SPIS TREŒCI CZÊŒCI I. Medycyna rodzinna. Czêœæ I

Transkrypt

1 Medycyna rodzinna. Czêœæ I SPIS TREŒCI CZÊŒCI I 1. Podstawy medycyny rodzinnej Zarys historii medycyny rodzinnej w Polsce Maciej Godycki-Æwirko, Pawe³ Nowak, Adam Windak, Katarzyna Kosiek Geneza i ewolucja lecznictwa otwartego do 1918 roku Lecznictwo otwarte w okresie dwudziestolecia miêdzywojennego Otwarta opieka zdrowotna w latach Rozwój koncepcji instytucji lekarza rodzinnego w Polsce Pryncypia medycyny rodzinnej Adam Windak, Maciej Godycki-Æwirko Koncepcja wszechstronnej medycyny Kompetencje lekarza rodzinnego Szeœæ pryncypiów dyscypliny Lekarz rodzinny w systemie opieki zdrowotnej Uwarunkowania stanu zdrowia Jacek R. uczak Stan zdrowia spo³eczeñstwa polskiego Czynniki warunkuj¹ce stan zdrowia Rola lekarza rodzinnego w kszta³towaniu stanu zdrowia spo³eczeñstwa Wspó³praca z w³adzami regionu oraz innymi œrodowiskami zawodowymi Jaros³aw Pinkas Zasady organizacji opieki spo³ecznej w Polsce Rola lekarza rodzinnego w zakresie komunikowania pacjenta z placówkami pomocy spo³ecznej Wspó³praca lekarza rodzinnego z samorz¹dem terytorialnym Przygotowanie lekarza rodzinnego Charakterystyka specjalizacji Witold Lukas Struktura programu specjalizacji Rola opiekuna specjalizacji Kszta³cenie w praktyce lekarza rodzinnego Witold Lukas, Zbigniew Król Cele kszta³cenia Zalecane zasady doboru lekarza rodzinnego-nauczyciela do szkoleñ w praktyce Sposób doboru lekarza rodzinnego-nauczyciela oraz rezydenta ucznia. Ustalanie zasad wspó³pracy Lista podstawowych cech i zasad funkcjonowania praktyki lekarza rodzinnego Lista zagadnieñ zwi¹zanych z organizacj¹ i zarz¹dzaniem praktyk¹ lekarza rodzinnego Lista praktycznych umiejêtnoœci dotycz¹cych opieki nad pacjentem Zasady praktycznego kszta³cenia rezydenta

2 Spis treœci 4. Charakterystyka praktyki lekarza rodzinnego Organizacja praktyki lekarza rodzinnego i zarz¹dzanie ni¹ Maciej Godycki-Æwirko, Katarzyna Kosiek Praktyka Osoby Rzeczy Pieni¹dze Informacja Czas Opieka Akredytacja jakoœci praktyk lekarzy rodzinnych Jan Wolañczyk Co to jest akredytacja jakoœci? Akredytacja jakoœci na œwiecie Dlaczego taka akredytacja, a nie ISO Krótka historia programu akredytacji w Polsce Standardy akredytacyjne Wizytatorzy Procedury akredytacyjne Certyfikat akredytacji jakoœci Badania naukowe w praktyce lekarza rodzinnego Witold Lukas, Pawe³ Nowak Charakterystyka opieki lekarza rodzinnego w kontekœcie rodziny pacjenta Rola rodziny w zdrowiu i chorobie Bogus³awa Franek Systemowe rozumienie rodziny Cykl ycia rodziny Wp³yw rodziny na proces chorowania Wp³yw choroby przewlek³ej na sytuacjê rodziny Edukacja zdrowotna, promocja zdrowia i badania przesiewowe Edukacja zdrowotna Artur Mierzecki, Maciej Godycki-Æwirko Badania przesiewowe S³awomir Chlabicz Orzecznictwo Konstanty Radziwi³³ Orzekanie w sprawach dotycz¹cych ubezpieczenia spo³ecznego Orzekanie w sprawach dotycz¹cych zatrudnienia i nauki Orzekanie w sprawach dotycz¹cych kierowania pojazdami Orzekanie na potrzeby s¹dów Orzekanie w pozosta³ych sprawach Osoba niepe³nosprawna Ma³gorzata Prêdka Niepe³nosprawnoœæ definicja i orzecznictwo Rola lekarza i rodziny w postêpowaniu z osob¹ niepe³nosprawn¹ Przywileje osób niepe³nosprawnych i instytucje powo³ane do pomocy osobom niepe³nosprawnym Najwa niejsze instytucje realizuj¹ce pomoc dla osób niepe³nosprawnych Jakoœæ opieki medycznej Jakoœæ opieki Tomasz Tomasik, Adam Windak Podstawowe pojêcia i definicje Cykl poprawy jakoœci Metody zapewnienia jakoœci Ustawiczny rozwój zawodowy lekarzy rodzinnych Elementy EBM Roman Topór-M¹dry Co to jest EBM? Praktykowanie EBM Metodyka EBM Farmakoekonomika Tomasz Bochenek Farmakoekonomika nowa dyscyplina naukowa Rodzaje kosztów Rodzaje analiz farmakoekonomicznych Analizy farmakoekonomiczne krok po kroku Zastosowania praktyczne analiz farmakoekonomicznych

3 Medycyna rodzinna. Czêœæ I 7. Zagadnienia etyczne w praktyce lekarza rodzinnego Witold Lukas, Maciej Godycki-Æwirko, El bieta Marcinkowska Wartoœci, zasady i postawy etyczne Tajemnica lekarska Prawa oraz obowi¹zki pacjenta Podstawy informatyki wykorzystanie w praktyce lekarza rodzinnego Marek Dariusz Kasielski Informatyzacja praktyki dobór sprzêtu i oprogramowania, nowe technologie Ochrona danych Podstawowe aplikacje u ytkowe Edytor tekstu Arkusz kalkulacyjny Program do tworzenia prezentacji Baza danych Internet uniwersalne narzêdzie wymiany informacji Zagadnienia prawne a informatyka Nowe kierunki w informatyce telemedycyna Problemy pielêgniarstwa rodzinnego Maria Kowalska, Wies³awa Bogusz Pielêgniarka rodzinna w systemie podstawowej opieki zdrowotnej Zadania pielêgniarki rodzinnej w opiece nad pacjentem Jakoœæ opieki pielêgniarskiej w procesie pielêgnowania Piœmiennictwo do czêœci I

4 Medycyna rodzinna. Czêœæ II SPIS TREŒCI CZÊŒCI II 1. Interwencje w stanach nag³ych Wojciech Gaszyñski Reanimacja i resuscytacja Definicje Resuscytacja kr¹ eniowo-oddechowa Podstawowe zabiegi podtrzymywania ycia (ABC) Utrzymanie dro noœci górnych dróg oddechowych Rozpoczêcie sztucznego oddychania Podjêcie masa u serca Resuscytacja kr¹ eniowo-oddechowa prowadzona przez jednego i dwóch ratowników Wytyczne Polskiej i Europejskiej Rady Resuscytacji Ostra dusznoœæ krtaniowa Choroby uk³adu kr¹ enia Epidemiologia chorób uk³adu kr¹ enia Zbigniew Bednarkiewicz Nadciœnienie têtnicze Choroba niedokrwienna serca Perspektywy rozwoju kardiologii w Polsce Objawy chorób serca Waldemar Rogowski Ból w klatce piersiowej Dusznoœæ Obrzêki Sinica Ko³atania serca Krótkotrwa³e utraty przytomnoœci Wady serca Pojêcie wady serca. Podzia³ wad serca i ich objawy Waldemar Rogowski, Maria Krzemiñska-Paku³a Wady wrodzone serca Jaros³aw D. Kasprzak Wady nabyte serca Waldemar Rogowski, Maria Krzemiñska-Paku³a Choroba niedokrwienna serca i zawa³ serca Zbigniew Bednarkiewicz Choroba niedokrwienna serca Ostre zespo³y wieñcowe bez uniesienia odcinka ST Ostre zespo³y wieñcowe z uniesieniem odcinka ST. Zawa³ serca Leczenie choroby wieñcowej. Postêpowanie w okresie przedszpitalnym w ostrych zespo³ach wieñcowych Identyfikacja pacjentów z czynnikami ryzyka oraz pierwotna i wtórna prewencja choroby wieñcowej i zawa³u serca w praktyce lekarza rodzinnego Wstrz¹s kardiogenny Zbigniew Bednarkiewicz Epidemiologia i przyczyny wstrz¹su kardiogennego Rozpoznawanie wstrz¹su kardiogennego Postêpowanie z chorym we wstrz¹sie kardiogennym

5 Spis treœci 2.6. Niewydolnoœæ serca Ma³gorzata Kurpesa Epidemiologia niewydolnoœci serca Patofizjologia niewydolnoœci serca Przyczyny niewydolnoœci serca Podzia³ niewydolnoœci serca Symptomatologia poszczególnych postaci niewydolnoœci serca Rozpoznanie niewydolnoœci serca Postêpowanie w niewydolnoœci serca Choroby miêœnia sercowego kardiomiopatie Wojciech Religa Kardiomiopatie pierwotne Kardiomiopatie wtórne Zaburzenia rytmu i przewodzenia Przyczyny i podzia³ zaburzeñ rytmu Ma³gorzata Kurpesa Zespo³y preekscytacji Ma³gorzata Kurpesa Leczenie zaburzeñ rytmu i przewodzenia Ma³gorzata Kurpesa Zaburzenia przewodzenia Zbigniew Bednarkiewicz Pacjent z rozrusznikiem serca w praktyce lekarza rodzinnego Zbigniew Bednarkiewicz Wybrane problemy kardiologiczne u osób w starszym wieku, kobiet w ci¹ y oraz po zabiegach kardiochirurgicznych Wojciech Religa Chorzy w wieku podesz³ym Kobiety w ci¹ y Chorzy po operacjach kardiochirurgicznych Nadciœnienie têtnicze Jan Henryk Goch Nadciœnienie têtnicze pierwotne Nadciœnienie têtnicze wtórne Nadciœnienie naczyniowonerkowe Nadciœnienie têtnicze w przebiegu chorób nerek i uk³adu moczowego Nadciœnienie têtnicze w przebiegu chorób gruczo³ów wydzielania wewnêtrznego Inne przyczyny nadciœnienia Leczenie nadciœnienia têtniczego Leczenie niefarmakologiczne Farmakoterapia Nadciœnienie têtnicze oporne na leczenie Leczenie prze³omu nadciœnieniowego Leczenie nadciœnienia têtniczego u kobiet w ci¹ y Leczenie nadciœnienia têtniczego u chorych na cukrzycê Leczenie nadciœnienia têtniczego u chorych w podesz³ym wieku Nadciœnienie têtnicze a choroby uk³adu kr¹ enia Choroby uk³adu oddechowego oraz problemy alergologiczne Zaka enia uk³adu oddechowego Iwona Grzelewska-Rzymowska Zapalenia p³uc Zapalenie oskrzeli Zaka enia wywo³ane przez bakterie atypowe Przewlek³a obturacyjna choroba p³uc Pawe³ Górski, Tadeusz Pietras Rozpoznawanie Zasady wspó³pracy lekarza rodzinnego ze specjalist¹ pneumonologiem Postêpowanie w stabilnej postaci choroby Zaostrzenie choroby Astma oskrzelowa Pawe³ Górski Etiopatogeneza Diagnostyka Klasyfikacja stopnia ciê koœci astmy na podstawie objawów klinicznych przed rozpoczêciem leczenia Farmakoterapia Monitorowanie terapii Leki wspomagaj¹ce Leczenie sanatoryjne Astma a ci¹ a Postêpowanie w zaostrzeniach Warianty astmy Wspó³praca lekarza rodzinnego z alergologiem i pneumonologiem Stan astmatyczny Pawe³ Górski, Adam Antczak Wstrz¹s anafilaktyczny Pawe³ Górski, Adam Antczak

6 Medycyna rodzinna. Czêœæ II 4.6. Odma op³ucnowa Pawe³ Górski, Adam Antczak Rak p³uca Iwona Grzelewska-Rzymowska Przebieg kliniczny raka p³uca Diagnostyka raka p³uca Leczenie raka p³uca Choroby œródmi¹ szowe p³uc Wojciech J. Piotrowski Patogeneza chorób œródmi¹ szowych Objawy chorób œródmi¹ szowych Badania pracowniane Wybrane choroby œródmi¹ szowe Zadania lekarza rodzinnego Alergiczny nie yt nosa Piotr Kuna Epidemiologia Patogeneza Obraz kliniczny Diagnostyka Leczenie Atopowe i kontaktowe zapalenie skóry Piotr Kuna Epidemiologia Patogeneza Obraz kliniczny Badania dodatkowe z uwzglêdnieniem diagnostyki immunologicznej Ró nicowanie atopowego zapalenia skóry z innymi chorobami skóry Leczenie atopowego i kontaktowego zapalenia skóry Pokrzywki i obrzêk naczynioruchowy Piotr Kuna Epidemiologia Patomechanizm Obraz kliniczny i diagnostyka Zasady leczenia Choroby uk³adu pokarmowego Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego Maciej Gonciarz, Zbigniew Gonciarz Zaka enie Helicobacter pylori Choroba refluksowa Rak prze³yku Zapalenie (gastropatia) o³¹dka Choroba wrzodowa o³¹dka i dwunastnicy Rak o³¹dka Choroby jelita cienkiego Micha³ Petelenz, Maciej Gonciarz, Zbigniew Gonciarz Biegunka Choroba trzewna (celiakia) Niedro noœæ jelita cienkiego Nowotwory jelita cienkiego Choroby jelita grubego Maciej Gonciarz, W³odzimierz Mazur, Zbigniew Gonciarz Zespó³ jelita nadwra liwego Nieswoiste zapalenie jelita grubego Rak jelita grubego Choroby w¹troby W³odzimierz Mazur, Zbigniew Gonciarz, Micha³ Petelenz Zapalenia w¹troby Wirusowe zapalenia w¹troby St³uszczenie w¹troby Alkoholowa choroba w¹troby Wrodzone choroby w¹troby u doros³ych Polekowe zapalenia w¹troby Zapalenia w¹troby o pod³o u autoimmunologicznym Choroby naczyniowe w¹troby Nowotwory w¹troby Choroby dróg ó³ciowych Przemys³aw Besser, Zbigniew Gonciarz Kamica ó³ciowa Zapalenia pêcherzyka ó³ciowego i dróg ó³ciowych Nowotwory pêcherzyka ó³ciowego i dróg ó³ciowych Choroby trzustki Przemys³aw Besser, Zbigniew Gonciarz Ostre zapalenie trzustki Przewlek³e zapalenie trzustki Rak trzustki

7 Spis treœci 6. Choroby uk³adu endokrynnego i metaboliczne Choroby tarczycy Jolanta Kunert-Radek Badania diagnostyczne w chorobach tarczycy Nadczynnoœæ tarczycy Niedoczynnoœæ tarczycy Wole obojêtne rozlane i guzkowe Rak tarczycy Zapalenia tarczycy Incydentaloma tarczycy Choroby przysadki Jolanta Kunert-Radek Oœ podwzgórze przysadka g³ówna rola w uk³adzie endokrynnym Nadczynnoœæ przysadki Niedoczynnoœæ przysadki Incydentaloma przysadki Choroby kory nadnerczy Henryk Stêpieñ Regulacja czynnoœci hormonalnej kory nadnerczy Niedoczynnoœæ kory nadnerczy Nadczynnoœæ kory nadnerczy Wskazania i przeciwwskazania do kortykoterapii Rakowiak Oty³oœæ i jad³owstrêt psychiczny Jan Komorowski Oty³oœæ Jad³owstrêt psychiczny Pierwotna nadczynnoœæ gruczo³ów przytarczycznych Jan Komorowski Cukrzyca Anna Miko³ajczyk-Swatko Epidemiologia cukrzycy Etiologia cukrzycy Rozpoznawanie cukrzycy Obraz kliniczny cukrzycy Leczenie cukrzycy Ostre powik³ania cukrzycy Przewlek³e powik³ania cukrzycy Szczególne problemy u chorych na cukrzycê Metaboliczne czynniki ryzyka mia d ycy Artur Mierzecki, Maciej Godycki-Æwirko Zaburzenia lipidowe Cukrzyca Oty³oœæ i zespó³ metaboliczny Problemy neurologiczne w praktyce lekarza rodzinnego Antoni Prusiñski Diagnostyka najczêstszych zaburzeñ i zespo³ów neurologicznych Bóle g³owy i twarzy Bóle barku Bóle okolicy krzy owej Zaburzenia czynnoœci ruchowych Zaburzenia przytomnoœci Zaburzenia mowy Zaburzenia snu Zawroty g³owy Podstawowe jednostki chorobowe w neurologii Choroby naczyniowe mózgu Urazy mózgu Guzy mózgu Zatrucia uk³adu nerwowego Wybrane choroby zwyrodnieniowe i metaboliczne Stwardnienie rozsiane Padaczka Migrena i inne samoistne bóle g³owy Uszkodzenia pojedynczych nerwów (mononeuropatie) Bólowe zespo³y korzeniowe Polineuropatie Choroby miêœni i nerwowo-miêœniowe Zaburzenia neurologiczne w chorobach ogólnoustrojowych i narz¹dów wewnêtrznych

8 Medycyna rodzinna. Czêœæ II 8. Choroby uk³adu krwiotwórczego Tadeusz Robak, Krzysztof Chojnowski, Piotr Smolewski, Halina Urbañska-Ryœ, Agata Wrzesieñ-Kuœ Najczêœciej wystêpuj¹ce niedokrwistoœci Objawy kliniczne niedokrwistoœci Klasyfikacja niedokrwistoœci Badania laboratoryjne Charakterystyka niedokrwistoœci Skazy krwotoczne Naczyniowe skazy krwotoczne Skazy krwotoczne ma³op³ytkowe Skazy krwotoczne osoczowe Ostre bia³aczki Chemioterapia Odrêbnoœci leczenia ostrej bia³aczki promielocytowej Przewlek³e zespo³y mieloproliferacyjne Przewlek³a bia³aczka szpikowa Czerwienica prawdziwa Nadp³ytkowoœæ samoistna Pierwotna mielofibroza Ch³oniaki z³oœliwe Ziarnica z³oœliwa Przewlek³a bia³aczka limfatyczna Szpiczak mnogi Podstawy nefrologii Feliks Kacprzyk Epidemiologia chorób uk³adu moczowego K³êbuszkowe zapalenie nerek Œródmi¹ szowe zapalenie nerek Wielotorbielowatoœæ nerek Choroby uk³adowe Toczeñ rumieniowaty uk³adowy Uk³adowe zapalenia naczyñ Zespó³ Goodpasture a Sarkoidoza Twardzina uk³adowa (sklerodermia) Skrobiawica (amyloidoza) Nefropatia zaporowa Zatrucia Choroby nerek a nadciœnienie i cukrzyca Choroby zakaÿne Jan Kuydowicz Zakres obowi¹zków i zadañ lekarza rodzinnego wynikaj¹cy z Ustawy o chorobach zakaÿnych i zaka eniach Anginy i mononukleoza zakaÿna Angina B³onica gard³a Angina wirusowa Mononukleoza zakaÿna ZakaŸne zatrucia pokarmowe Choroby w¹troby o etiologii wirusowej Grypa i zespo³y grypopodobne Grypa Zespo³y grypopodobne Robaczyce przewodu pokarmowego spotykane w Polsce Robaczyce tkankowe spotykane w Polsce Choroby zakaÿne u kobiet w ci¹ y Profilaktyka poekspozycyjna wœcieklizny i tê ca Postêpowanie lekarskie z osob¹ zaka on¹ HIV i(lub) chor¹ na AIDS Zasady profilaktyki chorób tropikalnych ZakaŸne choroby skóry i tkanki podskórnej Gor¹czka o niejasnej przyczynie Choroba zakaÿna jako choroba zawodowa Zasady leczenia przyczynowego

9 Spis treœci 11. Problemy pediatryczne w praktyce lekarza rodzinnego Opieka nad noworodkiem Urszula Godula-Stuglik Odrêbnoœci badania przedmiotowego noworodka Pielêgnacja noworodka ywienie noworodka Najczêstsze problemy zdrowotne noworodka Wizyta patrona owa Wybrane aspekty relacji lekarz rodzice dziecko Witold Lukas, Aleksandra Oleksiak Ocena rozwoju psychoruchowego niemowlêcia i ma³ego dziecka Witold Lukas Podstawowe prawa rozwoju dziecka Metody oceny rozwoju psychoruchowego dostêpne w praktyce lekarza rodzinnego Czynniki wp³ywaj¹ce negatywnie na prawid³ow¹ ocenê rozwoju psychoruchowego Funkcjonalna diagnostyka rozwojowa jako ocena kompleksowa rozwoju dziecka Badanie niemowlêcia wed³ug Vojty Ocena rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka w wieku od 3 do 18 lat Maria Rybakowa WskaŸniki prawid³owego wzrastania i dojrzewania Rozwój psychiczny w okresie wczesnego dzieciñstwa, szkolnym i pokwitania metody oceny ywienie dziecka zdrowego Janusz Ksi¹ yk Karmienie piersi¹ ywienie dziecka w pierwszym roku ycia ywienie dziecka w wieku od 2 do 3 lat ywienie dzieci w wieku przedszkolnym Prewencja w wieku rozwojowym Zapobieganie krzywicy Witold Lukas Zapobieganie próchnicy Witold Lukas Profilaktyczne badania lekarskie populacji w wieku rozwojowym Halina Baczyñska-Szymocha Szczepienia ochronne dzieci Ewa Bernatowska Ogólne zasady wykonywania szczepieñ ochronnych Szczepienia ochronne w ró nych stanach i jednostkach chorobowych Czêstoœæ wystêpowania chorób wieku dzieciêcego Urszula Godula-Stuglik Ostre epizody w codziennej praktyce ambulatoryjnej Wybrane choroby uwarunkowane genetycznie i metaboliczne Choroby przewlek³e Gor¹czka podstawowy problem zdrowotny w praktyce lekarza rodzinnego Jacek Grygalewicz Zagadnienia ogólne dotycz¹ce gor¹czki Miejsca i sposoby dokonywania pomiaru ciep³oty cia³a u dzieci Postêpowanie przeciwgor¹czkowe Symptomatologia i leczenie chorób uk³adu oddechowego Andrzej Radzikowski, Aleksandra Banaszkiewicz Patofizjologia i leczenie objawowe zaka eñ dróg oddechowych Podstawy racjonalnej antybiotykoterapii w zaka eniach dróg oddechowych Symptomatologia najczêœciej wystêpuj¹cych chorób uk³adu pokarmowego Jerzy Socha Wymioty Bóle brzucha Biegunka Zaparcia ó³taczka Ostra i przewlek³a niewydolnoœæ w¹troby Niedo ywienie Diagnostyka i leczenie chorób uk³adu kr¹ enia w wieku rozwojowym Maria Popczyñska-Markowa, Les³aw Szyd³owski Fizjologiczne odrêbnoœci uk³adu kr¹ enia w wieku rozwojowym Symptomatologia wad i chorób serca Badania pomocnicze w podstawowej diagnostyce uk³adu kr¹ enia Badania laboratoryjne w ocenie uk³adu kr¹ enia Postêpowanie doraÿne w stanach nagl¹cych pochodzenia kardiogennego Omdlenia pochodzenia kr¹ eniowego Udzia³ i rola lekarza rodzinnego w kompleksowym leczeniu wad i chorób serca u dzieci Wskazania do konsultacji kardiologicznych Dziecko z problemami kardiologicznymi we w³asnym œrodowisku

10 Medycyna rodzinna. Czêœæ II Wybrane problemy z hematologii Danuta Soñta-Jakimczyk Niedokrwistoœci niedoborowe Skazy krwotoczne Bia³aczki i ch³oniaki z³oœliwe Powiêkszone wêz³y ch³onne Wybrane problemy endokrynologiczne Maria Rybakowa OpóŸnione wzrastanie Choroby tarczycy u dzieci i m³odocianych Zaburzenia od ywiania Wrodzony przerost nadnerczy Reumatologia wieku rozwojowego Anna M. Romicka M³odzieñcze idiopatyczne zapalenie stawów Zapalne uk³adowe choroby tkanki ³¹cznej Uk³adowe zapalenia naczyñ Pediatria metaboliczna dla potrzeb lekarza rodzinnego Ewa Pronicka Rola i zasady konsultacji metabolicznej w pracy lekarza rodzinnego Formy konsultacji metabolicznej Skierowanie do specjalisty pediatrii metabolicznej Wskazania do konsultacji metabolicznej Szczegó³owa symptomatologia wad metabolizmu Populacyjne badania przesiewowe (skriningi) Wczesnoobjawowy skrining selektywny Poradnictwo genetyczne Problemy nastolatków i m³odocianych w praktyce lekarza rodzinnego Maria Rybakowa Uk³ad hormonalny w okresie pokwitania i dojrzewania Konstytucyjne opóÿnienie wzrostu i rozwoju Zaburzenia miesi¹czkowania u dziewcz¹t Hirsutyzm Ginekomastia Psychospo³eczne zaburzenia wieku m³odzieñczego i ich profilaktyka Wybrane zagadnienia z nefrologii w praktyce lekarza rodzinnego Danuta Zwoliñska Podstawowe badania w diagnostyce chorób uk³adu moczowego Zaka enie uk³adu moczowego u dzieci Kamica uk³adu moczowego Zaburzenia oddawania moczu Pierwotne k³êbuszkowe zapalenie nerek Zespó³ nerczycowy Ostra niewydolnoœæ nerek Przewlek³a niewydolnoœæ nerek Wady postawy i skrzywienia krêgos³upa Ireneusz M. Kowalski Epidemiologia wad postawy i skrzywieñ krêgos³upa Objawy kliniczne wad postawy i skrzywieñ krêgos³upa Diagnostyka i ró nicowanie wad postawy i skrzywieñ krêgos³upa Leczenie wad postawy i skrzywieñ krêgos³upa Wybrane problemy chirurgii dzieciêcej Józef Dzielicki, Wojciech Korlacki Rany Zaka enia tkanek miêkkich Z³amania koœci St³uczenia, skrêcenia i zwichniêcia Oparzenia Obra enia i schorzenia chirurgiczne w obrêbie g³owy i szyi Wady i urazy klatki piersiowej Urazy i schorzenia chirurgiczne jamy brzusznej Pojêcia ostrego brzucha i ostrej moszny Wady zewnêtrznych narz¹dów p³ciowych Znieczulenie u dzieci Wspó³praca z oddzia³em,,chirurgii jednego dnia Problemy HIV i AIDS u dzieci i m³odzie y Magdalena Marczyñska, Ma³gorzata Szczepañska-Putz Drogi zaka enia HIV Przebieg zaka enia wertykalnego HIV u dzieci Diagnostyka dzieci matek HIV-dodatnich Klasyfikacja zaka enia HIV u dzieci Zasady leczenia zaka enia HIV Program szczepieñ ochronnych

11 Spis treœci 12. Zespó³ obturacyjnego bezdechu sennego Dariusz Nowak, Piotr Bia³asiewicz, Maciej Król Czynniki ryzyka OSAS Rozpoznawanie OSAS Leczenie OSAS Nastêpstwa nieleczonego OSAS Zagadnienia psychiatryczne w praktyce lekarza rodzinnego Ogólne zasady rozpoznawania zaburzeñ psychicznych Magdalena Kotlicka-Antczak Zaburzenia funkcji poznawczych Badanie psychiatryczne Zaburzenia nerwicowe Jolanta Rabe-Jab³oñska Zaburzenia afektywne Jolanta Rabe-Jab³oñska Zaburzenia schizofreniczne i urojeniowe Jolanta Rabe-Jab³oñska Zaburzenia osobowoœci Pawe³ Melcer Uzale nienie od alkoholu i substancji psychoaktywnych Jolanta Rabe-Jab³oñska Uzale nienie od alkoholu Uzale nienie od substancji psychoaktywnych Zaburzenia psychiczne spowodowane stanem somatycznym Jolanta Rabe-Jab³oñska Zaburzenia od ywiania Pawe³ Melcer Zaburzenia psychiczne przebiegaj¹ce z otêpieniem Iwona K³oszewska Zasady postêpowania z pacjentem psychiatrycznym w wieku podesz³ym Iwona K³oszewska Upoœledzenie umys³owe Magdalena Kotlicka-Antczak Zaburzenia zwi¹zane ze stresem Jolanta Rabe-Jab³oñska Bezsennoœæ Agnieszka Gmitrowicz Praktyczne zasady psychofarmakoterapii i psychoterapii Tomasz Sobów Zasady prowadzenia psychofarmakoterapii Miejsce psychoterapii w leczeniu zaburzeñ psychicznych Zasady postêpowania w psychiatrycznych stanach nag³ych Tomasz Sobów Pobudzenie i agresja Postêpowanie farmakologiczne w ostrych psychozach Zagra aj¹ce powik³ania psychofarmakoterapii Aspekty prawne w psychiatrii Janusz Pionkowski Osoba zagro ona uzale nieniem Maciej Godycki-Æwirko, Artur Mierzecki Pacjent pal¹cy tytoñ Pacjent nadu ywaj¹cy alkoholu Podstawowe problemy dermatologii w praktyce lekarza rodzinnego Zaka enia bakteryjne Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Zapalenie mieszków w³osowych Czyrak Ró a Liszajec zakaÿny Niesztowica GruŸlica Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska GruŸlica toczniowa Grzybice skóry Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Grzybica skóry g³adkiej Grzybica stóp Grzybica paznokci upie pstry Zaka enia paso ytnicze Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Œwierzb Wszawica g³owowa Choroby wirusowe Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Pó³pasiec Opryszczka zwyk³a Brodawki zwyk³e Rumienie Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Rumieñ wielopostaciowy wysiêkowy Toksyczna nekroliza naskórka Rumieñ guzowaty Atopowe zapalenie skóry uszczyca zwyk³a Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Choroby pêcherzowe Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Pêcherzyca

12 Medycyna rodzinna. Czêœæ II Pemfigoid Opryszczkowate zapalenie skóry Choroby tkanki ³¹cznej Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Zmiany skórne w przebiegu tocznia rumieniowatego Zmiany skórne w przebiegu zapalenia skórno-miêœniowego Twardzina uk³adowa Twardzina ograniczona Owrzodzenie goleni Tr¹dzik Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Nowotwory skóry Anna WoŸniacka, Anna Sysa-Jêdrzejowska Rak podstawnokomórkowy Rak kolczystokomórkowy Czerniak z³oœliwy Choroby przenoszone drog¹ p³ciow¹ Jolanta Dorota Torzecka Ki³a Rze ¹czka Nierze ¹czkowe zapalenie cewki moczowej Wybrane zagadnienia z zakresu dermatologii estetycznej i dermatochirurgii Gra yna Broniarczyk-Dy³a Wstêp Zarys dziejów historycznych dermatologii estetycznej i dermatochirurgii Wybrane zagadnienia z dermatologii estetycznej Sucha skóra Procesy starzenia siê skóry Zaburzenia barwnikowe Zmiany skórne zwi¹zane z ekspozycj¹ promieni UV Cellulit Wybrane zagadnienia z dermatochirurgii Peelingi i ich zastosowanie w leczeniu zmian chorobowych i wad kosmetycznych Zastosowanie laseroterapii w dermatologii Zastosowanie krioterapii i kriochirurgii w dermatologii Wykorzystanie toksyny botulinowej w lecznictwie dermatologicznym Niektóre postacie grzybic Piotr Kurnatowski, Anna J. Kurnatowska Grzybice uk³adu oddechowego Grzybice nosa Grzybice zatok przynosowych Grzybice krtani Grzybice dolnych dróg oddechowych Grzybice uk³adu pokarmowego Grzybice jamy ustnej Grzybice gard³a Grzybice prze³yku, o³¹dka i jelit Grzybice wieloogniskowe i uogólnione Podstawowe choroby jamy ustnej Anna J. Kurnatowska, Piotr Kurnatowski Choroby jamy ustnej przebiegaj¹ce z zanikiem b³ony œluzowej Zapalenie k¹tów ust Zapalenie jamy ustnej protetyczne Zapalenie jamy ustnej w przebiegu cukrzycy Choroby jamy ustnej przebiegaj¹ce z wytwarzaniem aft Zapalenie jamy ustnej ze zmianami martwiczo-wrzodziej¹cymi Zapalenie jamy ustnej bia³aczkowe Zapalenie jamy ustnej gruÿlicze Zapalenie jamy ustnej ki³owe Zmiany w jamie ustnej w przebiegu AIDS Stomatodynia Ropieñ oko³ozêbowy Stany przedrakowe Zapalenie jamy ustnej uczuleniowe Cuchnienie z ust Zaburzenia czynnoœci stawów skroniowo- uchwowych

13 Spis treœci 18. Choroby reumatyczne Irena Zimmermann-Górska Wprowadzenie Choroba zwyrodnieniowa stawów Reumatyzm tkanek miêkkich Zapalenie tkanek w okolicy rêki Zespó³ bolesnego barku Zapalenie tkanek w okolicy stawu kolanowego Zapalenie tkanek w okolicy stawu skokowego i stopy Fibromialgia Uogólnione choroby tkanki ³¹cznej Reumatoidalne zapalenie stawów M³odzieñcze idiopatyczne zapalenie stawów Toczeñ rumieniowaty uk³adowy Zespó³ antyfosfolipidowy Twardzina uk³adowa Zapalenie wielomiêœniowe Zapalenia naczyñ po³¹czone z martwic¹ Zespó³ Sjögrena Rumieñ guzowaty Spondyloartropatie Zesztywniaj¹ce zapalenie stawów krêgos³upa Reaktywne zapalenia stawów Zapalenia stawów zwi¹zane bezpoœrednio z zaka eniem bakteryjnym Zapalenia stawów wywo³ane przez kryszta³y Dna moczanowa Osteoporoza Choroby reumatyczne a ci¹ a Reumatoidalne zapalenie stawów Toczeñ rumieniowaty uk³adowy Zespó³ przeciwcia³ przeciwfosfolipidowych Leczenie farmakologiczne chorób reumatycznych w okresie ci¹ y i karmienia Choroby reumatyczne w podesz³ym wieku Choroby o zwiêkszonej zapadalnoœci w wieku podesz³ym Choroby reumatyczne o zmodyfikowanym przebiegu w wieku podesz³ym Choroby skojarzone z nowotworami z³oœliwymi Leczenie chorób reumatycznych w wieku podesz³ym Podstawowe choroby naczyñ Rafa³ Ni ankowski Udar mózgu Chromanie przestankowe Niedokrwienie krytyczne Ostre niedokrwienie Zakrzepica y³ g³êbokich Profilaktyka przeciwzakrzepowa ylaki Owrzodzenia ylne Problemy chirurgiczne w praktyce lekarza rodzinnego Ryszard Markert Wprowadzenie Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego Kamica ó³ciowa ó³taczka jako objaw ó³taczka mechaniczna Wirusowe zapalenie w¹troby Ostre zapalenie trzustki Niedro noœæ jelit Niedro noœæ wysoka Niedro noœæ niska UwiêŸniêcie przepukliny zewnêtrznej Przepuklina pachwinowa i udowa Przepuklina pêpkowa Choroby sutka Choroby uk³adu ylnego Zapalenie y³ powierzchownych Zapalenie y³ g³êbokich ylaki koñczyn dolnych

14 Medycyna rodzinna. Czêœæ II Owrzodzenie goleni Zespó³ pozakrzepowy Proktologia ylaki odbytu Szczelina odbytu Œwi¹d odbytu Przetoka oko³oodbytnicza ropieñ oko³oodbytniczy Chirurgia ambulatoryjna Zaka enia skóry i tkanki podskórnej Koñczyna górna Kaszak Poiniekcyjny ropieñ poœladka Brodawki skórne Rak skóry Zranienia Koñczyna dolna Podstawowe zagadnienia po³o nictwa i ginekologii w praktyce lekarza rodzinnego Jacek Suzin, Wies³aw Tyliñski, Grzegorz Surkont, Edyta WlaŸlak Anatomia, topografia i czynnoœæ narz¹dów p³ciowych kobiety Cykl miesi¹czkowy Metody umo liwiaj¹ce ocenê owulacji Badanie ginekologiczne Nieprawid³owe krwawienia z narz¹dów p³ciowych kobiety Organiczne przyczyny nieprawid³owych krwawieñ z macicy Stany zapalne eñskiego narz¹du p³ciowego Zapalenie narz¹dów miednicy mniejszej Przewlek³y ból w obrêbie miednicy mniejszej Ci¹ a pozamaciczna Nietrzymanie moczu Menopauza Okres premenopauzalny Okres pomenopauzalny Opieka nad ciê arn¹ oraz fizjologia ci¹ y Okreœlanie d³ugoœci trwania ci¹ y i spodziewanego terminu porodu Rozpoznanie wczesnej ci¹ y Zmiany ogólnoustrojowe w przebiegu ci¹ y Ogólne zalecenia dla ciê arnych Po³óg Patologia po³ogu Antykoncepcja Niep³odnoœæ Ostre stany w po³o nictwie i ginekologii Choroby mog¹ce powodowaæ koniecznoœæ wykonania operacji podczas ci¹ y Ocena dolegliwoœci brzusznych z perspektywy ginekologa Ostre objawy brzuszne w ginekologii Ocena wypadku lub urazu z perspektywy ginekologa i po³o nika Onkologia ginekologiczna Rak szyjki macicy Rak b³ony œluzowej jamy macicy (endometrium) Rak jajnika Rak sromu Rak pochwy Uk³ad ruchu uwagi praktyczne Wady wrodzone narz¹du ruchu Marek Synder Wady postawy Marek Synder Zmiany zwyrodnieniowe stawów Marek Synder Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego Zmiany zwyrodnieniowe krêgos³upa Zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego Postêpowanie po urazach narz¹du ruchu Andrzej Grzegorzewski Postêpowanie u pacjentów z opatrunkiem gipsowym Postêpowanie po urazach wiêzad³owo-torebkowych Zmiany przeci¹ eniowe narz¹du ruchu Andrzej Grzegorzewski

15 Spis treœci 23. Choroba zwyrodnieniowa krêgos³upa zespo³y bólowe Andrzej Radek, Maciej Radek Wprowadzenie Rola kr¹ ka miêdzykrêgowego i jego patologia Postacie kliniczne choroby kr¹ ków miêdzykrêgowych odcinka szyjnego Spondyloza szyjna Diagnostyka Leczenie operacyjne Algorytm diagnostyczno-terapeutyczny Odcinek piersiowy iPostacie kliniczne choroby kr¹ ków miêdzykrêgowych odcinka lêdÿwiowo-krzy owego krêgos³upa Bóle okolicy krzy owej Bóle okolicy krzy owej a rwa kulszowa Spondyloza lêdÿwiowa w¹ski kana³ Leczenie operacyjne Postêpowanie w zespo³ach bólowych odcinka L S Problemy urologiczne w praktyce lekarza rodzinnego Leszek Jeromin, Andrzej Prelich Diagnostyka obrazowa w urologii Ultrasonografia Badania radiologiczne Ropomocz Krwiomocz Krwawienie z nerki Krwawienie z moczowodów Krwawienia z pêcherza moczowego Krwawienia z gruczo³u krokowego Krwawienie z cewki moczowej Kamica moczowa Nowotwory nerek Nowotwory pêcherza moczowego Nowotwory j¹dra agodny rozrost gruczo³u krokowego Rak stercza Zatrzymanie moczu Choroby z zakresu otorynolaryngologii w praktyce lekarza rodzinnego Choroby nosa i zatok przynosowych Maciej Gryczyñski, J. Bo ydar Latkowski Niedro noœæ nosa Krwawienia z nosa Ostry nie yt b³ony œluzowej nosa Zapalenia zatok przynosowych Choroby gard³a Maciej Gryczyñski, J. Bo ydar Latkowski Ostre zapalenie gard³a Ostre zapalenie migda³ków podniebiennych Angina Przewlek³e zapalenie migda³ków podniebiennych Choroby krtani Maciej Gryczyñski, J. Bo ydar Latkowski Chrypka Zapalenia krtani Dusznoœæ krtaniowa Choroby ucha Maciej Gryczyñski, J. Bo ydar Latkowski Woskowina Cia³a obce w przewodzie s³uchowym zewnêtrznym Czyrak przewodu s³uchowego zewnêtrznego Zapalenie przewodu s³uchowego zewnêtrznego Ostre nie ytowe zapalenie tr¹bki s³uchowej Przewlek³e nie ytowe zapalenie tr¹bki s³uchowej Ostre i przewlek³e zapalenie ucha œrodkowego Sposoby ambulatoryjnej oceny sprawnoœci czêœci przedsionkowej uk³adu równowagi Alina Morawiec-Bajda Uk³ad równowagi a narz¹d przedsionkowy Przyczyny zawrotów g³owy Wywiad i badanie przedmiotowe Badanie oczopl¹su

16 Medycyna rodzinna. Czêœæ II Zalecane konsultacje Diagnostyka ambulatoryjna Testy wykonywane w pracowniach badania uk³adu równowagi Sposoby ambulatoryjnej oceny sprawnoœci zmys³u s³uchu Alina Morawiec-Bajda Badanie s³uchu za pomoc¹ mowy Orientacyjne badanie s³uchu stroikiem Badanie audiometryczne Audiometria tonalna Problemy otolaryngologii dzieciêcej Andrzej Makowski Niedro noœæ nosa Zapalenie zatok Przerost migda³ka gard³owego i migda³ków podniebiennych Ostre podg³oœniowe zapalenie krtani Ostre zapalenie ucha œrodkowego Diagnostyka uszkodzeñ s³uchu w okresie pre- i postlingwalnym Okulistyka w praktyce lekarza rodzinnego Miros³awa Gra³ek Odcinek przedni oka Zapalenie b³ony naczyniowej Zapalenie spojówek Choroby dróg ³zowych Choroby powiek Zapalenie rogówki Choroby soczewki Odcinek tylny oka Choroby siatkówki i nerwu wzrokowego Jaskra Inne choroby narz¹du wzroku Urazy oka Nowotwory z³oœliwe Wady refrakcji Zaburzenia miêœni okoruchowych Pacjent w wieku podesz³ym Józef Kocemba Osobnicze oraz populacyjne starzenie siê cz³owieka Etiologia i mechanizmy starzenia siê cz³owieka Chorowanie osób starszych Niektóre geriatryczne jednostki i stany chorobowe Upadki Odle yny Nietrzymanie zwieraczy Choroby o geriatrycznie odmiennym przebiegu Okreœlenie funkcjonalnej wydolnoœci seniorów Problemy choroby nowotworowej w praktyce lekarza rodzinnego Janusz Pawlêga Zagro enie nowotworami z³oœliwymi i mo liwoœci jego zmniejszenia Czêstoœæ nowotworów z³oœliwych w Polsce Trendy wystêpowania nowotworów z³oœliwych w Polsce Czynniki ryzyka zachorowania Czas prze ycia chorych na nowotwory z³oœliwe Mo liwoœci zmniejszenia liczby zgonów Wspó³czesne metody diagnostyki nowotworów Testy podatnoœci na zachorowania na nowotwory z³oœliwe Klasyczne podejœcie do rozpoznawania Aktualne metody leczenia nowotworów Podstawy chirurgii onkologicznej Podstawy radioterapii Podstawy leczenia systemowego Leczenie wspomagaj¹ce Postêpowanie w najczêstszych nowotworach z³oœliwych ( ) Niedrobnokomórkowy rak p³uca Drobnokomórkowy rak p³uca Rak piersi Rak okrê nicy Zaawansowany rak jelita grubego

17 Spis treœci Rak jajnika Ziarnica Agresywne ch³oniaki nieziarnicze Przerzuty z nieznanego ogniska pierwotnego Rak odbytnicy Rak pêcherza moczowego Rak stercza Czerniak skóry Rak p³askonab³onkowy g³owy i szyi Problemy opieki paliatywnej w praktyce lekarza rodzinnego Postêpowanie w bólu nowotworowym Aleksandra Kotliñska-Lemieszek, Jacek uczak Klasyfikacja bólów nowotworowych Farmakoterapia bólów nowotworowych Leczenie wspomagaj¹ce Stany nagl¹ce u chorych w zaawansowanej fazie choroby nowotworowej Jacek uczak, Maciej Kluziak, Aleksandra Kotliñska-Lemieszek Agonia Ból Dusznoœæ Hiperkalcemia Krwotok Napady drgawek Niedro noœæ jelit Pobudzenie psychomotoryczne i niepokój Zespó³ ucisku rdzenia krêgowego Zespó³ y³y g³ównej górnej Upadki. Z³amania koœci Pro memoria Maciej Kluziak, Jacek uczak Najwa niejsze leki stosowane w leczeniu stanów nagl¹cych w zaawansowanej chorobie nowotworowej Sprzêt stosowany w domowej opiece paliatywnej Drogi podawania leków Leczenie najczêœciej wystêpuj¹cych objawów ze strony uk³adu pokarmowego Jadwiga Pyszkowska Nudnoœci i wymioty Zaparcia Wyniszczenie nowotworowe Nieoperacyjna niedro noœæ przewodu pokarmowego Wodobrzusze Leczenie objawowe dusznoœci Jadwiga Pyszkowska Przyczyny dusznoœci Zasady postêpowania w dusznoœci Napady paniki zwi¹zane z dusznoœci¹ Objawy dermatologiczne u chorych w stanie terminalnym Jadwiga Pyszkowska Œwi¹d Odle yny Guzy grzybiaste i przetoki Opieka i leczenie objawowe chorego w jego ostatnich dniach ycia Jadwiga Pyszkowska Leczenie objawów Pielêgnacja jamy ustnej i skóry Nudnoœci i wymioty Pobudzenie psychomotoryczne u kresu ycia Rzê enie u kresu ycia Zaburzenia psychiczne w przebiegu stanu terminalnego Krystyna de Walden-Ga³uszko Zaburzenia psychiczne organiczne Zaburzenia psychiczne adaptacyjne Problemy rodziny chorego w stanie terminalnym Problemy osierocenia Wybrane zagadnienia toksykologii klinicznej Lech Panasiuk Epidemiologia ostrych zatruæ Postêpowanie lecznicze w ostrych zatruciach Najczêœciej spotykane ostre zatrucia Zatrucia lekami

18 Medycyna rodzinna. Czêœæ II Zatrucia alkoholami i glikolami Zatrucia gazami Zatrucia grzybami Zatrucia œrodkami ochrony roœlin Zatrucia œrodkami r¹cymi Zatrucia narkotykami Oœrodki toksykologiczne w Polsce Psychologia na potrzeby lekarza rodzinnego Problemy relacji pacjent lekarz rodzinny Ewa Niebudek-Bogusz Diagnoza, która brzmi jak wyrok, czyli o tym, jak mówiæ o powa nych zagro eniach ycia i zdrowia Ewa Niebudek-Bogusz Zdrowie somatyczne a zdrowie psychiczne Dorota Merecz Wp³yw stanu psychicznego pacjenta na proces diagnostyczno-leczniczy Zdrowotne konsekwencje stresu chronicznego i traumatycznego oraz sposoby ich ³agodzenia Diagnoza stanu zdrowia psychicznego na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej Zachowania samobójcze S³awomir Krogulski Wiadomoœci ogólne Terminologia i klasyfikacja Rozpowszechnienie, wybrane dane statystyczne Obserwacje kliniczne i wskazówki praktyczne Uwarunkowania i przyczyny samobójstw Rola lekarza rodzinnego Ocena ryzyka aktów autoagresji Postêpowanie i zagadnienia prawne w przypadku przymusowego leczenia w szpitalu psychiatrycznym Samobójstwa a stosowane leki Zachowania samobójcze u m³odzie y Samobójstwo a religia Profilaktyka Mo liwoœci zapobiegania Rola lekarza pierwszego kontaktu Piœmiennictwo do czêœci II