Różnice indywidualne w rozwoju człowieka są zjawiskiem naturalnym

Transkrypt

1 Nauczanie Początkowe R. XXXVI, nr 3, 2012/2013 Katarzyna Pluta ŚCDN Kielce Projekt zajęć dla uczniów uzdolnionych Różnice indywidualne w rozwoju człowieka są zjawiskiem naturalnym i pożądanym. Dzięki nim każdy człowiek może znaleźć swoje miejsce na Ziemi i budować własną tożsamość. Indywidualizacja nauczania jest formą realizacji procesu edukacyjnego, która sprzyja rozwojowi jednostki i pozwala na to, aby dzieci: rozwijające się wolniej mogły dogonić swoich rówieśników i lepiej funkcjonować w sytuacjach życiowych oraz w pełniejszym zakresie korzystać ze szkolnej edukacji; o nieharmonijnym rozwoju miały szansę osiągnąć harmonię rozwojową, co pozwoliłoby im lepiej radzić sobie w życiu codziennym i w szkole; mieszczące się w szeroko pojętej normie mogłyby ujawnić drzemiące w nich zdolności i sprawić, że będą uzyskiwały coraz lepsze efekty; zdolne miały większe możliwości do rozwoju wrodzonych predyspozycji i osiągania nadzwyczajnych sukcesów 1. Biorąc pod uwagę uwarunkowania tego procesu, nie wystarczy uwzględnić indywidualny potencjał i możliwości ucznia oraz stworzyć mu dobre warunki wychowawcze i edukacyjne. Sprawą nadrzędną jest postawa, świadomość i zaangażowanie nauczyciela oraz jego wspierająca rola, polegająca na mądrym kierowaniu procesem uczenia się, a to wymaga sporej wiedzy psychologicznej, umiejętności pedagogicznych i przemyślanych działań. W zaprezentowanym niżej scenariuszu zajęć w klasie III proponuję pracę z uczniami o zróżnicowanym poziomie umiejętności oraz o różnych potrzebach edukacyjnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na stworzenie warunków dla uczniów uzdolnionych. 1 E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które rozpoczną naukę w szkole, Warszawa

2 Scena szkolna Opracowany materiał jest propozycją uwzględniającą następujące elementy w zakresie organizacji zajęć: swobodnie dostosowywany czas pracy do indywidualnego tempa pracy ucznia; organizacja miejsca pracy pozwalająca wybrać przestrzeń do samodzielnego lub zespołowego działania, kąciki tematyczne wyposażone w odpowiednio przygotowane pomoce i stoliki do pracy (np. kącik komputerowy, literacki, badawczy, artystyczny); swobodny wybór zadań odpowiednio przygotowane karty pracy pozwalają dzieciom na indywidualny i samodzielny wybór zadań związanych z tematyką zajęć. Zadania powinny być odpowiednio przemyślane i uporządkowane. Świadomy wybór zadań oraz właściwych pomocy dydaktycznych, rozwija w dzieciach umiejętność organizacji pracy, a także samodzielność w podejmowaniu decyzji. Ponadto kształtuje odpowiedzialność za wykonywaną pracę i jednocześnie wpływa na doskonalenie wewnętrznej motywacji. Odpowiednio przygotowana instrukcja do zadania pozwala na samodzielne i indywidualne zdecydowanie o czasie trwania zadania i liczbie wykonanych powtórzeń. Przy wyborze uczeń sam decyduje o tym, jakie zadanie pod względem trudności wybiera oraz to, czy chce je wykonać osobiście, w parze, czy w grupie. Scenariusz zajęć dla klasy III Temat: Kiedy Chopin był małym chłopcem. Cel główny: przybliżeniem uczniom informacji na temat życia i twórczości Fryderyka Chopina, ze szczególnym uwzględnieniem okresu dzieciństwa; Cele szczegółowe uczeń: czyta z uwagą teksty dotyczące życia i twórczości Fryderyka Chopina; słucha ze zrozumieniem tekstu czytanego przez nauczyciela; prezentuje informacje zebrane na temat wybranego okresu życia lub wybranych elementów twórczości Fryderyka Chopina; odpowiada na pytania związane z kompozytorem; 87

3 Nauczanie Początkowe R. XXXVI, nr 3, 2012/2013 samodzielnie redaguje krótką wypowiedź na jego temat; rozwiązuje zadania tekstowe związane z obliczeniami kalendarzowymi; rozpoznaje rodzaj instrumentu wykonującego utwór; określa charakter utworu muzycznego i środki wyrażające nastrój: dźwięki wysokie niskie, szybkie wolne; podejmuje próbę wyrażenia treści utworu muzycznego za pomocą plastycznych środków wyrazu; tworzy własne kompozycje muzyczne na określony temat z zastosowaniem instrumentów perkusyjnych i improwizacji ruchowych. Wymagania z podstawy programowej: Edukacja polonistyczna: uczeń czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym i wyciąga z nich wnioski; wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym; w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów; tworzy wypowiedzi w formie ustnej i pisemnej, kilkuzdaniową wypowiedź; uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie. Edukacja muzyczna: rozróżnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysokość dźwięku, tempo, dynamika); aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki; orientuje się w instrumentach muzycznych; tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów, improwizuje na instrumentach wg ustalonych zasad. Zajęcia komputerowe: wyszukuje i korzysta z informacji: przegląda wybrane przez nauczyciela strony internetowe; dostrzega elementy aktywne na stronie internetowej, nawiguje po stronach w określonym zakresie. 88

4 Scena szkolna Metody pracy: praca z tekstem, ekspresja plastyczna, mapa mentalna, problemowo-twórcze, ćwiczeniowe. Formy pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna. Środki dydaktyczne: zdjęcia dworku w Żelazowej Woli oraz Fryderyka Chopina; duże arkusze papieru, kredki pastele; nagranie Mazurka B-dur op. 7; teksty: T. Kubiaka W Żelazowej Woli, M. Kędzierzyny Opowieść o zbójcach, M. Rusinka Mały Chopin, M. Jaworczakowej Frycek w Szafarni, C. Janczarskiego W Żelazowej Woli; zasoby internetowe (wymagany sprzęt komputerowy), karty pracy dla uczniów; nagrania odgłosów przyrody; instrumenty perkusyjne; szablony nut dla każdego ucznia. Przebieg zajęć: 1. Ćwiczenie wyobraźni wprowadzające w treść i atmosferę zajęć. Uczniowie pracują w grupach. Mają przygotowane duże arkusze papieru. Nauczyciel rozdaje każdej grupie zdjęcie przedstawiające dworek w Żelazowej Woli (format A4). Dzieci umieszczają zdjęcie na pustej kartce papieru i przyklejają je. Następnie uzupełniają kartkę rysunkiem tworzącym pełną kompozycję. W trakcie rysowania dzieci słuchają wybranych mazurków Fryderyka Chopina. Po dokonanej prezentacji prac dzieci odpowiadają na pytanie nauczyciela: jakie odgłosy mogą dobiegać z miejsca przedstawionego na rysunku? 2. Uczniowie w skupieniu słuchają utworu F. Chopina, Mazurek B-dur op. 7. Po wysłuchaniu utworu dzielą się własnymi refleksjami. Jakie skojarzenia wywołał ten utwór? Co sobie wyobrażaliście słuchając tej muzyki? Jaki instrument słyszeliście w tym utworze? Jak myślicie, kto skomponował ten utwór? 3. Zapoznanie uczniów z głównym celem zajęć: szukanie i prezentowanie informacji na temat życia i twórczości Fryderyka Chopina, a szczególnie okresu jego dzieciństwa. 4. Podział uczniów na zespoły. Zadanie uczniów polega na selekcji informacji przygotowanych na temat życia i twórczości Fryderyka 89

5 Nauczanie Początkowe R. XXXVI, nr 3, 2012/2013 Chopina. Wszystkie grupy prezentują informację w formie mapy mentalnej. grupa 1: rodzina, dzieciństwo małego Frycka. grupa 2: utwory skomponowane przez F. Chopina. grupa 3: podróże Fryderyka Chopina. grupa 4: Zadanie o wyższym stopniu trudności. Tworzenie osi czasu, na której uczniowie zapisują informacje o Fryderyku Chopinie, wg wskazówek podanych przez nauczyciela: data urodzenia Fryderyka Chopina; rozpoczęcie nauki gry na fortepianie; pierwszy skomponowany utwór dedykowany Wojciechowi Żywnemu; nauka w Liceum w Warszawie; pobyt w Dusznikach Zdroju; wyjazd za granicę; data śmierci Fryderyka Chopina. Tworzenie wspólnej mapy pojęciowej. W trakcie pracy uczniowie mogą korzystać z różnych źródeł, m.in. z zasobów internetowych na stronach: Podsumowanie informacji o Fryderyku Chopinie prezentacja grup. W trakcie prezentacji jest okazja do wyjaśnienia znaczenia wyrazów, takich jak: kompozytor, pianista oraz wyrazów wieloznacznych: mazurek, polonez, rondo. 6. Odczytywanie z osi czasu informacji o Fryderyku Chopinie. Obliczenia kalendarzowe z tym związane. 7. Samodzielne wykonanie zadania w karcie pracy. Połącz w pary odpowiednie wyrażenia ze sobą. Uporządkuj zdania we właściwej kolejności. 90

6 Scena szkolna Karta pracy Fryderyk Chopin Jego pierwszym nauczycielem Kiedy miał 21 lat Naukę gry na fortepianie rozpoczął Mały Frycek urodził się w 1810 r. W wieku 39 lat zmarł Kiedy miał 11 lat skomponował i zadedykował Wojciechowi Żywnemu Komponował wiele utworów muzycznych takich jak: Początkowo gry na fortepianie w Żelazowej Woli, na Mazowszu. polonezy, walce, mazurki, nokturny, ronda, preludia. był wybitnym polskim kompozytorem. był Wojciech Żywny. wyjechał do Paryża. uczyli go rodzice. w wieku pięciu lat. w Paryżu, we Francji. poloneza As-dur. W kolejnej części zajęć uczniowie pracują indywidualnie lub w grupach, wykonując zadania przygotowane przez nauczyciela. Każdy uczeń wybiera tekst, z którym chce pracować. 8. Zebranie z różnych tekstów literackich informacji na temat muzycznych inspiracji Fryderyka Chopina. Każde dziecko wybiera sobie tekst, z którym chce pracować. Po samodzielnym zapoznaniu się z jego treścią dzieci dobierają się w pary/grupy trzyosobowe i ustalają odpowiedzi na postawione pytania lub wykonują zaproponowane polecenia. Przeczytaj uważnie wiersz Tadeusza Kubiaka W Żelazowej Woli. W tekście zaznacz fragmenty opisujące dźwięki przyrody, które otaczały małego Chopina. Przeczytaj tekst Marii Kędzierzyny Opowieść o zbójcach. W jaki sposób mały Frycek uspokoił swoich kolegów? W jaki sposób Frycek lubił spędzać wolny czas? 91

7 Nauczanie Początkowe R. XXXVI, nr 3, 2012/2013 Zapoznaj się z tekstem Frycek w Szafarni i zaznacz fragmenty, które nas informują o tym, skąd Chopin czerpał pomysły do swoich utworów? W jaki sposób Frycek lubił spędzać wolny czas? Na podstawie fragmentu tekstu Michała Rusinka Mały Chopin odpowiedz na pytanie: które informacje w tekście na temat twórczości F. Chopina wydają Ci się nieprawdziwe i zostały wymyślone przez autora? Zaznaczanie wskazanych fragmentów tekstu. (Cały tekst można zaproponować dzieciom do przeczytania w domu). 9. Podsumowanie pracy grupowej: Jak wyglądało dzieciństwo Fryderyka Chopina? W jaki sposób i gdzie Fryderyk Chopin spędzał wolny czas? W tym miejscu nauczyciel może zaprezentować uczniom fragment Kuriera Szafarskiego zamieszczony na stronie Skąd Fryderyk Chopin czerpał pomysły do tworzenia muzyki? W jaki sposób możemy wyjaśnić słowa: Ciągle jeszcze odzywa się echo szafarskich melodii wiejskich w niejednym utworze Fryderyka Chopina? 10. Wysłuchiwanie i rozpoznawanie odgłosów przyrody nagranych na płytę CD: odgłosy ptaków, szum drzew, wiatr itp. 11. Zabawa w teatr muzyczny: uczniowie w grupach tworzą muzyczną interpretację z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych do wykonanych na początku zajęć prac plastycznych. Prezentacja efektów pracy grupowej. 12. Uczniowie pracują w grupach zadaniowych dobranych w dowolny sposób. Zadaniem zespołu jest opracowanie gazetki na temat dzieciństwa i młodzieńczych lat Fryderyka Chopina spędzonych w Polsce. Zadanie dla grup: Przygotujcie książeczkę grupową na temat dzieciństwa Fryderyka Chopina. Książeczka powinna zawierać rysunki i zdjęcia oraz krótkie informacje o kompozytorze. 92

8 Scena szkolna 13. Podsumowanie zajęć. W pierwszej fazie zajęć podsumowanie dotyczy treści zajęć nauczyciel sprawdza, jakie informacje zostały przez uczniów przyswojone. Uczniowie na szablonach nutek za pomocą rysunku wyrażają nastrój związany z przeprowadzonymi zajęciami. Przygotowane nutki umieszczają na pięciolinii, określając w ten sposób stopień trudności wykonanych zadań (im wyższa pięciolinia, tym stopień trudności wyższy). Ważne, aby porozmawiać z uczniami o tym, co stanowiło dla nich największą trudność, a co było zupełnie łatwe. Czy moje dziecko jest zdolne? Alicja Borowska Alicja Borowska jest nauczycielką z wieloletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi zarówno w wieku szkolnym, jak i przedszkolakami. Autorka pracując z dziećmi w okresie wczesnoszkolnym, zwróciła uwagę na problem diagnozowania i rozwijania zdolności uczniów. Swoje spostrzeżenia, refleksje i propozycje zajęć zawarła w niniejszej publikacji, której adresatami są nauczyciele i rodzice. Liczba stron: 104 Format: A5 ISBN: Cena 13,00 zł 93