Rak gruczołu krokowego z przerzutami

Transkrypt

1 Informacje dla pacjentów Język polski 35 Rak gruczołu krokowego z przerzutami Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku. Rak gruczołu krokowego może się rozprzestrzeniać do innych narządów lub węzłów chłonnych znajdujących się poza obszarem miednicy. Takie stadium nowotworu nosi nazwę uogólnionej choroby nowotworowej (inaczej choroby z przerzutami lub choroby rozsianej). Guzy w innych narządach lub węzłach chłonnych określa się mianem przerzutów. Lekarz może zalecić leczenie przerzutów terapią hormonalną. Należy mieć świadomość tego, że raka prostaty z przerzutami nie można całkowicie wyleczyć. W takich przypadkach zadaniem lekarza jest spowolnić wzrost guza i przerzutów. Pozwoli to złagodzić objawy i przedłużyć życie pacjenta. W tym dziale przedstawiono różne rodzaje terapii hormonalnej, o których warto porozmawiać z lekarzem. Informacje tu zawarte mają charakter ogólny i mogą nie odpowiadać w pełni indywidualnemu przypadkowi. Należy pamiętać, że poszczególne zalecenia mogą różnić się w zależności od kraju i systemu opieki zdrowotnej. Co to jest rak gruczołu krokowego z przerzutami? Gdy rak gruczołu krokowego przerzutuje, zwykle rozprzestrzenia się do kości, zwłaszcza kręgosłupa. W późniejszym stadium może również rozprzestrzenić się do płuc, wątroby, odległych węzłów chłonnych lub mózgu (ryc. 1). Większość przerzutów powoduje wzrost swoistego antygenu sterczowego (PSA) we krwi. Przerzuty do kręgosłupa mogą objawiać się silnymi bólami pleców, spontanicznymi złamaniami kości, uciskiem na rdzeń kręgowy lub nerwy. Mogą one przebiegać również bezobjawowo. W rzadkich przypadkach przerzuty do płuc mogą wywoływać uporczywy kaszel. Do wykrywania przerzutów wykorzystuje się badania obrazowe. Przerzuty do kości można wykryć w scyntygrafii kości. Natomiast tomografię komputerową stosuje się do uzyskania bardziej szczegółowych informacji o przerzutach do kości, a także do wykrycia przerzutów w wątrobie, płucach lub mózgu. Strona 1 / 10

2 przerzut do mózgu przerzut do płuc przerzut do wątroby przerzut do kręgosłupa węzły chłonne miednicze rak gruczołu krokowego przerzut do kości Ryc. 1. Rak gruczołu krokowego mogący przerzutować do kości, kręgosłupa, płuc lub mózgu Metody leczenia W przypadku raka gruczołu krokowego z przerzutami zaleca się terapię hormonalną. Stanowi ona element leczenia paliatywnego. Jej celem jest spowolnienie wzrostu guza pierwotnego i przerzutów oraz łagodzenie objawów. Taką hormonoterapię nazywa się również terapią antyandrogenowa (ang. androgen deprivation therapy ADT). Leczenie hormonalne może być przeprowadzone poprzez procedury chirurgiczne lub farmakologiczne. Procedury chirurgiczne polegają na usunięciu obu jąder. Zabieg ten nosi nazwę obustronnej orchidektomii. W farmakoterapii, aby zahamować produkcję androgenów, stosuje się agonistów LHRH lub antagonistów LHRH. Leki te są dostępne w postaci iniekcyjnej typu depot. Wstrzykuje się je podskórnie lub domięśniowo. Antyandrogeny są lekami, które blokują działanie androgenów. Przyjmowane są w formie kapsułek. Wszystkie te rodzaje terapii powodują kastrację. Kastracja niesie ze sobą określone konsekwencje fizyczne i emocjonalne. Do najczęstszych należą: uderzenia gorąca, obniżony popęd seksualny oraz zaburzenia erekcji. Kastracja chirurgiczna jest nieodwracalna. Natomiast w przypadku kastracji farmakologicznej niektóre z objawów mogą ustąpić po zakończeniu leczenia. Pacjentów zachęca się do Strona 2 / 10

3 przedstawienia wszystkich wątpliwości swojemu lekarzowi. Jeśli przerzuty do kości powodują objawy podczas otrzymywania leków, w ich złagodzeniu i zapobieganiu złamaniom pomóc może radioterapia. Agoniści LHRH są najczęściej zalecanymi lekami w raku prostaty z przerzutami, aczkolwiek wybór leczenia zawsze zależy od indywidualnego przypadku. Przy planowaniu opieki lekarz bierze pod uwagę: Terapia hormonalna Terapia hormonalna jest kolejną opcją leczenia przerzutowego raka prostaty. Jej celem jest spowolnienie wzrostu nowotworu. Wzrost komórek raka stercza jest bezpośrednio zależny od męskich hormonów płciowych, zwanych androgenami. Najważniejszym spośród androgenów jest testosteron. Androgeny w przeważającej większości są produkowane w jądrach. wiek pacjenta, wywiad chorobowy, lokalizację przerzutów, objawy, rodzaj leczenia dostępnego w danym szpitalu, osobiste preferencje i wartości pacjenta, wsparcie dostępne pacjentowi. Leczenie hormonalne działa na dwa sposoby: hamuje produkcję lub blokuje działanie androgenów. Stan taki zwany jest kastracją. Taką hormonoterapię nazywa się również terapią antyandrogenowa (ang. androgen deprivation therapy ADT). Leczenie hormonalne może być przeprowadzone poprzez procedury chirurgiczne lub farmakologiczne. Procedury chirurgiczne polegają na usunięciu obu jąder. Zabieg ten nosi nazwę obustronnej orchidektomii i wykonywany jest zwykle w znieczuleniu ogólnym. Natomiast w farmakoterapii do zahamowania produkcji androgenów stosuje się agonistów LHRH i antagonistów LHRH. Leki te są dostępne w postaci tabletek lub zastrzyków depot podawanych podskórnie lub domięśniowo. Antyandrogeny są lekami, które blokują działanie androgenów. Przyjmowane są w formie kapsułek. Z czasem efekt hormonoterapii słabnie, a nowotwór rozwija na nią oporność. To stadium choroby nosi nazwę raka gruczołu krokowego opornego na kastrację. Więcej informacji na temat tego stadium choroby podano w dziale Rak gruczołu krokowego oporny na kastrację. Aby opóźnić oporność nowotworu na kastrację, lekarz może zalecić odstawienie terapii hormonalnej. Takie leczenie nosi miano przerywanej terapii hormonalnej. Podczas przerwy w leczeniu konieczne są wizyty u lekarza co 1 3 miesiące. Lekarz będzie monitorował stężenie PSA we krwi. Strona 3 / 10

4 Obustronna orchidektomia Obustronna orchidektomia, czyli kastracja chirurgiczna, polega na chirurgicznym usunięciu obu jąder. Metoda ta jest jedną z dostępnych opcji terapeutycznych w leczeniu przerzutowego raka prostaty, a jej celem jest zahamowanie produkcji androgenów. Zabieg można przeprowadzać w znieczuleniu miejscowym. unikać większego wysiłku fizycznego, unikać kąpieli w gorącej wodzie, nie korzystać z sauny. Pacjent powinien natychmiast zgłosić się do lekarza lub udać się do szpitala, jeśli wystąpią następujące objawy: W przypadku wywiadu obciążonego chorobą układu krążenia przed rozpoczęciem farmakologicznej terapii hormonalnej lekarz może zalecić konsultację u kardiologa. gorączka, silne dolegliwości bólowe, krwawienie lub wyciek przejrzystego płynu z rany pooperacyjnej. Na czym polega obustronna orchidektomia? W trakcie operacji pacjent leży na plecach. Zabieg na ogół przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym lub podpajęczynówkowym (przez wkłucie lędźwiowe). W niektórych przypadkach lekarz może zalecić zastosowanie znieczulenia ogólnego. Chirurg wykonuje nacięcie na mosznie, przez które usuwa oba jądra. Tkanki otaczającej jądro nie usuwa się, więc moszna po zabiegu nie wygląda na całkowicie pustą. Jak należy się przygotować do zabiegu? Lekarz szczegółowo poinstruuje pacjenta, jak powinien przygotować się do zabiegu. Jeśli zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym, pacjent musi powstrzymać się od jedzenia, picia i palenia przez przynajmniej sześć godzin przed operacją. Jeśli pacjent przyjmuje na stałe leki, powinien ten fakt zgłosić lekarzowi i omówić z nim dalsze postępowanie. Kilka dni przed zabiegiem może być konieczne odstawienie zażywanych leków. Lekarz poinformuje, kiedy będzie można zacząć przyjmować je ponownie. Jakie są skutki uboczne zabiegu? Powikłania po zabiegu obustronnej orchidektomii są rzadkie i obejmują przede wszystkim ból w okolicy moszny, krwawienie, infekcję oraz przedłużone gojenie się rany pooperacyjnej. Zazwyczaj zabieg operacyjny w żaden sposób nie wpływa na późniejszy wygląd moszny. Zalecenia na pierwsze dwa, trzy tygodnie po zabiegu: Obustronna orchidektomia skutkuje nieodwracalną kastracją. Niesie to za sobą konsekwencje fizyczne i emocjonalne. Pacjentów zachęca się do przedstawienia wszystkich wątpliwości swojemu lekarzowi. Wspólnie można zastanowić się, czy inna forma leczenia nie będzie bardziej odpowiednia. Kastracja farmakologiczna Jeśli pacjent nie chce być poddany chirurgicznej terapii hormonalnej, może wybrać terapię lekami, które hamują produkcję androgenów. Najpopularniejszymi lekami są agoniści LHRH i antagoniści LHRH. Ich celem jest zahamowanie wzrostu nowotworu przez kastrację farmakologiczną. Leki te różnią się mechanizmem działania oraz sposobem przyjmowania. W przypadku wywiadu obciążonego chorobą układu krążenia przed rozpoczęciem farmakologicznej terapii hormonalnej lekarz zaleci konsultację u kardiologa. Agoniści LHRH Agoniści LHRH hamują produkcję testosteronu w jądrach. Są one najczęściej stosowanymi środkami farmakologicznymi w terapii raka prostaty z przerzutami. Leki te podaje się w formie podskórnego lub domięśniowego wstrzyknięcia typu depot. Czas działania pojedynczego wstrzyknięcia może trwać przez jeden, trzy, sześć lub dwanaście miesięcy. Zaleca się, aby pacjent porozmawiał z lekarzem na temat tego, która opcja leczenia jest najlepsza w jego konkretnym przypadku. Strona 4 / 10

5 LHRH Sygnał pobudzający jądra do produkcji testosteronu rodzi się w mózgu. Tam wydzielane są specjalne hormony, które regulują czynności innych hormonów. Hormony te noszą nazwę hormonów uwalniających. Hormonem odpowiedzialnym za regulację wydzielania androgenów jest hormon uwalniający gonadotropinę (ang. luteinizing-hormone releasing hormone LHRH). W terapii raka stercza leki działające na LHRH stosuje się do zahamowania produkcji androgenów. W pierwszych dniach po podaniu zastrzyku agoniści LHRH podnoszą stężenie testosteronu, a następnie obniżają je. Taki przejściowy wzrost stężenia testosteronu nazywa się efektem flary. Może on spowodować obrzęk nowotworu, a w nielicznych przypadkach być przyczyną niebezpiecznych powikłań oraz utrudniać oddawanie moczu. Aby zapobiec tym powikłaniom, lekarz może przepisać niewielką dawkę antyandrogenów. Antagoniści LHRH Antagoniści LHRH są nowym rodzajem hormonalnej terapii farmakologicznej. Leki nie powodują efektu flary, więc nie trzeba ich przyjmować z antyandrogenami przez pierwsze tygodnie kuracji. Najczęściej stosowanym antagonistą LHRH jest degareliks. Podaje się go raz w miesiącu w postaci wstrzyknięć podskórnych. Antyandrogeny Antyandrogeny to leki, które blokują działanie testosteronu. Dzięki temu nowotwór i przerzuty rosną wolniej lub zupełnie przestają rosnąć. Najczęściej stosowanymi antyandrogenami są: octan cyproteronu, flutamid oraz bikalutamid. Wszystkie dostępne są w formie kapsułek. Octan cyproteronu zażywa się zazwyczaj w dwóch lub trzech dawkach dziennie, a flutamid trzy razy dziennie. Bikalutamid, najpopularniejszy antyandrogen, przyjmuje się raz dziennie. Jakie są skutki uboczne terapii hormonalnej? Terapia hormonalna hamuje produkcję lub blokuje działanie męskich hormonów płciowych, a co za tym idzie, powoduje kastrację. Organizm może reagować na kastrację na wiele różnych sposobów. Najczęstszymi skutkami ubocznymi są: uderzenia gorąca, obniżony popęd seksualny, zaburzenia erekcji, osteoporoza, zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych, cukrzyca. Pacjent może również odczuwać dolegliwości bólowe, np. stawów, pleców, kości lub mięśni. Zmiana stężenia hormonów może również spowodować nadciśnienie tętnicze, zawroty głowy oraz łatwiejsze powstawanie sińców na skórze. Istnieje również większe ryzyko infekcji, przede wszystkim górnych dróg oddechowych oraz układu moczowego. Spadek apetytu i utrata wagi również mogą być wynikiem kastracji. Mogą one być następstwem biegunek, obstrukcji lub wymiotów, spowodowanych zmianami stężenia hormonów płciowych. Pozostałe skutki uboczne to: kaszel, duszność, bóle głowy oraz obrzęki obwodowe. Terapie inne niż hormonalna również mogą powodować działania uboczne. Antagoniści LHRH mogą być przyczyną reakcji alergicznych, a antyandrogeny mogą wywoływać obrzęk i powiększenie się piersi. Objaw ten jest znany jako ginekomastia i niekiedy mogą towarzyszyć mu dolegliwości bólowe. Aby zapobiec jego wystąpieniu, lekarz przed rozpoczęciem terapii hormonalnej może zalecić cykl radioterapii celowanej na klatkę piersiową. W rzadkich przypadkach może być konieczne chirurgiczne usunięcie gruczołów sutkowych. Strona 5 / 10

6 Antyandrogeny mogą nasilić uderzenia gorąca. Objawy te można leczyć za pomocą niskich dawek estrogenów. Estrogeny mogą jednak zwiększać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Flutamid może z kolei powodować biegunkę. Uciążliwość skutków ubocznych terapii hormonalnej zależy od cech indywidualnych każdego pacjenta, jego ogólnego stanu zdrowia oraz typu terapii, któremu jest poddany. Więcej informacji na temat postępowania ze skutkami ubocznymi terapii hormonalnej podano w dziale Wsparcie po terapii hormonalnej na stronie XX. Ogólnie po rozpoczęciu terapii hormonalnej zaleca się wizyty u lekarza co trzy miesiące w celu monitorowania choroby. Podczas każdej wizyty wykonuje się badanie fizykalne i badanie PSA, aby sprawdzić, w jaki sposób pacjent reaguje na leczenie. Wizyty te są dobrą okazją, aby omówić z lekarzem sposoby leczenia działań ubocznych. Leczenie przerzutów do kości Komórki raka prostaty mogą rozprzestrzeniać się do kości, zwykle kręgosłupa. Leczenie takich przerzutów może mieć poważne działania uboczne. Lekarz pomoże w zapobieganiu i leczeniu ewentualnych powikłań oraz działań ubocznych. Pozwoli to pacjentowi dłuższej cieszyć się życiem z mniejszą ilością objawów. Przerzuty do kości mogą powodować bóle pleców. Na złagodzenie tych dolegliwości lekarz może przepisać leki przeciwbólowe. W niektórych przypadkach zaleca się bardzo silne środki, np. morfinę. Gdy zmiany przerzutowe w kręgosłupie rosną, mogą powodować ucisk na rdzeń kręgowy. To rzadkie powikłanie jest stanem nagłym, ponieważ może doprowadzić do paraliżu kończyn dolnych. Główne objawy ucisku rdzenia kręgowego to: Lekarz dostosuje wizyty kontrolne w zależności od potrzeb. Z czasem komórki raka gruczołu krokowego uodporniają się na działanie terapii hormonalnej i choroba znowu zaczyna postępować. To stadium choroby nosi nazwę raka gruczołu krokowego opornego na kastrację. To, jaki okres upłynie do pojawienia się takiego stanu, zależy od konkretnego pacjenta. Na ogół jest to 2 3 lata po rozpoczęciu leczenia hormonalnego. Więcej informacji na temat tego stadium choroby podano w dziale Rak gruczołu krokowego oporny na kastrację. nietypowy ból w konkretnym miejscu w kręgosłupie, nowo powstały ból w kręgosłupie, który nasila się i nie ustępuje po lekach przeciwbólowych, mrowienie wzdłuż kręgosłupa, w kończynach górnych lub dolnych, ból w kręgosłupie, które zmienia się w zależności od pozycji, drętwienie kończyn dolnych, sztywność lub uczucie ciężkości kończyn dolnych, które powoduje utratę równowagi, ból wzdłuż kończyn dolnych lub górnych, osłabienie wzdłuż kończyn dolnych lub górnych. Jeśli pacjent podejrzewa, że doszło u niego do nacisku guza na rdzeń kręgowy, powinien on natychmiast zgłosić się do szpitala. Kości objęte przerzutem są bardziej podatne na złamania. Pacjentom w grupie ryzyka lekarz może zalecić leki stabilizujące kości. Najczęściej są to bisfosfoniany i denosumab. Lekarz może też zalecić poddanie się zabiegowi wzmocnienia kości, który polega na wtłoczeniu w kość specjalnego materiału Strona 6 / 10

7 utwardzającego. Zabieg ten to cementoplastyka. W nielicznych przypadkach do stabilizacji kości konieczna jest operacja. Bisfosfoniany podaje się dożylnie co cztery tygodnie. Ich działanie polega na zwiększaniu masy kostnej, redukcji dolegliwości bólowych i zapobieganiu złamaniom. Przed rozpoczęciem leczenia bifosfonianami, lekarz zleca kontrolę stomatologiczną, ponieważ leki te mogą powodować uszkodzenia żuchwy. Denosumab podaje się podskórnie co cztery tygodnie. Również zwiększa on masę kości, ale na ogół powoduje mniej skutków ubocznych niż bisfosfoniany. Jeśli w trakcie leczenia farmakologicznego przerzuty do kości powodują objawy, w ich łagodzeniu i w zapobieganiu złamaniom pomóc może radioterapia. O zdrowie kości można zadbać regularnie ćwicząc, utrzymując właściwą masę ciała, rzucając palenie i ograniczając spożycie alkoholu. Ryzyko powikłań kostnych zwiększa się z wiekiem. Aby uniknąć powikłań związanych z przerzutami do kości, można przyjmować suplementy diety, np. wapń i witaminę D3. Wsparcie Diagnoza choroby nowotworowej w istotny sposób wpływa na życie zarówno osoby chorej, jak i jej najbliższych. Rak może wywołać poczucie bezsilności, jak również lęk, gniew, strach, a nawet depresję. Poddanie się terapii przeciwnowotworowej jest bardzo obciążające: oddziałuje na życie zawodowe, społeczne i seksualne. Pacjentów zachęca się, aby po wsparcie zwrócili się do lekarza lub pielęgniarki w szpitalu albo lekarza rodzinnego. Będą oni w stanie przekazać informacje o organizacjach zrzeszających pacjentów z podobnymi chorobami lub innych stowarzyszeniach mogących zapewnić wsparcie psychologiczne bądź pomóc w kwestiach praktycznych, takich jak pomoc finansowa. Przygotowanie się do konsultacji Przygotowanie się do wizyty u lekarza może być bardzo przydatne. Pomoże zarówno pacjentowi, jak i lekarzowi lepiej odpowiedzieć na wszelkie pytania i wyjaśnić ewentualne wątpliwości. Ponadto pozwoli ono pacjentowi przygotować się do leczenia i możliwych działań ubocznych. Oto kilka porad, z których warto skorzystać: Zapisz na kartce pytania, jakie chcesz zadać lekarzowi. Dzięki temu nie zapomnisz, o co planujesz zapytać. Spisanie pytań umożliwi również usystematyzowanie całej rozmowy. Jeżeli to możliwe, zabierz z sobą bliską osobę. Jest to również dobry sposób na zapamiętanie większej ilości informacji, jakie lekarz ma do przekazania, gdyż osoba towarzysząca zapewne zwróci uwagę na inne kwestie. Spytaj o dokładny typ raka prostaty. Jeśli lekarz używa słownictwa, którego nie rozumiesz, poproś o wyjaśnienie. Powiedz lekarzowi, jakie leki zażywasz i czy stosujesz metody medycyny niekonwencjonalnej. Niektóre leki i terapie mogą wpływać na skuteczność leczenia przeciwnowotworowego. Po konsultacji można: Strona 7 / 10

8 poszukać dokładniejszych informacji o swoim nowotworze w Internecie lub bibliotece. Należy pamiętać, że nie wszystkie informacje znalezione w Internecie są wiarygodne. Lekarz lub zespół medyczny mogą wskazać odpowiednie strony internetowe. nawiązać kontakt z odpowiednią organizacją pacjencką w celu uzyskania dodatkowych informacji oraz wsparcia, omówić z zespołem medycznym ewentualne kwestie finansowe związane z leczeniem. Osoby te mogą pomóc dotrzeć do podmiotów udzielających w tym względzie porad, a nawet pomocy finansowej. poprosić o opinię drugiego specjalistę (jeśli odczuwasz taką potrzebę). Jak znaleźć miejscową organizację pacjencką Stowarzyszenia pacjentów mogą okazać się bardzo pomocne. O dane miejscowej organizacji można poprosić lekarza rodzinnego, pielęgniarkę lub lekarza w szpitalu. Informacje takie można również znaleźć w Internecie. Wsparcie podczas terapii hormonalnej Wszystkie rodzaje terapii hormonalnej powodują kastrację, na którą organizm może reagować na różne sposoby. Najczęstszą dolegliwością związaną z kastracją są uderzenia gorąca. Aby złagodzić ten objaw, lekarz zaleci stałą kontrolę masy ciała i unikanie alkoholu. Jeśli doświadcza się uderzeń gorąca, można: ubierać się warstwowo, nosić ubrania z naturalnych tkanin, np. len czy bawełna, które pozwalają skórze oddychać, spać pod kilkoma cienkimi przykryciami, aby w razie potrzeby móc odpowiednio dostosować ilość warstw, unikać sauny, gorących kąpieli oraz kąpieli z hydromasażem, unikać gorącego i pikantnego jedzenia, pić dużo płynów i mieć przy sobie butelkę wody zawsze, gdy wychodzi się z domu. Pacjentów zachęca się, aby zapytali swojego lekarza o możliwość leczenia uderzeń gorąca, jak również o inne konsekwencje kastracji i efekty uboczne terapii hormonalnej. Wskazówki dotyczące stylu życia Prowadzenie zdrowego trybu życia podczas leczenia jest bardzo ważne. W miarę możliwości należy regularnie ćwiczyć. Dobrze jest znaleźć czynność, którą wykonuje się z przyjemnością. W razie wątpliwości można poprosić lekarza o skierowanie do fizjoterapeuty. Pacjent powinien starać się utrzymywać zrównoważoną dietę bogatą w warzywa, owoce, nabiał. Należy również pamiętać o spożywaniu pokarmów zawierających skrobię (chleb, ziemniaki, ryż, makaron) oraz bogatych w białko (mięso, ryby, jajka, rośliny strączkowe). Należy ograniczyć spożycie cukru, soli i tłustych potraw. W razie wątpliwości można poprosić lekarza o skierowanie do dietetyka. Wsparcie psychologiczne Podczas leczenia pacjenci często martwią się o rokowanie, wpływ raka na życie towarzyskie, sytuację finansową i inne aspekty życia. Jeśli pacjent czuje potrzebę fachowej pomocy, może zwrócić się do lekarza o skierowanie do psychologa. Organizacje pacjentów również mogą zaoferować wsparcie. Dobrze jest też zapytać członków zespołu medycznego o możliwe finansowe konsekwencje leczenia. Osoby te mogą pomóc dotrzeć do podmiotów udzielających w tym względzie porad, a nawet pomocy finansowej. Ponadto mogą pokierować do poradni prawnej, gdzie uzyska się informację na temat sporządzenia testamentu i innych kwestii. Zmiany w życiu codziennym związane z chorobą lub leczeniem mogą prowadzić do izolacji. Pacjent może w tej kwestii zwrócić się do lekarza lub pielęgniarki. Strona 8 / 10

9 Pomogą oni w znalezieniu odpowiedniego wsparcia. Rozpoznanie nowotworu może zmienić priorytety i cele życiowe oraz sposób, w jaki patrzy się na życie. Może to mieć wpływ na pracę i relacje z innymi, co z kolei może wywołać uczucie dezorientacji i niepewności. Warto porozmawiać o swoich odczuciach i pragnieniach z rodziną, przyjaciółmi lub doradcą duchownym. Jeśli rozmowa o takich problemach z osobami bliskimi jest krępująca, można zwrócić się do zespołu opieki zdrowotnej o skierowanie do psychologa. Pomoże on w radzeniu sobie z nowymi odczuciami. Leczenie onkologiczne może wpływać na seksualność. Na życie seksualne dodatkowy negatywny wpływ może mieć uczucie przygnębienia czy osłabienia. Ważne jest, aby porozmawiać z partnerką o swoich uczuciach. Istnieje wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi. Gdy aktywność seksualna sprawia trudność, można po prostu przebywać blisko kochanej osoby, dotykać się, przytulać, siedzieć lub leżeć koło siebie. Wsparcie dla rodziny i przyjaciół Diagnoza raka dotyka nie tylko pacjenta, ale także ludzi wokół niego. Bliskiej osobie można zaoferować wsparcie na wiele sposobów. Można pomagać w codziennych czynnościach, takich jak pranie, praca w ogródku czy zakupy w sklepie spożywczym. Pomocna może również być wspólna wizyta u lekarza. Można zaproponować podwiezienie do szpitala bądź pomoc przy formułowaniu pytań do lekarza w czasie konsultacji. Obecność drugiej osoby podczas samej wizyty także będzie przydatna: osoba towarzysząca zapewne skupi się na innych zagadnieniach i lepiej je zapamięta, co ułatwi późniejsze wspólne ich omówienie. Wspólna wizyta jest też dobrą okazją, aby zapytać lekarza, jak leczenie wpłynie na życie pacjenta i osób mu bliskich pod względem konieczności opieki nad pacjentem i skutków psychicznych. leczenia, a nawet o ryzyko śmierci. Najlepszą formą pomocy, jaką osoba bliska może zaoferować pacjentowi to bycie przy nim i uważne wysłuchanie go nie musi mieć się gotowych odpowiedzi na jego pytania. Po dodatkowe wsparcie można zgłosić się do lekarza rodzinnego lub zespołu leczącego chorego. Pomoc członkom rodziny i przyjaciołom osoby z nowotworem oferują także organizacje pacjenckie. Wsparcie dla partnerek Rozpoznanie nowotworu może położyć się cieniem na związku dwojga osób. Częste rozmowy stają się coraz trudniejsze ze względu na czas i energię włożone w leczenie. O swoich problemach można porozmawiać z terapeutą. Partnerki pacjentów mogą doświadczać podobnego stresu, gniewu i depresji co sami pacjenci. Można poczuć się wyczerpaną zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Wynika to z obowiązku dbania o partnera i przejęcia w domu dodatkowych zadań. Należy pamiętać o zorganizowaniu sobie czasu dla siebie, nie zapominając o własnych potrzebach i pragnieniach. Leczenie onkologiczne, któremu partner się poddaje, może mieć wpływ na aktywność seksualną. Warto jest porozmawiać z partnerem o własnych odczuciach i obawach. Istnieje wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi. Można być blisko siebie, dotykać się, przytulać, siedzieć lub leżeć koło siebie. Zupełnie naturalne są obawy o pozostanie samej. Po dodatkowe wsparcie można zgłosić się do lekarza rodzinnego lub osoby duchownej. Pomoc dla partnerek oferują także organizacje pacjentów. Mogą one również pomóc znaleźć podmioty, które doradzą w sprawach praktycznych, np. kwestiach prawnych i finansowych. Diagnoza i leczenie mogą wywołać u pacjenta i jego najbliższego otoczenia wiele emocji. Leczenie raka jest intensywne i może diametralnie zmienić życie. Mogą pojawić się pytania o rokowania, następstwa Strona 9 / 10

10 Informacje tu zawarte zostały po raz ostatni uaktualnione w styczniu 2015 roku. Ta strona zawiera tylko ogólne informacje i nie dotyczy Twojej indywidualnej sytuacji zdrowotnej. Jeśli masz jakiekolwiek pytania lub wątpliwości dotyczące Twojego zdrowia, powinieneś skontaktować się ze swoim lekarzem. Znalezione tu informacje zostały w polskiej wersji językowej opracowane przez dr. Romana Sosnowskiego oraz studentów CMUJ. Niniejsze informacje zostały opracowane przez EAU we współpracy z działającą w ramach EAU Sekcją Uroonkologii EAU (EAU Section of Uro-Oncology ESOU), Sekcją Młodych Urologów Akademickich (EAU Young Academic Urologists YAU), Europejskim Towarzystwem Pielęgniarek Urologicznych (European Association of Urology Nurses EAUN) oraz stowarzyszeniem pacjentów Europa Uomo. Treść tej ulotki jest zgodna z wytycznymi EAU. Twórcy serii: dr Roderick van den Bergh prof. dr Zoran Culig prof. dr Louis Denis prof. Bob Djavan Enzo Federico Günter Feick dr Pirus Ghadjar dr Alexander Kretschmer prof. dr Feliksas Jankevičius prof. dr Nicolas Mottet dr Bernardo Rocco Maria Russo Utrecht, Holandia Innsbruck, Austria Antwerpia, Belgia Wiedeń, Austria Triest, Włochy Pohlheim, Niemcy Berlin, Niemcy Monachium, Niemcy Wilno, Litwa Saint-Étienne, France Mediolan, Włochy Orbassano, Włochy Polska wersja opracowana przez Roman Sosnowski oraz studentów CMUJ. we współpracy z PTU: Więcej informacji na temat raka gruczołu krokowego oraz innych chorób urologicznych można znaleźć na naszej stronie internetowej: Strona 10 / 10