Blisko bocianów w Przygodzicach, czyli internetowe obserwacje bociana bia ego

Transkrypt

1 Blisko bocianów w Przygodzicach, czyli internetowe obserwacje bociana bia ego Eva Stets Ju czwarty sezon mamy mo liwoêç obserwowaç znanà par bocianów i ich kolejne potomstwo z gniazda z kamerà intermetowà w Przygodzicach ko o Ostrowa Wielkopolskiego. Projekt obserwacji kamerà internetowà pt. Blisko bocianów odbywa si w ramach programu Po udniowowielkopolskiej Grupy Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (PwG OTOP) i jest cz Êcià monitoringu i ochrony bociana bia- ego na terenie po udniowej Wielkopolski. Opisywane ju kilkakrotnie w Wolierze bociany z przygodzickiego gniazda zdoby y od samego poczàtku, tj. od marca 2006 roku, niezmiernà sympati i popularnoêç poêród szerokiej rzeszy internautów w Polsce i zagranicà. Wed ug statystyk, szacowanych przez Andrzeja Filipowicza z Grupy ittv, koordynujàcego przekaz strumieniowy, w poprzednich sezonach polskie bociany by y obserwowane w ponad 100 paƒstwach, w ró nych zakàtkach Êwiata, a tylko w 2008 roku obejrza o je ponad 5 mln internautów na ca ym Êwiecie. Opiekunem naukowym projektu Blisko bocianów jest od samego poczàtku prof. dr hab. Piotr Tryjanowski z Zak adu Ekologii Behawioralnej UAM w Poznaniu, a pomys odawcà i koordynatorem tego przedsi wzi cia jest lider Po udniowowielkopolskiej Grupy OTOP Pawe T. Dolata. W sk ad zespo u sprawujàcego piecz nad projektem wchodzà tak e cz onkowie PwG OTOP: Marcin Rachel i Eva Stets, mieszkajàca w pó nocnej Grecji, a tak e Svetlana Vranova z Wschodnioczeskiego Oddzia u Czeskiego Towarzystwa Ornitologicznego (Vschodočeska Pobočka České Společnosti Ornitologické). Jak wi c widaç, nie tylko sympatycy bocianów i obserwujàcy je internauci pochodzà z ró nych stron Êwiata, ale tak e sk ad zespo u prowadzàcego jest mi dzynarodowy, dajàc tym samym przyk ad, e w Internecie zaciera si odleg oêç i jak sam tytu mówi, jest si blisko bocianów. Najliczniejsze grono obserwatorów zainteresowanych przygodzickim gniazdem pochodzi z Polski. Jednak e ka dy, kto zajrzy na stron z przekazem Bocian na gnieêdzie. 75 lpiec/sierpieƒ 2009

2 atwo mo e zobaczyç, jak ró norodne jest grono internautów, których ciekawi los naszych polskich bocianów. W maju tego roku na stronie z przekazem zosta- y umieszczone dwa uzupe nienia : jedno z nich to mapka Êwiata, na której od po owy maja br. ukazujà si kraje, w których jest oglàdany przekaz, a drugie to dok adne przedstawienie flag poszczególnych paƒstw, przy których widaç nie tylko skàd sà obserwowane boçki z Przygodzic, ale ile wejêç z danego paƒstwa by o od koƒca maja 2009 roku. W chwili pisania tekstu bocianià stron odwiedzili obserwatorzy z ponad 130 paƒstw, w tym tak e krajów odleg ych i egzotycznych, takich jak np.: Barbados, Gambia, Jamajka, Malediwy, Panama, Sri Lanka, a nawet Grenlandia. WÊród paƒstw europejskich (oprócz polskich obserwatorów) najwi ksze zainteresowanie projektem jest w Niemczech, na Litwie, w Wielkiej Brytanii i Francji, a na Êwiecie w USA, Chinach, Hongkongu, Kanadzie i Australii. Ciekawostkà wspomnianej listy flag jest tak e to, e gdy klikamy na poszczególne paƒstwo, ukazuje si jego opis, po o enie geograficzne i sporo innych ciekawych informacji. To jednak tylko uzupe