PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY II ETAP EDUKACYJNY: KLASA IV - ROK SZKOLNY 2015/2016 OPRACOWANIE: MONIKA REMLEIN

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY II ETAP EDUKACYJNY: KLASA IV - ROK SZKOLNY 2015/2016 OPRACOWANIE: MONIKA REMLEIN Przedmiotowy System Oceniania (PSO) jest zgodny z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 843) i Zasadami Wewnątrzszkolnego Oceniania (ZWO) obowiązującymi w Szkole Podstawowej nr 26 w Poznaniu. CELE EDUKACJI PRZYRODNICZEJ I. Zaciekawienie światem przyrody. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?. II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii. III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia. IV. Poszanowanie przyrody. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE 1. Ja i moje otoczenie. Uczeń:

2 1) wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych; 2) wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się i aktywności ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu; 3) wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu; 4) opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej; 5) uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia; 6) nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych; 7) podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji; 8) podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi; 9) rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi. 2. Orientacja w terenie. Uczeń: 1) wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu; 2) obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca, w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia; 3) orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą; 4) identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie; 5) posługuje się podziałką liniową do określania odległości, porównuje odległość 6) na mapie z odległością rzeczywistą w terenie; 7) wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie; 8) rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej. 3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. Uczeń: 1) obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; 2) obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce; 3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody; 4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji); 5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny; 6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); 7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku;

3 8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy; 9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; 10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazując istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji; 11) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii; 12) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; 13) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku. 4. Najbliższa okolica. Uczeń: 1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi; 2) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie; 3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; 4) opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów; 5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się; 6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem; 7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne; 8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg; 9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych; 10) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie; 11) obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia; 12) przedstawia proste zależności pokarmowe występujące w środowisku wodnym, posługując się modelem lub schematem; 13) rozpoznaje i nazywa skały typowe dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i inne charakterystyczne dla okolicy; 14) opisuje glebę, jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby. 5. Człowiek a środowisko. Uczeń: 1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby);

4 2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 6. Właściwości substancji. Uczeń: 1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu; 2) porównuje masy ciał o tej samej objętości, lecz wykonanych z różnych substancji; 3) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło; 4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych; 5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji; 6) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji; 7) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia; 8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 7. Krajobrazy Polski i Europy. Uczeń: 1) rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry; 2) charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie; 3) podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka; 4) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy; 5) wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska; 6) lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice; 7) opisuje krajobrazy wybranych obszarów Europy (śródziemnomorski, alpejski), rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie. 8. Organizm człowieka. Uczeń: 1) podaje nazwy układów narządów budujących organizm człowieka: układ kostny, oddechowy, pokarmowy, krwionośny, rozrodczy, wskazuje na planszy główne narządy tych układów:

5 a) układ kostny elementy układu: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne, b) układ oddechowy jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, płuca, c) układ pokarmowy jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica, d) układ krwionośny serce, naczynia krwionośne: żyły i tętnice, e) układ rozrodczy żeński jajniki, jajowody, macica, pochwa i układ rozrodczy męski jądra, nasieniowody, prącie; 2) wymienia podstawowe funkcje poznanych układów człowieka; 3) rozpoznaje i nazywa, na podstawie opisu, fotografii lub rysunku, etapy rozwoju człowieka (zarodkowy i płodowy, okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, wieku dorosłego, starości); 4) opisuje zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania płciowego; 5) wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen, identyfikuje produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, para wodna oraz podaje ich nazwy; 6) opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego; 7) bada właściwości ogniskujące lupy, powstawanie obrazu widzianego przez lupę i podaje przykłady zastosowania lupy; 8) wskazuje rodzaje źródeł dźwięku, bada doświadczalnie zależność powstającego dźwięku od np. naprężenia i długości struny; 9) bada rozchodzenie się dźwięków w powietrzu i ciałach stałych; 10) porównuje prędkości rozchodzenia się dźwięku i światła na podstawie obserwacji zjawisk przyrodniczych, doświadczeń lub pokazów. 9. Zdrowie i troska o zdrowie. Uczeń: 1) podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie; 2) wymienia zasady postępowania z produktami spożywczymi od momentu zakupu do spożycia (termin przydatności, przechowywanie, przygotowywanie posiłków); 3) wymienia zasady prawidłowego odżywiania się i stosuje je; 4) podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało (higiena skóry, włosów, zębów, paznokci oraz odzieży); 5) charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu; 6) wyjaśnia znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia; 7) podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze; 8) opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenia, zwichnięcia, skaleczenia, złamania, ukąszenia, użądlenia), potrafi wezwać pomoc w różnych sytuacjach; 9) podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka (np. niewybuchy i niewypały, pożar, wypadek drogowy, jazda na łyżwach lub kąpiel w niedozwolonych miejscach); 10) wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystości i korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem;

