w oczyszczalniach ścieków komunalnych,
|
|
- Patrycja Wierzbicka
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ochrona środowiska Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych Jan kołtun Implementacja prawa Unii Europejskiej do prawa polskiego w zakresie gospodarowania osadami ściekowymi stworzyła prawne podstawy do ograniczenia ich składowania i niekorzystnego wpływu na środowisko. Zgodnie z dyrektywą unijną, osady powstające w procesie oczyszczania ścieków powinny być ponownie wykorzystane, w każdym przypadku, gdy jest to właściwe. Jednak już pierwsze badanie NIK, przeprowadzone w 2009 r. w województwie wielkopolskim, wykazało liczne nieprawidłowości. W ubiegłym roku miała miejsce kontrola sprawdzająca i kontrola ogólnopolska, która potwierdziła występowanie tych nieprawidłowości w całym kraju, a także ujawniła inne przykłady nieprzestrzegania obowiązujących przepisów. Wprowadzenie Polska, przystępując do Unii Europejskiej, zobowiązała się do końca 2015 r. spełnić wymogi dyrektywy Rady nr 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczące oczyszczalni ścieków komunalnych 1. Zgodnie z tą dyrektywą, osady powstające w procesie oczyszczania ścieków komunalnych powinny być ponownie wykorzystane w każdym przypadku, gdy to jest możliwe, z ograniczeniem do minimum ich niekorzystnego wpływu na środowisko. Z kolei dyrektywa Rady nr 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów 2 zobowiązuje państwa członkowskie do ograniczania składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. Najwyższa Izba Kontroli w ostatnich latach dwukrotnie przeprowadzała kontrole zagospodarowania osadów powstających w oczyszczalniach ścieków komunalnych, a ich wyniki zostały opublikowane w informacjach dostępnych na stronie internetowej NIK 3. Kontrole te pokazały, w jakim stopniu Polska wypełnia formalnie i faktycznie wspomniane dyrektywy 1 DzU L z r. 2 DzU L z r. 3 Nr ewid. 30/2010/P09/167/LPO oraz 171/2013/P13168/LPO, < Nr 4/lipiec-sierpień/
2 oraz jak badane oczyszczalnie zagospodarowują osady i przestrzegają przepisów w tym zakresie. Rząd RP, wywiązując się z przyjętych zobowiązań traktatowych wobec Unii Europejskiej, przyjął 16 grudnia 2003 r. Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK). W jego zaktualizowanej wersji na lata przewidziano na inwestycje 37,4 mld zł, w tym 23,7 mld zł na systemy kanalizacyjne, 12,4 mld zł na oczyszczanie ścieków i 1,3 mld zł na zagospodarowanie osadów. Gospodarka wodno-kanalizacyjna jest ważnym elementem poprawy infrastruktury naszego kraju i należy do istotnych zadań samorządu terytorialnego. Urządzenia do oczyszczania ścieków stanowią składnik majątku samorządów gminnych, a koszty ich eksploatacji poważnie obciążają mieszkańców poszczególnych gmin. Podstawowym aktem prawnym regulującym gospodarowanie osadami jest ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach 5, która zastąpiła ustawę o tej samej nazwie z 27 kwietnia 2001 r., nie zmieniając istotnie zasady postępowania z osadami. Według tej ustawy, przez komunalne osady ściekowe rozumiemy pochodzące z oczyszczalni ścieków osady z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do ścieków komunalnych (art. 3 ust. 1 pkt 4). Przez gospodarowanie odpadami (osadami) rozumie się zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem, a także późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie nimi (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy). Każdy wytwórca (posiadacz) odpadów (osadów) powinien postępować zgodnie z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska oraz planami gospodarki odpadami. Odpady powinny być najpierw poddane procesowi odzysku, a jeżeli to nie jest możliwe z powodów technologicznych lub jest nieuzasadnione z przyczyn ekologicznych czy ekonomicznych, powinny podlegać unieszkodliwieniu. Gospodarowanie i odzysk osadów regulowane są szczegółowymi przepisami, w tym rozporządzeniem Ministra Środowiska z 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych 6. Rozporządzenie to określa warunki, jakie muszą być spełnione przy wykorzystywaniu osadów ściekowych w rolnictwie, do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne, do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu, do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz. Przepisy tego rozporządzenia stanowią także o zakresie, częstotliwości i metodach referencyjnych badań komunalnych osadów ściekowych oraz gruntów, na których osady mają być stosowane. 4 MP z 2011 r., nr 62, poz DzU DzU nr 137, poz kontrola państwowa
3 Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych kontrola i audyt Odpowiedzialność za prawidłowe stosowanie komunalnych osadów ściekowych spoczywa na wytwórcy zwłaszcza tych osadów, które powinny być poddane obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi obniżającemu ich podatność na zagniwanie w celu eliminacji zagrożenia dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi. Przed zastosowaniem zarówno osady ściekowe, jak i grunty, na których mają być one rozprowadzone, muszą być poddane odpowiednim badaniom. Ustawa o odpadach jednocześnie zakazuje stosowania osadów ściekowych na takich terenach, jak: parki narodowe, rezerwaty, ujęcia wody, brzegi jezior i cieków, grunty blisko mieszkań, czasowo zamarznięte, tereny o spadku przekraczającym 10% czy wykorzystywane na pastwiska i łąki. Generalnie znane są trzy sposoby postępowania z osadami ściekowymi: gromadzenie ich na składowiskach, co jest niepożądane, ponieważ mogą stanowić źródło obciążeń środowiska, zwłaszcza patogenami, odorami i toksynami; spalanie lub współspalanie, co jest kosztowne ze względu na energochłonność wynikającą z dużej zawartości wody w osadach (od 65 do 88%); stosowanie ich do poprawy właściwości gleby, po eliminacji zagrożeń skażeniami. Implementacja prawa Unii Europejskiej do prawa polskiego w zakresie gospodarowania osadami ściekowymi stworzyła prawne podstawy do ograniczenia ich składowania i niekorzystnego wpływu na środowisko. Zgodnie z dyrektywą unijną, osady powstające w procesie oczyszczania ścieków powinny być ponownie wykorzystane, w każdym przypadku, gdy jest to właściwe 7. W tym kontekście ważne są technologie umożliwiające stosowanie naturalnych narzędzi biologicznych do eliminacji zagrożeń, a jednocześnie efektywnego wykorzystania osadów ściekowych. Kontrola zagospodarowania osadów z oczyszczalni ścieków komunalnych w województwie wielkopolskim przeprowadzona była w 2009 r. Stwierdzono wówczas istotne nieprawidłowości w ewidencji osadów oraz ich badaniu przed wywiezieniem na grunty rolne, a także stosowanie na terenach zabronionych. W ubiegłym roku przeprowadzono kontrolę sprawdzającą oraz kontrolę ogólnopolską, która potwierdziła występowanie tych nieprawidłowości w całym kraju, a także ujawniła kolejne przykłady nieprzestrzegania obowiązujących przepisów. Wyniki kontroli NIK Kontrolę przeprowadzono w ośmiu urzędach marszałkowskich oraz 36 jednostkach organizacyjnych (spółkach, zakładach) eksploatujących komunalne oczyszczalnie ścieków o różnych wielkościach. Objęto nią lata , kiedy obowiązywała ustawa o odpadach z 27 kwietnia 2001 r Art. 14 dyrektywy Rady nr 91/271/EWG z r. (DzUUE L z r.). 8 DzU z 2010 r., nr 185, poz ze zm. Nr 4/lipiec-sierpień/
4 Delegatura NIK w Poznaniu, będąca koordynatorem kontroli, zorganizowała w jej trakcie panel ekspertów reprezentujących naukę, organizacje pozarządowe i praktyków. Celem panelu było zapoznanie się z opiniami na temat skutków niekorzystnego wpływu na środowisko osadów ściekowych oraz możliwości ich wtórnego i bezpiecznego wykorzystania. Konieczność takiej dyskusji wynikała również z niemożności oceny przez NIK kontrolowanych oczyszczalni i urzędów według kryterium celowości wykorzystania osadów. Obszerne sprawozdanie z panelu stanowi rozdział 4.2 Informacji o wynikach omawianej kontroli, co znacznie przyczyniło się do wzbogacenia jej treści. Zagospodarowanie osadów należy bowiem do najbardziej wrażliwych zagadnień gospodarki wodno-ściekowej. Znaczący wzrost masy osadów powstających w ostatnich latach zmusza do znalezienia optymalnego sposobu ich zagospodarowania. Wymaga to dużej wiedzy i praktyki z zakresu biologii, chemii, gleboznawstwa, nawożenia, uprawy roślin oraz najnowszych rozwiązań organizacyjnych w dziedzinie ochrony zdrowia i środowiska. Najwyższa Izba Kontroli ponownie negatywnie oceniła zagospodarowanie ścieków przez komunalne oczyszczalnie. Działania niezgodne z prawem stwierdzono w 32 podmiotach spośród 36 kontrolowanych. Większość, to jest 90% oczyszczalni nie przekazywała użytkownikom gruntów wiarygodnych danych odnoszących się do badanych osadów i gleb ani też informacji o dawkach, jakie mogą być stosowane. Blisko 14% skontrolowanych podmiotów w ogóle nie badało gruntów, na których miały być stosowane osady, a w 70% oczyszczalni badania takie odbywały się niezgodnie z przepisami. Wykonywano je bowiem na wiele miesięcy przed lub po zastosowaniu osadów. Niewłaściwie pobierane były też próbki gruntu do tych badań. Ponad 40% oczyszczani stosowało osady na gruntach podlegających ochronie, na przykład na terenach zabudowanych, blisko ujęć wody lub też w okresie wegetacji roślin przeznaczonych do spożycia. Ewidencja i przekazywanie osadów Wytwórca (posiadacz) osadów ma obowiązek prowadzenia ewidencji ilościowej i jakościowej w formie kart ewidencji i kart przekazania. Ponadto powinien sporządzać roczne, zbiorcze zestawienia o rodzajach i ilości oraz sposobach gospodarowania odpadami i osadami, a także przesyłać je marszałkowi województwa do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Ponad 70% oczyszczalni prowadziło taką ewidencję niezgodnie z przepisami prawa, co uniemożliwiało ustalenie rzeczywistych wielkości wytwarzanych i przekazywanych osadów oraz ich przemieszczania i sposobu odzysku. Większość zbiorczych zestawień dostarczanych marszałkom województw zawierała nierzetelne bądź niekompletne dane. Tylko 11 oczyszczalni (31%) czyniło to terminowo i rzetelnie. Przykładowo Roczne zbiorcze zestawienia od roku 2007 do 2012 z oczyszczalni ścieków w Limanowej przesłano dopiero 7 styczna 2013 r., mimo że należało je wysyłać do 15 marca za każdy poprzedni rok kalendarzowy. Tylko 4 oczyszczalnie miały zalegalizowane urządzenia do ważenia wywożonych osadów. W pozostałych oczyszczalniach 104 kontrola państwowa
5 Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych kontrola i audyt masę produkowanych i wywożonych osadów ustalano na podstawie okresowych, podobnych ważeń lub szacunkowo. Tak określone wielkości nie zapewniały precyzyjnego stosowania osadów na gruntach, co mogło prowadzić do przekraczania dopuszczalnych dawek. Przykładowo, z oczyszczalni w Dąbrowie Białostockiej wywożono ponaddwukrotnie przekroczone dopuszczalne maksymalnie dawki osadów na jeden hektar. Często występowały nieprawidłowości polegające na nieoddzielaniu na terenie oczyszczalni wcześniej badanych osadów od osadów wytwarzanych na bieżąco. Zdarzały się przypadki niebadania całych partii osadów przed ich wywiezieniem na pola lub zmieszania osadów badanych i niebadanych. Osoby odpowiedzialne za ten stan tłumaczyły to zmieniającymi się przepisami lub ich błędną interpretacją, brakiem bieżącego nadzoru lub też brakiem miejsca na składowanie osadów. W blisko połowie oczyszczalni (45%) magazynowane na ich terenie osady były składowane na nieutwardzonym podłożu lub (i) nie były osłaniane wiatą chroniącą je przed opadami atmosferycznymi, co mogło stwarzać także zagrożenie dla środowiska. Postępowanie z osadami na terenie oczyszczalni Proces stabilizacji i higienizacji osadów powinien się odbywać zgodnie z instrukcją obsługi i eksploatacji oczyszczalni. Spośród 36 skontrolowanych oczyszczalni tylko 25 miało takie instrukcje, w pozostałych 11 instrukcje były niekompletne, ponieważ nie ujęto w nich wszystkich istotnych etapów postępowania z osadami. Brak aktualnych instrukcji był następstwem nierzetelności zarządzających oczyszczalniami. Stosownie do przepisów art. 43 ust. 2-4 ustawy o odpadach, ustabilizowane osady muszą być poddane badaniom przez ich wytwórcę, który jest obowiązany do przekazywania osobie władającej gruntem wyników tych badań oraz informacji o dopuszczalnych dawkach osadów do stosowania na gruntach. Obowiązek wykonywania badań osadów magazynowanych na terenie oczyszczalni ma wykluczyć niebezpieczeństwo skażenia środowiska szkodliwymi substancjami i organizmami chorobotwórczymi. W okresie objętym kontrolą aż w 23 oczyszczalniach (spośród 36) badania osadów przeprowadzano niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Nieprawidłowości te polegały na: niewykonywaniu badań osadów składowanych na terenie oczyszczalni z częstotliwością określoną przepisami 5 ust. 2 rozporządzenia w sprawie komunalnych osadów ściekowych; nieegzekwowaniu od laboratorium podania informacji, czy badania były wykonane zgodnie z metodami referencyjnymi; nierzetelnym poborze próbek osadów do badań. Nieprzestrzeganie wymogów dotyczących pobierania próbek osadu powoduje, że badanie laboratoryjne jest niemiarodajne i nie może być podstawą do uznania osadów za przebadane. Wprawdzie rozporządzenie w sprawie komunalnych osadów ściekowych nie nakłada obowiązku sporządzania pisemnych raportów z dokumentowania poboru próbek do badań laboratoryjnych, ale brak takich dokumentów Nr 4/lipiec-sierpień/
6 uniemożliwia ustalenie, jaka masa osadu została zbadana, z jakich miejsc osad pobrano i jaka była faktyczna liczba próbek. Trzeba zaznaczyć, że część kontrolowanych oczyszczalni sporządzała protokoły poboru prób, co jest przykładem stosowania tak zwanych dobrych praktyk. Na zagrożenie skażeniem mikrobiologicznym przez osady i potrzebę nadzoru nad ich badaniem zwracali także uwagę uczestnicy panelu ekspertów. Dr hab. Tomasz Cencek profesor Państwowego Instytutu Weterynaryjnego PIB w Puławach, kierownik Zakładu Parazytologii i Chorób Inwazyjnych wskazał, że wykorzystanie osadów ściekowych w rolnictwie może być źródłem cennych składników pokarmowych dla roślin, ale z drugiej strony niesie ze sobą ryzyko skażenia mikrobiologicznego i parazytologicznego zarówno gleby, wód gruntowych i powierzchniowych, jak i uprawianych roślin, co może być niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt. Z tego powodu osady ściekowe przed wprowadzeniem do rolnictwa i rekultywacji gruntów muszą być dokładnie badane, między innymi parazytologicznie na obecność żywych jaj pasożytów jelitowych z rodzaju Ascaris (glista ludzka i świńska), Trichuris (włosogłówka pasożyt jelita ślepego, rzadziej grubego) i Toxocara (glista psia i kocia). Sprawę tę regulują akty prawne polskie i unijne. Wyniki badań parazytologicznych wykonywanych rutynowo w laboratoriach działających przy oczyszczalniach lub w laboratoriach usługowych są jednak mało wiarygodne ze względu na brak właściwych metod badawczych. Stosowanie osadów na gruntach Ustawa o odpadach i rozporządzenie w sprawie komunalnych osadów ściekowych nakazują wytwórcom osadów badanie gruntów, na których mają być one zastosowane, i rekomendują dopuszczalne ich dawki. Badanie powinno być wykonane każdorazowo przed rozprowadzeniem osadów. Wytwórca osadów jest zobowiązany do przekazywania osobie władającej nieruchomością, na której osady mają być stosowane, wyników badań oraz informacji o dopuszczalnych dawkach osadu przed jego zastosowaniem. Przepisy zakazują stosowania osadów na terenach czternastu kategorii, takich jak obszary chronionego krajobrazu, pastwiska, tereny zabudowane, strefy ochronne ujęć wody, tereny czasowo zamarznięte i pokryte śniegiem. Spośród 30 skontrolowanych oczyszczalni rozprowadzających osady na gruntach w 20 stwierdzono nieprawidłowości. Dotyczyły one przekroczeń dopuszczalnych dawek osadów, braku badań gruntów, pobierania próbek, niepodawania w raportach referencyjnych metod wykonanych badań, przeprowadzania badań gruntów z wielomiesięcznym wyprzedzeniem przed zastosowaniem na nich osadów lub dopiero po ich rozprowadzeniu. Badań części gruntów w ogóle nie wykonały cztery (13,8%) skontrolowane podmioty. Tak jak w przypadku badań osadów, negatywnie należy ocenić nagminne zjawisko lekceważenia obowiązku rzetelnego wykonywania badań fizykochemicznych gruntów, na których mają być zastosowane osady lub w ogóle brak takich badań. Wzrasta w ten sposób zagrożenie skażeniem środowiska nadmiarem 106 kontrola państwowa
7 Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych kontrola i audyt metali ciężkich, a nadto szkodliwym stosowaniem osadów na glebach o zbyt niskim wskaźniku kwasowości. Praktyka ignorowania obowiązku systematycznego badania gruntów świadczy o nierzetelnym nadzorze nad prawidłowym gospodarowaniem osadami. W odniesieniu do badań gruntów dowolnie interpretowany jest przepis 6 ust. 2 rozporządzenia w sprawie komunalnych osadów ściekowych, zgodnie z którym każdorazowo przed zastosowaniem osadów należy wykonać badanie gruntów, na których mają być one rozprowadzone. Kontrola NIK wykazała istotne różnice w rozumieniu terminu każdorazowe badanie gruntu przed zastosowaniem osadów, stwierdzono bowiem przypadki aplikowania osadów rok po badaniach laboratoryjnych, kiedy w międzyczasie prowadzono na tych gruntach zabiegi agrotechniczne. W 12 oczyszczalniach stwierdzono przypadki wywożenia osadów na grunty objęte zakazem takich działań. Przykładowo, w Grajewie stosowano osady na działkach oddalonych o m od domów mieszkalnych, podczas gdy odległość taka nie może być mniejsza niż 100 m. Rozprowadzano osady (wytworzone poza tymi obszarami) także na gruntach podlegających ochronie przyrodniczej, na terenach zabudowanych, na terenach ochrony pośredniej stref ochronnych ujęć wody. Stosowanie osadów na gruntach czasowo zamarzniętych i pokrytych śniegiem było kolejnym przejawem naruszania przepisowych zasad bezpiecznej gospodarki osadami. Aplikowanie osadów w okresie wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi może prowadzić do skażeń upraw. Osoby odpowiedzialne tłumaczyły występujące nieprawidłowości brakiem rozeznania, które tereny są objęte zakazem stosowania osadów oraz koniecznością bieżącego ich usuwania (np. w okresie zimowym lub w czasie wegetacji roślin). Nadzór marszałków województw, inspekcji i organów właścicielskich Marszałkowie województw prowadzą wojewódzkie bazy danych dotyczące wytwarzania i gospodarowania odpadami, w tym osadami, wraz z rejestrem udzielanych zezwoleń na ten cel. Na podstawie zbiorczych zestawień otrzymanych od posiadaczy osadów tworzona jest wojewódzka baza danych wojewódzki system odpadowy (WSO), który powinien umożliwiać generowanie raportów zawierających dane o gospodarce osadami, z wyszczególnieniem ich składu, właściwości i miejsc stosowania. Kontrola NIK wykazała, że pracownicy urzędów marszałkowskich nierzetelnie weryfikowali roczne zestawienia, a ponadto każdy urząd przeprowadzał weryfikację według własnego uznania, doświadczenia i wiedzy poszczególnych pracowników. W efekcie bazy danych, którymi dysponują marszałkowie województw i minister środowiska, nie są wiarygodnym źródłem informacji. Sposób ich prowadzenia, roczne (niekiedy) opóźnienia we wprowadzaniu wpisów oraz niespójność niektórych danych sprawozdawczych z możliwością ich ujęcia w rejestrze sprawia, że WSO nie są wiarygodnym i efektywnym narzędziem do zarządzania środowiskiem. Do bazy nie zawsze można było wprowadzić zarówno podstawowe Nr 4/lipiec-sierpień/
8 informacje, jak adres oczyszczalni czy posiadacza stosującego osady, a nawet tak wrażliwe dane, jak dotyczące Salmonelli. System WSO nie dawał też możliwości generowania wskazań co do wartości dopuszczalnych dawek osadów na poszczególnych gruntach w oznaczonym czasie czy też częstotliwości ich stosowania na tych samych gruntach. Pracownicy urzędów marszałkowskich podejmowali niedostateczne działania w celu ustalenia przyczyn niezłożenia zbiorczych zestawień. Osoby odpowiedzialne wyjaśniały, że priorytetem było wprowadzenie do wojewódzkiej bazy odpadowej jak największej ilości danych oraz przekazanie ministrowi środowiska w wymaganym terminie możliwie pełnego raportu wojewódzkiego. W urzędach marszałkowskich nie czyniono też starań o wyjaśnienie przyczyn niezłożenia zbiorczych zestawień dotyczących osadów za minione lata, a także o zidentyfikowanie podmiotów, które nie złożyły przedmiotowych sprawozdań, mimo iż były do tego zobowiązane. Jak tłumaczono, zaniechania te wynikały głównie z trudności w ustaleniu przyczyn braku zbiorczych zestawień, ponieważ podmioty eksploatujące oczyszczalnie nie miały formalnego obowiązku przekazywania informacji dotyczących, na przykład, osadów magazynowanych a nieprzekazanych na zewnątrz. W orzecznictwie samorządowych kolegiów odwoławczych wskazano, że dopiero dokonanie czynności przekazania odpadów powoduje powstanie po stronie posiadacza obowiązków sprawozdawczych. Należy zauważyć, że zestawienia o odpadach wytworzonych i o gospodarowaniu nimi, w tym o osadach ściekowych, składane są do marszałka województwa w roku następującym po roku, w którym miało miejsce wytworzenie i gospodarowanie. Zatem weryfikacja sprawozdawczości mogła odnosić się tylko do prawidłowości wypełnienia druku, nie zaś do możliwości zastosowania kolejnej dawki osadu na danej działce, gdyż to zastosowanie miało już miejsce i było nieodwracalne. NIK zwraca uwagę, że dostęp do wojewódzkiej bazy odpadowej nie jest skutecznym sposobem nadzoru nad gospodarką osadami, ponieważ dane te wprowadzane są z blisko rocznym opóźnieniem, a dostęp do nich jest w praktyce ograniczony. Zasadne wydaje się, aby dla bezpiecznego gospodarowania osadami każdy ich wytwórca przekazywał do gminy informację również o zamiarze rozprowadzenia osadów na gruntach w granicach danej gminy. Z badań kontrolnych wynika, że relatywnie mały jest wskaźnik samorządów i organów nadzorujących gospodarkę odpadami, mających dostęp do bazy odpadowej. Rzetelnie prowadzona baza powinna stanowić wiarygodne źródło wiedzy o powstających odpadach, sposobach ich zagospodarowania i posiadanych uprawnieniach do ich odzysku oraz składowania. Kontrola wykazała też niski stopień zainteresowania i wykorzystania WSO przez instytucje państwowe i samorządowe. O dostęp do WSO wystąpiło 30% wójtów i 70% starostów z badanych województw. Spośród uprawnionych organów z wnioskiem o dostęp do żadnego z badanych ośmiu WSO nie wystąpiły: Ministerstwo Gospodarki, Dyrektor Generalny Ochrony Środowiska i regionalni dyrektorzy ochrony środowiska, Zarząd Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz zarządy wojewódzkie tego funduszu. 108 kontrola państwowa
9 Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych kontrola i audyt Główny Inspektor Ochrony Środowiska miał dostęp do takiej bazy tylko w województwie kujawsko-pomorskim (na 8 badanych). W badanych przez NIK oczyszczalniach kontrole przeprowadzały także wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska (WIOŚ), głównie pod kątem jakości ścieków oczyszczonych. W czterech oczyszczalniach nie było jednak takich kontroli. Ustalenia WIOŚ były zbieżne z wynikami kontroli NIK. Organy samorządu terytorialnego nie kontrolowały gospodarowania osadami w podlegających im oczyszczalniach ścieków. Warto odnotować, że w odniesieniu do badanych przez NIK oczyszczalni w województwie wielkopolskim była to kontrola sprawdzająca (po kontroli z 2009 r.). Uwzględniając skalę i charakter nieprawidłowości, w Wielkopolsce stwierdzono znacznie mniej zaniedbań aniżeli w pozostałych województwach, a w niektórych aspektach nastąpiła istotna poprawa w porównaniu z poprzednią kontrolą. Wykorzystanie osadów Możliwości i celowość wykorzystania osadów z oczyszczalni ścieków były przedmiotem zainteresowania ekspertów. Uczestnicy panelu postulowali także potrzebę współpracy jednostek naukowych i firm biotechnologicznych w celu wdrożenia naturalnych produktów mikrobiologicznych do zagospodarowania osadów. Prof. dr hab. Maciej Zalewski dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO wskazał, że zastosowanie osadów ściekowych jako nawozu dla roślin jest zjawiskiem powszechnym w krajach europejskich. Szacuje się, że w Niemczech wielkość osadów zużywanych do celów rolniczych wynosi ponad 25%, natomiast w Szwecji sięga nawet 90%. Na formę wykorzystania osadów w rolnictwie i ich podobieństwo do obornika zwrócił uwagę dr hab. Wojciech Stępień profesor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Skierniewicach, kierownik Zakładu Chemii Rolnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Wyniki badań składu chemicznego obornika i osadów ściekowych z 29 oczyszczalni ścieków komunalnych w Polsce przedstawił w zestawieniu (patrz tabela 1). Dr Grzegorz Siebielec kierownik Zakła du Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów z Instytutu Uprawy Nawożenia Tabela 1: Porównanie składu chemicznego osadów ściekowych i obornika Zawartość w % suchej masy Składnik Osady ściekowe średnio granice wahań Obornik Sucha masa 30,7 8,9 56,5 25 Azot (N) 4,2 1,74 8,35 2,0 Fosfor (P 2 O 5 ) 3,7 2,53 4,91 1,2 Potas (K 2 O) 0,28 0,06 0,69 2,8 Wapń (CaO) 4,22 0,63 13,49 2,0 Źródło: Dane z panelu ekspertów dr hab. Wojciech Stępień. Nr 4/lipiec-sierpień/
10 i Gle bo znawstwa (IUNG) w Puławach stwierdził, że za stosowaniem osadów ściekowych w rolnictwie przemawia przyrost ich ilości w Polsce oraz mniejsze stosowanie nawozów organicznych. Zmniejszenie się materii organicznej w glebach uznawane jest przez Komisję Europejską za jedno z podstawowych zagrożeń dla jakości gleb w Europie. Rysunek 1 obrazuje wykorzystanie osadów w rolnictwie w krajach Unii Europejskiej (według Eurostat). Jak widać, w Polsce udział ten jest stosunkowo niewielki. Mgr inż. Sławomir Gacka pełnomocnik ProBiotics Polska i mgr inż. Stanisław Kolbusz prezes Zarządu Stowarzyszenia EkosystEM Dziedzictwo Natury zaprezentowali metodę KWADRANT- -EkosystEM jako bardzo efektywny sposób wykorzystania osadów. Polega ona na odpowiednim stosowaniu naturalnych narzędzi biologicznych, specjalnej kompozycji pożytecznych mikroorganizmów, która pozwala na bezpieczne, zgodne z prawami natury funkcjonowanie kwadrantu relacji istot żywych: ludzi, zwierząt, roślin i mikroorganizmów. Metoda ta zmniejsza koszty eksploatacji oczyszczalni ścieków, w tym przydomowych oczyszczalni, kompostowni i składowisk odpadów. Stosowana jest już w kilkunastu oczyszczalniach ścieków (m.in.: Błonie, Turek, Łowicz, Staszów, Niemce, Czerniewce, Sie miatycze, Chojnice, Szczerców, Sierakowice, masarnia w Kaliszu). Zasadniczą zaletą tej metody jest kompleksowe zagospodarowanie osadów pościekowych przez opracowanie ścieżki przekwalifikowywania ich na bezpieczny wyrób organiczny. Rysunek 1: Udział osadów ściekowych wykorzystywanych w rolnictwie (w %) Malta Holandia Słowacja Grecja Rumunia Słowenia Estonia Austria Bułgaria Belgia Polska Włochy Czechy Łotwa Niemcy Francja Źródło: Dane z panelu ekspertów dr Grzegorz Siebielec (według Eurostat). Hiszpania Wielka Brytania Litwa Irlandia Cypr 110 kontrola państwowa
11 Gospodarowanie osadami z oczyszczalni ścieków komunalnych kontrola i audyt Praktyczne zastosowanie tej metody przedstawili: mgr inż. Cezary Kołodziejski kierownik oczyszczalni ścieków Zakładu Usług Komunalnych w Łowiczu oraz mgr inż. Michał Paca prezes Zarządu Ziemia Polska Sp. z o.o. Według M. Pacy, użycie odpowiednio dobranych kompleksów mikroorganizmów probiotycznych w celu higienizacji mikrobiologicznej osadów ściekowych spowoduje zmniejszenie energochłonności ich przeróbki oraz dozowanych środków chemicznych i pozwoli na wykorzystanie rolnicze, z pożytkiem dla środowiska. Wypracowane przez Miejską Oczyszczalnię Ścieków w Łowiczu 9 kierunki postępowania z osadami, przez wieloletnie doświadczenia w unieszkodliwianiu osadów ściekowych oraz innych odpadów organicznych, mają cechy nowoczesnego i praktycznego systemu przeróbki osadów. Podsumowanie Wyniki kontroli NIK wykazały, że jednostki komunalne eksploatujące oczyszczalnie ścieków nie przestrzegały ustawowych zasad postępowania z wytwarzanymi osadami. Organy nadzorujące i kontrolujące powinny lepiej i bardziej skutecznie wykorzystywać mechanizmy nadzoru nad gospodarowaniem osadami. Konieczne okazuje się zwłaszcza: wprowadzenie dla wytwórców osadów obowiązku informowania gminy o zamiarze zastosowania osadów na należących do niej gruntach, ze wskazaniem masy i miejsca ich rozprowadzenia, oraz o wynikach badań gruntów i osadów w celu zapewnienia prawidłowego ich dawkowania; doprecyzowanie terminu każdorazowe badanie gruntów przed zastosowaniem na nich osadów, aby zapobiec użyciu ich na terenach, na których po badaniach były wykonywane zabiegi agrotechniczne, na przykład nawożenie czy plonowanie (skład gruntu w czasie pomiędzy badaniem a zastosowaniem osadów uległ zmianie); zapewnienie pełnej funkcjonalności oraz zgodności z obowiązującym stanem prawnym wojewódzkich baz danych dotyczących gospodarowania odpadami. Najwyższa Izba Kontroli wskazała także na potrzebę wzmocnienia nadzoru nad badaniami osadów i gruntów, na których są one stosowane, w tym nad rzetelnym poborem prób do tych badań. Podobną opinię, szczególnie w odniesieniu do badań parazytologicznych, wyrazili również uczestnicy wspomnianego panelu ekspertów *. Delegatura NIK w Poznaniu 9 Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Łowiczu obsługuje ok. 30 tys. mieszkańców i w 2011 r. wytworzyła 1750 Mg osadów w przeliczeniu na suchą masę po oczyszczeniu 4085 tys. m 3 ścieków. * Artykuł został opracowany na podstawie Informacji o wynikach kontroli zagospodarowania osadów powstających w oczyszczalniach ścieków komunalnych w latach , listopad 2013 r., nr ewid. 171/2013/P13168/LPO. Nr 4/lipiec-sierpień/
Dyrektywa o osadach ściekowych
Dyrektywa o osadach ściekowych 03.10.2006..:: Dopłaty i Fundusze - Portal Informacyjny ::. Dyrektywa 86/278/EWG w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystania osadów ściekowych
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5
Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania
LPO 4101-02-04/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
LPO 4101-02-04/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler jednostka kontrolowana P/13/168 Zagospodarowanie
MINISTERSTWO ŚRODOWISKA PODSEKRETARZ STANU
Warszawa, dnia 02-11-2015 r. MINISTERSTWO ŚRODOWISKA PODSEKRETARZ STANU Janusz Ostapiuk DGO-III.070.1.2015.MK Pani Małgorzata Kidawa-Błońska Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Odpowiadając na pismo
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1
Wzory dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów. Dz.U.2014.1973 z dnia 2014.12.31 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 31 grudnia 2014 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1 z dnia 12 grudnia
(Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu Art. 17 ust. 3)
Załącznik nr 9 Minimalne wymogi dotyczące nawozów i środków ochrony roślin 1. Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone - Wymóg 4 - dotyczy 8.2.10.5.1.4.1.2. Minimum requirements for fertilisers and pesticides
ZAGOSPODAROWANIE OSADÓW POWSTAJĄCYCH W OCZYSZCZALNIACH ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH W LATACH 2011 2012
LPO- 4101-02-00/2013 Nr ewid. 171/2013/P13168/LPO Informacja o wynikach kontroli ZAGOSPODAROWANIE OSADÓW POWSTAJĄCYCH W OCZYSZCZALNIACH ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH W LATACH 2011 2012 MARZEC 2 01 1 MISJĄ Najwyższej
Opinia. dotycząca możliwości wykorzystania komunalnych osadów ściekowych pochodzących z Oczyszczalni Ścieków w Małuszowie
Gdynia, dnia 08 sierpnia 2015 roku Opinia dotycząca możliwości wykorzystania komunalnych osadów ściekowych pochodzących z Oczyszczalni Ścieków w Małuszowie ZLECAJĄCY: Gmina Jawor ul. Rynek 1 59-400 Jawor
GOSPODARKA ODPADAMI W ŚWIETLE NOWEJ USTAWY O ODPADACH z dnia 14 grudnia 2012r (Dz. U. z 8 stycznia 2013 r., poz. 21)
GOSPODARKA ODPADAMI W ŚWIETLE NOWEJ USTAWY O ODPADACH z dnia 14 grudnia 2012r (Dz. U. z 8 stycznia 2013 r., poz. 21) Władysława Wilusz Kierownik Zespołu Gospodarki Odpadami PRZEPISY PRAWNE USTAWA O ODPADACH
Warszawa, dnia 31 grudnia 2014 r. Poz. 1973 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 12 grudnia 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 31 grudnia 2014 r. Poz. 1973 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 12 grudnia 2014 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji
Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813
Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA z dnia 11 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków, jakie muszą być spełnione przy
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.
Dz.U.10.137.924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27
Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych Na podstawie
Załącznik nr 1 WZÓR KARTY EWIDENCJI ODPADU. KARTA EWIDENCJI ODPADU 1) Nr karty Rok kalendarzowy
WZÓR KARTY EWIDENCJI ODPADU Załącznik nr 1 Kod odpadu 2) Rodzaj odpadu 2) Procentowa zawartość PCB w odpadzie 3) Posiadacz 4) KARTA EWIDENCJI ODPADU 1) Nr karty Rok kalendarzowy Adres posiadacza 5) Miejsce
MINISTER ŚRODOWISKA. Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP. Szanowny Panie Marszałku,
Warszawa, dnia 08-09-2017 r. MINISTER ŚRODOWISKA DGO.V.070.5.2017.JK Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP Szanowny Panie Marszałku, W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Bogdana Latosińskiego, o numerze
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3)
Dziennik Ustaw Nr 137 11129 Poz. 924 924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia
Stan obecny i perspektywy gospodarki odpadami biodegradowalnymi w Polsce
Stan obecny i perspektywy gospodarki odpadami biodegradowalnymi w Polsce Kształtowanie Joanna Kwapisz Departament Gospodarki Odpadami Ministerstwo Środowiska Ustawa o odpadach Ustawa z dnia 14 grudnia
Oczyszczanie ścieków i zagospodarowanie osadów z małych (i/lub przydomowych) oczyszczalni ścieków przykład oczyszczalni ścieków w Czarnolesie
Optymalizacja rozwiązań gospodarki ściekowej dla obszarów poza aglomeracjami. Chmielno, 25-26 stycznia 2016 r. Oczyszczanie ścieków i zagospodarowanie osadów z małych (i/lub przydomowych) oczyszczalni
ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER
ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA IRENA DUER Zakres prezentacji Definicja ZDPR Podstawy prawne ZDPR Jaki jest cel upowszechniania ZDPR Kto ma obowiązek przestrzegać ZDPR Zakres ZDPR Kto kontroluje ZDPR Definicja
Gospodarka wodnościekowa
Gospodarka wodnościekowa w gminie Rzeszów 21.03.2014 r. oprac. Krystyna Sołek Akty prawne regulujące zakres i zadania gminy ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (tj. Dz.U. z 2013 r. poz.
Warszawa, dnia 25 kwietnia 2013 r. Poz. 330 OBWIESZCZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 8 kwietnia 2013 r.
MONITOR POLSKI DZIENNIK URZĘDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 kwietnia 2013 r. Poz. 330 OBWIESZCZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 8 kwietnia 2013 r. o zmianie wykazu wymogów
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r.
Dz.U.2010.249.1674 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r.
Dziennik Ustaw Nr 249 16950 Poz. 1674 1674 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych
LWR 4101-05-02/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
LWR 4101-05-02/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę [Kontroler/Kontrolerzy] P/13/168 Zagospodarowanie osadów
Kontrola podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości
Kontrola podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie -Jan Trzebiński Naczelnik Wydziału Inspekcji Kwiecień 2015 r. Każda
epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW
epartament Kontroli na Miejscu ontrola w zakresie ONW 2 Podstawy prawne działań kontroli na miejscu w ramach ONW w prawie polskim Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich
Zarząd Województwa Łódzkiego. Plan gospodarki odpadami województwa łódzkiego 2012. Łódź, lipiec 2012
Zarząd Województwa Łódzkiego Plan gospodarki odpadami województwa łódzkiego 2012 Łódź, lipiec 2012 1 Podstawy formalne Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości
Master Planu. dla wdrażania dyrektywy Rady 91/271/EWG. opracowany na podstawie AKPOŚK 2017
Master Planu dla wdrażania dyrektywy Rady 91/271/EWG opracowany na podstawie AKPOŚK 2017 Warszawa, sierpień 2017 r. SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 3 II. METODYKA OPRACOWANIA MASTER PLANU... 4 III. AKTUALNY STAN
3.7.Osady ściekowe o uwodnieniu 75-93% sklasyfikowane zostały w grupie (ustabilizowane komunalne osady ściekowe).
ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA OFERT Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Łagów Sp. z o.o. zaprasza do składania ofert dla zadania pn. Odbiór i transport ustabilizowanego odwodnionego osadu ściekowego po prasie
Konferencja dla przedsiębiorców i instytucji publicznych dotycząca wytwarzania i gospodarowania odpadami
Konferencja dla przedsiębiorców i instytucji publicznych dotycząca wytwarzania i gospodarowania odpadami Tadeusz Styn, Ewelina Faszczewska Gdańsk, Filharmonia Bałtycka, 4 marca 2011 r. Pojęcia podstawowe
Gospodarowanie odpadami komunalnymi w świetle wyników kontroli NIK
Gospodarowanie odpadami komunalnymi w świetle wyników kontroli NIK Departament Środowiska NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI www.nik.gov.pl Legnica, 16 listopada 2017 r. Kontrole gospodarowania odpadami komunalnymi
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 10 listopada 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 257 15101 Poz. 1547 1547 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 10 listopada 2011 r. w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz
Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa
Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa A A 1. Wstęp Prawo ochrony środowiska tworzą akty prawne o różnej randze. Najwyższym z nich jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona w 1997
Uwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska
Uwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska Katarzyna Kurowska Ścieki komunalne - definicja Istotnym warunkiem prawidłowej oceny wymagań, jakim
Sprawozdawczość roczna - odpady
Sprawozdawczość roczna - odpady Roczne sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i o gospodarowaniu odpadami sporządza zgodnie z art. 75 ust 1. ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2016 r.,
Dziennik Ustaw 2 Poz NIE TAK
Dziennik Ustaw 2 Poz. 1973 Załączniki do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 r. (poz. 1973) Załącznik nr 1 WZÓR KARTY PRZEKAZANIA ODPADÓW 2), 6) Nr karty 1) Rok KARTA PRZEKAZANIA
ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM
ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie -Jan Trzebiński Naczelnik Wydziału Inspekcji maj 2015 OGÓLNOPOLSKI CYKL KONTROLNY
LBY 4101-08-05/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
LBY 4101-08-05/2013 P/13/168 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę P/13/168 Zagospodarowanie osadów powstających w oczyszczalniach
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA1) z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów
Dziennik Ustaw z 2010 r. Nr 249 poz. 1673 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA1) z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2010
Departament Środowiska i Rolnictwa ul. Augustyńskiego Gdańsk tel , fax
Prawne podstawy działań w zakresie ochrony środowiska obowiązki pracodawcy ul. Augustyńskiego 2 80-819 tel. 58 32 68 320, fax 58 32 68 663 adres do korespondencji: ul. Okopowa 21/27 80-810, Pojęcia podstawowe
Opis przedmiotu zamówienia.
Opis przedmiotu zamówienia. Zadanie A Przedmiot zamówienia obejmuje unieszkodliwienie (lub odzysk) ustabilizowanych komunalnych osadów ściekowych, w zakresie: - załadunku w miejscu ich magazynowania na
Bogusława Plewnia Aleksandra Galiniak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Katowice, 26 czerwiec 2014
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH WYNIKAJĄCA Z PRZEPISÓW ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O UTRZYMANIU CZYSTOŚCI I PORZĄDKU W GMINACH Bogusława Plewnia Aleksandra Galiniak
Składowiska odpadów zamykanie i rekultywacja. Działalność kontrolna dotycząca składowisk odpadów w perspektywie zamykania instalacji
Składowiska odpadów zamykanie i rekultywacja Działalność kontrolna dotycząca składowisk odpadów w perspektywie zamykania instalacji 1 Zadania WIOŚ Rodzaje kontroli Tryby zamykania składowisk Zakres kontroli
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) zmieniające rozporządzenie w sprawie komunalnych osadów ściekowych 2)
Projekt z dnia 27 lutego 2009 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia zmieniające rozporządzenie w sprawie komunalnych osadów ściekowych 2) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia
Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi - obowiązki wynikające ze nowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO WYDZIAŁ OCHRONY ŚRODOWISKA Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi - obowiązki wynikające ze nowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
SPRAWOZDANIE WÓJTA, BURMISTRZA LUB PREZYDENTA MIASTA/ZWIĄZKU MIĘDZYGMINNEGO Z REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI CZ.
SPRAWOZDANIE WÓJTA, BURMISTRZA LUB PREZYDENTA MIASTA/ZWIĄZKU MIĘDZYGMINNEGO Z REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI CZ. I Sławomir Chybiński, progeo Sp. z o.o. Wrocław Paweł Szyszkowski,
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 -
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Środowiska Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej - 2002 - Zespół redakcyjny: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa 1. Doc. dr hab. Irena Duer 2. Prof.
Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki
Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki Jacek Antonkiewicz 1, Marcin Pietrzykowski 2, Tomasz Czech 3 1Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej
Nowe regulacje prawne w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Nowe regulacje prawne w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Warszawa, lipiec 2011 r. Podstawy prawne kontroli IOŚ w zakresie gospodarki odpadami
Recykling odpadów opakowaniowych
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH Wskaźniki Zrównoważonego Rozwoju. Moduł krajowy Więcej informacji: w kwestiach merytorycznych dotyczących: wskaźników krajowych oraz na poziomie
Wybrane najnowsze zmiany przepisów ustawy o odpadach i innych ustaw dotyczących gospodarowania odpadami. Gdańsk, 22 marca 2018 r.
Wybrane najnowsze zmiany przepisów ustawy o odpadach i innych ustaw dotyczących gospodarowania odpadami Gdańsk, 22 marca 2018 r. Zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach I. Wynikające
GOSPODARKA ODPADAMI W FIRMIE I SPOSOBY JEJ REALIZACJI
GOSPODARKA ODPADAMI W FIRMIE I SPOSOBY JEJ REALIZACJI Z Prawa ochrony środowiska, z Ustawy o odpadach, z Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
GOSPODARKA ODPADAMI W FIRMIE I SPOSOBY JEJ REALIZACJI
GOSPODARKA ODPADAMI W FIRMIE I SPOSOBY JEJ REALIZACJI Z Prawa ochrony środowiska, z Ustawy o odpadach, z Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
Krajowy Program Gospodarki Odpadami
Krajowy Program Gospodarki Odpadami KPGO został sporządzony jako realizacja przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 oraz z 2002 r. Nr 41, poz. 365 i Nr 113, poz.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Konsekwencje dla gmin, wynikające z ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r.
Dz.U.10.249.1674 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych
(4) Belgia, Niemcy, Francja, Chorwacja, Litwa i Rumunia podjęły decyzję o zastosowaniu art. 11 ust. 3 rozporządzenia
L 367/16 23.12.2014 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 1378/2014 z dnia 17 października 2014 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki
ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY MIASTO KROSNO ZA ROK 2018
ANALIZA STANU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GMINY MIASTO KROSNO ZA ROK 2018 KROSNO 2019 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 3 1.. Możliwości przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów
Ogółem zakwestionowano w jednej placówce 2 partie wyrobów z powodu nieprawidłowego oznakowania. USTALENIA KONTROLI
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT tel (42) 636-03-57 ul. Gdańska 38 90-730 Łódź fax (42)
Nowelizacja ustawy Prawo Wodne
dla rozwoju infrastruktury i środowiska Nowelizacja ustawy Prawo Wodne Danuta Drozd Kierownik Zespołu ds. Funduszy Europejskich Katarzyna Cichowicz, Katarzyna Brejt 1 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
Załącznik do uchwały nr 72/2014, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 27 czerwca 2014 r.
Załącznik do uchwały nr 72/2014, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 27 czerwca 2014 r. Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie
Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA
Zestawienie standardów jakości środowiska oraz standardów emisyjnych Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA (IMISYJNE) [wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez
I. Nazwa i adres kontrolowanej gminy - tel/fax REGON, PKD, EKD, NIP.... I. Charakterystyka kontrolowanej jednostki
1 FORMULARZ KONTROLI GMINY W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI* I. Nazwa i adres kontrolowanej gminy - tel/fax REGON, PKD, EKD, NIP. I. Charakterystyka kontrolowanej jednostki 1. Liczba ludności gminy (wg stanu
RECYKLING ODPADÓW ZIELONYCH. Grzegorz Pilarski BEST-EKO Sp. z o.o.
RECYKLING ODPADÓW ZIELONYCH Grzegorz Pilarski BEST-EKO Sp. z o.o. BEST-EKO Sp. z o.o. jest eksploatatorem oczyszczalni ścieków Boguszowice w Rybniku przy ul. Rycerskiej 101, na której znajduje się instalacja
Skuteczne wdrażanie nowych regulacji prawa oraz przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym przez organy kontroli
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Skuteczne wdrażanie nowych regulacji prawa oraz przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym przez organy kontroli Warszawa Ożarów Mazowiecki, 27 czerwiec
Planowanie w gospodarce odpadami
Planowanie w gospodarce odpadami Łukasz Turowski Skąd potrzeba planowania w gospodarce odpadami? Głównymi celami w polityce Unii Europejskiej w zakresie gospodarowania odpadami są: zapobieganie powstawaniu
PO CO NAM TA SPALARNIA?
PO CO NAM TA SPALARNIA? 1 Obowiązek termicznego zagospodarowania frakcji palnej zawartej w odpadach komunalnych 2 Blok Spalarnia odpadów komunalnych energetyczny opalany paliwem alternatywnym 3 Zmniejszenie
ZAKRES KONTROLI SKŁADOWISK ODPADÓW
ZAKRES KONTROLI SKŁADOWISK ODPADÓW 1. Informacje ogólne o władającym i zarządzającym składowiskiem odpadów: Imię i nazwisko oraz adres zamieszkania lub nazwa i adres siedziby właściciela, władającego (tytuł
Podsumowanie wyników raportu Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w krajach UE-11
Podsumowanie wyników raportu Kluczowe wyzwania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Aleksander Gabryś, Manager, Ernst & Young 24 listopada 211 roku Wprowadzenie We wrześniu 211 roku Ernst & Young
Liczba kontroli WIOŚ w 2010roku oraz podjęte działania
Liczba kontroli WIOŚ w 200roku oraz podjęte działania 2000 0000 0230 8000 6000 4000 2000 0 2037 764 72 900 200 ilość podmiotów w ewidencji WIOŚ liczba kontroli zarządzenia kary pieniężne mandaty wnioski
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rybno
Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; 2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz. U. Nr 92, poz. 880; 3. Ustawa
(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
24.9.2014 L 280/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) NR 994/2014 z dnia 13 maja 2014 r. zmieniające załączniki VIII i VIIIc do rozporządzenia
1. Podstawy prawne. 2. Informacje ogólne
1. Podstawy prawne. 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (tekst jednolity Dz.U. 2010 r., Nr 185, poz. 1243 ze zmianami) 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w
Regiony gospodarowania odpadami komunalnymi definicja regionalnej instalacji. Katowice, 12 grudnia 2011 r.
Regiony gospodarowania odpadami komunalnymi definicja regionalnej instalacji Katowice, 12 grudnia 2011 r. Uwarunkowania ogólne hierarchia postępowania z odpadami Unieszkodliwianie Odzysk (w tym odzysk
Spis treści. Art. 9. Wymóg przekazania dokumentów... 49 Rozdział 4. Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt
Wstęp................................................ Wykaz skrótów......................................... XXV Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.).......................................
Uchwała Nr 4260/2014 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 20 stycznia 2014 roku
Uchwała Nr 4260/2014 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 20 stycznia 2014 roku zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego
Karta informacyjna. Data publikacji karty 2016-01-04 10:20:12. Odnośnik do e-formularza. Nie dotyczy.
Karta informacyjna Sporządzanie i przekazywanie zbiorczych zestawień danych o odpadach i komunalnych osadach ściekowych zgodnie ze znowelizowaną ustawą z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. z
PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Dokąd z odpadami komunalnymi? Dokąd z odpadami komunalnymi?
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Warszawa, 10 grudzień 2008 r. Zasady gospodarowania odpadami: zapobieganie minimalizacja
Obliczenie maksymalnej dopuszczalnej dawki ustabilizowanych komunalnych osadów ściekowych wytwarzanych na oczyszczalni ścieków w Trzebnicach.
Załącznik nr 11 do ZP/01/2019 Obliczenie maksymalnej dopuszczalnej dawki ustabilizowanych komunalnych osadów ściekowych wytwarzanych na oczyszczalni ścieków w Trzebnicach. Chocianów, lipiec 2019 rok 1.
OBOWIĄZEK WNOSZENIA OPŁAT ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA ZA SKŁADOWANIE ODPADÓW. Szkolenie z opłat środowiskowych 4 grudnia 2018 WFOŚiGW w Gdańsku
OBOWIĄZEK WNOSZENIA OPŁAT ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA ZA SKŁADOWANIE ODPADÓW Szkolenie z opłat środowiskowych 4 grudnia 2018 WFOŚiGW w Gdańsku Treść poruszanych zagadnień 1. Rodzaje opłat za składowanie
Dyrektywa azotanowa w Polsce
Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu Dyrektywa azotanowa w Polsce Ewa Grzyś Dział Systemów Produkcji Rolnej Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa 2013 r. Dyrektywa Rady 91/676/EWG
UCHWAŁA NR XLIV/224/09 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 5 listopada 2009 r.
UCHWAŁA NR XLIV/224/09 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie wymagań, jakie powinni spełniać przedsiębiorcy ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie odbierania odpadów
Dobry klimat dla powiatów Gospodarka odpadami Gospodarka komunalna
Gospodarka odpadami Gospodarka komunalna Sabina Kowalska Magda Kozak Konsulting Inwestycyjny i Środowiskowy Sabina Kowalska Projekt realizowany przy wsparciu finansowym instrumentu finansowego LIFE+ Komisji
Powiązanie z ustawodawstwem krajowym
Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Strona 2 z 8 Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Opracowano w Instytucie Nafty i Gazu System KZR INiG-PIB/3 2 Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Strona 3 z 8 Spis
Tabela nr 6.1. Stan realizacji zadań wynikających z krajowego planu gospodarki odpadami dla przedsiębiorców na dzień 1 września 2004 r.
Załącznik 6 STAN REALIZACJI ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z KRAJOWEGO PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA PRZEDSIĘBIORCÓW (na podstawie informacji przekazanych przez przedsiębiorców) Tabela nr 6.1. Stan realizacji zadań
WNIOSEK O WYDANIE ZEZWOLENIA NA PRZETWARZANIE ODPADÓW
.. (miejscowość, data) (nazwa wnioskodawcy) (siedziba) (nr telefonu) Starosta Gdański Ul. Wojska Polskiego 6 8-000 Pruszcz Gdański WNIOSEK O WYDANIE ZEZWOLENIA NA PRZETWARZANIE ODPADÓW Na podstawie art.
711 841 229 959 Mg. 2 078 840 801 904 Mg. 996 145 333 060 Mg. 754 249 245 239 Mg
Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 cele strategiczne Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Ochrony Środowiska Mikołów, 26 czerwca 2014 r. Uchwałą Nr IV/25/1/2012 z dnia
DANE TECHNICZNE. - ustabilizowane komunalne osady ściekowe ( ) z terenu Oczyszczalni Ścieków w Kole, ul. Energetyczna 11, Koło.
DANE TECHNICZNE 1. Przedmiot zamówienia Przedmiotem zamówienia jest usługa polegająca na załadunku, wywozie i zagospodarowaniu odpadów typu: - ustabilizowane komunalne osady ściekowe (19 08 05) z terenu
SKŁADOWISKA ODPADÓW ZAMYKANIE I REKULTYWACJA, STAN KONTROLI ŚRODOWISKOWYCH W ZAKRESIE OCHRONY ZIEMI W POLSCE
SKŁADOWISKA ODPADÓW ZAMYKANIE I REKULTYWACJA, STAN KONTROLI ŚRODOWISKOWYCH W ZAKRESIE OCHRONY ZIEMI W POLSCE czerwiec 2012 r. Karolina Bobrowska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Aktualny stan zamykania
KONFERENCJA. Dotycząca zmian w gospodarowaniu odpadami
KONFERENCJA Dotycząca zmian w gospodarowaniu odpadami Małgorzata Szymańska - główny specjalista Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku Przepisy prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku
Ścieki, zanieczyszczenia, jakość wody Klara Ramm Szatkiewicz Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
Warszawa, 11 kwietnia 2014 r. Ścieki, zanieczyszczenia, jakość wody Klara Ramm Szatkiewicz Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Ustawa z dnia 18 lipca 2001
Wyzwania w gospodarce odpadami komunalnymi w świetle strategii wyznaczonej w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami
Wyzwania w gospodarce odpadami komunalnymi w świetle strategii wyznaczonej w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami doc. dr Lidia Sieja Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Plan krajowy w gospodarce
Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych
Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych Dr Magdalena Hryniewicka Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Zakład Ekonomii Plan wystąpienia Cel Definicje konkurencyjności w literaturze
7. MONITORING I OCENA REALIZACJI ZAŁOśONYCH CELÓW
19 7. MONITORING I OCENA REALIZACJI ZAŁOśONYCH CELÓW Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami Ustawa o odpadach nakłada obowiązek aktualizowania planu nie rzadziej niŝ raz na 4 lata. Pod koniec 7 roku naleŝy
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., Nr 0, poz. 21) Ewidencja i sprawozdawczośd odpadowa
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., Nr 0, poz. 21) Ewidencja i sprawozdawczośd odpadowa Osoba do kontaktu: Edyta Koziołek Tel. (12) 63 03 495 Zespół Polityki Ekologicznej, pok.
KOMUNIKAT PRASOWY KOMISJA EUROPEJSKA. Bruksela, 19 marca 2013 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela, 19 marca 2013 r. Bezpieczeństwo na drogach: UE odnotowuje najniższą w historii liczbę ofiar śmiertelnych i rozpoczyna prace nad strategią na rzecz zmniejszenia
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia...2006 r. Projekt z dnia 16.01.2006 r. w sprawie warunków odzysku za pomocą procesu odzysku R10 Rozprowadzanie na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszania
Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych
Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych Scientific Works of Institute of Ceramics and Building Materials Nr 10 ISSN 1899-3230 Rok V Warszawa Opole 2012 JOANNA GUZIAŁOWSKA-TIC * WILHELM JAN TIC ** Słowa
Nowoczesne technologie w gospodarce odpadami na przykładzie Torunia
Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. 87-100 Toruń, ul. Grudziądzka 159 Nowoczesne technologie w gospodarce odpadami na przykładzie Torunia Informacja o Spółce Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania