Evolution of views on endodontically treated teeth in orthodontic patients

Transkrypt

1 Ewolucja poglądów na zęby leczone endodontycznie u pacjentów ortodontycznych Evolution of views on endodontically treated teeth in orthodontic patients Wkład autorów A - Plan badań B - Zbieranie danych C - Analiza statystyczna D - Interpretacja danych E - Redagowanie pracy F - Wyszukiwanie piśmiennictwa Anna Komorowska 1 ABDEF Dorota Marzec 2 ABDF Izabella Dunin-Wilczyńska 3 DE Authors' Contribution A - Study Design B - Data Collection C - Statistical Analysis D - Data Interpretation E - Manuscript Preparation F - Literature Search Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej Akademii Medycznej im. Prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie Chair and Department of Jaw Orthopedics Prof. F. Skubiszewski Medical University of Lublin Streszczenie Doniesienia dentystów praktyków oraz autorów artykułów dotyczące zębów leczonych kanałowo w praktyce ortodontycznej są często sprzeczne i mylące. CEL: prześledzenie ewolucji poglądów dotyczących rezultatów badań publikowanych po 1942r. MATERIAŁ I METODY: systemowy przegląd materiału z zastosowaniem kilku słów kluczowych przeprowadzono za pomocą wyszukiwarki Elsevier (bazy pełnotekstowej) i PubMed Medline, po wprowadzeniu par haseł: 1. leczenie ortodontyczne i leczenie endodontyczne; 2. leczenie ortodontyczne i resorpcja korzeni; 3. leczenie ortodontyczne i ankyloza oraz 4. przesuwanie zębów leczonych endodontycznie. Ogółem przejrzano 315 artykułów, Abstract Evolution of views on endodontically treated teeth in orthodontic patients. Rumors among practitioners and author s views on the canal treated teeth in orthodontic practice are often contradictory and confusing. AIM: to follow an evolution in opinions on the basis of study results published after the year MATERIAL AND METHODS: a systematic review of literature, using pairs of key-words was performed by means of Elsevier and PubMed-Medline. Altogether 315 articles were obtained, and after selection only 18 papers corresponding strictly to the objective of the study were included in the material. Twelve articles were used for metaanalysis of the intensity of root resorption and ankylosis in 1 prof. dr hab., kierownik Katedry; professor, chairperson 2 lek. stom., stażysta; BDS, PG student 3 dr n. med., adiunkt; MDS, assistant professor Adres autorów, Authors' Address: Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej AM im. Prof. F. Skubiszewskiego w Lublinie ul. Karmelicka 7, Lublin, Poland anna.komorowska@am.lublin.pl 33

2 z czego po selekcji włączono do materiału badawczego tylko 18 artykułów ściśle związanych z celem tych badań. Wykorzystano 12 artykułów dla przeprowadzenia metaanalizy nasilenia resorpcji korzenia i ankylozy zębów leczonych i nieleczonych endodontycznie u pacjentów ortodontycznych. WYNIKI: poglądy na istniejące zależności pomiędzy leczeniem endodontycznym a resorpcją korzenia zmieniały się na przestrzeni czasu. We wczesnych pracach stwierdzono, że po leczeniu kanałowym zęby są bardziej podatne na resorpcję korzenia. Począwszy od lat 80-tych zwracano uwagę na tę samą intensywność resorpcji korzenia w zębach leczonych endodontycznie i nieleczonych wśród pacjentów ortodontycznych. Ostatnie badania wykazały, że leczenie endodontyczne zapobiega resorpcji korzenia w zębach poddawanych siłom ortodontycznym. Zakres ruchów ortodontycznych zębów po leczeniu kanałowym i z żywą miazgą był podobny i o wystąpieniu ankilozy donoszono tylko sporadycznie. WNIOSEK: zęby leczone endodontycznie mogą być przesuwane ortodontycznie, a ryzyko resorpcji korzeni jest niższe niż w zębach żywych. (Forum Ortod. ; 2:33-38) SŁOWA KLUCZOWE: ankyloza leczenie ortodontyczne ortodontyczne przesuwanie zębów resorpcje korzeni Wstęp Przez dziesiątki lat zęby leczone kanałowo uważano w przeszłości za bardziej niż inne narażone na usunięcie z powodu stosunkowo częstych powikłań zapalnych, wynikających z nieprawidłowej techniki leczenia. Postęp techniczny oraz wprowadzenie giętkich, niklo-tytanowych narzędzi rotacyjnych, mikroskopu zabiegowego i ultradźwięków umożliwiły idealne oczyszczenie ścian kanału korzeniowego z resztek martwiczej miazgi (1). Nowy sposób leczenia ednodontycznego przebiega zgodnie z ustalonym schematem: tzw. metody