6 11) wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu, w tym posługiwania się urządzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu, wody; 12) wyjaśnia negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia; 13) wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania. 10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. Uczeń: 1) podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania); 2) demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji; 3) wymienia źródła prądu elektrycznego i dobiera je do odbiorników, uwzględniając napięcie elektryczne; 4) opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych, opisuje i stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi; 5) buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzania przewodzenia prądu elektrycznego przez różne ciała (substancje); 6) uzasadnia potrzebę i podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej; 7) bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływanie, a także oddziaływanie na różne substancje; 8) buduje prosty kompas i wyjaśnia zasadę jego działania, wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu. 11. Ziemia we Wszechświecie. Uczeń: 1) opisuje kształt Ziemi z wykorzystaniem jej modelu globusa; 2) wymienia nazwy planet Układu Słonecznego i porządkuje je według odległości od Słońca; 3) wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika; 4) bada doświadczalnie prostoliniowe rozchodzenie się światła i jego konsekwencje, np. camera obscura, cień; 5) bada zjawisko odbicia światła: od zwierciadeł, powierzchni rozpraszających, elementów odblaskowych; podaje przykłady stosowania elementów odblaskowych dla bezpieczeństwa; 6) prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi; 7) odnajduje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a zmianą dnia i nocy; 8) wykazuje zależność między ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pór roku. 12. Lądy i oceany. Uczeń: 1) wskazuje na globusie: bieguny, równik, południk zerowy i 180, półkule, kierunki główne oraz lokalizuje kontynenty, oceany i określa ich położenie względem równika i południka zerowego; 2) wskazuje na mapie świata: kontynenty, oceany, równik, południk zerowy i 180, bieguny; 3) charakteryzuje wybrane organizmy oceanu, opisując ich przystosowania w budowie zewnętrznej do życia na różnej głębokości; 4) opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych, w szczególności Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana. 13. Krajobrazy świata. Uczeń:

7 1) charakteryzuje warunki klimatyczne i przystosowania do nich wybranych organizmów w następujących krajobrazach strefowych: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej; 2) opisuje krajobrazy świata, w szczególności: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej, rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie; 3) rozpoznaje i nazywa organizmy roślinne i zwierzęce typowe dla poznanych krajobrazów; 4) podaje przykłady współzależności między składnikami krajobrazu, zwłaszcza między klimatem (temperatura powietrza, opady atmosferyczne) a rozmieszczeniem roślin i zwierząt. 14. Przemiany substancji. Uczeń: 1) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja; 2) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego; 3) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura, mieszanie; 4) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni); 5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego; 6) proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowanie, przesiewanie). 15. Ruch i siły w przyrodzie. Uczeń: 1) opisuje różne rodzaje ruchu; 2) interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu, wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. marszu lub biegu; 3) bada doświadczalnie siłę tarcia i oporu powietrza oraz wody, określa czynniki, od których te siły zależą, podaje przykłady zmniejszania i zwiększania siły tarcia i oporu w przyrodzie i przez człowieka oraz ich wykorzystanie w życiu codziennym. ZASADY OCENIANIA UCZNIÓW NA LEKCJACH PRZYRODY 1. Do 15 września każdego roku szkolnego uczniowie i ich prawni opiekunowie zostają zapoznani z wymaganiami edukacyjnymi niezbędnymi do uzyskania poszczególnych ocen bieżących, śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych, ze sposobami sprawdzania osiągnięć edukacy j- nych oraz warunkami i trybem uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych. Fakt ten jest odnotowany w dzienniku lekcyjnym i zeszycie przedmi o- towym ucznia, a następnie potwierdzony podpisami uczniów i prawnych opiekunów. 2. Ocena umiejętności i wiadomości edukacyjnych uczniów dokonywana jest systematycznie według podanych kryteriów. 3. Przedmiotem oceny z przyrody są wiadomości i umiejętności zdobywane przez ucznia w proc e- sie nauczania. 4. Formy sprawdzania osiągnięć uczniów:

8 1) prace klasowe, 2) kartkówki, 3) odpowiedzi ustne, 4) ćwiczenia i zadania wykonywane w klasie (indywidualne i w grupie), 5) prace domowe, 6) aktywność, 7) zeszyt przedmiotowy, 8) zeszyt ćwiczeń, 9) praca z mapą, 10) zadania praktyczne: prowadzenie obserwacji i doświadczeń, 11) prace dodatkowe, 12) osiągnięcia w konkursach szkolnych i pozaszkolnych. 5. Całogodzinne prace pisemne (prace klasowe): 1) są obowiązkowe, 2) zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem, 3) poprzedzone lekcją powtórzeniową, 4) jest sprawdzania przez nauczyciela w ciągu 2 tygodni, 5) w przypadku nieobecności: a) jednodniowej uczeń pisze pracę na następnej lekcji, b) więcej niż jeden dzień w terminie uzgodnionym z nauczycielem. 6. Istnieje możliwość jednorazowej poprawy oceny niedostatecznej z każdej całogodzinnej pracy pisemnej w terminie uzgodnionym z nauczycielem, ale nie później niż tydzień od uzyskania negatywnej oceny. 7. Raz w półroczu uczeń ma prawo do poprawienia najniższej oceny z całogodzinnej pracy pisemnej. 8. Kartkówki są krótkimi formami sprawdzania wiedzy, obejmują zagadnienia z ostatniej jednostki tematycznej i nie są zapowiadane. Praca jest oceniana w ciągu tygodnia. 9. Za aktywną postawę na zajęciach uczeń może uzyskać +. Trzykrotne uzyskanie + równoznaczne jest z uzyskaniem oceny bardzo dobrej. 10. Za nieprzygotowanie się do zajęć (brak zadania domowego, zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń, podręcznika) i brak aktywności na lekcji uczeń uzyskuje -. Trzykrotne uzyskanie - równoznaczne jest z uzyskaniem oceny niedostatecznej. 11. Niezgłoszenie przed lekcją braku zadania domowego skutkuje otrzymaniem oceny niedost a- tecznej. 12. Każdy uczeń ma prawo do dodatkowych pozytywnych ocen, wykonując prace nadobowiązkowe. 13. Oceny odpowiadające poszczególnym poziom wymagań: 1) poziom celujący: celujący (cel=6) 2) poziom dopełniający (D): bardzo dobry (bdb=5) 3) poziom rozszerzający (R): dobry (db=4) 4) poziom podstawowy (P): dostateczny (dst=3) 5) poziom konieczny (K): dopuszczający (dop=2) 6) poziom niewystarczający: niedostateczny (ndst=1)

9 14. Przyporządkowanie ocen danym poziomom nauczania można zilustrować w następujący sp o- sób: 1) dopuszczający: K 2) dostateczny: K + P 3) dobry: K + P + R 4) bardzo dobry: K + P + R + D 5) celujący: uczeń całkowicie opanował podstawę programową. 15. Punkty uzyskane przez ucznia ze wszystkich form prac pisemnych zostają przeliczone według następującej skali procentowej: ocena podział procentowy celujący 100% bardzo dobry 99% - 91% dobry 90% - 71% dostateczny 70% - 51% dopuszczający 50% - 31% niedostateczny 30% - 0% 17. Oceny są jawne dla ucznia i jego prawnych opiekunów.

10 STANDARDY WYMAGAŃ WEDŁUG PRZYJĘTEGO PROGRAMU NAUCZANIA PRZYRODY W KLASACH IV Tytuł programu (pełna nazwa) Autorzy programu: Wydawnictwo TAJEMNICE PRZYRODY Program nauczania przyrody w klasach IV-VI szkoły podstawowej. JOLANTA GOLANKO WYDAWNICTWO NOWA ERA Rok wydania 2012 OCENA WYMAGANIA UCZEŃ: UMIEJĘTNOŚCI OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW UCZEŃ: WIADOMOŚCI Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D POZNAJEMY NAJBLIŻSZE OTOCZENIE - korzysta z płyty dołączonej do podręcznika - proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw - wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu asertywność ) - podaje przykłady obowiązków domowych, które może wykonywać uczeń 4 klasy - analizuje przykładowy plan dnia - korzysta ze wskazanej przez nauczyciela edukacyjnej strony internetowej - omawia zasady zdrowego stylu życia - wyjaśnia, dlaczego należy planować codzienne czynności - planuje formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności - wyjaśnia celowość istnienia regulaminu pracowni przyrodniczej - omawia sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki - wymienia zasady skutecznego uczenia się - wymienia osoby, do których może się zwrócić uczeń mający problemy - omawia zasady skutecznego uczenia się - wyjaśnia, dlaczego w sytuacjach trudnych warto zwrócić się o pomoc do innych - wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych - omawia wpływ hałasu na samopoczucie w szkole - charakteryzuje czynniki wpływające na two- - wymienia źródła informacji o przyrodzie - omawia podstawowe zasady pracy i bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni przyrodniczej - podaje przykłady form wypoczynku aktywnego - podaje przykłady form wypoczynku biernego (B). - wymienia elementy tworzące świat przyrody - omawia, czym zajmuje się przedmiot przyroda (C). - podaje przykłady wykorzystania pomocy dydaktycznych znajdujących się w pracowni przyrodniczej - podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu - podaje przykłady sytuacji, w których może służyć pomocą innym (C). - podaje przykłady zagadnień, które będzie miał możliwość poznać na lekcjach przyrody (C).

11 Ocena celująca (6) rzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu - uzasadnia, że planowanie codziennych czynności jest elementem zdrowego stylu życia - przygotowuje krótką notatkę na temat różnych informacji znajdujących się we wskazanych przez nauczyciela dodatkowych źródłach, np. atlasach, albumach, encyklopediach itp. - analizuje wybrane 2 3 cechy charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami - proponuje, wraz z uzasadnieniem, ciekawe formy wypoczynku dla swojej rodziny, możliwe do zrealizowania w dniu wolnym od pracy (D). Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P ODKRYWAMY TAJEMNICE WARSZTATU PRZYRODNIKA - omawia dowolną cechę przyrodnika - przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki - notuje 2 3 spostrzeżenia dotyczące obserwowanych obiektów - wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu - wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu - wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu - rysuje różę głównych kierunków geograficznych - odczytuje informacje zapisane w legendzie planu - wskazuje kierunki geograficzne na mapie - na podstawie instrukcji zakłada i prowadzi uprawę fasoli - wykonuje zielnik zawierający 5 roślin - omawia wymagania zwierzęcia hodowanego w domu lub w pracowni przyrodniczej - opowiada o hodowanym zwierzęciu - wyjaśnia znaczenie pojęcia przyroda nieożywiona - omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata - przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu - proponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie - określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów - omawia przeznaczenie mikroskopu - wymienia 3 4 elementy przyrody nieożywionej - podaje 3 4 elementy przyrody ożywionej - wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata - podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie - podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu - podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela głównych kierunków geograficznych - wymienia rodzaje map - wymienia zasady pielęgnacji roślin - dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne - podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B). - wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia - podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka - wymienia cechy przyrodnika - wymienia cechy przyrodnika - podaje nazwy głównych kierunków geograficznych - podaje nazwy pośrednich kierunków geograficznych - podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C). - przygotowuje mikroskop do prowadzenia obserwacji - wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu - rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych

12 Ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R - wyjaśnia pojęcie legenda - określa przeznaczenie różnych rodzajów map - dobiera rodzaj mapy do określonego zadania - rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu - omawia zasady pielęgnacji roślin - podaje przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw - prezentuje wyniki obserwacji rozwoju uprawianej fasoli - podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach - wykonuje zielnik zawierający 10 roślin - wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana - omawia zasady opieki nad zwierzętami - omawia rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata - wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady wytworów działalności człowieka - porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów - określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody - omawia etapy doświadczenia - planuje miejsca 2 3 obserwacji - dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu - podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu - przeprowadza obserwację mikroskopową zgodnie z instrukcją - wyjaśnia, co to jest widnokrąg - omawia budowę kompasu - opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie - przygotowuje zbiór znaków topograficznych dla najbliższej okolicy - omawia sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu - wyznacza kierunki geograficzne, stosując poznane wcześniej sposoby - wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy - orientuje mapę za pomocą kompasu - rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe - wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin - rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu - wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące - wymienia cechy przyrodnika - wymienia cechy ożywionych elementów przyrody - podaje nazwy etapów rozwoju rośliny (A).

13 na określonym siedlisku, np. na poboczach dróg - określa cel hodowli zwierząt - wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu - wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D - podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej - klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka - na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt) - wyjaśnia, czym jest doświadczenie - planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie - uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji - określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu - podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych - porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu - omawia sposoby wyznaczania kierunku północnego na podstawie obserwacji obiektów przyrodniczych i wytworów człowieka - porównuje dokładność poszczególnych rodzajów map - odszukuje na mapie wskazane obiekty (C/D); - orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie - porównuje wymagania dwóch roślin doniczkowych (np. kaktusa i paproci) - określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin - porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych - wykonuje zielnik zawierający rośliny rosnące w kilku różnych siedliskach - formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie wymienia kilka powodów, dla których uprawiamy rośliny (B).

14 Ocena celująca (6) - wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy - przeprowadza dowolne doświadczenie wraz z zapisem wyników obserwacji - wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów - przygotowuje informacje na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) - samodzielnie wykonuje prosty preparat mikroskopowy - przygotowuje informacje na temat mikroskopu elektronowego - odszukuje ukryty obiekt, poruszając się według instrukcji podanej przez nauczyciela - rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np razy), używając właściwych znaków topograficznych - dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu - prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe - przygotowuje informację na temat roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie - przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt (np. najszybsze zwierzęta) - podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (D). Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K ODKRYWAMY TAJEMNICE ZJAWISK PRZYRODNICZYCH - odczytuje wskazania termometru - podaje warunki krzepnięcia wody - przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych - przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych - odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody - prowadzi kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody - wymienia stany skupienia wody w przyrodzie - podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia - podaje nazwy przemian stanów skupienia wody - wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku - podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C). - wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca - proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy

15 Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P Ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D - przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ: temperatury otoczenia na parowanie wody - wielkości powierzchni na parowanie wody - przeprowadza doświadczenie wykazujące zmianę objętości wody podczas krzepnięcia - przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ temperatury na proces topnienia - obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce - zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną na podstawie obserwacji określa stopień zachmurzenia nieba - omawia sposób pomiaru ilości opadów - przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność powietrza - przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego - omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem - wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia - wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe - omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku - wyjaśnia zasadę działania termometru - formułuje wnioski do przeprowadzonych doświadczeń - formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń - rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody - omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku - omawia sposób powstawania chmur rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych - wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne - formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń - omawia budowę wiatromierza - przygotowuje możliwą prognozę pogody na dzień następny dla swojej miejscowości - omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia - omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku - omawia budowę termometru - wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody - podaje nazwy osadów atmosferycznych określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody - podaje nazwę jednostki pomiaru ciśnienia - podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru (A). - wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych - wyjaśnia, czym są górowanie Słońca i południe słoneczne (B). - dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu - dokumentuje doświadczenia według poznascharakteryzować sposoby i formy ochrony przyrody.

16 nego schematu - ocenić zależność pomiędzy działalnością człowieka a stanem środowiska i odwrotnie; - analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych - wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów - rozpoznaje rodzaje chmur - dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu - wyjaśnia, jak powstaje wiatr - na podstawie obserwacji określa kierunek wiatru - omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia - porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku Ocena celująca (6) Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K - wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji - uzasadnia, że obieg wody w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie) - omawia obieg wody w przyrodzie - wykazuje związek rodzajów chmur z możliwością wystąpienia opadów - wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi - omawia związek zmian ciśnienia atmosferycznego z aktywnością psychofizyczną człowieka - przygotowuje informację na temat rodzajów wiatru - podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa) - wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności ODKRYWAMY TAJEMNICE ŻYCIA - wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy - odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych - omawia dwie wybrane czynności życiowe organizmów - omawia cechy przedstawicieli dwóch dowolnych królestw organizmów - przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) - wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników - - podaje przykłady organizmów cudzożywnych - wymienia przedstawicieli mięsożerców żyjących w Polsce - wymienia przedstawicieli wszystkożerców (B).

17 Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P Ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D - układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów - podaje charakterystyczne cechy organizmów - rozpoznaje na ilustracji wybrane organy/narządy - wymienia czynności życiowe organizmów - podaje nazwy królestw organizmów omawia cechy roślin, zwierząt i grzybów opisuje wybranych przedstawicieli roślin, zwierząt i grzybów, uwzględniając środowisko, w którym żyją - dzieli organizmy na samożywne cudzożywne - podaje przykłady organizmów roślinożernych - dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców - wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność - wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe - podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego - omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych - charakteryzuje czynności życiowe organizmów - omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego - omawia cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów - charakteryzuje królestwo protistów - wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego - wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa - porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe - porównuje sposoby odżywiania się roślin, zwierząt i grzybów - omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny - określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi - wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo - uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt - podaje nazwy kilku narządów człowieka i rozpoznać je na ilustracjach; - wymienia etapy rozwojowe człowieka; - wymienia podstawowe składniki pokarmowe. - wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny - wymienia cechy roślinożerców - podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi - wymienia przedstawicieli pasożytów (B). podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost) (C).

18 Ocena celująca (6) - uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów - charakteryzuje wirusy - omawia zasady nazewnictwa organizmów - przygotowuje informacje na temat długości życia wybranych organizmów (żyjących najdłużej i najkrócej) - przygotowuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi - przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie roślin - przygotowuje informacje na temat pasożytnictwa w świecie bakterii, grzybów, protistów - uzasadnia, że zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych - wymienia nazwy jednostek systematycznych - podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C). ODKRYWAMY TAJEMNICE CIAŁA CZŁOWIEKA Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K - dzieli pożywienie ze względu na pochodzenie (B) - podaje przykłady produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego - omawia znaczenie wody dla organizmu - omawia zasady przygotowywania posiłków - wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego - wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm - uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem - wskazuje na schemacie serce naczynia krwionośne - mierzy puls - liczy ilość uderzeń serca na minutę - na modelu pokazuje położenie narządów budujących układ oddechowy - wymienia zasady higieny układu oddechowego - podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia - wykonuje, zgodnie z instrukcją, doświadczenie wykazujące obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu - wskazuje na modelu lub planszy elementy szkieletu - wyjaśnia pojęcie stawy - omawia 2 zasady higieny układu ruchu - na planszy lub modelu wskazuje elementy oka służące jego ochronie przed zanieczyszczeniami: brwi, powieki, rzęsy - omawia rolę ucha - podaje nazwy substancji powstających w procesie oddychania - wymienia narządy zmysłów - wymienia rodzaje smaków - podaje nazwy etapów życia po narodzeniu (A).

19 Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P Ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R - wymienia zadania narządów smaku i powonienia - przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny - wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego - rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską - wyjaśnia pojęcie zapłodnienie - charakteryzuje dowolny etap rozwojowy - podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci - podaje przykłady produktów zawierających duże ilości białek, cukrów, tłuszczów - omawia rolę układu pokarmowego - omawia zasady higieny układu pokarmowego - omawia rolę serca i naczyń krwionośnych - omawia rolę układu krwionośnego w transporcie substancji w organizmie - określa rolę układu oddechowego - opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu - omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów - wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową - omawia rolę skóry jako narządu zmysłu - określa rolę układu rozrodczego - omawia zasady higieny układu rozrodczego - na planszy wskazuje miejsce rozwoju zarodka - wyjaśnia pojęcie ciąża - podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych - omawia rolę składników pokarmowych w organizmie - wyjaśnia, na czym polega estetyczne nakrycie stołu - opisuje drogę pokarmu w organizmie - omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia - wyjaśnia, czym jest tętno - proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego - określa cel wymiany gazowej - wymienia składniki pokarmowe - wymienia zasady spożywania posiłków - wymienia narządy budujące przewód pokarmowy - wymienia narządy budujące drogi oddechowe - wymienia produkty oddychania komórkowego - poprawnie opisuje przebieg doświadczenia wykazującego obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu - wymienia elementy budujące układ ruchu - podaje nazwy głównych elementów szkieletu - wymienia 3 funkcje szkieletu - wymienia zasady higieny układu ruchu - podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony - wymienia zasady higieny oczu i uszu - wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy - wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców - podaje nazwy kolejnych okresów rozwojowych (A). - wymienia produkty zawierające sole mineralne - wymienia funkcje układu krwionośnego (B).

20 Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D - omawia budowę płuc - wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe - porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) - rozróżnia rodzaje połączeń kości - podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka - wskazuje na planszy elementy budowy oka - wymienia zadania mózgu - wskazuje na planszy pozostałe elementy wnętrza ucha - wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych - wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny - omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego - na planszy wskazuje miejsce zapłodnienia - omawia główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki - omawia zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka - charakteryzuje okres wieku dorosłego i okres starości - omawia rolę witamin - omawia skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych - na podstawie analizy piramidy pokarmowej układa dzienny jadłospis dla ucznia 4 klasy - wyjaśnia rolę enzymów trawiennych - wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu - wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny - omawia wymianę gazową zachodzącą w płucach - wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm - formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń - analizuje wartości energetyczne wybranych produktów spożywczych - na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach - omawia pracę mięśni szkieletowych - wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin - podaje przykłady produktów żywnościowych korzystnie wpływających na pracę układu krwionośnego - wymienia narządy budujące układ nerwowy (B).

21 - wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia - uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów - wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego - omawia rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy - wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko - omawia zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych Ocena celująca (6) - przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności - przedstawia krótkie informacje na temat wpływu napojów energetyzujących na organizm człowieka - omawia objawy i skutki anoreksji - omawia rolę narządów wspomagających trawienie - wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki - przygotowuje informacje na temat grup krwi lub chorób krwi - charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi - porównuje wielkość płuca lewego i prawego wyjaśnia przyczynę różnicy - uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu - przygotowuje informacje na temat dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka w zależności od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy - wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę - omawia działanie mięśni narządów wewnętrznych - przygotowuje informacje na temat wad wzroku lub słuchu - przygotowuje przykładowe informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry, itp.) - wykonuje oś czasu przedstawiającą okresy życia człowieka - podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A). Ocena dopuszczająca (2) Konieczne - K ODKRYWAMY TAJEMNICE ZDROWIA - odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) - wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych

22 Ocena dostateczna (3) Podstawowe K+P Ocena dobra (4) Rozszerzające (K+P)+R - omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się wybranym pasożytem wewnętrznym - omawia lub demonstruje sposób mycia rąk - wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk - omawia sposób mycia zębów - wyjaśnia, dlaczego nawet drobne zranienia powinny zostać zdezynfekowane - omawia zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych - omawia zasady poruszania się po drogach - objaśnia znaczenie kilku znaków dotyczących bezpieczeństwa na drogach - prezentuje właściwe zachowanie asertywne - w wybranej sytuacji - rozpoznaje wszy i kleszcze - omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi - omawia sytuacje sprzyjające zarażeniom pasożytami zewnętrznymi - wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry - omawia sposób mycia włosów - opisuje sposób pielęgnacji paznokci - wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży - omawia skutki upadków - omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń - omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach - omawia zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących - omawia zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą - wyjaśnia, na czym polega bezpieczeństwo podczas zabaw ruchowych - omawia sposób postępowania w przypadku pożaru - wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia - omawia zasady przechowywania żywności - wyjaśnia pojęcie pasożyty wewnętrzne - wyjaśnia pojęcie pasożyty zewnętrzne omawia zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe - opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania - wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ust- - wymienia miejsca występowania kleszczy - wskazuje sposoby zabezpieczania się przed kleszczami - wymienia pasożyty wewnętrzne człowieka - wymienia pasożyty zewnętrzne - wymienia przyczyny upadków - wymienia numery telefonów alarmowych - wymienia przyczyny wypadków drogowych - podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B). - wymienia przyczyny chorób zakaźnych wyjaśnia, co to jest gorączka - omawia przyczyny zatruć - określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę - podaje przykłady wypadków, które mogą się zdarzyć na wsi - podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać - podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C). - wymienia objawy towarzyszące gorączce - wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B) ; - podaje przykłady pasożytów zewnętrznych - wymienia skutki przyjmowania narkotyków (B).

23 nej - charakteryzuje objawy stłuczeń i złamań - omawia objawy oparzeń - wyjaśnia, czym są niewypały i niewybuchy - omawia zagrożenia ze strony owadów i roślin - wyjaśnia, na czym polega palenie bierne - wyjaśnia, czym jest asertywność Ocena bardzo dobra (5) Dopełniające (K+P+R)+D Ocena celująca (6) - opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych - omawia sposób postępowania w przypadku chorób zakaźnych - dzieli pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne, podając przykłady - charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego - omawia zmiany, jakie mogą pojawić się na skórze w okresie dojrzewania - wyjaśnia, na czym polega higiena osobista - demonstruje sposób zakładania opatrunków - demonstruje sposób unieruchamiania kończyn - omawia zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi - charakteryzuje rodzaje zagrożeń występujących poza domem - rozpoznaje 2 3 dziko rosnące rośliny trujące - wyjaśnia, czym jest uzależnienie - charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym - uzasadnia konieczność zachowań asertywnych - wyjaśnia istotę działania szczepionek - przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania - przygotowuje informacje na temat pasożytów wewnętrznych, innych niż omówione na lekcji - przygotowuje informacje o znaczeniu filtrów UV, rozsądnym korzystaniu z kąpieli słonecznych i solariów - wykonuje plakat lub gazetkę ze wskazówkami, jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w domu - przygotowuje dane statystyczne dotyczące np. liczby pożarów, liczby wypadków drogowych z udziałem pieszych, dzieci itp. - przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym - przygotowuje informacje na temat możli- wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B).