nienia strony, której g ównym punktem jest obserwacja bocianów, a popularnoêç samego przekazu widaç tak e po wysokim miejscu mi dzynarodowego rankingu Top Birding 500, gdzie znajduje si zawsze w pierwszej dziesiàtce wêród ok najlepszych ptasich stron z ca ego Êwiata. I nie ma co si dziwiç, bocian bia y, ten typowo polski ptak, by zawsze bliski cz owiekowi, a jego ycie na gnieêdzie wzbudza powszechne i coraz wi ksze zainteresowanie. Gniazdo, które do niedawna mo na by o obserwowaç jedynie z ziemi, sta o si dost pne do wglàdu dzi ki kamerze, gdy bez wkraczania w prawa natury mo na wspó istnieç w codziennym yciu bocianów i nie przeszkadzajàc im, uczestniczyç w ca ym przebiegu sezonu l gowego. Przygodzicka para bocianów, którym ju w pierwszym sezonie internauci nadali imiona Przygoda i Dziedzic, nie zawodzi oczekiwaƒ obserwatorów, dostarczajàc im wielu emocji i tak jak w poprzednich latach, tak i w tym roku, zrzesza przed monitorem komputera swoich wielbicieli, którzy pilnie Êledzà ich losy. Istotnà rol tych obserwacji spe nia tak e powsta e w 2007 roku forum sympatyków bocia- Wysiadujàcy bocian,15 IV 2009 r. Pi ç jaj przygodzickich bocianów. Klucie czwartego pisklaka, 18.V lpiec/sierpieƒ

3 Âmierç najm odszego bociana, 29. V Piskl ta splàtane jelitem wieprzowym, 1. VI Fot. Pawe T. Dolata Akcja ratownicza 1. VI. 2009, Pawe T. Dolata uwalnia splàtane piskl ta. nów, gdzie oprócz wielu ciekawych informacji (tak e o innych bocianach i innych ptakach) internauci nie tyle... dyskutujà, co przekazujà w odpowiednio stworzonych tematach codzienne obserwacje z wydarzeƒ w gnieêdzie, notujàc je z dok adnym podawaniem godzin i minut (a bywa tak e i sekund!). Forum prowadzone przez trzech administratorów, w sk adzie: Pawe T. Dolata, Marcin Rachel i Eva Stets (nieraz byç mo e zbyt twardà r kà ), zyska o w ciàgu trzech sezonów wielu zwolenników, którzy nie tylko biorà czynny i codzienny udzia w obserwacjach, ale mogà si tak e sporo dowiedzieç. Obserwujàc i uczàc si wspólnie ycia bocianów, a przy tym dzielàc si tymi obserwacjami, analizujàc zdj cia ze strony i krótkie filmiki video, mo na by o np. w 2008 roku stwierdziç z pewnoêcià, e pierwszym bocianem, jaki pojawi si na gnieêdzie, by samiec, a w roku 2009 pierwsza przyby a samica (co w drugim przypadku nie jest tak cz sto notowane, z racji e na gniazdo najcz Êciej jako pierwszy zlatuje samiec). Tegoroczne przyloty boçków sprawi y obserwatorom kilka niespodzianek. 28 marca pojawi si na gnieêdzie na krótko jeden osobnik, który przylecia, poby troch na gnieêdzie i po krótkim czasie odlecia. Taka sama sytuacja powtórzy a si w primaaprilisowy poranek i mo na wnioskowaç, e by y to zapewne ptaki, które faktycznie zawita y do gniazda tylko przelotem. Jednak e 6 kwietnia na gnieêdzie pojawi si ten, który, ku radoêci obserwatorów, zadomowi si tam na sta e. Po dwóch dniach do àczy do niego drugi. Para prawie natychmiast skonsumowa a swój zwiàzek i tak rozpoczà si kolejny sezon intensywnych obserwacji przygodzickich bocianów. Na efekty nie trzeba by o d ugo czekaç: w trzy dni po przylocie drugiego boçka pojawi o si pierwsze jajo (11. IV). Jest to zawsze dosyç intensywny okres wyczekiwania na kolejne zniesienie, a przy tym notowanie godziny, gdy nast pnego jaja jeszcze w gnieêdzie nie widaç i dosyç trudne chwilami do wypatrzenia, tym bardziej gdy samica uparcie nie chce wstawaç i pokazaç, ile jest jaj w danej chwili. Tym razem, dzi ki pomocy i wytrwa ym obserwacjom internautów, te notowania posz y g adko. I tak kolejne jaja zosta y zauwa one z dok adnoêcià co do 77 lpiec/sierpieƒ 2009

4 Dorastajàce bocianki, 21. VI Przygoda i Dziedzic, para boçków z Przygodzic. Zabieranie pisklàt do obràczkowania. Fot. Eva Stets sekundy w dniach: 13 IV (drugie jajo), 15 IV (trzecie), 17 IV (czwarte, które o tej samej godzinie odnotowa o a 11 osób!) i piàte jajo, zauwa one 19 IV (tym razem a przez cztery osoby o tej samej godzinie, minucie i sekundzie!). Ró nice zniesieƒ waha y si od 46 do 50 godzin, przy dwóch nie zaobserwowano samca, który najcz Êciej towarzyszy samicy podczas znoszenia jaj. Przygodzickie bociany nie szcz dzà nam emocji i tak, gdy wszyscy (nie tylko boçki) oczekiwali piàtego jaja, gniazdo zosta o zaatakowane przez obcego bociana. Napad na szcz Êcie (ale na nieszcz Êcie dla atakujàcego) dzielnie odpar a para prawowitych w aêcicieli gniazda. Akcja nie trwa a d ugo, jednak e poszkodowany bocian przez d u szy czas musia przebywaç na rekonwalescencji u weterynarza, po czym odlecia spokojnie w swoje strony, zapewne z nauczkà nie ingerowania w cudzy dobytek. Klucie m odych, po przesz o miesiàcu wyczekiwania od zniesienia pierwszego jaja, to jeden z ciekawszych momentów ca oêciowych obserwacji, to tak e zainteresowanie, jak to wszystko przebiega, jak d ugo trwa, jak d ugi czas piskl stara si wydobyç z jaja i kiedy opuszcza skorupk... Dzi ki obecnej kamerze z 18-krotnym zoomem te obserwacje umo liwi y nie tylko dok adne zobaczenie klucia kolejnych pisklàt, ale ca y jego proces od zaczàtków p kania skorupki. I tym razem nie oby o si bez niespodzianek: 15 maja, a wi c w 34 dniu od z o enia pierwszego jaja, w godzinach rannych zacz o kluç si pierwsze piskl. Nie wysz o ono jeszcze ze skorupki, gdy internauci zauwa yli p kajàce drugie jajo i wydobywajàcego si na Êwiat drugiego pisklaka. W nast pnych dniach wyklu y si pozosta e, kolejno: 16 V, 18 V i 20 V. Warto odnotowaç, e przygodzicka para w ka dym sezonie (od momentu za o- enia kamery) znosi a po 5 jaj, z których w 2006 roku wyklu o si 5 pisklàt (prze y- y 3), w 2007 roku wyklu y si 3 (prze- y y 2), a w 2008 roku wyklu o si 5 i prze- y y cztery. Ten rok nie oszcz dzi m odych. Ch ód i deszcze, i zapewne os abienie najmniejszego piskl cia nie pozwoli y mu prze yç (pad o 29 V), a dwa dni póêniej bociania para straci a kolejne piskl. Niestety, obserwacje na ywo nie niosà tylko sielanki patrzymy na przyrod, jakiej bez kamer lpiec/sierpieƒ

5 nie moglibyêmy poznaç, na przyrod i ycie, jakie dzieje si w tysiàcach innych gniazd, do których jednak w wi kszoêci nie mamy tego dost pu. Jak cenne i pomocne sà w aênie te mo liwoêci, przekonali si internauci 1 VI, gdy zauwa ono w gnieêdzie, e obok cia a martwego pisklaka dwa nast pne sà mi dzy sobà czymê po àczone. M ode trzyma y w dziobach coê, czego nie mo na by o wst pnie okreêliç, jednak e wyraênie by o widaç, e nie mogà sobie same z pu- apkà poradziç. Po upewnieniu si, e sytuacja jest niebezpieczna, koordynator projektu, Pawe T. Dolata, zadecydowa o podj ciu akcji wyplàtania pisklàt z czegoê, co okaza o si póêniej cz Êcià wieprzowego jelita cienkiego. Ca a akcja, wraz z usuni ciem martwego pisklaka, który pad 31 V, oczyszczeniem gniazda, pomiarami, wa eniem trójki m odych (na zaobràczkowanie ich by o jeszcze za wczeênie) i nakarmieniem ich (nie przyjmowa y pokarmu przez ok. 3 godz.) trwa- a 16 minut, a jeden z doros ych, który obserwowa wydarzenia z pobliskiego komina, powróci na gniazdo, zanim jeszcze potrzebny do tej akcji podnoênik koszowy wylàdowa na ziemi. Opisane wy ej trzy wa ne fakty (sk adanie jaj, klucie pisklàt i akcja ratunkowa) nie by yby mo liwe do odnotowania bez dok adnych obserwacji i czujnoêci internautów, którzy pilnie Êledzà wydarzenia i zaanga owani w ycie s ynnych boçków z Przygodzic, potrafià odnotowaç dok adnie (i alarmowaç w razie potrzeby) to, co si dzieje w gnieêdzie ich ulubieƒców. Rola projektu Blisko bocianów nie polega tylko na suchej obserwacji gniazda. Jest to projekt edukacyjno-badawczy, dzi ki któremu zarówno zawodowy ornitolog ma mo liwoêç ciekawej obserwacji i notowania swoich spostrze eƒ, jak i ka dy sympatyk bocianów, który mo e podczas takich obserwacji dowiedzieç si czegoê wi cej, zobaczyç coê ciekawego, a przy wnikliwych obserwacjach poznaç po prostu ycie bocianów. W fazie dorastania, dos ownie ka dego dnia, mo na obserwowaç u pisklàt zmiany w zachowaniu, upierzeniu, coraz Êmielsze stanie na prostych nogach, pewniejszà równowag, çwiczenie skrzyde..., a mówiàc zwyk ym j zykiem jest to po prostu fajne i bardzo ciekawe. Zosia, Barycz i Czwartak w oczekiwaniu na obràczkowanie. Fot. Justyna Jendras Obràczkowanie m odych boçków. Fot. Justyna Jendras 23 czerwca zakoƒczy si tradycyjny konkurs na wybór imion. Nadawanie imion jest symboliczne, z racji e w rzeczywistoêci nie znamy p ci m odych boçków. Najwi cej g osów zdoby y Zosia i Barycz (od imienin Zofii w dniu klucia, 15 V i rzeki Barycz, w pobli u której erujà nasze bociany) i Czwartak (nazywany ju wczeêniej przez internautów Czwartek ) dla boçka, który wyklu si jako czwarty. W dniu 27 VI 2009 r. piskl ta zosta y zaobràczkowane sprowadzonymi w 2008 roku do Polski obràczkami ELSA, które (zak adane na goleƒ) sà du o atwiejsze do odczytu. M ode bociany obràczkowa Pawe T. Dolata, korzystajàc w tym celu z podnoênika koszowego, bez którego akcja na przygodzickim gnieêdzie by aby niemo liwa (gniazdo znajduje si na wysokim kominie). Tym razem nie by a to prosta akcja podjazd do gniazda by bardzo utrudniony, ze wzgl du na podmok à przez deszcze àk. Na szcz Êcie wszystko powiod o si pomyêlnie i boçki otrzyma y swoje obràczki. A teraz... to ju czas na pierwsze loty i niebawem odlot do Afryki pisklàt, które ju wcale nie przypominajà malutkich i niepozornych boçków. Iwtym jest w aênie urok, e mo na to wszystko widzieç, poznaç i zapami taç... Chcia abym tà drogà podzi kowaç wszystkim internautom, którzy biorà udzia w obserwacjach i dzielà si nami, notujàc wa niejsze wydarzenia z gniazda bez ich pomocy i obserwacji nie by oby mo liwe zebranie dosyç pokaênej wiedzy, jakiej uczy si ka dy, obserwujàc bociany. Tym samym dzi kuj Paw owi Dolacie nie tylko za ten projekt i mo liwoêç uczestniczenia w nim, ale tak e za cenne rady i wskazówki, które pomog y mi równie przy pisaniu tego tekstu. 79 lpiec/sierpieƒ 2009