mortalne zostały zarzucone i zastąpione pulpektomią, wprowadzono leczenie jednoetapowe zamiast wieloetapowego i wyłączono z użytku leki bakteriobójcze drażniące ozębną, aby nie uszkadzać jej funkcji po wypełnieniu kanału (2). Ustalono, że kanały należy wypełniać do poziomu 1-2 mm od wierzchołka korzenia. Dokładność wykonania zabiegu sprawdzana za pomocą radiowizjografii pozwoliła stwierdzić brak zmian w tkankach okołowierzchołkowych nawet w badaniach odległych (3). Ortodonci twierdzili, że nie można przesuwać zębów leczonych endodontycznie, ale można je wykorzystać jako zakotwiczenie w leczeniu ortodontycznym. Już w 1942 roku Steadman (4) pisał o skłonności do ankylozy zębów leczonych endodontycznie i o nasilonej resorpcji ich korzeni pod wpływem sił ortodontycznych. Z czasem ortodonci przyznali, że przesunięcia ortodontyczne takich zębów są możliwe, chociaż w mniejszym zakresie i w ciągu dłuższego czasu niż w przypadku zębów z żywą miazgą. endodontically treated and untreated teeth in orthodontic patients. RESULTS: opinions on possible relationships between endodontic treatment and root resorption have changed with time. In early papers authors thought that after canal treatment teeth are more susceptible to root resorption. Starting from 1980s the intensity of root resorption in ednodontically treated and untreated teeth in orthodontic patients was reported. Recent studies revealed that endodontic treatment prevents root resorption in teeth subjected to orthodontic forces. Range of orthodontic movements of teeth after canal treatment and with vital pulp was similar, and ankylosis was reported occasionally. CONCLUSION: Endodontically treated teeth can be orthodontically moved, and a risk of root resorption is lower than in vital teeth. (Orthod. Forum ; 2:33-38) KEY WORDS: ankylosis endodontic treatment orthodontic tooth movement root resorption Introduction During decades, endodontically treated teeth were considered more likely to be removed due to relatively frequent inflammatory complications resulting from inadequate treatment technique. Technological progress with introduction of flexible, nickel-titanium rotary instruments, microscope and ultrasonic devices enabled the ideal cleaning of internal root canal walls from necrotic pulp remnants (1). A new treatment protocol followed a predetermined schedule: the so called mortal procedure was gave up and replaced by pulpectomy, one-stage instead of multistage treatment was introduced, any antibacterial treatment irritating periodontal membrane was excluded from the procedure to preserve its function after filling the canal (2). The working length was established 1-2 mm short of the radiographic apex. The precision of procedure was controlled by radiograph examination to confirm absence of any pathologic symptoms in periapical tissues immediately after treatment and in a long-term examination (3). Orthodontists claimed that endodontically treated tooth cannot be moved, therefore may be used as anchorage in orthodontic treatment. As early as in 1942, Steadman stated that after canal treatment teeth are prone to ankylosis and intensive root resorption when orthodontic forces are applied (4). With time, orthodontists admitted that orthodontic movement of such teeth is possible, although restricted in range and requiring much more time than teeth with vital pulp. Even now, some orthodontic practitioners planning extraction treatment, prefer to remove first endodontically treated teeth, even when such a choice makes teeth alignment more difficult and correction of malocclusion more time-consuming. In literature, attention was recently paid to special cases, where pulp therapy in upper incisors severely intruded after mechanical trauma, must be initiated 34

