KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA w świetle Prawa Polskiego

Transkrypt

1 Autor: mgr Agnieszka Matejko - Luboińska KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA w świetle Prawa Polskiego Dnia 20 listopada 1989 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych jednomyślnie uchwaliło Konwencję o Prawach Dziecka. Z chwilą ratyfikowania jej przez dwudzieste państwo, weszła ona w życie (2 września 1990 r.) W Polsce zaczęła obowiązywać od 7 lipca 1991 roku. Konwencję nazwano światową konstytucją praw dziecka, która ustanawia status dziecka oparty na następujących założeniach: dziecko jest samodzielnym podmiotem - ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej, dziecko wymaga poszanowania jego tożsamości, prywatności i godności, rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka, państwo ma wspierać rodzinę anieją wyręczać. W procesie tworzenia systemu ochrony dziecka kierowano się różnymi zasadami i prawami. Poniżej przytaczam te, które są istotne w funkcjonowaniu takiej placówki, jaką jest przedszkole. Zasada dobra dziecka - według niej wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka. Zasada równości - oznaczająca, że wszystkie dzieci, niezależnie od płci, koloru skóry, narodowości itp., mają być traktowane w sposób równy wobec prawa. Katalog praw w Konwencji obejmuje: Prawa i wolności osobiste: prawo do życia i rozwoju - dziecko przebywające w placówce powinno mieć zagwarantowane warunki sprzyjające jego rozwojowi, prawo do identyczności - znaczy to tyle, iż dorośli powinni dziecko szanować, dawać mu wolność (np. w decyzjach, a także w traktowaniu - tzn. nie ograniczać go). Maluch ma też prawo do godności i nietykalności osobistej,

2 prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania - każde dziecko może w sposób swobodny wyrażać swoje myśli, wyznawać dowolną religię i postępować zgodnie ze swoim sumieniem, prawodowyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym. Przedstawiciele organów administracyjnosądowych mają obowiązek wysłuchać dziecko w sprawach, które go dotyczą, prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa - nikt nie ma prawa znęcać się nad dzieckiem fizycznie, psychicznie, nadużywać go seksualnie, wyzyskiwać, czyznęcać się nad nim. Prawa socjalne: prawo do ochrony zdrowia - dorośli mają obowiązek dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka, prawo do wypoczynku i czasu wolnego - personel przedszkolny ma obowiązek organizować zajęcia tak, aby w ich trakcie znalazł się czas wolny związany z decyzjami dziecka jak go wykorzystać. Istotne jest także aby przedszkolak mógł wypocząć. Prawa kulturalne: prawo do korzystania z dóbr kultury - dziecko powinno mieć zapewniony dostęp dokultury, która jest nieodłącznym aspektem rozwoju, prawo do informacji - informacje ze świata na jego temat mają wpływ na kształtowanie się świadomości młodego człowieka. Dziecko ma prawo do ich poznawania i korzystania z nich w sposób dla siebie dobry. Zadaniem dorosłych w tym przypadku jest selekcja informacji dostosowana do wieku i możliwości intelektualnych dziecka, prawo do znajomości swoich praw - dorośli nie mają prawa zatajać przed dzieckiem informacji dotyczących ich praw. Dzieci powinny mieć ich świadomość i umieć znich korzystać, {Kompendium Praw za Anną Polańczyk} Art. 3 Pkt. 3 Konwencji o prawach dziecka Państwa-Strony czuwają, aby instytucje, służby oraz inne jednostki odpowiedzialne za opiekę lub ochronę dzieci dostosowały się do norm ustanowionych przez kompetentne władze, w szczególności w dziedzinie bezpieczeństwa, zdrowia, jak również dotyczących właściwego doboru kadr tych instytucji, oraz odpowiedniego nadzoru. Osoby tworzące personel przedszkolny powinny być kompetentne, odpowiednio przeszkolone i

3 przygotowane do pełnienia swoich funkcji. Kadra placówki ma obowiązek stworzyć dla dziecka warunki bezpieczne, oraz czuwać nad jego zdrowiem. Normy funkcjonowania przedszkola powinny być ustalone przez odpowiednie władze. Art. 13 Konwencji o prawach dziecka 1. Dziecko będzie miało prawo do swobodnej wypowiedzi; prawo to ma zawierać swobodę poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju, bez względu na granice, w formie ustnej, pisemnej bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem innego środka przekazu według wyboru dziecka. 2. Wykonanie tego prawa może podlegać pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które SĄ przewidziane przez prawo i które są konieczne: a) dla poszanowania praw lub reputacji innych osób albo b) do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego, bądź zdrowia albo moralności społecznej. Personel przedszkolny ma obowiązek dbać o przepływ informacji w placówce, szczególnie dotyczących ogólnie pojętego świata i skierowanych do dziecka. To co jest przekazywane dziecku musi posiadać adekwatną do wieku formułę. Najbardziej pożądanym sposobem dostarczanie bodźców do rozwoju jest stosowanie atrakcyjnych form np. zabaw lub gier opartych na ciekawych scenariuszach. Ograniczenia wypływające z cytowanego artykułu dotyczą poszanowania praw innych osób, ochrony bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego lub zdrowia i moralności społecznej. Art. 14 Konwencji oprawach dziecka 7. Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. 2. Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub przekonań może podlegać tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane prawem i są konieczne do ochrony bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego, zdrowia lub moralności społecznej bądź podstawowych praw i wolności innych osób. Dzieci przebywające w przedszkolu mają prawo m.in. do swobodnego myślenia. Dorośli nie mają prawa ingerować w ten proces, co najwyżej nadawać mu kierunek zgodny z dobrem wychowanka. Znaczy to tyle, że opiekunowie mają prawo i obowiązek tłumaczyć dziecku różne

4 zjawiska, pokazywać różnorodność świata, np. objawiające się w ludzkiej odmienności. Nie mają prawa narzucać uczestnictwa np. w zajęciach o podłożu ideologicznym. Nie mogą także krytykować zachowania przedszkolaka, ani manipulować nim (tzn. ukierunkowywać jego myślenia, chcącosiągnąć konkretny cel). Art. 19 Konwencji o prawach dziecka 1. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania lub wyzysku, w tym wykorzystywania w celach seksualnych, dzieci pozostających pod opieką rodzica(-ów), lub opiekuna(-ów) prawnego(-ych) lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. 2. Tego rodzaju środki ochronne powinny obejmować tam gdzie jest to właściwe, skuteczne przedsięwzięcia w celu stworzenia programów socjalnych dla realizacji pomocy dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, jak również innych form działań prewencyjnych dla ustalania, wszczynania i prowadzenia śledztwa, postępowania, notowania wymienionych wyżej przypadków niewłaściwego traktowania dzieci, oraz tam, gdzie jest to właściwe - ingerencji sądu. Nikt nie ma prawa traktować dziecka w sposób w którego konsekwencji wyrządza mu się krzywdę. Zadaniem instytucji, w której maluch. przebywa jest przeprowadzenie zajęć profilaktyczno-edukacyjnych. Mają one na celu chronić dziecko poprzez ostrzeganie go przed niebezpieczeństwem, a także przez uczenie jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. Programy profilaktyczne, które powstały w ostatnich latach skierowane są do dzieci, oraz rodziców, wychowawców, psychologów, lekarzy itp. Zajęcia z dorosłymi mają na celu przekazanie podstawowych informacji na temat przemocy, jej skutków, rozpoznawanie oznak nadużyć seksualnych. Mówi się też o strategiach pomocy osobie skrzywdzonej, instytucjach, do których można zwrócić się o pomoc. Programy napisane dla dzieci mają charakter edukacyjno-profilaktyczny. Najbardziej skuteczne okazują się te, podczas których odbywa się odgrywanie scenek. Maluchy najskuteczniej uczą się przez modelowanie. Prowadzący wyposaża jewróżne umiejętności, które kiedy są stosowane, ułatwiają życie, a także ratują od stania się ofiarą przemocy. Efektem programów jest ostrożność dzieci w kontaktach z dorosłymi. Mają one też wartość diagnostyczną. Art. 31 Konwencji o prawach dziecka 1. Państwa-Strony umają prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w

5 zabawach i zajęciach rekreacyjnych, stosownych do wieku dziecka, oraz do nieskrępowanego uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym. 2. Państwa-Strony będą przestrzegały oraz popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym oraz będą sprzyjały tworzeniu właściwych i równych sposobności dla działalności kulturalnej, artystycznej, rekreacyjnej oraz w zakresie wykorzystania czasu wolnego. Dzięki swoim opiekunom dziecko powinno spędzać czas w przedszkolu w sposób twórczy i rozwijający. Zabawy powinny być adekwatne do wieku i interesujące. Przedszkolak ma prawo do dostępu i uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym. Ogólne postanowienia Konwencji dotyczące praw dziecka zawarte są w aktach ustawodawczych. Najważniejsze to: Kodeks Cywilny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z 1964 roku. Kodeks Karny z 1969 roku. W imię dobra dziecka personel przedszkolny w swojej pracy może korzystać z tego ostatniego dokumentu. Główna zasada funkcjonująca w Konwencji dotyczy nadrzędności dobra dziecka. Znaczy to tyle, iż ludzie przebywający w otoczeniu malucha (w przypadku przedszkola - personel) mają dbać o jego interes. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym (dotyczy rodziców). Jeżeli chodzi o prawa o charakterze kulturalnym dotyczące dostępu do informacji, uczestnictwa w kulturze, zabawie i rozrywce, to w przepisach prawnych brak jest ich wyraźnego uregulowania. Do czynów zabronionych i karanych prawnie należą też te, które zagrażają rozwojowi moralnemu dziecka i sprzyjające jego demoralizacji. Należą do nich czyny lubieżne względem osoby, która nie ukończyła" 15 lat, oraz czyny nierządne uprawiane w obecności osoby poniżej 15 roku życia. Toteż rozpijanie małoletniego, skłanianie go do żebrania, niezaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych, zagrażanie bezpieczeństwu dziecka (np. znęcanie się nad nim). Powyższe myśli są odzwierciedleniem motywów zawartych w konwencji. Można więc stwierdzić, iż większość przepisów prawa polskiego jest zgodnych z postanowieniami Konwencji. Dzieci w przedszkolu powinny mieć jasno określone reguły funkcjonowania. Czas posiłków, leżakowania itp. powinny być im znane od pierwszego momentu pojawienia się w placówce. Istotne jest też poinformowanie ich, że oprócz czasu zorganizowanego przez opiekunki, mają czas wolny i wtedy mogą się bawić. Dzieci muszą zdawać sobie sprawę, że oprócz praw mają też obowiązki. W sytuacji takiej jak opisana wyżej, zawsze można odwołać się do regulaminu i wytłumaczyć, iż jest czas na zabawę i na posiłki. Nie wolno bić dzieci. Jeżeli maluch nadal nie będzie chciał przestać się bawić, można go ukarać. Wcześniej jednak należy

6 go ostrzec o tym i poinformować jakiego konkretnie zachowania kara będzie dotyczyła. Kara może obejmować wyłączenie dziecka na pewien (konkretnie określony) czas z późniejszej zabawy. Takie zachowanie uczy dziecko przestrzegania reguł funkcjonowania placówki, a także skutków nie zastosowania się do nich. Wprzypadkułamaniaprawdzieckamożliwe jest zgłoszenie tej sytuacji do organizacji społecznych zajmujących się obroną tych praw np.: Komitet Ochrony Praw Dziecka ul. Boleść 2 Warszawa Fundacja Dzieci Niczyje ul. Walecznych 59 Warszawa Ważnym jest również bezpośrednie informowanie dzieci o ich prawach.