, radomszczański), sieci wodociągowe (pow. łęczycki, skierniewicki, bełchatowski, kutnowski, radomszczański), obiekty służby zdrowia (pow. poddębicki, skierniewicki, sieradzki, pabianicki, piotrkowski, brzeziński, zgierski, opoczyński, łódzki, bełchatowski, kutnowski, zduńskowolski), budynki oświaty i nauki: gimnazja, przedszkola, sale gimnastyczne (pow. skierniewicki, sieradzki, tomaszowski, piotrkowski, pabianicki, brzeziński, zgierski, opoczyński, łódzki, bełchatowski, kutnowski, łowicki, radomszczański), dróg (pow. poddębicki, łęczycki, łódzki, skierniewicki, kutnowski, radomszczański).

140 138 Na terenie województwa łódzkiego dopuszczane do użytkowania obiekty żywieniowożywnościowe to przede wszystkim obiekty handlowe, sklepy spożywcze, bary, małe gastronomie i zakłady gastronomiczne cateringowe. Wśród często odbieranych obiektów w 2010 r. znalazły się zakłady fryzjerskie, zakłady opieki zdrowotnej, apteki, a także obiekty oświaty i nauki: przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły wyższe, sale gimnastyczne, hale sportowe, boiska i urządzenia sportowe ORLIK oraz obiekty kulturalno-oświatowe i hotelowe. Wśród znaczących dla województwa obiektów budowlanych dopuszczonych do użytkowania w 2010 r. należy wymienić: Oddział Chirurgii Jednego Dnia wraz z blokiem operacyjnym w miejscowości Bełchatów, ul. Czapliniecka 93/95, Stacja Uzdatniania Wody położona na terenie ujęcia wody w miejscowości Ławy, gmina Bełchatów, Budynek przedszkola w miejscowości Szczerców, Rozbudowa składowiska odpadów innych niż niebezpieczne w miejscowości Wola Kruszyńska, Oddział intensywnej terapii i anestezjologii w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Skierniewicach przy ul. Sobieskiego, Sala gimnastyczna przy Zespole Szkół Zawodowych nr 2 w Skierniewicach, Dwa boiska sportowe ORLIK 2012 w Skierniewicach, Stacja uzdatniania wody w miejscowości Paplin, gm. Kowiesy, Pomieszczenia zespołu wyjazdowego ratownictwa medycznego w miejscowości Lipce Reymontowskie, gm. Lipce Reymontowskie, Stacja uzdatniania wody w miejscowości Godzianów, gm. Godzianów, Szpitalny Oddział Ratunkowy w Sieradzu, Sala gimnastyczna z zapleczem, Szkoła Podstawowa w Chojne, Publiczne przedszkole w Goszczanowie, Stacja przeładunkowa odpadów komunalnych w Sieradzu, Stacja uzdatniania wody w Kalinowej, Pawilon Nr 2 Szpital Psychiatryczny w Warcie, Stadion Sportowy w Warcie, Budowa Hali Sportowej wraz z Centrum Dydaktycznym oraz boiskiem zewnętrznym przy Zespole Szkół w Ujeździe (dz. nr. ewid. 54 i 55), Przebudowa i rozbudowa Zespołu Szkół nr 4 o krytą pływalnię wraz z instalacjami w Tomaszowie Mazowieckim (dz. nr. ewid. 369/1), Rozbudowa i remont gminnej oczyszczalni ścieków w Bartoszówce, gmina Rzeczyca (dz. nr. ewid. 64/3), Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Budziszewicach (dz. nr. ewid. 535, 580, 579, 533, 532, 595, 697), NZOZ Diagnoza w Pabianicach, ul. Traugutta 6, Sala gimnastyczna z zapleczem w Dobroniu, ul. Witosa 1A, Sala sportowo-widowiskowa w Dłutowie, ul. Główna 9, NZOZ Szczer-Med w Konstantynów, ul. Jana Pawła II 8a, Przychodnia Nocnej i Świątecznej Pomocy Lekarskiej, ul. Rakowska 15 w Piotrkowie Trybunalskim, Przedszkole Niepubliczne, ul. Podmiejska 17/19 w Piotrkowie Trybunalskim, Oczyszczalnia Ścieków w Moszczenicy, Przychodnia Rehabilitacyjna w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wojska Polskiego 185/185a, Sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w miejscowości Milejów, gm. Rozprza,

141 139 Centrum Edukacyjno-Rehabilitacyjne Szansa specjalny punkt przedszkolny, ul. Wysoka 21 w Piotrkowie Trybunalskim, Sala gimnastyczna z zapleczem na terenie Gimnazjum w Przygłowie z/s we Włodzimierzowie, gm. Sulejów, Ośrodek Eduk. Artys. w Piotrkowie Trybunalskim nadbudowa, ul. Słowackiego 13, Piotrków Trybunalski, Budynek Przedszkola numer 1 w Brzezinach, Budynek administracyjno-biurowy przebudowany i zaadaptowany na potrzeby Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej oraz indywidualnej praktyki lekarskiej, Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Dmosinie II, Sale zabaw dla dzieci, punkt przedszkolny, działalność gospodarcza pod nazwą : Akademia przedszkolaka na terenie powiatu brzezińskiego, Przychodnia Rodzinna w miejscowości Jelnia, gm. Drzewica, Budynek sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej w miejscowości Wójcin, gm. Paradyż, Zespół boisk sportowych w ramach projektu ORLIK 2012 w miejscowości Szadkowice, gm. Opoczno, Stacja Uzdatniania Wody w miejscowości Niesułków Kolonia, gm. Stryków, Budynek Przychodni Lekarskiej w Strykowie, Budynek Samorządowego Przedszkola w Strykowie, Budynek Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Ozorkowie, Rozbudowana część budynku szpitala Specjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej dla Dzieci z Chorobami Narządu Ruchu, Dróg Oddechowych i Wad Wymowy w miejscowości Sokolniki, gm. Ozorków, Sala gimnastyczna z łącznikiem przy Szkole Podstawowej w miejscowości Lubianków, gm. Głowno, Rozbudowa Pawilonu XI na terenie Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego przy ul. Aleksandrowskiej 159 w Łodzi, Oddział Obserwacyjno Zakaźny i Chorób Wątroby dla Dorosłych w Pawilonie C I (strona prawa) na terenie Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. Wł. Biegańskiego przy ul. Kniaziewicza 1/5 w Łodzi, Centralna Izba Przyjęć w Pawilonie C (parter) na terenie Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. Wł. Biegańskiego przy ul. Kniaziewicza 1/5 w Łodzi, Oddział wewnętrzny w Szpitalu Chorób Płuc przy ul. Okólnej 181 w Łodzi, Bank Tkanek Komórek w budynku Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi, przy ul. Franciszkańska 17/25, NZOZ POLIMEDICA przy ul. Wigury 19 w Łodzi, NZOZ stomatologia przy ul. Wigury 15 w Łodzi, NZOZ przy ul. Kusocińskiego 61 w Łodzi, NZOZ i laboratorium przy ul. 1-go Maja 24/26 w Łodzi, NZOZ przy ul. Zachodniej 12 A/C w Łodzi, NZOZ Terapia rehabilitacja przy ul. Młynarskiej 37 w Łodzi, Chirurgia Jednego Dnia przy ul. Aleksandrowskiej 164 w Łodzi, Rozbudowa NZOZ-u przy ul. Przejazd 6 w Koluszkach, Rozbudowa budynku Miejskiego Ośrodka Profilaktyki i Terapii Uzależnień w Łodzi przy ul. Kilińskiego 232, Prywatny gabinet stomatologiczny w Łodzi przy ul. Brzeźnej 3, Prywatny gabinet lekarski w Łodzi przy ul. Gdańskiej 23, Prywatny gabinet lekarski w Łodzi przy ul. Lewej 26, Pawilon Biologii Molekularnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego na nieruchomości położonej w Łodzi przy ul. Pomorskiej 141/143, Budynek zwierzętarni Uniwersytetu Medycznego w Łodzi zlokalizowany przy ulicy Muszyńskiego 1 w Łodzi,

142 140 Budynek willowy dla potrzeb sekcji rekrutacji Politechniki Łódzkiej na nieruchomości położonej w Łodzi przy ul. Radwańskiej 29, Budynek dydaktyczny Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych przy ul. Brzozowej 3 w Łodzi, Ośrodek Sportowy Katolickiego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego przy ul. K.K. Baczyńskiego 156, Sala Gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w Bukowcu, gm. Brójce, Niepubliczne przedszkole Pingwinek w Łodzi przy ul. Świtezianki 12, Niepubliczne przedszkole przy ul. Krzewowej 10 w Łodzi, Niepubliczne przedszkole przy ul. Zapały 24 w Łodzi, Niepubliczne przedszkole Fundacji Pomocy Dzieciom JAŚ I MAŁGOSIA przy ul. Tatrzańskiej 105 w Łodzi, Niepubliczne przedszkole przy ul. Niskiej 9 w Andrespolu, Punkt Przedszkolny Łódź, ul. Miarki 4/4A, Punkt Przedszkolny Łódź, ul. Wyspiańskiego 23, Punkt Przedszkolny Łódź, ul. Chocianowicka 8, Punkt Przedszkolny Łódź, ul. Warecka 3, Sale Dydaktyczno Szkoleniowe przy ul. Zielonej 20 w Łodzi, Zespół boisk ORLIK w Rzgowie, ul. Szkolna 3, Hurtownia Farmaceutyczna Łódź, ul. Milionowa 21, Hurtownia Farmaceutyczna Łódź, ul. Henryka 8/18, Skład Konsygnacyjny Łódź, ul. Zbąszyńska, Skład Konsygnacyjny Łódź, ul. Pojezierskiej 90a, Apteka ogólnodostępna w budynku Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi przy ul. Pabianickiej 62, Apteka ogólnodostępna w Łodzi przy ul. Tuwima 20, Sklep wyrobów medycznych i ortopedycznych przy ul. Maratońskiej 71A i ul. Sanockiej 6/8 w Łodzi, Budynek hotelowy na nieruchomości położonej w Łodzi przy ul. Okulickiego 10b, Hotel Ambasador w Łodzi przy ul. Piłsudskiego 29, Rodzinny Dom Pomocy Społecznej przy ul. Studziennej 7A w Łodzi, Budynek biurowy Sterlinga Business Center Sp. z o.o. z powierzchnią usługową, kantyną i parkingami podziemnymi przy ul. Sterlinga 8a w Łodzi, Budynek dworca na stacji Łódź - Widzew zlokalizowany w Łodzi przy ul. Służbowej, Budynek składowania odpadów medycznych i gastronomicznych na nieruchomości położonej w Łodzi przy ul. Wólczańskiej , Budynek wraz z łącznikiem miejskich kortów tenisowych na terenie Parku im Ks. J Poniatowskiego w Łodzi ul. Żeromskiego 117, Mała scena Teatru Lalki i Aktora Pinokio zlokalizowana w budynku na nieruchomości przy ul. Zamenhoffa 21w Łodzi, Magazyn odpadów medycznych II Szpitala Miejskiego im dr Ludwika Rydygiera w Łodzi zlokalizowanego na nieruchomości przy ul. Sterlinga 13 w Łodzi, Zespół boisk ORLIK w Rzgowie, ul. Szkolna 3, Gimnazjum w Krośniewicach, Przychodnia Lekarska Profilaktyka w Kutnie, Ubojnia Trzody Chlewnej PINI POLONIA w Kutnie, Budowa oczyszczalni ścieków komunalnych w miejscowości Kiernozia, Budynek Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Łowiczu rozbudowa o internat z zapleczem żywieniowym i salą gimnastyczną, Budynek Gminnego Ośrodka Kultury w Wielgomłynach, ul. Rynek 1, dz. nr ew. 721, gmina Wielgomłyny,

143 141 Budynek Zakładów Mięsnych BRAT-POL rozbudowany o ubojnię trzody i bydła w miejscowości Wólka Włościańska 5, dz. nr ew. 124, 126, 129, obręb Wólka Bankowa, gmina Wielgomłyny. W 2010 roku dobrze układała się współpraca organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Państwową Inspekcją Pracy, Weterynaryjną Inspekcją Pracy, Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska, Inspekcją Nadzoru Budowlanego, Komendą Straży Pożarnej, Nadzorem Farmaceutycznym, Wójtami Gmin, Prezydentami i Burmistrzami, Wydziałami Urbanistyki i Architektury oraz Ochrony Środowiska szczebla wojewódzkiego i powiatowego.

144 142 Wnioski: W roku 2010 przedsięwzięciami, dla których organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uzgadniały warunki realizacji były w większości przedsięwzięciami związanymi z budową i przebudową dróg, linii kolejowych, budową sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, przedsięwzięciami polegającymi na budowie wytwórni mas bitumicznych oraz budowie lub przebudowie stacji uzdatniania wody, oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów, chlewni oraz ferm kurzych, a także przedsięwzięciami polegającymi na wykonaniu urządzeń do poboru wód podziemnych oraz polegającymi na przebudowie stacji paliw, stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Uzgadniając warunki realizacji przedsięwzięć, polegających na budowie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych wskazywano na rozwiązania techniczne mogące ograniczyć ich oddziaływanie na środowisko w trakcie budowy, a także na zastosowanie materiałów budowlanych gwarantujących należytą trwałość, szczelność i wytrzymałość tych instalacji oraz materiałów posiadających aktualne atesty higieniczne. W przypadku budowy dróg zwracano uwagę na potrzebę uwzględnienia rozwiązań chroniących przed hałasem, a także na konieczność wprowadzania w otoczeniu dróg w miarę możliwości ekranów izolujących, ograniczających oddziaływanie zanieczyszczeń powodowanych ruchem pojazdów. W każdym przypadku, przed wydaniem opinii o warunkach realizacji przedsięwzięć analizowano wpływ tych przedsięwzięć na zdrowie ludzi biorąc pod uwagę charakter projektowanych inwestycji, ich rozmiar, wielkość i rodzaj zajmowanego terenu, przedstawianą technologię oraz przewidywane rozwiązania techniczne i organizacyjne mające na celu eliminowanie lub ograniczenie skutków realizacji tych przedsięwzięć. Można stwierdzić, że realizacja projektowanych przedsięwzięć z uwzględnieniem wskazanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej warunków realizacji przyczyni się do ograniczenia oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko, co w konsekwencji wpłynie na poprawę warunków zdrowotnych życia ludzi. Z prognoz opracowywanych dla tych dokumentów, a także takich dokumentów jak strategie rozwoju regionalnego, polityki, strategie, plany i programy w dziedzinie gospodarki odpadami, usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, leśnictwa, ochrony środowiska opiniowanych i uzgadnianych w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wynika, że coraz większą rolę przywiązuje się do ochrony środowiska, a tym samym zdrowia ludzi. Przygotowała: Bogusława Wrona Kierownik Oddziału Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego WSSE

145 143 W ZAKRESIE OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA W 2010 roku realizowano następujące programy i akcje prozdrowotne: 1/ Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata Wszystkie działania z zakresu profilaktyki HIV/AIDS realizowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną województwa łódzkiego podejmowane były w ramach Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata Celem głównym Programu jest ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV poprzez wzrost poziomu wiedzy nt HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa, wpływ na kształtowanie postaw ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie oraz zwiększenie umiejętności oceny zachowań ryzykownych i bezpiecznych w profilaktyce zakażeń HIV/AIDS. W ramach Programu pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej realizowali i koordynowali działania ogólnopolskich multimedialnych kampanii społecznych, imprez prozdrowotnych w ramach Obchodów Światowego Dnia AIDS, oraz podejmowali wiele innych projektów lokalnych. A/ Ogólnopolska społeczna kampania multimedialna: Daj szansę swojemu dziecku. Nie daj szansy AIDS Okres trwania Kampanii to 2010 r. Grupę docelową stanowiły młode kobiety, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet planujących macierzyństwo lub oczekujących dziecka. Celem głównym Kampanii było zachęcenie kobiet planujących macierzyństwo i oczekujących dziecka do rozważenia wykonania testu w kierunku HIV. Ambasadorką i twarzą kampanii była znana polska siatkarka Małgorzata Glinka. Inicjatorem kampanii było Krajowe Centrum ds. AIDS, natomiast koordynatorem i organizatorem na szczeblu wojewódzkim Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi. B/ Ogólnopolska społeczna kampania multimedialna Wiedza ratuje życie. Zrób test na HIV. Niezależnie od wyniku masz szanse na normalne życie. Kampania trwa od listopada 2010 r. do maja 2011 r. Inicjatorem kampanii jest Krajowe Centrum ds. AIDS, koordynatorem i organizatorem na szczeblu wojewódzkim Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi, natomiast na poziomie powiatów Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne w Łodzi. Celem głównym Kampanii jest promowanie testowania w kierunku HIV. Odbiorcami Kampanii są osoby dorosłe (18-39 lat i starsze), aktywne seksualnie, odpowiedzialne za zdrowie własne i partnera (wykonanie testu w kierunku HIV jest jednym z dowodów tej odpowiedzialności).

146 144 Informacje dotyczące kampanii zamieszczone były na stronach internetowych Wojewódzkiej i powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, Urzędów Gmin oraz przekazywane mediom lokalnym. C/ Obchody Światowego Dnia AIDS 1 grudnia 2010 r. Od 1988 roku na całym świecie w dniu 1 grudnia z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia obchodzony jest Światowy Dzień AIDS. Jest on okazją do wyrażania akceptacji i wsparcia dla ludzi żyjących z HIV, chorych na AIDS i ich bliskich, ale również inspiracją do zwrócenia uwagi na problem AIDS, jako jeden z ważniejszych zagrożeń zdrowotnych oraz szczególny problem zdrowia publicznego. Tego dnia na całym świecie organizowane są konferencje, spotkania, happeningi oraz akcje edukacyjne. W województwie łódzkim na znak solidarności z osobami żyjącymi z HIV oraz chorymi na AIDS, odbyło się 21 powiatowych Obchodów Światowego Dnia AIDS, połączonych z uroczystymi podsumowaniami konkursów wiedzy, plastycznych i multimedialnych wraz z wręczeniem nagród laureatom tychże konkursów. W ramach Światowego Dnia AIDS Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE w Łodzi w dniu 1 grudnia ogłosił konkurs z zakresu profilaktyki HIV/AIDS dla radiosłuchaczy ph. Wiedza ratuje życie. Słuchacze rozgłośni radiowej studenckiego Radia ŻAK odpowiadali na pytania z zakresu profilaktyki HIV/AIDS, przygotowane przez OOZ i PZ WSSE w Łodzi. Oddział OZ i PZ przygotował 3 równorzędne nagrody: torby sportowe + puzzle + gadżety reklamowe. Szacunkowa liczba odbiorców około 1000 osób. D/ Programy lokalne: VII Powiatowy Festiwal Sztuk Teatralnych Żyję, bo lubię. AIDS to nie dla mnie, Program realizowany i koordynowany przez PSSE w Wieruszowie, adresowany do młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu powiatu wieruszowskiego. Liczba odbiorców: % młodzieży 4 szkół gimnazjalnych, które przystąpiły do konkursu, co stanowi 51% wszystkich szkół tego szczebla w powiecie wieruszowskim.

147 145 Kampania Porozmawiajmy o HIV/AIDS realizowana i koordynowana przez PSSE w Zduńskiej Woli, adresowana do młodzieży klas I szkół ponadgimnazjalnych. W ramach Kampanii Porozmawiajmy o HIV został ogłoszony konkurs literacki na utwór z gatunku poezji bądź prozy. Utwór poetycki zgłoszony do konkursu musiał dotyczyć profilaktyki zakażeń HIV oraz akceptacji społecznej osób żyjących z HIV/chorych na AIDS. Liczba adresatów 715 uczniów klas I z 7 szkół ponadgimnazjalnych powiatu zduńsko-wolskiego. Kampania przyjmowana jest bardzo dobrze przez nauczycieli i uczniów. Nauczyciele realizujący program deklarują chęć udziału w jej kolejnych edycjach. Lokalny Program Edukacyjny realizowany i koordynowany przez PSSE w Piotrkowie Trybunalskim, adresowany do uczniów klas III szkól gimnazjalnych z terenu powiatu. Edukacja uczniów obejmowała minimum 2 godziny lekcyjne dla każdej grupy, poprzedzone ankietą ewaluacyjną. Realizacja programu była wizytowana przez pracowników oświaty zdrowotnej PSSE. 2/ Program edukacyjny Trzymaj Formę Program Trzymaj Formę" współorganizowany jest przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów Żywności w ramach realizacji strategii WHO dotyczącej diety, aktywności fizycznej i zdrowia. Celem programu "Trzymaj formę!" jest edukacja w zakresie kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety. Program realizowany jest metodą projektu, dzięki czemu wykracza poza podstawę programową i programy nauczania szkoły. Projekty powinny służyć promocji aktywności fizycznej, uczyć prawidłowego, czyli zróżnicowanego i zbilansowanego sposobu odżywiania się dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności indywidualnej za zdrowie i zasady wolnego wyboru. Grupę docelową programu stanowią: uczniowie klas I III szkół gimnazjalnych (wiek lat) uczniowie ostatnich klas V VI szkół podstawowych (wiek lat). W roku szkolnym 2009/2010 zrealizowana została IV edycja programu Koordynatorami programu na etapie powiatowym są pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Dział Nadzoru Higieny Żywności i Żywienia Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych województwa łódzkiego. Natomiast na etapie wojewódzkim pracownik Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Łodzi.

148 146 Program realizowany jest w szkołach przez koordynatorów szkolnych (nauczyciele: biologii, chemii, geografii, przyrody, wychowania fizycznego). Partnerami Programu Trzymaj Formę są Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej - sprawujące opiekę lekarsko-pielęgniarską nad placówkami nauczania i wychowania, pielęgniarki higieny szkolnej, Urzędy Gmin, Starostwa Powiatowe, Gminne Ośrodki Zdrowia, Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Stowarzyszenie AGAPE, Powiatowe Komendy Policji, firma LOGITECH, Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli, Urzędy Miast, Rady Rodziców, Samorządy Szkolne, Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, Szkolne Kluby Sportowe, pielęgniarki medycyny szkolnej. W roku szkolnym 2009/2010 w województwie łódzkim Program został wdrożony i zrealizowany w 424 szkołach: 282 gimnazjach (77,9%) 142 szkołach podstawowych (18,7%). Programem zostało łącznie objętych uczniów: uczniów szkół gimnazjalnych 9034 uczniów szkół podstawowych. Do V edycji programu w województwie łódzkim w roku szkolnym 2010/11 przystąpiło: 205 szkół podstawowych 310 szkół gimnazjalnych W ramach realizacji IV edycji Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Dział Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE w Łodzi zorganizowały w dniu: roku szkolenie dla dyrektorów szkół i osób odpowiedzialnych za żywienie w szkołach na terenie województwa łódzkiego. Szkolenie odbyło się w sali konferencyjnej Art Deco mieszczącej się przy ul. Żeligowskiego 7/9 w Łodzi. Prezentowane treści obejmowały zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży w szkołach oraz wymagania higieniczno sanitarne dla stołówek szkolnych. Ponadto zaprezentowana została propozycja programu profilaktycznego Trzymaj Formę. Po części teoretycznej przeprowadzono zajęcia warsztatowe, w czasie których odbył się pokaz przyrządzania potraw smacznych i zdrowych polecanych w racjonalnym żywieniu, a uczestnicy mieli okazję spróbować i ocenić ich walory.

149 147 Departament Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia Głównego Inspektoratu Sanitarnego dostarczył w 2010r. do wybranych losowo szkół województwa łódzkiego wydawnictwa Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży i Obiady szkolne z płytą CD. Materiały te Stanowią podstawę do opracowywania jadłospisów z uwzględnieniem norm żywieniowych oraz są świetną bazą dla nauczycieli do przeprowadzania pogadanek na temat zdrowego stylu życia i aktywności ruchowej dzieci i młodzieży. Najciekawsze imprezy realizowane w ramach Programu Trzymaj Formę w województwie łódzkim: Powiat łęczycki: Szkoła Podstawowa Nr 3 w Łęczycy zorganizowała Piknik Rodzinny. Była to impreza otwarta skierowana do uczniów szkoły, rodziców. Uczniowie szkoły rozdawali uczestnikom ulotki promujące zdrowy styl życia, został zorganizowany test wiedzy o zdrowiu oraz konkurs plastyczny dot. zdrowego odżywiania, odbył się tez koncert piosenek o zdrowiu w wykonaniu klas I-VI. W Gimnazjum im. Jana Pawła II w Łęczycy od 3 lat funkcjonuje zespół cheerleaderek, który aktywnie uczestniczy w akcjach promujących zdrowy styl życia występując m.in. na zawodach sportowych organizowanych przez szkołę (karate, piłki siatkowej i halowej, lekkoatletycznych) Szkoła zorganizowała Otwarte Mistrzostwa Gimnazjum w Lekkiej Atletyce i Turniej Piłki Siatkowej Dziewcząt. Do udziału w zawodach mogły zgłosić się szkoły podstawowe i gimnazjalne. Powiat brzeziński: W Gimnazjum w Jeżowie uczniowie rywalizowali w układach choreograficzno tanecznych, piosenkach o tematyce sportowo - zdrowotnej promującej zdrowy styl życia. Zrealizowany został również konkurs wiedzy o sporcie, który był jednym z elementów realizacji programu. Do programu szkoła zaprosiła uczniów ze Szkoły Podstawowej w Jeżowie oraz Szkoły Ponadgimnazjalnej w Głuchowie, którzy również pokazali swoje umiejętności wokalno taneczne. W konkursie wzięło udział 64 uczniów, program realizowany był przez 145 uczniów i 10 nauczycieli. W Gimnazjum w Brzezinach podsumowaniu działań z realizacji programu towarzyszyły zawody, których uczestnicy mieli za zadnie przygotować zdrową sałatkę owocową estetycznie podaną. Drugim zadaniem był turniej wiedzy o zdrowym stylu życia.

150 148 Wcześniej przed szkolnym finałem programu odbywały się rajdy piesze, zawody sportowe oraz zajęcia edukacyjne o zdrowym stylu życia. Gimnazjaliści z Przecławia wspólnie z zaproszonymi gośćmi z szóstej klasy Szkoły Podstawowej w Bogdance sprawdzali swoją wydolność fizyczną uczestnicząc w rajdzie, którego trasa przebiegała przez tereny leśne i 9 miejscowości. Zadaniem uczestników było przejście wyznaczonej trasy w jak najkrótszym czasie z jednoczesnym zaznaczeniem charakterystycznych elementów na mapie, którą otrzymali przed wymarszem. W rajdzie wzięło udział 52 uczniów i 4 nauczycieli. Szkoła Podstawowa w Jeżowie 12 maja 2010 r. zrealizowała konkurs na plakat i logo promujące zdrowy i sportowy styl życia do wcześniej wylosowanych haseł. Ponadto odbyły się Dni Zdrowia - każdego dnia obowiązywał inny kolor stroju kojarzący się z witaminami. Klasy przygotowywały sałatki z możliwością degustacji, kolorem swoich ubrań akcentowały swój dzień sałatkomanii. W tych dniach uczniowie całej szkoły otrzymywali jogurty. Zorganizowany został również festiwal piosenki Trzymaj Formę dla klas starszych. Klasy oceniane były pod względem doboru repertuaru, interpretacji i wrażenia artystycznego. Wystąpiło 136 uczniów z siedmiu klas. Powiat radomszczański: W Publicznym Gimnazjum w Gidlach przeprowadzono Olimpiadę Zdrowia, w ramach której odbył się turniej tenisa stołowego oraz turniej piłki nożnej. W ramach realizacji programu redagowano gazetkę szkolną pt. Moda na zdrowie. Ponadto przeprowadzono konkursy plastyczne oraz konkurs wiedzy pt. Żyj Zdrowo-Trzymaj Formę. W sklepiku szkolnym zmieniono asortyment. Niezdrowe jedzenie zastąpiono warzywami, owocami oraz sokami. Powiat łowicki Gimnazjum w Nowych Zdunach zorganizowało imprezę prozdrowotną, podczas której podsumowano program edukacyjny Trzymaj Formę. Podczas imprezy uczniowie klas I rywalizowali w konkurencjach sportowych i konkursach kulinarnych takich jak: wykonanie i prezentacja piramidy zdrowia, wykonanie zdrowego produktu na bazie jogurtu, reklama zdrowego produktu spożywczego, biegi w płetwach, wyścigi w workach, układ taneczny, itp. Powiat opoczyński: W Gimnazjum w Mniszkowie dużym zainteresowaniem uczniów cieszyły się rajdy rowerowe, a także konkurs na najsmaczniejszą i najzdrowszą sałatkę. Gimnazjum w Drzewicy zaproponowało dla swoich uczniów szkolne zawody sportowe lekkoatletyczne oraz zawody w koszykówce o puchar szkoły. Ponadto konkurs pt: Sałatka to samo zdrowie i spotkanie z dietetykiem. Gimnazjum w Bukowcu Opoczyńskim zaoferowało spotkania z dietetykiem oraz zajęcia poświęcone układaniu prawidłowo zbilansowanej diety dostosowanej do zróżnicowanych potrzeb organizmu. Gimnazjum w Paradyżu zorganizowało dwa razy w tygodniu zajęcia z aerobiku dla mam uczniów. Gimnazjum w Mroczkowie prowadziło z uczniami ćwiczenia ułatwiające utrzymanie prawidłowej postawy, którym towarzyszyło obliczanie swojego wskaźnika BMI.

151 149 Szkoła Podstawowa z Kraśnicy zorganizowała festyn rodzinny oraz konkurs dla rodziców Jaka to melodia. Ponadto odbyły się turnieje, gry i zabawy. Całość wzbogacono pokazem pierwszej pomocy przedmedycznej. Szkoła Podstawowa Kunice zorganizowała piknik rodzinny, na którym dzieci wspólnie z rodzicami brali udział w konkursach i zawodach sportowych. Chłopcy grali mecz piłki nożnej ze swoimi ojcami a dziewczęta rywalizowały z mamami w dwa ognie. Powiat łódzki XXI Liceum Ogólnokształcące w Łodzi zrealizowało Dzień Szkoły Promującej Zdrowie. Z tej okazji w szkole odbyła się prelekcja połączona z instruktażem samobadania piersi oraz wykład na temat wpływu nikotyny na organizm człowieka. Natomiast pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia zorganizowali akcję prozdrowotną podczas której prowadzono pomiary ciśnienia tętniczego krwi, dokonywano pomiarów masy ciała i wzrostu a zainteresowanym osobom wyliczano współczynnik masy ciała - BMI. Zachęcano do regularnej aktywności fizycznej i stosowania zbilansowanej diety oraz przekazywano materiały oświatowo zdrowotne. Zadaniem objęto nauczycieli i uczniów w/w szkoły. Zadaniem objęto około 50 osób. W Szkole Podstawowej Nr 189 w Łodzi zorganizowano międzyszkolny konkurs wiedzy promujący zdrowy styl życia, celem konkursu było kształtowanie prozdrowotnych nawyków wśród uczniów, zwiększenie świadomości dotyczącej wpływu żywienia i aktywności fizycznej na zdrowie, dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych. W konkursie udział wzięło 5 szkół. Dodatkowo przeprowadzony został konkurs literacki Chcę być zdrowy i żyć sto lat.

152 150 We wszystkich szkołach, w których program był realizowany spotkał się z dużym zainteresowaniem uczniów, jak również uznaniem ze strony kadry pedagogicznej oraz rodziców i opiekunów. Uczniowie uczestniczący w Trzymaj Formę zdobyli wiedzę i umiejętności w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i świadomy wybór. Zdobyli umiejętności praktyczne takie jak: obliczanie wskaźnika BMI, interpretowanie informacji zawartych na etykietach produktów spożywczych, poznanie różnych form aktywnego spędzania wolnego czasu, prawidłowego planowania racjonalnego żywienia oraz wykonywania potraw zalecanych zasadami prawidłowego żywienia. Tematy realizowane w ramach Programu są bardzo ważne zarówno dla rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci i młodzieży, jak również w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Coroczna realizacja programu wprowadzi trwałe zmiany niewłaściwych nawyków, jakim są nieprawidłowe odżywianie się i mała aktywność fizyczna. Wszystkie szkoły biorące udział w Programie wyraziły chęć uczestnictwa w jego realizacji w następnym roku. 3/ Program profilaktyki raka piersi Różowa wstążeczka Program profilaktyki raka piersi Różowa wstążeczka, adresowany jest do uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W ramach realizacji programu szkolni realizatorzy przeprowadzili zajęcia z uczniami poświęcone zagrożeniu nowotworem piersi i możliwości jego wykrywania dzięki regularnie wykonywanemu samobadaniu piersi. Szkoły realizujące program otrzymują wsparcie w postaci materiałów edukacyjnych (film instruktażowy, ulotki, plakaty, zawieszki) oraz mają możliwość wypożyczenia fantomów na szkolenia, służących do nauki samobadania piersi. W roku szkolnym 2009/2010 program był realizowany w 16 szkołach ponadgimnazjalnych w powiecie rawskim i piotrkowskim. Program realizowało łącznie 1847 uczniów Program cieszy się dużym zainteresowaniem władz szkolnych jak i odbiorców. Wzrosła wiedza młodzieży objętej programem na temat profilaktyki raka piersi. Odbiorcy programu poznali techniki i metody badania piersi i zostali zmotywowani do prowadzenia samokontroli 4/ V Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu Celem zorganizowanego po raz piąty Festiwalu jest połączenie atmosfery dobrej zabawy z popularyzowaniem zdrowego stylu życia. Głównym założeniem Festiwalu jest motywowanie dzieci i młodzieży do pozytywnego myślenia o zdrowiu własnym i osób z otoczenia, propagowanie zasad i idei dotyczących szeroko rozumianego zdrowia, a w szczególności zdrowego stylu życia, zdrowego odżywiania, profilaktyki chorób, profilaktyki nałogów, higieny osobistej, higieny jamy ustnej i bezpiecznego wypoczynku, bezpieczeństwa na drodze oraz ochrony środowiska i ekologii.

153 151 Głównym organizatorem Festiwalu był Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Warszawie oraz Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne w Łodzi, Szczecinie i Kielcach. Koordynatorami i realizatorami etapu wojewódzkiego była Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi a także Pałac Młodzieży Im. J Tuwima w Łodzi. Natomiast na poziomie powiatowym: Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne (6) w Łodzi, Opocznie, Rawie Mazowieckiej, Wieruszowie, Zgierzu, Piotrkowie. Partnerami Festiwalu były przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne, Starostwa Powiatowe, Urzędy Miast, Domy Kultury, lokalne media, oraz fundatorzy nagród. Festiwal skierowany jest do dzieci przedszkolnych oraz uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. V edycja Festiwalu realizowana była w okresie od marca do maja 2010 r. zasięg etapu powiatowego: 22 szkoły podstawowe 131 osób 5 szkół gimnazjalnych 27 osób zasięg etapu wojewódzkiego: 1. 6 szkół podstawowych 44 osoby 2. 4 szkoły gimnazjalne 23 osoby Podobnie jak w latach ubiegłych, również w 2010r. Festiwal okazał się bardzo atrakcyjną formą przekazu treści prozdrowotnych i cieszył się dużym zainteresowaniem. Zaangażowanie wykazywali opiekunowie zespołów będący niejednokrotnie twórcami tekstu piosenki i podkładu muzycznego, strojów, choreografii, ale również akompaniatorami podczas finału. Na etapie wojewódzkim laureaci I, II, III miejsca w obydwu kategoriach (szkoły) otrzymali atrakcyjne nagrody (odtwarzacze DVD, aparaty cyfrowe, MP3, MP4, plecaki, badminton, piórniki, maty plażowe).

154 152 5/ Wojewódzki Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w województwie łódzkim Działania realizowane w 2010 roku skierowane były do: dyrektorów szkół i przedszkoli, nauczycieli i pedagogów, władz lokalnych, organizacji pozarządowych, dzieci i młodzieży szkolnej, dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz ich rodziców i opiekunów, społeczności lokalnej (czynni i bierni palacze), pracowników służby zdrowia, pacjentów publicznych i niepublicznych ZOZ-ów. Koordynatorem wojewódzkim działań był Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, natomiast koordynatorami powiatowymi: 21 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych województwa łódzkiego. Realizatorami działań w województwie łódzkim w 2010 r. byli: * pracownicy OZ i PZ WSSE i PSSE województwa łódzkiego, * pracownicy innych działów PSSE, * pracownicy służby zdrowia, * nauczyciele i pedagodzy szkolni. Partnerzy działań w województwie łódzkim w 2010 r.: * przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazjalne oraz ponadgimnazjalne, * publiczne i niepubliczne uczelnie wyższe, * Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, Przychodnie Opieki Zdrowotnej, * PCK, * Dworce PKS, PKP, * Urzędy Miast i Gmin, * Świetlice środowiskowe, * Starostwa Powiatowe, * Domy Kultury, * kina, * Policja, * Straż Miejska, * media lokalne. W ramach realizacji założeń Programu realizowane są różne interwencje programowe i nieprogramowe adresowane do szerokiej rzeszy społeczeństwa: 5a/ Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS Państwowa Inspekcja Sanitarna, w ramach Programu Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce realizuje od 2009 roku Programu Przedszkolnej Edukacji Antytytoniowej Czyste powietrze wokół nas.

155 153 Adresatami programu są dzieci w wieku 5-6 lat, uczęszczające do przedszkoli, ich rodzice i opiekunowie. Głównym celem programu jest wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycja na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń. Program skierowany do dzieci składa się z pięciu zajęć warsztatowych. Poszczególne zajęcia skoncentrowane są na odbiorze wrażeń poprzez oddziaływanie na wiele zmysłów dzieci oraz dostosowane są do rozwoju poznawczego, aktywności, doświadczeń i potrzeb dziecka. II edycja Programu Przedszkolnej Profilaktyki Antytytoniowej Czyste powietrze wokół nas realizowana była w roku szkolnym 2009/2010 w województwie łódzkim w 265 placówkach (205 przedszkoli 38,5%, 60 oddziałów przedszkolnych 10,6%). Programem objęto 9511 dzieci w wieku 5-6 lat. We wszystkich placówkach program był realizowany według celów i założeń autorów, na podstawie scenariuszy umieszczonych w poradniku. W Bełchatowie dodatkowym elementem programu było spotkanie dla rodziców z lekarzem pediatrą poświęcone biernemu paleniu. W Brzezinach z okazji Dnia Matki i Dni Brzezin zorganizowano pikniki rodzinne, na których dzieci prezentowały inscenizacje poświęcone szkodliwości dymu tytoniowego. Ponadto uczestnicy mieli okazję zmierzyć zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu przy użyciu smokerlyzera. Dla przedszkolaków z powiatu bełchatowskiego, łęczyckiego, łódzkiego i poddębickiego przeprowadzone zostały konkursy plastyczne a w powiecie zgierskim konkurs na rymowankę. Ponadto w Łodzi odbyła się przedszkolna olimpiada sportowa i happening. Program był realizowany z dużym zaangażowaniem nauczycieli, którzy rozszerzyli go o dodatkowe działania, m.in. przygotowanie wystaw i gazetek ściennych, spotkania z pielęgniarką, lekarzem bądź strażakiem, festyny rodzinne, piosenki, wierszyki, zagadki. Ogłoszono liczne konkursy dla dzieci oraz ich rodziców: konkursy plastyczne, konkursy na hasła i wierszyki antytytoniowe. Zajęcia bardzo podobały się dzieciom i zostały ocenione przez nauczycieli jako łatwe do realizacji. Według większości realizatorów program dostosowany jest do wieku, rozwoju intelektualnego, emocjonalnego oraz motorycznego dzieci. W roku szkolnym 2010/2011 do realizacji programu w województwie łódzkim zgłosiło się 337 przedszkoli (63,35%)

156 154 5b/ Program Nie pal przy mnie, proszę Program edukacji antytytoniowej skierowany dla uczniów klas I III szkół podstawowych. Program ma charakter profilaktyczny, ale przede wszystkim ma na celu wykształcenie u dzieci asertywnej i świadomej postawy radzenia sobie w sytuacjach biernego narażenia na dym tytoniowy. Złożony jest z pięciu zajęć warsztatowych mających na celu uporządkowanie i poszerzenie wiedzy na temat zdrowia, kształtowanie u dzieci postaw odpowiedzialności za własne zdrowie, uświadomienie szkodliwego wpływu na zdrowie palenia tytoniu i narażenia na bierne palenie oraz nabycie asertywnych umiejętności radzenia sobie w sytuacjach narażenia na bierne palenie. W roku szkolnym 2009/2010 na przełomie od lutego do czerwca 2010r. realizowana była edycja pilotażowa programu. Działaniami objętych zostało 21 placówek (2,4% szkół podstawowych w województwie). W realizacji programu uczestniczyło 641 uczniów oraz 308 rodziców i opiekunów. Koordynatorami działań na poziomie wojewódzkim była Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi natomiast na poziomie powiatowym 21 Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych. Program realizowany był w szkołach przez nauczycieli, pedagogów szkolnych oraz pielęgniarki szkolne przy współpracy z partnerami lokalnymi: Gminnym Ośrodkiem Zdrowia w Łasku, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Łsku, NZOZ-em Domestica w Wieruszowie oraz NZOZ-em Elmed w Kutnie. Zajęcia prowadzone w ramach programu podobały się uczniom i chętnie w nich uczestniczyli. Pozytywnie program został również oceniony przez realizatorów jako ciekawy

157 155 i ważny. Również wśród rodziców i opiekunów dzieci tematyka programu spotkała się z uznaniem. W roku szkolnym 2010/2011 do realizacji programu w województwie łódzkim zgłosiły się 133 szkoły (21,16% szkół) 5c/ Program Znajdź właściwe rozwiązanie Program profilaktyki palenia tytoniu skierowany dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum. Celem głównym programu jest zapobieganie palenia tytoniu wśród uczniów. Program składa się z pięciu zajęć warsztatowych mających na celu: integrację grupy, ukazanie funkcjonowania ludzkiego organizmu i jego potrzeb, uświadomienie działania mechanizmów nacisku grupowego oraz pokazanie metod asertywnego radzenia sobie z nimi, uświadomienie mechanizmów konfliktu i pokazanie metod radzenia sobie w sytuacjach trudnych oraz wzmacnianie poczucia własnej wartości. W roku szkolnym 2009/2010 na przełomie od lutego do czerwca 2010 r. realizowana była edycja pilotażowa programu w 22 placówkach: 5 szkół podstawowych i 17 szkołach gimnazjalnych. Działaniami zostało objętych 738 uczniów oraz 237 rodziców i opiekunów. Koordynatorami działań na poziomie wojewódzkim była Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi natomiast na poziomie powiatowym 21 Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych. Program realizowany był w szkołach przez nauczycieli, pedagogów szkolnych oraz pielęgniarki szkolne przy współpracy z partnerami: NZOZ-em Domestica w Wieruszowie oraz Komendą Miejską Policji w Łasku. Zajęcia prowadzone w ramach programu podobały się uczniom i chętnie w nich uczestniczyli. Pozytywnie program został również oceniony przez realizatorów jako ciekawy i ważny. Również wśród rodziców i opiekunów dzieci tematyka programu spotkała się z uznaniem. W roku szkolnym 2010/2011 do realizacji programu w województwie łódzkim przystąpiło 90 szkół podstawowych (3,61%) oraz 59 szkół gimnazjalnych (25,87%). 5d/ Wojewódzki Program Edukacyjny Profilaktyki Gruźlicy Zadbaj o swoje płuca Program powstał z inicjatywy Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi i jest realizowany w szkołach podstawowych od 2004 r. Począwszy od 2008 r. i uzyskaniu akceptacji Głównego Inspektoratu Sanitarnego jest realizowany we wszystkich powiatach województwa łódzkiego.

158 156 Adresatami programu są uczniowie, kadra pedagogiczna oraz rodzice i opiekunowie uczniów szkół podstawowych. Program wyposażony jest w atrakcyjne pomoce dydaktyczne niezbędne do jego realizacji: poradnik dla realizatora z gotowymi scenariuszami zajęć, plakat, ulotkę, zakładkę. W roku szkolnym 2009/2010 program realizowano w 93 szkołach podstawowych w 21 powiatach na terenie województwa łódzkiego. Programem objęto uczniów z 706 klas. Średnio na realizację programu poświęcono 3,5 godziny w jednej klasie. Program realizowany był głównie przez wychowawców, nauczycieli, pedagogów szkolnych oraz pielęgniarki szkolne w ramach godzin przyrody, wychowania fizycznego, godziny wychowawczej, zajęć technicznych i plastycznych. Najciekawszymi formami realizacji programu były m.in.:. ankietyzacja uczniów i rodziców oraz opracowanie wyników, spotkania z lekarzem, prezentacje multimedialne, zajęcia warsztatowe Nie pal przy mnie, zajęcia taneczne, zajęcia metodą dramy, wykłady, prelekcje, pogadanki, inscenizacje, debata ZA I PRZECIW Nikotynizm trudny nałóg, szkoła podstawowa zorganizowała III Spartakiadę dla przedszkolaków Chcesz by płuca zdrowe były, aby długo Ci służyły, biegaj, skacz i w piłkę graj, tak o swoje płuca dbaj, lekcje otwarte Ucz się dbać o swoje płuca, obchody Dni Walki z Gruźlicą - impreza prozdrowotna z przemarszem ulicami miasta.

159 157 Działaniem wzmacniającym Program był III etapowy konkurs plastyczny na kartkę pocztową adresowany do uczniów ze szkół realizujących Program (etap szkolny, powiatowy, wojewódzki). Odbyło się 35 etapów szkolnych, 20 etapów powiatowych i 1 etap wojewódzki. Na etapy powiatowe Konkursu wpłynęło 281 prac, a na etap wojewódzki 94 prace z 45 szkół podstawowych z 20 powiatów województwa łódzkiego. Jury, powołane przez Organizatorów wyłoniło laureatów etapu wojewódzkiego Konkursu. Fundatorem nagród etapu wojewódzkiego była Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi. 5e/ Światowy Dzień bez Tytoniu - kampania Płeć a tytoń Działanie zrealizowane na przełomie 31 maja i 31 sierpnia 2010r. skierowane było do całego społeczeństwa ze szczególnym ukierunkowaniem na kobiety planujące ciążę, ciężarne i młode matki. Koordynatorem wojewódzkim działań był Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Łodzi, natomiast na poziomie powiatowym 21 Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych. Realizatorami kampanii byli: pracownicy OZ i PZ WSSE i PSSE województwa łódzkiego, pracownicy innych działów PSSE, pracownicy służby zdrowia, nauczyciele i pedagodzy szkolni. Partnerami kampanii były: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazjalne oraz ponadgimnazjalne, Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, Przychodnie Opieki Zdrowotnej, przedsiębiorstwo PKS, Urzędy Miast i Gmin, Starostwa Powiatowe, Domy Kultury, Parafie Kościoła Rzymskokatolickiego, Świetlice Środowiskowe oraz media. W ramach realizacji kampanii materiały informacyjno - edukacyjne dotyczące kampanii oraz szkodliwości biernego i czynnego palenia tytoniu (plakaty, ulotki) zostały przekazane do lokalnych mediów, instytucji samorządowych, szkół, publicznych i niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, Poradni K, szkół ponadgimnazjalnych, zakładów fryzjerskich, klubów fitness, salonów kosmetycznych, szkół rodzenia, sklepów z odzieżą ciążową i zabawkami a także zostały umieszczone informacje na stronach internetowych Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego. WSSE w Łodzi we współpracy z Urzędem Miasta Łodzi w dniu 25 maja 2010 r. zorganizowała Akademię Zdrowia pod hasłem Cała prawda o papierosie. Akademia Zdrowia to cykliczne spotkania edukacyjne organizowane przez UMŁ dla mieszkańców miasta dotyczące zagadnień związanych ze zdrowiem. 25 maja zainteresowani wysłuchali wykładu lekarza z Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi dotyczącego szkodliwości czynnego i biernego palenia tytoniu. Mogli także skorzystać z bezpłatnych badań zawartości CO w wydychanym powietrzu, otrzymali materiały informacyjnoedukacyjne. Przygotowana została również ekspozycja wystawy antytytoniowej Cała prawda o papierosie.(w spotkaniu uczestniczyło ok. 50 osób). W dniu 31 maja z inicjatywy WSSE w Łodzi w Studenckim Radio Żak oraz w Radio Łódź zostały przeprowadzone konkursy dla radiosłuchaczy dotyczące zagadnień związanych z paleniem tytoniu. WSSE w Łodzi w ramach tegorocznej kampanii "Płeć a Tytoń" zorganizowała stoiska edukacyjno-informacyjne w dwóch szpitalach ginekologiczno-położniczych w Łodzi. Podczas spotkań z pacjentkami Instytutu - Centrum Zdrowia Matki Polki oraz NZOZ SALVE pracownicy PIS udzielali informacji nt. zagrożeń zdrowotnych dla matki i dziecka związanych z używaniem tytoniu, a także dokonywali pomiaru CO w wydychanym powietrzu. W trakcie trwania kampanii (31 maja-31 sierpnia) każda kobieta podczas wizyty u lekarza ginekologa w NZOZ SALVE została poinformowana o szkodliwości palenia tytoniu, a także otrzymała materiały informacyjno-edukacyjne.

160 158 PSSE w Bełchatowie wspólnie z parafią rzymskokatolicką przeprowadzili edukację młodych par podczas nauk przedmałżeńskich. Zwrócono szczególną uwagę na konsekwencje palenia tytoniu przez kobiety ciężarne oraz skutki zdrowotne, ekonomiczne i etyczne nałogu dla całej rodziny. Ponadto w Szkole Rodzenia odbyło się spotkanie z kobietami ciężarnymi (32). Tematem spotkania był wpływ palenia tytoniu na rozwój płodu i na zdrowie noworodka. PSSE w Bełchatowie do realizacji kampanii włączyło również Bełchatowskie Centrum Medyczne, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDYK oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Mega Med.. W w/w placówkach pacjenci korzystali z bezpłatnych porad lekarskich dotyczących zerwania z nałogiem palenia tytoniu, personel medyczny prowadził edukację również podczas standartowych konsultacji. Zorganizowane zostały wystawy plakatów o tematyce antytytoniowej, w poradni pediatrycznej wyeksponowano prace dzieci z przedszkola realizującego program Czyste powietrze wokół nas. Przeprowadzono również nieodpłatne badania m.in. CO w wydychanym powietrzu, pomiar ciśnienia krwi, cholesterolu, w NZOZ Mega Med. Przeprowadzono 14 badań spirometrycznych. (z badań i konsultacji skorzystało 437 pacjentów). W Brzezinach 26 maja w sali konferencyjnej Urzędu Miasta Brzeziny PSSE Brzeziny przy współpracy Starosty Brzezińskiego zorganizowali uroczyste obchody Dnia Matki. Zaproszone kobiety obejrzały przedstawienie Dinek a tytoń przygotowane przez przedszkole realizujące program Czyste powietrze wokół nas, wysłuchały również wykłady lekarza dot. szkodliwości biernego i czynnego palenia tytoniu. (ilość uczestników- ok 100 osób). Jeden z trzech dni festynu organizowanego w ramach obchodów Dni Brzezin (5-7 czerwca) odbył się pod hasłem Dzień dla zdrowia. PSSE w Brzezinach zorganizowała stoisko konsultacyjne z materiałami informacyjno-edukacyjnymi dot. biernego i czynnego palenia tytoniu, bezpłatnymi badaniami zawartości CO w wydychanym powietrzu oraz poradnictwem. (ilość uczestników -ok. 600 osób) Z okazji Dnia Matki 26 maja w Grabowie PSSE w Łęczycy zorganizowała spotkanie z kobietami, podczas którego mogły skorzystać z bezpłatnych badań poziomu cholesterolu i cukru we krwi. Otrzymały również materiały informacyjno-edukacyjne dot. szkodliwości biernego i czynnego palenia tytoniu. (ilość uczestników ok.45 osób). Natomiast 29 maja w Łęczycy odbyła się coroczna impreza powiatowa Majówka Zdrowia w 2010 roku organizowana pod hasłem Zadbaj o swoje płuca. Pracownicy PSSE w Łęczycy przy współpracy personelu medycznego NZOZ MEDAR wykonywali bezpłatne badania stężenia poziomu cukru we krwi, ciśnienia tętniczego. Dla dzieci uczestniczących w majówce zorganizowane zostały konkursy sprawnościowe oraz konkurs wiedzy o zdrowiu. (przewidywana ilość uczestników 200 osób). PSSE w Łodzi przy współpracy WSSE w Łodzi w dniach maja przygotowali ekspozycję wystawy antytytoniowej Cała prawda o papierosie w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, która oprócz informacji nt. skutków zdrowotnych używania tytoniu i regulacji prawnych zmierzających do jego ograniczenia, przedstawia również działania marketingowe przemysłu tytoniowego zmierzające do zdobywania nowych klientów. W dniu 28 maja w Instytucie zorganizowano punkt konsultacyjny, gdzie pacjentki mogły skorzystać z bezpłatnego badania CO w wydychanym powietrzu, otrzymały również materiały informacyjno-edukacyjne.

161 159 Pracownicy OZiPZ PSSE w Piotrkowie Trybunalskim w czerwcu podjęli działania skierowane do studentek Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego. Kobiety mogły skorzystać z bezpłatnego badania CO w wydychanym powietrzu, otrzymały również materiały informacyjno-edukacyjne. Studentom uczelni przedstawiono dwa wykłady Wpływ nikotyny i dymu tytoniowego na organizm człowieka, Płodowy zespół nikotynowy (ilość uczestników ok. 100 osób). PSSE w Skierniewicach włączyła się w organizowany przez Urząd Miasta w Skierniewicach Piknik o zdrowiu i urodzie. Wspólnie z NZOZ JUDYTA przygotowała punkt konsultacyjny, w którym udzielano porad jak zerwać z nałogiem palenia tytoniu, rozdawano materiału edukacyjno-informacyjne, przeprowadzano badania zawartości CO w wydychanym powietrzu. W dniach 31 maja 11 czerwca w siedzibie PSSE w Zduńskiej Woli zorganizowany został punkt konsultacyjny. Chętne osoby mogły skorzystać z bezpłatnych badań ciśnienia tętniczego krwi, poradnictwa, otrzymały również materiały informacyjno-edukacyjne dotyczące biernego i czynnego palenia tytoniu. 5f/ Światowy Dzień Rzucania Palenia Grupę docelową stanowią: dyrektorzy szkół i przedszkoli, nauczyciele, pedagodzy, władze lokalne, młodzież szkolna, społeczność lokalna (czynni i bierni palacze), pracownicy służby zdrowia, pacjenci publicznych i niepublicznych ZOZ-ów. Działania w ramach Światowego Dnia Rzucania Palenia realizowane były od 1 listopada do 31 grudnia 2010r. Koordynatorami byli pracownicy OZ i PZ WSSE i PSSE województwa łódzkiego. Natomiast realizatorami: pracownicy OZ i PZ WSSE i PSSE województwa łódzkiego, pracownicy innych działów PSSE, pracownicy służby zdrowia, nauczyciele i pedagodzy szkolni Partnerami działań były: szkoły ponadgimnazjalne, Wyższa Szkoła Humanistyczno- Ekonomiczna w Łodzi, Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, Przychodnie Opieki Zdrowotnej, Dworce PKS, PKP, MPK, Urzędy Miast i Gmin, świetlice środowiskowe, Starostwa Powiatowe, Policja oraz media lokalne. WSSE w Łodzi przy współpracy z Akademią Humanistyczno Ekonomiczną w Łodzi 24 listopada 2010r. zorganizowała Wojewódzką Konferencję Profilaktyczną Młodzież w dobie zagrożeń cywilizacyjnych. Celem konferencji była edukacja w zakresie rozpoznawania zagrożeń, sposób ich zapobiegania i trwałego kształtowania bezpiecznych zachowań prozdrowotnych wśród młodzieży ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Konferencja adresowana była do nauczycieli, dyrektorów szkół i placówek oświatowych a także przedstawicieli samorządów lokalnych (łącznie udział wzięło 287 osób). Jeden z tematów konferencji poświęcony był tematyce biernego i czynnego palenia tytoniu a także znowelizowanej ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych prezentowany przez dr n. med. Dorotę Kaletę z Zakładu Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

162 160 W Bełchatowie pacjenci publicznych i niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej: (Bełchatowskiego Centrum Medycznego, Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Pawła II w Bełchatowie, SP ZOZ-u w Zelowie, NZOZ-u Plus w Bełchatowie, NZOZ-u Medyk w Bełchatowie, NZOZ-u Mega Med w Bełchatowie oraz NZOZ-u Plus w Drużbicach) lekarze udzielali porad jak zerwać z nałogiem palenia oraz informowali o następstwach czynnego i biernego palenia tytoniu. Dostępne były również bezpłatne badania ciśnienia tętniczego krwi (60 osób), poziomu cholesterolu (37 osób), poziomu cukru we krwi (37 osób), RTG płuc (49 osób), EKG (15 osób), spirometria (16 osób), Akcją objęto łącznie 1329 osób. W dwóch świetlicach środowiskowych z powiatu bełchatowskiego przeprowadzono zajęcia dla wychowanków oraz ich rodziców pod hasłem Nie pal proszę, palenie jest uleczalne. Głównym celem zajęć było przekazanie uczestnikom wiedzy na temat skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia tytoniu (42 osoby). Powiatowa Stacja Sanitarna- Epidemiologiczna w Brzezinach 18 listopada przy współpracy Urzędu Miasta w Brzezinach zorganizowała akcję antytytoniową. W tym dniu można było zbadać zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu, a także wziąć udział w konkursie wiedzy o szkodliwości palenia tytoniu. Udzielano wskazówek dotyczących rzucania palenia oraz rozdawano materiały edukacyjne. Przebadano 23 osoby w przedziale wiekowym od 19 do 65 lat, w konkursie wzięło udział ok. 50 osób. W dniach 1-31 października 2010 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Brzezinach przygotowano wystawę antytytoniową, pt. Cała prawda o papierosie. W otwarciu wystawy uczestniczyli: Starosta Powiatu Brzezińskiego, Burmistrz Miasta Brzeziny, dyrektorzy szkół z terenu powiatu, wójtowie gmin oraz przedstawiciele innych instytucji związanych z działalnością oświatowo- kulturalną. Zaproszeni goście oraz inne osoby zwiedzające mogły wysłuchać wykładu o szkodliwości używania tytoni, który wygłosił lek. med. Zbigniew. Figat. Wystawę odwiedziło ok. 400 uczniów, z 5 szkół.

163 161 PSSE w Kutnie ogłosiła konkurs plastyczny dla uczniów szkól ponadgimnazjalnych pod hasłem Płeć nie ma znaczenia - palenie zabija. Do konkursu przystąpili uczniowie z czterech szkół. W Łęczycy w miejscach użyteczności publicznej (tablice ogłoszeniowe w urzędach, dworce PKS, punkty ogłoszeniowe itp.) umieszczono informacje dotyczące nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Przesłano również do wszystkich placówek oświatowych (42) oraz NZOZ (13) z terenu powiatu łęczyckiego informacje dot. nowelizacji ustawy. Z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia 2010 w dniu 18 listopada 2010 r. przeprowadzona została w Opocznie akcja informacyjno-edukacyjna w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Opocznie. Młodzież przy udziale wychowawców przygotowała przedstawienie pt: NIE PAL PRZY MNIE. Swym występem przybliżyli rówieśnikom szkodliwość i konsekwencje palenia tytoniu. Młodzież obejrzała również film edukacyjny z pakietu Lekcje Przestrogi Pt Nikotyna legalny narkotyk. Akcją objęto 80 uczniów. Pracownicy OZiPZ PSSE w Piotrkowie Trybunalskim w Przychodni Rejonowej Nr 5 w Piotrkowie Trybunalskim zorganizowali punkt konsultacyjny. Pacjenci mogli uzyskać informacje dotyczące skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia tytoniu, porady jak zerwać z nałogiem, oraz wykonać nieodpłatne badania na zawartość CO w wydychanym powietrzu, ciśnienia tętniczego krwi. Do punktu zgłosiło się 80 osób. W ramach trwającego Tygodnia walki z nałogami dnia 25 listopada w Publicznym Gimnazjum nr 3 w Radomsku pracownik OZ i PZ PSSE w Radomsku przeprowadził działania informacyjne i edukacyjne skierowane do młodzieży szkolnej oraz grona pedagogicznego szkoły. Młodzież gimnazjum (ok. 130 uczniów) obejrzała prezentację nt. skutków zdrowotnych wynikających z palenia tytoniu oraz otrzymała ulotki antytytoniowe. Wśród kadry pedagogicznej przeprowadzono badanie na zawartość CO w wydychanym powietrzu - 14 osób. PSSE w Wieluniu zorganizowała szkolenia dla władz lokalnych, pracowników samorządowych, dyrektorów szkół, nauczycieli, pedagogów oraz przedstawicieli mediów lokalnych (prasy, radia i telewizji) w zakresie zmian w ustawie. W szkoleniach uczestniczyło ok. 70 osób. Wszyscy uczestnicy otrzymali materiały edukacyjne a dla prasy przygotowano pakiet materiałów prasowych. Zorganizowano również szkolenie dla pracowników PSSE z udziałem Radcy Prawnego, Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego oraz kierownika Oddziału Nadzoru Sanitarnego i Oddziału Laboratorium, w zakresie nowelizacji ustawy antytytoniowej. Ponadto 18 listopada 2010 r. pracownicy OZiPZ zorganizowali wystawę antytytoniową Cała prawda o papierosie. Osoby palące tytoń mogły wykonać bezpłatne badanie na zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu, zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi i otrzymać pakiet materiałów informacyjno edukacyjnych. Wystawę obejrzało ok. 400 uczniów (16 grup). W dniu 16 listopada br. PSSE w Wieruszowie zorganizowała szkolenie dla właścicieli lokali gastronomicznych w powiecie, dyrektorów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Pracownicy PSSE przedstawili następujące tematy: Najnowsze wyniki badań palenia tytoniu wśród Polaków, Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Ponadto podjęto współpracę z położnymi środowiskowymi Prywatna Praktyka Położnej w celu prowadzenia edukacji antytytoniowej podczas wizyt domowych.

164 162 W Ramach obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia PSSE w Zduńskiej Woli nawiązała współpracę z 5 szkołami ponadgimnazjalnym oraz z 15 przychodniami opieki zdrowotnej. Szkoły zobowiązały się do przeprowadzenie prelekcji dla uczniów dotyczących zdrowotnych następstw czynnego i biernego palenia tytoniu. Zajęcia zorganizowano na lekcjach biologii lub w czasie godzin wychowawczych. Kierownicy POZ zobowiązali lekarzy i pielęgniarki aby w dniu 18 listopada 2010r. przeprowadzali indywidualne rozmowy z pacjentami dotyczące szkodliwości palenia tytoniu a także udzielali porad jak zerwać z nałogiem. W okresie listopad-grudzień pracownik OZiPZ PSSE w Zgierzu przeprowadzał 16 warsztatów w 5 szkołach ponadgimnazjalnych w powiecie zgierskim (41,6% szkół). Uczestniczyło w nich 331 uczniów, przede wszystkim z klas I, II. Podczas zajęć wykonano 75 badań na obecność tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Młodzież, nauczyciele mogli skorzystać również z porad dotyczących rzucania palenia, wykonać test dotyczący uzależnienia i motywacji do zaprzestania palenia. Rozdano 131 sztuk testów i ulotek. 5g/ Kampania Wolni od dymu tytoniowego Kampania multimedialna Wolni od dymu tytoniowego, której głównym organizatorem był Główny Inspektorat Sanitarny przy współpracy z Fundacją Bloomberga realizowana była przez Inspekcję Sanitarną w terminie od 15 listopada do 31 grudnia 2010 roku. Adresatami spotu emitowanego w mediach był ogół społeczeństwa, a w szczególności osoby palące narażone na bierne palenie.. W województwie łódzkim spoty wyemitowało 10 stacji telewizji lokalnej i sieci telewizji kablowej, 4 kinach przedprojekcją filmu i 1 stacji radiowej a także były dostępne na stronach internetowych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Łodzi i Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych. 5h/ Wyeliminowanie ekspozycji na dym tytoniowy w miejscu pracy W województwie łódzkim 14 powiatów spośród 21 podjęło działania mające na celu wyeliminowanie ekspozycji na dym tytoniowy w miejscu pracy. Działaniami objęto 24 zakłady pracy, 1563 pracowników. Szesnastego lutego 2010 r. pracownicy OZiPZ WSSE w Łodzi przy współpracy Centrum Medycznego Medicover w Łodzi zorganizowali punkt konsultacyjny w firmie DELL. Pracownicy w/w firmy mieli możliwość skorzystania z bezpłatnych badań stężenia CO w wydychanym powietrzu, konsultacji i porad dotyczących rzucania palenia, otrzymali także materiały edukacyjno-informacyjne na temat skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia tytoniu oraz stref bezdymnych znajdujących się na Terenia miasta Łodzi. Do punktu konsultacyjnego zgłosiło się 19 osób (12 osób palących oraz 7 biernych palaczy). Dnia r. w Przedsiębiorstwie Gospodarki Mieszkaniowej w Bełchatowie z inicjatywy pionu Oświaty Zdrowotnej zostały zorganizowane działania edukacyjne poświęcone profilaktyce antytytoniowej połączone z przeprowadzeniem badań w zakresie kontroli wagi ciała, obliczania wskaźnika BMI, pomiaru ciśnienia tętniczego krwi i pomiaru poziomu cukru we krwi. Ogółem w akcji edukacyjnej uczestniczyło 61 osób, badania wykonało 48 pracowników. Wszyscy uczestniczący w działaniach otrzymali ulotki oraz obejrzeli plakaty o tematyce antytytoniowej.

165 163 Pracownicy PKS w Bełchatowie mieli możliwość wykonania bezpłatnych badań poziomu cukru i ciśnienia tętniczego krwi, chętni skorzystali z kontroli wagi ciała oraz obliczono u nich wskaźnik BMI. Wszyscy uczestniczący w akcji otrzymali materiały edukacyjno-informacyjne. PSSE w Łasku 29 października 2010 r. w zakładzie stolarskim w Łasku zorganizowała spotkanie z pracownikami przybliżające problemu zdrowotnych następstw czynnego i biernego palenia tytoniu. Pracownikom w/w zakładu zmierzono ciśnienie tętnicze krwi, otrzymali również materiały edukacyjno-informacyjne. Pierwszego września 2010 r. pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w Łodzi przeprowadzili akcję prozdrowotną o tematyce antytytoniowej w Banku Nieruchomości w Łodzi, ul. Narutowicza. Przygotowana ekspozycję wizualną, przeprowadzono rozmowy indywidualne z pracownikami dotyczące czynnego i biernego palenia tytoniu, przekazano materiały informacyjno-edukacyjne. W Opocznie do przeprowadzenia akcji wybrano wspólnie z pionem higieny pracy firmę produkcyjną z branży metalowej Lokus. 12 listopada 2010 r. przeprowadzono działania informacyjne wśród pracowników. Przygotowano ekspozycję plakatów i ulotek antytytoniowych. Oddziaływaniem odjęto 25 pracowników. Pracownicy PSSE w Pajęcznie przeprowadzili akcję antytytoniową w Cementowni Warta w Trębaczowie. Wykonywano badania ciśnienia tętniczego, wyświetlono filmy o tematyce antytytoniowej, przekazano materiały edukacyjno-informacyjne. Odbyło się również spotkanie z lekarzem pulmonologiem, który wygłosił wykład dotyczący skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia. Akcją objęto 780 osób. W Piotrkowie Trybunalskim akcja antytytoniowa została przeprowadzona dla palących pracowników Zakładów Sprzętu Mechanicznego PZL-ZSM S.A. w dniu 25 marca 2010 roku. Wszyscy wysłuchali wykładu z prezentacją Wpływ nikotyny i dymu tytoniowego na zdrowie człowieka. Następnie każda osoba miała wykonane badanie zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu, zmierzone ciśnienie tętnicze krwi oraz wręczony pakiet ulotek W dniach 29 październik 2010 oraz 5 listopada 2010 pracownicy Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Sekcji Nadzoru Higieny Środowiska PSSE w Radomsku przeprowadzili akcję edukacyjno-informacyjną w firmie Ball Packaging Europe Radomsko Sp. z o.o. Działania podejmowane w ramach akcji obejmowały :pomiar zawartości tlenku węgla dla osób uzależnionych od tytoniu oraz biernych palaczy, wykład medyczny Uzależnienie od tytoniu i jego leczenie oraz poradnictwo indywidualne przeprowadzone przez lek. med. Zbigniewa Figata, dystrybucję materiałów informacyjnych dla wszystkich pracowników zakładu. Akcja cieszyła się niezwykle dużą popularnością wśród pracowników. Ogółem badanie na zawartość CO w wydychanym powietrzu przeprowadzono wśród 64 pracowników, natomiast w wykładach uczestniczyły 32 osoby. Pracownicy Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Higieny Pracy PSSE w Zduńskiej Woli zorganizowali stoisko informacyjne-edukacyjne dot. profilaktyki tytoniowej w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym Almax. Pracownicy otrzymali materiały edukacyjne, mieli możliwość skorzystania z badań ciśnienia tętniczego krwi (75 osób), wysłuchali wykładu na temat szkodliwości czynnego i biernego palenia tytoniu.

166 164 6/ Projekt Odświeżamy Nasze Miasta. TOB3CIT. (Tobacco Free Cittes) W kwietniu 2009 r. Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna przestąpiła do realizacji Projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT. (Tobacco Free Cities). Misją projektu jest ochrona zdrowia ludności Polski poprzez podnoszenie świadomości na temat wpływu dymu tytoniowego (biernego i czynnego palenia) na zdrowie człowieka, upowszechnienie wiedzy o istniejącym prawodawstwie, tworzeniu stref bezdymnych oraz egzekwowanie przestrzegania obowiązującego prawa w zakresie palenia tytoniu. Projekt realizowany jest w Polsce przez trzy miasta Łódź, Szczecin i Rzeszów. Koordynatorami przedsięwzięcia w Łodzi są Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna oraz Urząd Miasta Łodzi. W Łodzi zawiązana została lokalna koalicja na rzecz realizacji projektu, do której przystąpili : Urząd Miasta Łodzi, Kuratorium Oświaty, Straż Miejska, Policja, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, PCK, Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich, Wojewódzki Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi. Działania zrealizowane w ramach projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT w 2010 r. Warsztaty zorganizowane przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Łodzi we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym oraz z Urzędem Miasta Łodzi. Cele, jakie przyświecały organizacji warsztatów to: dostarczenie uczestnikom wiedzy na temat przesłanek dla tworzenia stref wolnych od dymu tytoniowego, zapoznanie z założeniami projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities), dostarczenie wiedzy na temat istniejących przepisów prawnych dotyczących palenia tytoniu oraz nowelizacji ustawy antytytoniowej, oraz opracowanie przez uczestników szkolenia strategii tworzenia stref wolnych od dymu tytoniowego na terenie zakładów pracy. W warsztatach udział wzięło 28 uczestników, reprezentujących następujące instytucje: Główny Inspektorat Sanitarny, Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Łodzi, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi, Światowa Organizacja Zdrowia, Urząd Miasta Łodzi (Wydział Zdrowia Publicznego, Wydział Sportu, Wydział Kultury, Delegatura Łódź-Bałuty, Delegatura Łódź- Śródmieście), ZOZ Łódź Polesie, III Szpital Miejski im. Jonschera w Łodzi, IV Szpital Miejski im. H. Jordana w Łodzi, Teatr Muzyczny w Łodzi, Teatr Nowy w Łodzi, Teatr Powszechny w Łodzi, Teatr Lalek Arlekin w Łodzi, Akademicki Ośrodek Inicjatyw Artystycznych w Łodzi, Poleski Ośrodek Sztuki, Widzewski Dom Kultury, Bałucki Ośrodek Kultury, Ośrodek Kultury Górna, Centrum Kultury Młodych, Miejska Biblioteka Publiczna Łódź- Bałuty, MBP Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży Filia nr 16 Łódź-Górna.

167 165 W pierwszym kwartale 2010 r. zrealizowane zostały badania ankietowe dotyczące postaw wobec palenia tytoniu wśród pracowników instytucji publicznych. Badanie zaplanowane i przeprowadzone przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Łodzi miało na celu zbadanie postaw wybranej grupy pracowników instytucji publicznych wobec palenia tytoniu, narażenia na wdychanie dymu tytoniowego w środowisku pracy i innych miejscach oraz przestrzegania istniejących stref wolnych od dymu tytoniowego. Badaniu poddano 816 respondentów, zatrudnionych w Państwowej Inspekcji Sanitarnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi i Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi oraz Urzędu Miasta Łodzi. Grupa badana stanowi 37,2% ogółu pracowników Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Łodzi oraz 32,53% ogółu zatrudnionych w Urzędzie Miasta Łodzi. Raport podejmuje istotną tematykę biernego narażenia osób na dym tytoniowy i prezentuje opinie pracowników tych instytucji oraz stosunek wobec zakazu palenia w miejscach publicznych i w miejscu pracy. Najliczniejszą grupę wśród badanych stanowiły kobiety 79%, mężczyźni 21%. Wyniki badania wskazują, iż ankietowani zauważają problem narażenia na szkodliwe działanie biernego i czynnego palenia oraz dostrzegają miejsca, w których na ten dym są narażeni. Dominująca część respondentów opowiada się za strefami wolnymi od dymu tytoniowego. Pozytywnym aspektem jest z pewnością dostrzeganie poprawy w tym temacie, z drugiej jednak strony niepokoi opinia nieprzestrzegania zakazu palenia w wyznaczonych miejscach. W związku z tym problem ograniczania zjawiska biernego palenia nadal wymaga podejmowania wielu działań, nie tylko lokalnych, zmierzających do poprawy zdrowia Polaków. Na przełomie stycznia i lutego w Miejskiej Bibliotece Publicznej Nr 6 Łódź-Bałuty prezentowana była wystawa Cała prawda o papierosie ukazująca historię tytoniu i jego rolę w kulturze, mechanizmy działania koncernów tytoniowych, konsekwencje zdrowotne palenia tytoniu i narazenia na bierne palenie oraz korzyści wynikające z rzucenia nałogu. Dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej oraz młodzieży gimnazjalnej przygotowano lekcje biblioteczne tematyczne pod hasłem Nie zaczynaj palić! Uczestnikami lekcji byli uczniowie łódzkich szkół. Ogółem przeprowadzono 13 lekcji z frekwencją 208 osób. Zorganizowano również zajęcia edukacyjne pod hasłem Mamo, tato nie pal!, dla starszych grup przedszkolnych. Ogółem przeprowadzono 6 zajęć, w których uczestniczyło 95 dzieci. Z prac plastycznych najstarszych grup przedszkolnych przygotowano dwie wystawy plastyczne - Prosimy nie palić! Były one prezentowane w Bibliotece. Wystawa Cała prawda o papierosie oraz wystawa plastyczna przedszkolaków były również dostępne dla dorosłych czytelników. Dla zainteresowanych dostępne były materiały materiałów informacyjnoedukacyjnych na temat istniejących uchwał Rady Miasta Łodzi, dotyczących zakazu palenia w miejscach publicznych, projektu Odświeżamy nasze miasta.tob3cit oraz skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia tytoniu. W dniu 25 maja 2010 r. WSSE w Łodzi wspólnie z Wydziałem Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi zorganizowali Akademię Zdrowia poświęconą problemowi czynnego i biernego palenia tytoniu pod hasłem: Cała prawda o papierosie. Akademia Zdrowia to cykliczne, bezpłatne spotkania edukacyjne dla mieszkańców miasta. Organizowane są przez Wydział Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi w ramach programu Łódź Zdrowe Miasto. Uczestniczący w spotkaniu wysłuchali wykładu lekarza z Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi. Otrzymali materiały informacyjno-edukacyjne dotyczące szkodliwości czynnego i biernego palenia tytoniu, a także istniejących w mieście Łodzi stref wolnych od dymu tytoniowego. Pracownicy WSSE w Łodzi przygotowali punkt konsultacyjny, gdzie przeprowadzano bezpłatne badania CO w wydychanym powietrzu oraz udzielano porad.

168 166 Podczas spotkania przygotowana również była ekspozycja wystawy Cała prawda o papierosie, która cieszyła się dużym zainteresowaniem uczestników Akademii Zdrowia. W trakcie trwania kampanii społecznej Płeć a tytoń każda kobieta podczas wizyty u lekarza ginekologa w NZOZ SALVE została poinformowana o szkodliwości palenia tytoniu, a także otrzymał materiały informacyjno-edukacyjne. Pracownicy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi prowadzili również punkt konsultacyjny gdzie pacjentki mogły zmierzyć zawartość CO w wydychanym powietrzu. W dniach 11 i 12 października 2010r. zostały zorganizowane przez Wojewódzka Stacje Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym oraz z Urzędem Miasta Łodzi szkolenia dla koordynatorów lokalnych projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities). Cele, jakie przyświecały organizacji warsztatów to: dostarczenie uczestnikom szkolenie wiedzy na temat przesłanek dla tworzenia stref wolnych od dymu tytoniowego, zapoznanie uczestników z założeniami projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities), dostarczenie uczestnikom szkolenie wiedzy na temat istniejących przepisów prawnych dotyczących palenia tytoniu oraz nowelizacji ustawy antytytoniowej oraz opracowanie przez uczestników szkolenia strategii tworzenia stref wolnych od dymu tytoniowego na terenie zakładów pracy. Warsztaty zostały podzielone na Sesje dotyczące następujących zagadnień: zdrowotne następstw biernego i czynnego palenia tytoniu, realizacja projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities), legislacja, strategia komunikacji. W dniu 11 października w warsztatach udział wzięło 49 uczestników, reprezentujących placówki oświatowe z terenu miasta Łodzi: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazjalne, ponadgimnazjalne, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze. Natomiast 12 października 2010r. w warsztatach udział wzięło 29 uczestników, reprezentujących Komendę Miejską Policji w Łodzi.

169 167 7/ Wojewódzki Program Edukacyjny Wybierz Życie Pierwszy Krok Celem programu jest zmniejszenie występowania raka szyjki macicy i umieralności na tę chorobę. Działania Programu Wybierz życie pierwszy krok ukierunkowane są na : zwiększenie poziomu wiedzy na temat profilaktyki raka szyjki macicy i roli wirusa HPV w jego powstawaniu, podniesienie poziomu wiedzy o czynnikach zwiększających ryzyko raka szyjki macicy (profilaktyka pierwotna i wtórna), motywowanie kobiet do regularnego poddawania się badaniom profilaktycznym przez całe życie, przygotowanie młodzieży do roli liderów edukacji zdrowotnej w środowisku lokalnym, dostarczenie informacji o świadczeniodawcach wykonujących badania cytologiczne. Adresatami Programu są uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (dziewczęta i chłopcy z klas I), rodzice i opiekunowie uczniów oraz kadra pedagogiczna szkół. Program jest koordynowany przez Oddziały Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE (na poziomie wojewódzkim) i PSSE (na poziomie powiatowym). W szkołach program realizowany jest przez nauczycieli przedmiotowych, pielęgniarki medycyny szkolnej oraz pedagogów szkolnych. Działania programowe realizowane są przy wsparciu partnerów: Kuratorium Oświaty ZOZ-y i NZOZ-y, stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz profilaktyki onkologicznej. W 2010 r. zrealizowanych zostało sześć szkoleń (przeprowadzonych przez 5 PSSE i WSSE), w których wzięło udział 159 osób. Przeszkoleni koordynatorzy szkolni realizować będą założenia programowe w roku szkolnym 2010/2011 w 148 szkołach ponadgimnazjalnych, które zgłosiły się do realizacji programu Wybierz życie pierwszy krok. Pierwszą edycją Programu Wybierz życie pierwszy krok objętych zostało uczniów z 576 klas pierwszych.

170 168 Problem zachorowalności na raka szyjki macicy wymaga podejmowania działań edukacyjnych, skierowanych zarówno do młodzieży przed inicjacją seksualną, jak i do kobiet, które powinny być poddawane regularnym badaniom profilaktycznym. Instytucje działające na rzecz poprawy stanu zdrowia społeczeństwa powinny zjednoczyć swoje wysiłki, w szczególności we wspieraniu lepszej dostępności do profilaktyki, propagowaniu wiedzy w tym zakresie, promowaniu zdrowia i odpowiedzialnych zachowań w społeczeństwie. 8/ Kampania edukacyjna - Powiedz nie trądzikowi Celem programu jest promocja kompleksowego leczenia trądziku poprzez pogłębienie wiedzy na temat przyczyn powstawania i dostępnych metod leczenia tej dolegliwości a także prawidłowych zasad pielęgnacji skóry. Adresatami programu jest młodzież ze szkół ponadgimnazjalnych. Koordynatorem Programu była Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Piotrkowie Trybunalskim. W 2010 roku kampania została zrealizowana w 3 szkołach ponadgimnazjalnych z powiatu piotrkowskiego (edukacją objęto 911 uczniów). Zasadniczym zadaniem osób realizujących kampanię było przeprowadzenie 1 godzinnych zajęć z młodzieżą, w ramach której został przedstawiony film edukacyjny oraz poruszano następujące problemy: Co to jest trądzik i dlaczego tak trudno go wyleczyć, Skomplikowane przyczyny trądziku, Dostępne metody leczenia, Jak pielęgnować skórę? Wpływ przemian hormonalnych na powstanie trądziku, Trądzik a odżywianie, Trądzik a samoocena. Kampania obala wiele mitów dotyczących trądziku promując prawdziwy obraz tej dolegliwości, która jest przyczyną licznych kompleksów. Uświadomienie wszystkim, że trądzik to choroba przewlekła, która wymaga długiego leczenia, powinien ograniczyć komentarze i złośliwe uwagi pod adresem osób dotkniętych tą dolegliwością. 9/ Wojewódzka Strategia Dzień dla zdrowia Dzień dla zdrowia jest kontynuacją powstałej w 2008 roku Wojewódzkiej Kampanii Profilaktycznej Grunt To Zdrowie. Wprowadzone modyfikacje mają na celu zwiększenie grupy odbiorców, do których działania są kierowane oraz rozszerzenie zakresu podejmowanej tematyki. Strategia stawia sobie za cel zaktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego oraz środowisk lokalnych do działań na rzecz umocnienia zdrowia i propagowania zachowań prozdrowotnych mieszkańców, zahamowanie zachorowań na nowotwory i inne choroby cywilizacyjne, rozpowszechnienie Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem jako zbioru zasad wspierających zdrowie, zwiększenie świadomości społecznej z zakresu zagrożeń ze strony chorób nowotworowych, schorzeń układu krążenia, cukrzycy, uzależnień, złego odżywiania itp., kształtowanie

171 169 prawidłowych nawyków zdrowotnych mających na celu dbałość o jakość własnego zdrowia i osób bliskich oraz wskazanie zagrożeń zdrowotnych i chorób związanych z pracą w rolnictwie. Organizatorem, koordynatorem i realizatorem działań Strategii Dzień Dla Zdrowia jest Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. łódzkiego we współpracy z partnerami lokalnymi wspierającymi działania, którym bliskie są cele i tematyka z zakresu zdrowia. Strategia jest skierowana do mieszkańców gmin województwa łódzkiego, instytucji, lokalnych społeczności, członków stowarzyszeń i organizacji pozarządowych działających w środowisku wiejskim. Ideą działań jest zorganizowanie jednodniowego przedsięwzięcia, którego tematyka związana będzie z edukacją zdrowotną. Miejscem realizacji może być dowolnie wybrany obiekt użyteczności publicznej (zarówno o charakterze administracyjnym, jak również kulturalno oświatowym), zakład pracy, placówki służby zdrowia, jak również wszelkiego rodzaju instytucje, firmy, szkoły, Domy Kultury zainteresowane realizacją działań prozdrowotnych dla środowiska lokalnego na terenie swoich obiektów. Dla prawidłowego zorganizowania Strategii niezbędne jest zawiązanie lokalnej Koalicji współpartnerów złożonych z władz lokalnych, przedstawicieli samorządów lokalnych, służby zdrowia, szkolnictwa, kościoła, organizacji pozarządowych, straży pożarnej, członkiń KGW i innych. Współpartnerzy: Powiatowe Stacje Sanitarno Epidemiologiczne, Starostowie, wójtowie, samorządy gminne, służba zdrowia, Domy Kultury, Lokalni przedsiębiorcy, Księża, Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące w Łodzi Populacyjne Wczesnego Wykrywania Raka Piersi i Raka szyjki Macicy, Regionalny Ośrodek Onkologiczny w Łodzi, NZOZ Medica Łódź, NZOZ SALVE Łódź, media lokalne i regionalne, Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Agencja Rynku Rolnego w Łodzi. Programy W 2010 roku Wojewódzka Strategia Dzień dla zdrowia zrealizowana została w 16 gminach znajdujących się w 15 powiatach województwa łódzkiego. W gminach uczestniczących w realizacji działań Strategii przygotowano dla mieszkańców jednodniowe spotkania poświęcone profilaktyce zdrowotnej. Dzięki uprzejmości Urzędów Gmin, Gminnych Ośrodków Kultury oraz Ochotniczej Straży Pożarnej (w których siedzibach odbyły się spotkania) łącznie 224 osoby miały możliwość wysłuchania 8 wykładów lekarzy onkologów poświęconych problemowi wczesnej profilaktyki nowotworów. Ponadto 139 pań uczestniczyło w 7 warsztatach, na których uczyły się jak prawidłowo wykonywać samobadanie piersi. Mieszkańcy 7 gmin (158 osób) dodatkowo uczestniczyli w pokazach pierwszej pomocy przedmedycznej prowadzone przez PCK oraz

172 170 Straż Pożarną. Dla przybyłych gości Koła Gospodyń Wiejskich przygotowały wspaniały poczęstunek. Mieszkanki jedenastu gmin miały możliwość skorzystania z badań mammograficznych w mammobusach (łącznie wykonano 147 badań). Dodatkową atrakcją dla gości spotkań była szeroka gama badań, takich jak: pomiar zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu 476 osób, badanie poziomu cukru we krwi 398 osób, badanie poziomu cholesterolu we krwi 315 osób, badanie EKG 48 osób, spirometria 52 osoby, pomiar ciśnienia krwi 512 osób, wskaźnik BMI 391 osób, cytologia 62 osoby, badanie PSA 70 osób, RTG płuc 36 osób, USG jamy brzusznej 20 osób. Tego typu działania są bardzo dobrze odbierane przez mieszkańców gmin naszego województwa. Również gminne władze samorządowe chętnie uczestniczą w realizacji Kampanii. Nierzadko same deklarują chęć udziału w kolejnych edycjach. Na uznanie zasługuje duże zainteresowanie ofertą, jak również samą formą Strategii, która ma na celu bezpośrednie wyjście do odbiorców. Pozytywny odbiór społeczny pokazuje celowość i zasadność realizowania Strategii w kolejnych latach. 10/ Interwencja informacyjno edukacyjna - Skutki zdrowotne wynikające z nadmiernego promieniowania ultrafioletowego

173 171 Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego na przełomie marca i września 2010r. Realizowała szereg działań promujących prawidłowe korzystanie ze słońca i zagrożenia jakie niesie nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV.

174 172 Grupę docelową działań stanowili: uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, ich rodzice i opiekunowie, nauczyciele i wychowawcy klasowi, organizatorzy i uczestnicy zorganizowanych form wypoczynku letniego dzieci i młodzieży, społeczność lokalna. Akcję koordynowała Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi na poziomie wojewódzkim, oraz powiatowe stacje sanitarno epidemiologiczne (21) na poziomie powiatowym. Grupę realizatorów stanowili nauczyciele, pielęgniarki szkolne, opiekunowie i wychowawcy na koloniach, obozach i innych formach zorganizowanego wypoczynku letniego Partnerami wspierającymi działania interwencji były: ZOZ-y, Domy Kultury oraz media lokalne W ramach realizacji interwencji wszystkie Powiatowe Stacje Sanitarno Epidemiologiczne z województwa łódzkiego przekazały do szkół informacje dotyczące szkodliwego wpływu promieniowania UV. Łącznie rozesłano pakiety informacyjne do: 611 szkół podstawowych (70% szkół podstawowych w województwie), 378 szkół gimnazjalnych (88% szkół), 141 szkół ponadgimnazjalnych (57% szkół). Pracownicy Oddziałów Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia z 8 Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych (w Zgierzu, Bełchatowie, Rawie Mazowieckiej, Piotrkowie, Wieruszowie, Pajęcznie, Łowiczu, Kutnie) przeprowadzili: 41 pogadanek dla 943 uczniów oraz uczestników zorganizowanych form wypoczynku letniego, 11 szkoleń dla nauczycieli, wychowawców i opiekunów kolonii, półkolonii i obozów w szkoleniach brało udział 78 osób. W powiecie pajęczańskim w pogadankach i szkoleniu uczestniczył dodatkowo lekarz dermatolog. W pięciu powiatach (zgierskim, zduńskowolskim, wieluńskim, łowickim i kutnowskim) pracownicy Oddziałów Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE opracowali materiały informacyjne w formie ulotek i plakatów, które powielony zostały przekazane do szkół, organizatorów zorganizowanych form wypoczynku letniego dzieci i młodzieży, ZOZ-ów, urzędów i instytucji użyteczności publicznej. Lokalne media tematem szkodliwego wpływu promieniowania ultrafioletowego udało się zainteresować w powiatach: skierniewickim, bełchatowskim, zduńskowolskim, łęczyckim, łaskim, wieruszowskim, brzezińskim i kutnowskim. W tych powiatach ukazały się 4 informacje prasowe, 1 audycja radiowa, 3 informacje w stacjach TV lokalnych oraz 2 informacje na internetowych portalach miejskich. Ponadto pakiety informacyjne dotyczące promieni UV zamieściły na swoich stronach internetowych wszystkie Stacje Sanitarno Epidemiologiczne w województwie.

175 173 11/ Poznaj grzyby unikniesz zatrucia Grzyby w naszym kraju stanowią ogromne bogactwo kulinarne od wieków wyróżniając kuchnie polską. Zbieranie grzybów przez osoby nie posiadające odpowiedniej wiedzy stanowi ogromne zagrożenie dla życia i zdrowia ich samych, jak również innych osób. W dniach r r. Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Łodzi we współpracy z Redakcją Gazety Wyborczej oraz Leśnictwem Miejskim w Łodzi zorganizowała wystawę pod hasłem Poznaj Grzyby Unikniesz Zatrucia. Na wystawie prezentowane były grzyby naturalne i atrapy 60 gatunków grzybów oraz plakaty i tablice instruktażowe rozpoznawania grzybów, które wyeksponowane zostały na tle atrapy lasu. Podczas wystawy odtwarzano utwory Wielkich koncertów przyrody polskiej. W ramach wystawy Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi zorganizowała punkt konsultacyjny, w którym grzyboznawca WSSE w Łodzi i PSSE w Kutnie codziennie udzielali porad nt grzybów jadalnych i trujących, bezpiecznego grzybobrania oraz bezpiecznego wypoczynku w lesie. Konsultanci rozpoznawali i klasyfikowali również grzyby zebrane i dostarczone przez uczestników wystawy. Zwiedzającym udostępnione zostały ulotki i składanki informacyjne WSSE w Łodzi Poznaj grzyby unikniesz zatrucia, Grzyby prawda czy mit? oraz wydrukowane przez Gazetę Wyborczą Grzyby trujące lub niejadalne i Najlepsze dania z grzybów leśnych. Wystawę codziennie zwiedzało ok osób. Pojawili się również uczniowie z opiekunami z dwóch łódzkich szkół. W trakcie dziewięciu dni wystawy ogółem wystawę zwiedziło ok. 500 osób. Wystawa wzbudziła duże zainteresowanie zwiedzających, którzy w licznych komentarzach wyrażali nadzieję, iż stanie się ona cyklicznym wydarzeniem w naszym mieście. 12/ Akcja Letni Wypoczynek Akcja Letni Wypoczynek realizowana na przełomie lipca i września 2010 roku skierowana była do dzieci i młodzieży przebywających na koloniach, półkoloniach, obozach sportowych, dzieci z przedszkoli dyżurujących, szkół, klubów osiedlowych, świetlic w województwie łódzkim. Koordynatorem Akcji Lato jest Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi.

176 174 Realizatorami prowadzonych działań są pracownicy pionu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, organizatorzy i wychowawcy dzieci i młodzieży kolonii, półkolonii, obozów, a także pielęgniarki, ratownicy medyczni, personel socjalno-pedagogiczny. Partnerami Akcji Lato w 2010 r. byli organizatorzy, kierownicy i opiekunowie ośrodków wypoczynku letniego, Urzędy Miejskie, Starostwa Powiatowe, Policja, Straż Miejska, Straż Pożarna, Centra Zajęć Pozaszkolnych, Młodzieżowe Kluby Sportowe, Ośrodki Kultury i Sportu, Świetlice Środowiskowe, Miejskie Biblioteki, Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, ZOZ-y, NZOZ-y; Media lokalne prasa, radio, telewizja. W 2010 roku pracownicy Pionu Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia oraz Higieny Dzieci i Młodzieży powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych województwa łódzkiego rozesłali w czerwcu do organizatorów wypoczynku letniego informację dotyczące zagrożeń wynikających z narażenia na promieniowanie ultrafioletowe, zakażeń meningokokowych, zakażeń wścieklizną, chorób przenoszonych przez kleszcze oraz dopalaczy. Ponadto podobne pakiety informacyjne zostały zamieszczone na stronach internetowych Inspekcji Sanitarnej. Ponadto media lokalne w okresie promowały bezpieczne zachowania w czasie korzystania z uroków lata (ukazało się 12 artykułów, 9 audycji radiowych i 3 materiały telewizyjne poświęcone bezpieczeństwu nad wodą, promieniowania UV, dopalaczy, chorób odkleszczowych i wścieklizny). Dzięki uprzejmości Policji i Straży Pożarnej pracownicy Pionu Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia przeprowadzili łącznie 56 pogadanek dla dzieci i młodzieży (1610 uczestników), z których młodzi uczestnicy mogli się dowiedzieć jak zachować się w kontaktach z dzikimi zwierzętami, jak zachowywać się nad wodą, jak korzystać z numerów alarmowych, w tym również z numeru 112, co zrobić aby uniknąć ugryzień przez kleszcze oraz jak korzystać z promieni słonecznych. Ponadto zostało przeprowadzone 27 konkursów, w których brało udział 512 młodych uczestników. Były to zarówno konkursy plastyczne jak i konkursy wiedzy. Dzieci młodzież biorące w nich udział musiały się wykazać znajomością zasad bezpiecznego spędzania wakacji. 13/ Światowy Dzień Zdrowia Hasło Roku - Człowiek i miasto Światowy Dzień Zdrowia jest obchodzony corocznie 7 kwietnia i zwraca uwagę na ważne, ale i zaniedbane problemy zdrowia publicznego. Jest to data upamiętniająca powstanie Światowej Organizacji Zdrowia 7 kwietnia 1948 roku. W 2010 r. Światowy Dzień Zdrowia przebiegał pod hasłem Człowiek i miasto, a jego przebieg koncentrował się na problemach zdrowotnych wynikających z urbanizacji świata. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że w 2007 roku liczba ludności miejskiej przekroczyła po raz pierwszy w historii 50%. Szacuje się, że do 2030 roku sześć na dziesięć osób będzie mieszkać w mieście, a przed rokiem 2050 wskaźnik ten sięgnie siedmiu osób. W nadchodzących latach znacząca część przyrostu liczby ludności będzie miała miejsce w obszarach miejskich. Taki stan rzeczy wiąże się z wieloma wyzwaniami zdrowotnymi, obejmującymi m.in. dostęp do wody pitnej, stan środowiska naturalnego, liczbę wypadków oraz zdarzeń z użyciem przemocy, epidemie chorób, w tym chorób niezakaźnych i związanych z nimi czynnikami ryzyka, takimi jak: używanie tytoniu, nieprawidłowe odżywianie, brak aktywności fizycznej, nadużywanie alkoholu.

177 175 Tematyce Hasła Roku poświęcona została V Wojewódzka Konferencja Profilaktyczna - Młodzież w środowisku Konferencja zorganizowana przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Łodzi i AHE odbyła się 29 kwietnia 2010 r. w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Tematyka skierowana była do przedstawicieli władz lokalnych, pedagogów oraz nauczycieli i dyrektorów szkół z Łodzi i województwa łódzkiego. Tematy zaprezentowane na konferencji: Działania profilaktyczne w zakresie zdrowia młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej w województwie łódzkim realizowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną w ramach Hasła Roku dr n. med. Urszula Sztuka Polińska Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi Bezpieczny internet bezpieczna młodzież - Agnieszka Pawłowska fundacja kidprotect.pl Młodzież i zagrożenia problemy tkwiące w społecznym funkcjonowaniu młodego pokolenia - dr Elżbieta Michałowska Katedra Socjologii Wsi i Miasta Uniwersytetu Łódzkiego Destruktywny i konstruktywny wymiar subkultur młodzieżowych - mgr Maria Modrzejewska Katedra Pedagogiki Społecznej i Historii Wychowania Akademii Humanistyczno Ekonomicznej w Łodzi Przykłady dobrych praktyk w zakresie działań prozdrowotnych szkoły na rzecz uczniów - Emilia Michalak i Jerzy Pecyna Zespół Szkół nr 1, Gimnazjum nr 1 w Koluszkach Przykłady dobrych praktyk w zakresie działań prozdrowotnych szkoły na rzecz uczniów Agnieszka Rupiewicz Strach, Bogumiła Szumieł Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Rawie Mazowieckiej. Działania realizowane przez PSSE w województwie łódzkim PSSE w Bełchatowie Dnia 9 kwietnia 2010r. zorganizowana została impreza przez Powiatową Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Bełchatowie przy współpracy ze Sztabem Ratownictwa, Urzędem Miasta oraz Zakładem Opieki Zdrowotnej. Przybyli mieszkańcy miasta mieli okazję dokonania pomiaru ciśnienia krwi i wskaźnika BMI. Udzielane były porady w zakresie profilaktyki antynikotynowej, racjonalnego żywienia i profilaktyki nowotworowej. Organizatorzy przygotowali pokaz udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Dodatkowo w trakcie imprezy promowano numer alarmowy 112 i zapis ICE. Impreza zgromadziła blisko 300 mieszkańców miasta.

178 176 PSSE w Brzezinach W lutym został ogłoszony konkurs plastyczny Człowiek, Miasto a Zdrowie zorganizowany przez PSSE w Brzezinach. Adresatami konkursu byli uczniowie szkół podstawowych z powiatu brzezińskiego. Do konkursu przystąpiło 9 szkół podstawowych, z których nadesłano 27 prac. Komisja konkursowa przyznała trzy równorzędne pierwsze miejsca oraz siedem wyróżnień. Uroczyste rozstrzygnięcie konkursu i wręczenie nagród odbyło się 7 kwietnia w siedzibie PSSE. PSSE w Kutnie Przedszkolaki z Przedszkola Miejskiego Nr 8 w Kutnie obchodziły,,tydzień zdrowia pod hasłem,,w naszym mieście możemy żyć zdrowo. Od 19 do 25 kwietnia dzieci brały udział w wielu atrakcjach. Oprócz zajęć na basenie w Szkole Podstawowej Nr 9, zajęć fitness i siłowni dzieci przygotowywały zdrową żywność i zakładały warzywny ogródek. Najmłodsze przedszkolaki obchodziły dodatkowo Dzień Marchewki. Akcja została zorganizowana przy współpracy z OZiPZ PSSE w Kutnie. PSSE w Łasku 11 kwietnia odbył się Dzień Zdrowia w Łasku zorganizowany przez OZiPZ PSSE w Łasku przy współpracy z SPZOZ-em w Łasku. Mieszkanki Łasku w tym dniu mogły wykonać mammografię, z czego skorzystało 70 pań. Ponadto zainteresowani mieli możliwość zasięgnąć porady onkologa i dietetyka. Łącznie z konsultacji skorzystały 42 osoby. PSSE w Łęczycy W kwietniu został rozstrzygnięty konkurs plastyczny dla przedszkoli i szkół podstawowych pt. Człowiek i Miasto ogłoszony przez PSSE w Łęczycy. Do konkursu przystąpiły 3 przedszkola i 2 szkoły podstawowe, które nadesłały 34 prace. Komisja konkursowa po dokonaniu oceny prac przyznała 20 wyróżnień. PSSE w Łowiczu 26 marca 2010 roku w Sali Konferencyjnej Hotelu ECO w Łowiczu odbyło się szkolenie zorganizowane przez PSSE dla pielęgniarek do spraw szczepień, pielęgniarek medycyny szkolnej i położnych z powiatu łowickiego. Kluczowym tematem szkolenia było Hasło Roku 2010 "CZŁOWIEK I MIASTO" i związane z tym problemy. Tematy wykładów: "Racjonalne odżywiania młodzieży w wieku szkolnym", "Anoreksja, bulimia i kompulsywne objadania się - Choroby samotnego serca", "Profilaktyka zakażeń meningokokowych", "Profilaktyka krztuśca u dzieci i osób dorosłych", "Profilaktyka zakażeń pneumokokowych", "Profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu", "Kalendarz szczepień na 2010 rok". W szkoleniu uczestniczyło 46 osób.

179 177 PSSE w Łodzi Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w Łodzi we współpracy z Dyrekcją Szkoły Podstawowej nr 164 w Łodzi zorganizowali dwa konkursy plastyczne dla dzieci z klas I-III oraz IV-VI. Konkursy te przebiegały pod hasłami: Miasto bez dymu - Nie pal papierosów! Zdrowe odżywianie i aktywny wypoczynek w mieście. Finał konkursów odbył się 9 kwietnia 2010 roku, wszyscy uczestnicy wykazali się dużą znajomością tematyki prozdrowotnej. Przygotowane prace były bardzo ciekawe, wykorzystano różne techniki, między innymi wykonano warzywa i owoce z masy solnej, kosze z owocami, gry edukacyjne, kolorowankę. Nagrodzone prace zostały wyeksponowane na terenie szkoły. Na zakończenie spotkania dzieci zaśpiewały piosenkę o zdrowym stylu życia. Nagrodzono 10 prac plastycznych wykonanych przez dzieci ze starszej grypy wiekowej, oraz 16 prac dzieci młodszych. PSSE w Pajęcznie Szkoła Podstawowa z Broszecina przy współpracy z PSSE w Pajęcznie zorganizowała wycieczkę rowerową do punktu widokowego w Żałobnicy. W imprezie wzięło udział 42 uczniów z klas IV VI. Pacjenci NZOZ-u w Trębaczowie mieli możliwość wykonania spirometrii, pomiaru ciśnienia krwi i wskaźnika BMI, z których skorzystało 39 osób. Ponadto dla zainteresowanych przygotowano materiały dotyczące szkodliwego wpływu dymu tytoniowego oraz chorób układu krążenia. PSSE w Piotrkowie Trybunalskim W Piotrkowie Trybunalskim przeprowadzony został konkurs plastyczny Człowiek, urbanizacja i zdrowie zorganizowany przez Powiatową Stację Sanitarno Epidemiologiczną wraz z Miejskim Ośrodkiem Kultury. Adresatami konkursu byli uczniowie z klas III VI ze szkół podstawowych. Na etap powiatowy nadesłano 16 prac, z których wyłoniono trzech zwycięzców. PSSE w Radomsku Dnia 9 kwietnia w Publicznym Przedszkolu nr 2 w Radomsku odbył się Piknik Zdrowia. Organizatorami pikniku byli: Dyrektor Przedszkola, PSSE w Radomsku oraz NZOZ Medal. Partnerami imprezy byli: Urząd Miasta Radomsko, sklep z artykułami papierniczymi MILO i sklep Kawy i herbaty świata FUSY. Obchody Dnia Zdrowia w przedszkolu poprzedziły konkursy do których zaproszono wszystkich przedszkolaków. Były to konkursy wiedzy dotyczące zdrowego stylu życia oraz zawody sportowe. Jedną z ciekawszych atrakcji był konkurs plastyczny Moja rodzina jak zdrowo wypoczywamy, w którym wzięło udział 32 przedszkolaków Rodzice dzieci mieli możliwość wykonaniu pomiaru tlenku węgla w wydychanym powietrzu, pomiaru ciśnienia krwi i poziomu cukru we krwi. Łącznie wykonano blisko 70 badań. Całość imprezy podsumował występ dzieci, które przygotowały inscenizację teatralną pt. Dlaczego Jaś nie lubi się myć?.

180 178 PSSE w Rawie Mazowieckiej W dniu 19 kwietnia 2010r. w Zespole Szkół Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Rawie Mazowieckiej podczas Rawskich Dni Promocji Zdrowia odbył się cykl wykładów zorganizowany przez PSSE w Rawie Mazowieckiej. Tematy prezentowane przez lekarzy specjalistów poświęcone były chorobom cywilizacyjnym i aktywności fizycznej. W spotkaniu uczestniczyło blisko atu mieszkańców Rawy Mazowieckiej. PSSE w Rawie Mazowieckiej zorganizowała konkurs plastyczny Człowiek, Urbanizacja i Zdrowie skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych. Na etap powiatowy nadesłanych zostało 29 prac z 9 szkół na terenie powiatu. PSSE w Skierniewicach Radio RSC przy współpracy z PSSE w Skierniewicach przeprowadziło konkurs z nagrodami dla słuchaczy, w którym wzięło udział blisko 50 osób. Pytania konkursowe dotyczyły zagrożeń ze strony chorób układu krwionośnego, chorób zakaźnych i nowotworowych. W siedzibie PSSE w Skierniewicach odbył się dzień otwarty, w czasie którego można było zobaczyć funkcjonowanie stacji od kuchni. Ponadto przybyli goście mieli możliwość wykonania pomiaru ciśnienia krwi, tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz obliczenia wskaźnika BMI. W akcji brało udział 48 osób. PSSE w Tomaszowie Mazowieckim Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Tomaszowie Mazowieckim przy współpracy z Wydziałem Edukacji Urzędu Miasta w Tomaszowie Mazowieckim przeprowadziła dwa konkursy dla uczniów szkół gimnazjalnych: konkurs na plakat oraz konkurs na projekt T-shirta promującego zdrowy styl życia. Na obydwa konkursy nadeszło 36 prac. W dniu 9 kwietnia odbyło się uroczyste podsumowanie, na którym uczniowie z Gimnazjum nr 3 w Rawie Mazowieckiej zaprezentowali pokazy taneczne. Ponadto uczniowie z tej szkoły zmagali się w zawodach sportowych pod hasłem Rekordy GIMnesa. PSSE w Wieruszowie Powiatowy konkurs wiedzy dla uczniów szkół gimnazjalnych, zorganizowany przez Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w Wieruszowie. Tematem konkursu Zdrowie w Mieście się Liczy była problematyka zdrowia ludzi w aspekcie życia w środowisku zurbanizowanym i zagrożeń z tym związanych. W dwóch etapach: powiatowym i szkolnym wzięło udział 99 gimnazjalistów. PSSE w Zduńskiej Woli W ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia w Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Zduńskiej Woli ogłoszono dzień 7 kwietnia 2010 roku - "Dniem Na Pieszo Lub Rowerem Do Pracy". Wielu pracowników stacji zgodnie z hasłem dotarło do pracy na rowerach lub pieszo. W tym dniu zorganizowano również dzień otwarty, w czasie którego wykonywano pomiary ciśnienia tętniczego krwi oraz pomiary wskaźnika BMI łącznie wykonano 29 pomiarów.

181 179 14/ Profilaktyka grypy Celem interwencji jest społeczna profilaktyka poświęcona zachorowaniom na grypę sezonową oraz A/H1N1. Działanie skierowane były do dyrektorów i nauczycieli placówek oświatowowychowawczych, społeczności lokalnej oraz dyrektorów, pracowników i pacjentów ZOZ-ów. Realizacja przebiegała przez cały rok 2010 ze szczególnym nasileniem w okresach zwiększonej zachorowalności. Koordynatorem i realizatorem działań profilaktyki zachorowań na grypę jest Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego (Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi oraz 21 Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych). We wszystkich Powiatowych Stacjach Sanitarno Epidemiologicznych województwa łódzkiego w okresach największych zachorowań na grypę były prowadzone z dyrektorami i nauczycielami placówek oświatowo-wychowawczych działania edukacyjne w zakresie profilaktyki zakażeń grypowych w oparciu o zalecenia Głównego Inspektora Sanitarnego. Ponadto do placówek oświatowo-wychowawczych, ZOZ-ów, Instytucji Administracji Publicznej (Urzędy Miast i Gmin), placówek handlowych były przekazane materiały informacyjne związane z profilaktyką grypy Nie poddaj się Grypie Materiały informacyjne zostały również przekazanie do zakładów komunikacji zbiorowej, które następnie zostały umieszczone w pojazdach służących do przewozu pasażerów. Do mediów lokalnych (telewizja i radio) został przekazany spot Grypa, chroń siebie i innych, który był emitowany przez 6 TV kablowych i 4 rozgłośnie radiowe z regionu. Spot został również zamieszczony na wszystkich stronach internetowych Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych oraz na stronie Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej. Liczba adresatów: Przedszkola 458 (100%), Szkoły podstawowe 892 (100%), Gimnazja 450 (100%), Szkoły ponadpodstawowe 104 (38%), ZOZ-y 186, Sklepy i centra handlowe 93, Instytucje Administracji Publicznej 107. Grypa oraz dolegliwości wywoływane przez wirusy grypopodobne szczególnie w okresach największej zachorowalności stanowią duży problem. Niestety choroba ta jest często bagatelizowana i niewłaściwie leczona co niekiedy jest powodem komplikacji medycznych. Ponadto brak powszechnej wiedzy na temat przenoszenia się grypy potwierdza konieczność podnoszenia świadomości społecznej w tym zakresie.

182 180 15/ Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach - 18 listopada W związku z dynamicznie narastającą opornością bakterii na antybiotyki i wynikającym z tego zjawiska ograniczeniem skutecznego leczenia zakażeń, Komisja Europejska na wniosek Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC, ang. European Centre for Desease Prevention and Control) ustanowiła dzień 18 listopada corocznym, Europejskim Dniem Wiedzy o Antybiotykach (European Antibiotic Awareness Day). Kraje członkowskie UE zobligowane zostały do podjęcia inicjatyw mających na celu zorganizowanie lokalnych obchodów tego Dnia w obrębie każdego państwa. Zgodnie z założeniami kampanii ma ona zaangażować jak najszersze grono instytucji, środowisk eksperckich oraz środków masowego przekazu w celu zwrócenia uwagi opinii publicznej na zjawisko antybiotykooporności jako kluczowego zagrożenia dla zdrowia publicznego. Co roku promowane będą różne zagadnienia, specyficzne i najbardziej aktualne z punktu widzenia zagrożeń epidemiologicznych. W województwie łódzki w ramach Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach na przełomie listopada i grudnia został zamieszczony link do strony oraz zeskanowany plakat Antybiotyki? Niekoniecznie, nie zawsze, nie na wszystko na stronach 21 powiatowych stacji sanitarno epidemiologicznych oraz Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej. Ponadto przekazano 1700 ulotek Wiedza o antybiotykach pomaga utrzymać ich skuteczność, 1200 ulotek Przeziębienie? Grypa? Zdrowiej bez antybiotyków, 480 plakatów Przeziębienie? Grypa? Zdrowiej bez antybiotyków, 500 plakatów Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (dla lekarzy) oraz 500 plakatów Antybiotyki? Niekoniecznie, nie zawsze, nie na wszystko do 270 Zakładów Opieki Zdrowotnej (w tym 420 gabinetów lekarskich) oraz 8 szpitali (w tym 20 gabinetów lekarskich). Plakaty i ulotki były również dostępne dla interesantów 21 powiatowych stacji sanitarno epidemiologicznych, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej a także 17 instytucji publicznych (Urzędy Gmin i Miast). W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Piotrkowie Trybunalskim oraz w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Mikołaja Kopernika w Łodzi prezentowana była wystawa poświęcona właściwemu stosowaniu antybiotyków i zagrożeń wynikających z ich nadużywania.

183 181 Przy współpracy ze Szpitalem Specjalistycznym im. Mikołaja Kopernika w Łodzi Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi 2 listopada 2010r. zorganizowała konferencję skierowaną do lekarzy i pracowników inspekcji sanitarnej, na której pani prof. Waleria Hryniewicz zaprezentowała wykład Antybiotyki wyzwanie dla nas wszystkich. W konferencji uczestniczyło ponad 100 osób. Wysoki deficyt wiedzy na temat konsekwencji płynących z nadmiernego stosowania antybiotyków i przekonanie, że antybiotyki są dobre na wszystko wskazują na konieczność prowadzenia tego typu działań. Również sami lekarze chętnie się włączają do obchodów z uwagi na presję jaką wywierają na nich sami pacjenci oczekujący przepisania antybiotyku nawet jeśli nie jest to konieczne. 16/ Profilaktyka meningokokowa. Celem interwencji jest profilaktyka zakażeń meningokokowych. Skierowana jest do dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, ich rodziców i opiekunów. Ponadto do dzieci i młodzieży odpoczywających na zimowiskach i koloniach letnich, półkoloniach, obozach oraz organizatorów i wychowawców zorganizowanych form wypoczynku oraz pacjentów ZOZ-ów i ogółu społeczności lokalnej. Ramy czasowe interwencji to styczeń grudzień 2010 r. Koordynatorem i realizatorem działań jest Państwowa Inspekcja Sanitarna działająca przy współpracy dyrektorów ZOZ-ów. W ramach realizacji profilaktyki zakażeń meningokokowych w całym województwie była prowadzona dystrybucja ulotek i plakatów Stop meningokokom oraz filmu Uwaga meningokoki GIS ostrzega. Materiały zostały przekazane do placówek opiekuńczowychowawczych i organizatorów wypoczynku zorganizowanego dla dzieci i młodzieży, a także ZOZ-y. Dzięki współpracy z firmą Baxter w 11 powiatowych stacjach sanitarno - epidemiologicznych zostały zorganizowane szkolenia dla 182 lekarzy i 246 pielęgniarek dotyczące zapobiegania i rozpoznawania zakażeń meningokokowych. Liczba jednostek Przedszkola 221, Szkoły podstawowe 346, Gimnazja 134, Miejsca zorganizowanego wypoczynku 56, ZOZ-y 48.

184 182 Ze względu na niską świadomość społeczną i wysoki poziom zagrożenia życia w przypadku zakażenia meningokowego oraz konieczności podjęcia natychmiastowej reakcji istnieje duża potrzeba prowadzenia działań podnoszących powszechną wiedzę społeczną. 17/ V Europejski Tydzień Szczepień Od 24 kwietnia do 1 maja obchodzony był V Europejski Tydzień Na Rzecz Szczepień, którego głównym celem jest propagowanie szczepień jako najskuteczniejszej formy zapobiegania chorobom oraz zwiększenie świadomości społecznej w tej kwestii, został zapoczątkowany w 2005 roku przez Światową Organizację Zdrowia. Europejski Tydzień na Rzecz Szczepień powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Parasol dla Życia. Partnerami przy organizacji pierwszych w Polsce obchodów Europejskiego Tygodnia Na Rzecz Szczepień są: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Polskie Towarzystwo Pediatryczne, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa, a także Fundacje: Aby Żyć oraz Zdrowe Dziecko. W naszym województwie w ramach obchodów Europejskiego Tygodnia Na Rzecz Szczepień w 15 powiatowych stacjach sanitarno epidemiologicznych oraz Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej zostały utworzone punkty informacyjno konsultacyjne. Zainteresowane osoby miały możliwość zasięgnięcia informacji o szczepieniach obowiązkowych jak również zalecanych a także korzyści ze szczepienia się i zagrożeń wynikających z rezygnacji ze szczepień ochronnych. Podobne punkty zostały także utworzone w trzech ZOZ-ach w Łowiczu. Z porad specjalistów z dziedziny szczepień skorzystało blisko 400 zainteresowanych. W Zduńskiej Woli dla 26 pielęgniarek Podstawowej Opieki Zdrowotnej zostało zorganizowane szkolenie dotyczące zmian w kalendarzu szczepień obowiązujących w 2010r. Pakiet informacji dotyczący obchodów Europejskiego Dnia Na Rzecz Szczepień oraz materiały promujące szczepienia zostały zamieszczone na stronach wszystkich PSSE i stronie WSSE. Podobne informacje zostały również przekazane ZoZ-ów i placówek opieki zdrowotnej, przedszkoli, szkół, Urzędów Miast, Urzędów Gmin i Starostw Powiatowych z terenu województwa łódzkiego. 18/ Drugi Ogólnopolski Dzień Szczepień 27 listopada 2010r. obchodziliśmy II Ogólnopolski Dzień Szczepień Misją organizatorów jest promowanie idei szczepień ochronnych jako najskuteczniejszego sposobu zapobiegania chorobom zakaźnym oraz poszerzanie społecznej wiedzy na temat korzyści wynikających z ich stosowania.