3 Nawet obecnie, niektórzy klinicyści przy planowaniu leczenia z zastosowaniem ekstrakcji, wolą usunąć w pierwszej kolejności ząb leczony kanałowo, nawet jeżeli taki wybór utrudni szeregowanie zębów i wydłuży czas korekty wady zgryzu. W piśmiennictwie zwrócono ostatnio uwagę na przypadki szczególne, w których leczenie miazgi siekaczy górnych wtłoczonych głęboko po urazie mechanicznym musi być podjęte przed repozycją ortodontyczną, aby zapobiec zapalnym powikłaniom uszkodzonej pourazowo miazgi, poddanej dodatkowo działaniu sił ortodontycznych, co może doprowadzić do rozległej resorpcji korzeni (5). Celem pracy było prześledzenie ewolucji poglądów na temat zębów leczonych kanałowo u pacjentów ortodontycznych w oparciu o wyniki badań publikowanych od roku Materiał i metody Materiał gromadzono metodą przeglądu systemowego za pomocą wyszukiwarki Elsevier (bazy pełnotekstowej) i PubMed Medline, po wprowadzeniu par haseł: 1. leczenie ortodontyczne i leczenie endodontyczne; 2. leczenie ortodontyczne i resorpcja korzeni; 3. leczenie ortodontyczne i ankyloza oraz 4. przesuwanie zębów leczonych endodontycznie. Początkowo otrzymano dane bibliograficzne 315 artykułów, w których występowało przynajmniej jedno z par haseł zadanych wyszukiwarce. Wymienione pary haseł znaleziono w artykułach opublikowanych w następujących czasopismach: Angle Orthodontist, American Journal of Orthodontics, American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, Czasopismo Stomatologiczne, Endodontic Practice, European Journal of Orthodontics, International Endodontic Journal, Journal of Endodontics, Kanagawa Shigaku, Seminars in Orthodontics, Singapore Dental Journal. Spośród 315 artykułów na badany temat, 187 (59,4%) publikacji ogłoszono w czasopismach ortodontycznych. Nie znaleziono żadnego artykułu na temat wykorzystania zębów zdewitalizowanych jako zakotwiczenia w ortodontycznym przemieszczaniu zębów. Po wstępnej selekcji do dalszej analizy pozostawiono tylko 12 publikacji, związanych ściśle z celem pracy. Do spisu piśmiennictwa włączono również 3 artykuły dotyczące nowoczesnych technik leczenia endodontycznego oraz 3 oryginalne publikacje na temat szczególnych aspektów resorpcji korzeni zębów w ortodoncji. Ogółem wykorzystano 18 prac, z których 12 posłużyło do przeprowadzenia meta-analizy częstości występowania i nasilenia resorpcji korzeni i ankylozy zębów leczonych i nieleczonych kanałowo u pacjentów ortodontycznych. before orthodontic reposition starts, to avoid inflammatory complications from injured pulpal tissues, additionally subjected to orthodontic forces, with the risk of excessive root resorption (5). The aim of study was to follow an evolution in opinions on ednodontically treated teeth in orthodontic patients on the basis of studies results published after the year Material and Methods Material was collected as systematic review of literature by means of Elsevier and PubMed-Medline on the basis of following pairs of key-words: 1. orthodontic and endodontic treatment 2. orthodontic treatment and root resorption 3. orthodontic treatment and ankylosis 4. movability of nonvital teeth Initially 315 articles containing at least one pair of listed above key-words were obtained. The articles were taken from the following journals: Angle Orthodontist, American Journal of Orthodontics, American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, Czasopismo Stomatologiczne, Endodontic Practice, European Journal of Orthodontics, International Endodontic Journal, Journal of Endodontics, Kanagawa Shigaku, Seminars in Orthodontics, Singapore Dental Journal. Among 315 papers, 187 (59,4%) were found in orthodontic journals. No paper presenting nonvital teeth as anchorage for orthodontic tooth movement was found. Most of the orthodontic studies concerned a variety of aspects of external root resorption during orthodontic treatment, mainly in vital teeth. After preliminary selection it was decided to leave only 12 articles for further analysis, corresponding strictly to the objective of the study. Additionally 3 papers concerning contemporary techniques of endodontic treatment and 3 orthodontic papers on different aspects of root resorption were included in references list. Altogether, 18 articles were chosen for assessement, and 12 of them created a basis for meta-analysis of the prevalence and intensity of root resorption in ednodontically treated and untreated teeth in orthodontic patients. Results Findings concerning the influence of orthodontic forces on root resorption in vital and nonvital teeth were presented in Table 1. Wyniki Wyniki badań na temat wpływu sił ortodontycznych na resorpcję korzeni w zębach leczonych kanałowo i zębach z żywą miazga przedstawiono w tabeli 1. 35

4 Tabela 1. Resorpcja korzeni i ankyloza zębów leczonych endodontycznie i zębów z żywą miazgą po leczeniu ortodontycznym Table 1. Root resorption and ankylosis after orthodontic treatment in endodontically treated and vital teeth Autor Author Steadman Rok Year 1942 Czasopismo Journal Angle Orthod Resorpcja korzeni Resorption bardziej nasilona increased Ankyloza Ankylosis częstsza more frequent Uwagi Comments utrata wysokości wyrostka zębodołowego loss of alveolar bone height Wickwire i wsp Angle Orthod bardziej nasilona increased zakres ruchów ortodontycznych taki sam range of movements the Mattison i wsp J Endod Kokich, Artun 1987 AJODO Satoh 1990 Kanagava Shigaku Spurrier i wsp AJODO Mirabella, Artun 1995 Eur J Orthod wyraźnie mniejsza significantly leczenie kanałowe zapobiega resorpcji korzeni canal treatment prevents root resorption Steiner, West 1997 Seminar Orthod raczej mniejsza rather Hamilton, Gutmann 1999 J Endod utrata wysokości wyrostka zębodołowego loss of alveolar bone height Dominguez-Veilleux, Gutmann 2004 Singapore Dent J leczenie kanałowe zapobiega resorpcji korzeni canal treatment prevents root resorption Chaushu i wsp AJODO leczenie kanałowe zapobiega resorpcji korzeni canal treatment prevents root resorption Chronologicznie, prawdopodobnie pierwszy opis skrócenia korzeni zębów z wypełnionymi kanałami podczas leczenia ortodontycznego pochodzi z roku 1942, a obserwacje te potwierdzono na grupie 45 pacjentów ortodontycznych w 1974 roku. We wczesnych pracach, autorzy doszli do wniosku, że zęby leczone endodontycznie są bardziej skłonne do resorpcji korzeni i ankylozy niż zęby z żywą miazgą. Począwszy od lat 80. XX wieku autorzy zgodnie opisywali brak różnic w resorpcji korzeni zębów leczonych i nieleczonych endodontycznie. Dziesięć lat później wszyscy badacze podkreślali mniejszą podatność zębów leczonych kanałowo na resorpcję pod wpływem sił ortodontycznych. Od roku 1995 autorzy kilkakrotnie powtarzali, że leczenie endodontyczne zapobiega resorpcji korzeni. Chronologically, the first observation on shortening of tooth roots with filled canals during orthodontic treatment was probably the one reported in 1942 and confirmed in 1974 in a group of 45 patients. In early papers, authors presented the opinion that endodontically treated teeth were more prone to root resorption and ankylosis than vital teeth. Starting from the 1980s, authors noted the intensity of root resorption in endodontically treated and untreated teeth in orthodontic patients. Ten years later all investigators stressed a lesser susceptibility to root resorption in endodontically treated teeth. Since 1995 several authors have reported that endodontic treatment prevents root resorption. Ankylosis has been investigated to a lesser extent. In 6 of 12 papers authors did not mention the problem; in other 36

5 Zjawisko ankylozy rzadziej było przedmiotem badań. W 6 z12 prac brakowało danych na ten temat; w 5/12 częstość występowania ankylozy po leczeniu ortodontycznym była w zębach żywych i leczonych endodontycznie, a tylko w jednej pracy ankylozę stwierdzano częściej po leczeniu kanałowym. Spośród innych objawów w roku 1942 opisano lokalne zahamowanie wzrostu pionowego wyrostka zębodołowego wokół zębów leczonych endodontycznie i zjawisko to podkreślono ponownie w roku Zęby leczone endodontycznie można było przesuwać ortodontycznie w takim samym zakresie i w podobnym tempie jak zęby z żywą miazgą. Dyskusja W większości publikacji ortodontycznych podkreślano zjawisko resorpcji zewnętrznej korzeni jako powszechnie występujący i niepożądany skutek uboczny sił ortodontycznych stosowanych w celu przemieszczania zębów w kości. Stwierdzono, że możliwość wystąpienia resorpcji wzrasta, jeżeli leczenie ortodontyczne jest długotrwałe, a zastosowane siły są duże i ciągłe (6). Autorzy opisywali dwudziestokrotny wzrost ryzyka nasilonej resorpcji korzeni siekaczy górnych podczas kamuflażu ortodontycznego wad kl. III, jeżeli korony zębów wychylano nadmiernie dowargowo, a korzenie stykały się z blaszką zbitą kości od strony podniebienia (7). Badania wykazały, że bardziej ryzykowna jest intruzja zębów, podczas gdy ekstruzja może nawet chronić przed resorpcją (8). Badania par rodzeństwa doprowadziło do wniosku, że skłonność do skracania korzeni zębów podczas leczenia ortodontycznego występuje rodzinnie, co może świadczyć o wpływie czynników genetycznych (9). Poglądy na temat związków między leczeniem endodontycznym a resorpcja zewnętrzną korzeni zębów u pacjentów ortodontycznych przeszły ewolucję. Początkowo sądzono, że zęby leczone kanałowo są bardziej podatne na resorpcję (4, 10), następnie odrzucano istnienie ścisłego związku między tymi faktami (11,12), a obecnie przeważa opinia, że leczenie endodontyczne zmniejsza ryzyko resorpcji korzeni lub nawet jej zapobiega, pod warunkiem zachowania zdrowej ozębnej ( 5,13,14,15,16,17,18). Ustalono, że żywa miazga odgrywa ważną rolę w procesach resorpcji i remodelowaniu powierzchni korzenia podczas ortodontycznego przesuwania zęba. Normalna reakcja miazgi na ucisk siły ortodontycznej polega na uwolnieniu neuroprzekaźników, wpływających na przepływ krwi i metabolizm komórkowy. Następstwem jest naprzemienna resorpcja i odkładanie cementu, co może prowadzić do skrócenia korzenia, jeżeli resorpcja jest większa niż procesy naprawcze, albo do ankylozy czyli połączenia między zębem i kością wyrostka zębodołowego, jeżeli procesy naprawcze wzięły górę nad resorpcją. W zębach z odciętą miazgą, na skutek spadku aktywności odontoklastów wielojądrzastych, resorpcja korzenia pojawia się później i jest słabiej nasilona niż w zębach z żywą miazgą (14). 5 /12 the occurrence of ankylosis after orthodontic treatment was similar in vital and nonvital teeth and only in one article higher frequency of ankylosis after canal treatment was reported. The earliest report on the loss of crestal bone height arround endodontically treated tooth was the one published in 1942, but next similar observation was confirmed only in the late 1990s. Discussion In most orthodontic papers, the phenomenon of external root resorption as the common and undesired side effect of orthodontic forces applied for moving tooth through the bone, has been emphasized. It was found that potential for resorption increases when orthodontic treatment is prolonged, especially with heavy and continuous forces (6). Authors described a twenty-fold increase in risk of severe root resorption for maxillary incisors during camouflage treatment in Class III cases, when teeth crowns are tipped labially and roots are in contact with the lingual cortical plate (7). Studies revealed that more risky is orthodontic intrusion, while extrusion may even protect against resorption (8). Studies on pairs of siblings brought to the conclusion that some families are more prone to roots shortening during orthodontic treatment, therefore a role of genetic factors in root resorption cannot be excluded (9). Opinion on a possible relationship between endodontic treatment and external root resorption changed with time. Previously, it was thought that canal treated teeth are more susceptible for resorption (4, 10), later on such correlation has been rejected (11, 12) and currently diminished risk of root resorption in endodontically treated teeth in orthodontic patients has been reported, leading to conclusion that canal treatment can protect against severe root resorption under condition that periodontal tissues remain untouched (5,13,14, 15,16, 17,18). It has been confirmed, that vital pulp plays an important role in the process of resorption and remodeling of the external surface of the root during orthodontic movement. Normally, pulp response to the orthodontic force pressure depends on releasing neurotransmitters, which influence blood flow and cellular metabolism. It results in intermittent resorption and deposition of cementum, which may eventually lead to root shortening, when the amount of resorption exceeds the repairing process, or to ankylosis due to excessive repair, which leads to union between tooth and alveolar bone. In teeth after pulpectomy, root resorption is slower and milder as the result of the activity of multinucleoted odontoblasts (14). As many investigators have supported the opinion that endodontic treatment may prevent root resorption (15,16,17,18), it seems logical to forget previous rumors on the enormous risk of root resorption in devitalized teeth in orthodontic patients. Author s views on ankylosis in ednodontically treated teeth are rather sparse. The range of orthodontic movements in such cases has been described as the as in vital teeth (10). Thus, in the literature no justification for intentional devitaliza- 37

6 W świetle zgodnej opinii wielu badaczy, że leczenie ednodontyczne może zapobiegać resorpcji korzeni (15,16,17,18), wydaje się logiczne zapomnieć o wcześniejszych pogłoskach na temat nadmiernego ryzyka resorpcji korzeni zębów dewitalizowanych u pacjentów ortodontycznych. Nieliczni autorzy wypowiadali się na temat ankylozy zębów leczonych endodontycznie, jednak badanie zakresu możliwych przesunięć tych zębów wykazało brak różnic z zębami z żywą miazgą (10). Oznacza to, że w piśmiennictwie nie znaleziono usprawiedliwienia dla planowej dewitalizacji zębów w celu wykorzystania ich jako wzmocnienia zakotwiczenia ortodontycznego. Wnioski tion of tooth for anchorage reiforcement purposes has been found. Conclusions Contemporary endodontics creates a possibility of longterm preservation of teeth after canal treatment. Endodontically treated teeth may be orthodontically moved, and a risk of resorption roots is in comparison to vital teeth. Planning extraction for orthodontic reasons, the benefit for treatment result (like releasing of crowding or correction of malocclusion) should be considered, independently from previous endodontic treatment of teeth. Współczesna endodoncja stwarza możliwości długoterminowego utrzymania zębów leczonych kanałowo. Zęby te można przesuwać ortodontycznie z mniejszym ryzykiem resorpcji korzeni niż zęby z żywą miazgą. Przy wyborze zęba do usunięcia ze wskazań ortodontycznych, należy kierować się wyłącznie przewidywaną korzyścią w postaci rozładowania stłoczeń lub poprawy okluzji, i nie uzależniać wyboru od przebytego leczenia endodontycznego. Piśmiennictwo References 1. Sonntag D, Delschen S, Stachniss V. Root-canal shaping with manual and rotary Ni-Ti files performed by students. International Endodontic Journal 2003; 36: Hizatugu R, Fava LR, Matayashi AK. One versus two-appointment endodontic therapy. Endodontic Practice 2002; 6: Ricucci D. Apical limit of root canal instrumentation and obturation, part 1. International Endodontic Journal 1998; 31: Steadman SR. Resume of the literature on root resorption. Angle Orthod 1942;12: Chaushu S, Shapira J, Heling I, Becker A. Emergency orthodontic treatment after the traumatic intrusive luxation of maxillary incisors. Am J Orthod Dentofac Orthop 2004; 126: Vlaskalic V, Boyd RL, Baumrind S. Etiology and sequelae of root resorption. Semin Orthod 1998; 4: Kaley J, Phillips C. Factors related to root resorption in edgewise practice. Angle Orthod 1991; 61: Parker RJ, Harris EF. Direction of orthodontic tooth movements associated with external apical root resorption of the maxillary central incisor. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1998: 114: Harris EF, Kineret SE, Tolley EA. A heritable component for external apical root resorption in patients treated orthodontically. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1997; 111: Wickwire NA, McNeil MH, Norton LA, Duell RC. The Effects of Tooth Movement Upon Endodontically Treated Teeth. Angle Orthod. 1974; 44: Mattison GD, Delivanis HP, Delivanis PD, Johns PJ. Orthodontic rooth resorption of vital and endodontically treated teeth. J Endod. 1984; 10: Kokich VG, Artun J. Long-term effect of root proximity on periodontal health after orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1987; 91: Spurrier SW, Hall SH, Joondeph DR, Shapiro PA, Riedel RA. A comparison of apical root resorption during orthodontic treatment in endodontically treated and vital teeth. Am J Orthod Dentofac Orthop 1990; 97: Satoh I. Root resorption of vital and endodotically treated teeth in orthodontic movement. Kanagawa Shigaku 1990; 24 : Mirabella AD, Artun J. Prevalence and severity of apical root resorption of maxillary anterior teeth in adult orthodontic patients. Eur J Orthod 1995; 17: Steiner DR, West JD. Orthodontic-endodontic treatment planning of traumatized teeth. Semin Orthod 1997; 3: Hamilton RS, Gutmann JL. Endodontic-orthodontic relationships: a review of integrated treatment planning challenges. International Endodontic Journal 1999; 32: Dominguez-Veilleux MS, Gutmann JL. Absence of apical resorption during orthodontic treatment on a tooth with a complicated crown fracture and root canal treatment: a case report. Singapore Dent J. 2004; 26: