Elektroniczne postępowanie upominawcze

Transkrypt

1 Elektroniczne postępowanie upominawcze Komentarz pod redakcją Jacka Gołaczyńskiego Warszawa 2010

2 Spis treści Wykaz skrótów...11 Wstęp...15 Część pierwsza. Uwagi wprowadzające Podstawy informatyzacji postępowania sądowego w Polsce Elektroniczne postępowanie upominawcze w Austrii Elektroniczne postępowanie upominawcze w Niemczech Elektroniczne postępowanie upominawcze w Anglii i Walii. (Money Claim Online) Elektroniczne postępowanie upominawcze w świetle. europejskiego postępowania nakazowego Zabezpieczenia czynności dokonywanych w internecie Wybrane mechanizmy zabezpieczeń Charakterystyka wymagań bezpieczeństwa Podpis elektroniczny...69 Część druga. Komentarz Postępowanie cywilne...81 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania. cywilnego wraz z rozporządzeniami wykonawczymi...81 Art. 17 pkt 4 k.p.c...81 Art k.p.c...87 Art. 68 k.p.c...95 Art k.p.c...104

3 Spis treści Art i 4 k.p.c Art k.p.c Art i 6 k.p.c Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie trybu zakładania konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym w elektronicznym postępowaniu upominawczym Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia r. w sprawie trybu doręczeń elektronicznych. w elektronicznym postępowaniu upominawczym Art k.p.c Art k.p.c Art a k.p.c Dział VIII. Postępowania elektroniczne Rozdział 1. Elektroniczne postępowanie upominawcze Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. sprawie sposobu wnoszenia. pism procesowych drogą elektroniczną w elektronicznym postępowaniu upominawczym Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art i 3 1 k.p.c Art k.p.c Art k.p.c

4 Spis treści Art , 2 i 2 1 k.p.c Art i 1 3 k.p.c Art i 5 k.p.c Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia r. w sprawie czynności sądu związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu wydanemu. w elektronicznym postępowaniu upominawczym Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art k.p.c Art pkt 2 k.p.c Adwokaci Art. 37b ustawy Prawo o adwokaturze Radcy prawni Art ustawy o radcach prawnych Rzecznicy patentowi Art. 17a ustawy o rzecznikach patentowych Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa Art. 17a ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa Prokuratura Art. 42a ustawy o prokuraturze Komornicy Art. 2 ust. 4 pkt 3 u.k.s Art. 17b u.k.s Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie szczegółowych czynności Krajowej Rady Komorniczej oraz szczegółowych czynności komornika związanych z egzekucją prowadzoną na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego Art. 85 ust. 1 pkt 19 u.k.s

5 Spis treści 8. Ustrój sądów powszechnych Art p.u.s.p Art. 20 pkt 9 p.u.s.p Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie ustalenia sądu rejonowego, któremu przekazuje się rozpoznawanie spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym należących do właściwości. innych sądów rejonowych Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych 68 ust a Rozdział 10. Przepisy szczególne w sprawach rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym 272a b c d Koszty sądowe Art. 19 ust. 2 u.k.s.c Art. 95 ust. 4 u.k.s.c Art. 104a u.k.s.c Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania. opłat sądowych w sprawach cywilnych 2a ust Wejście w życie elektronicznego postępowania upominawczego Art. 10 ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy. Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw...353

6 Spis treści ANEKS Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy. Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych. innych ustaw Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie trybu zakładania. konta oraz sposobu posługiwania się podpisem elektronicznym w elektronicznym postępowaniu upominawczym Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie trybu doręczeń. elektronicznych w elektronicznym postępowaniu. upominawczym Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu wnoszenia. pism procesowych drogą elektroniczną w elektronicznym postępowaniu upominawczym Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie czynności sądu. związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności. orzeczeniu sądowemu wydanemu w elektronicznym. postępowaniu upominawczym Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie szczegółowych czynności Krajowej Rady Komorniczej oraz szczegółowych czynności komornika związanych z egzekucją prowadzoną. na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 15 grudnia 2009 r. w sprawie ustalenia sądu rejonowego, któremu przekazuje się rozpoznawanie spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym należących do właściwości. innych sądów rejonowych...391

7 Spis treści Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 23 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie. Regulamin urzędowania sądów powszechnych Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. z dnia 18 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych. w sprawach cywilnych Ważniejsze akty prawne O autorach...399

8 Wstęp Dzięki temu, że powód wniesie pozew za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, możliwe będzie sprawne procedowanie i korzystanie z kolejnych elektronicznych instytucji prawnych, takich jak choćby elektroniczne orzeczenia czy elektroniczne doręczenia. Ciężar biurowości sądowej zostanie w znaczącej części przerzucony na powoda i odpowiednio skonfigurowany system teleinformatyczny. Wypełnienie pól elektronicznego formularza (pozwu) będzie zaś znacznie prostsze niż formularza urzędowego. Przepisy podstawowe dotyczące wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym zamieszczone zostaną przede wszystkim w rozdziale kodeksu postępowania cywilnego dotyczącym pism procesowych (art. 125 i n.). Częściowo znajdzie w nim zastosowanie zasada, że pisma procesowe w elektronicznym postępowaniu pozbawione są załączników. Nie chodzi tutaj tylko o załączniki będące odpisami pisma procesowego, gdyż co oczywiste zwielokrotnianie pism w postaci elektronicznych jest bezcelowe. Pozew powinien zawierać również numer PESEL lub NIP powoda, przy czym nie jest to wymóg bezwzględny, a jedynie powiązany z sytuacją, jeżeli powód jest obowiązany do tego, by mieć takie numery. Przyjęto zasadę, że pozew wnosi się wraz z opłatą, w przeciwnym razie nie wywołuje on skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu. Istotne znaczenie we wszystkich rozwiązaniach z zakresu informatyzacji w kontekście dokumentu elektronicznego odgrywa problem identyfikacji. Dotąd najczęściej korzystanie z elektronicznych instytucji prawnych wiązano z koniecznością posługiwania się bezpiecznym podpisem 15

9 Wstęp elektronicznym weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu, co najczęściej, wskutek niewielkiego rozpowszechnianie tego rodzaju podpisu elektronicznego, przekładało się na nikłe wykorzystanie owych elektronicznych instytucji prawnych. W elektronicznym postępowaniu upominawczym korzystanie z tego rodzaju podpisu nie będzie niezbędne. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego ustanawiają w tym zakresie jedynie reżim minimalny, którym jest dla stron opatrywanie pism procesowych zwykłym podpisem elektronicznym (faktycznie w postaci loginu i hasła na wzór bankowości elektronicznej), natomiast orzeczeń sądowych bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz z późn. zm.). Pozwany może wnieść sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym w formie pisemnej lub drogą elektroniczną, przy czym decydując się na elektroniczny kontakt z e-sądem w tym zakresie, także inną korespondencję będzie musiał odbierać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Sprzeciw nie musi być uzasadniany i nie wymaga dołączenia dowodów. Wyjątek poczyniono jedynie dla tych zarzutów, których konieczność zgłoszenia przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy implikuje potrzebę podniesienia ich już na etapie wnoszenia sprzeciwu. Przewidziano trzy rodzaje sytuacji, które będą powodować przekazanie sprawy do sądu według właściwości ogólnej. Po pierwsze, kiedy e-sąd nie będzie mógł wydać nakazu zapłaty z powodu braku ku temu podstaw. Po drugie, w sytuacji uchylenia nakazu zapłaty wskutek niemożności jego doręczenia pozwanemu za sprawą nieznajomości jego miejsce pobytu lub braku możliwości doręczenia w kraju albo też jeżeli okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania. Sprawa zostanie przekazana również, jeśli nakaz zapłaty utraci moc wskutek wniesienia sprzeciwu przez pozwanego. Istotnym założeniem jest, aby sprawa wszczęta w elektronicznym postępowaniu upominawczym również na etapie egzekucji była powiązana z systemem teleinformatycznym obsługującym to postępowanie. Dzięki temu zachowuje się ciągłość stosowania środków komunikacji elektro- 16

10 Wstęp nicznej, przy czym po pojawieniu się tytułu wykonawczego korzystanie z drogi elektronicznej stanie się dla wierzyciela całkowicie fakultatywne, co jednak nie oznacza, że na komorniku nie będą ciążyły szczególne obowiązki, jak choćby weryfikowanie istnienia i treści tytułów wykonawczych wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, które zaczęły funkcjonować w obrocie w postaci wydruków. Prawomocny nakaz zapłaty wydany w postaci elektronicznej będzie istniał tylko w tej postaci. Takiemu tytułowi egzekucyjnemu klauzula wykonalności będzie nadawana z urzędu, z tym że w określonych przypadkach, kiedy egzekucja miałaby obejmować z różnych przyczyn inne osoby niż wskazane w nakazie, na wniosek klauzule wykonalności nadawał będzie sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. Do wniosku należy dołączyć wtedy wydruk z systemu teleinformatycznego, umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści tytułu wykonawczego. Jacek Czaja Grzegorz Wałejko

11

12 Część pierwsza Uwagi wprowadzające

13

14 1. Podstawy informatyzacji postępowania sądowego w Polsce Do niedawna kodeks postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) był jedną z nielicznych ustaw procesowych, które nie zostały znowelizowane na skutek informatyzowania usług publicznych (zob. komentarz do art i art k.p.c.). Tymczasem, zgodnie z art. 58 ust. 2 u.p.e., organy władzy publicznej zostały obowiązane do umożliwienia odbiorcom usług certyfikacyjnych (zob. szerzej D. Adamski, M. Kutyłowski, Prawne aspekty wykorzystania technologii cyfrowych w komunikacji urząd obywatel, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2005, nr 1 2, s. 166), w terminie do dnia 1 maja 2008 r., wnoszenie podań i wniosków oraz dokonywanie innych czynności w postaci elektronicznej, w przypadku gdy przepisy prawa wymagają składania ich w szczególnej formie lub według określonego wzoru. Ponadto, według art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 z późn. zm.), sądy zostały zaliczone do kategorii podmiotów publicznych obowiązanych do jej stosowania. Ustawa w brzmieniu ustalonym nowelizacją z dnia 12 lutego 2010 r. (ustawa o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 40, poz. 230) określa zasady: 1) ustanawiania Planu Informatyzacji Państwa oraz projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu; 2) ustalania minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych oraz dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej z podmiotami publicznymi oraz ustalania Krajowych Ram Interoperacyjności 21

15 Część pierwsza. Uwagi wprowadzające systemów teleinformatycznych w sposób gwarantujący neutralność technologiczną i jawność używanych standardów i specyfikacji; 3) dostosowania systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych do minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych oraz do Krajowych Ram Interoperacyjności systemów teleinformatycznych w sposób gwarantujący neutralność technologiczną i jawność używanych standardów i specyfikacji; 4) dostosowania rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej z podmiotami publicznymi do minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji z podmiotami publicznymi oraz do Krajowych Ram Interoperacyjności systemów teleinformatycznych w sposób gwarantujący neutralność technologiczną i jawność używanych standardów i specyfikacji; 5) kontroli projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu, systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych, rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej z podmiotami publicznymi; 6) wymiany informacji drogą elektroniczną, w tym dokumentów elektronicznych, między podmiotami publicznymi a podmiotami niebędącymi podmiotami publicznymi; 7) ustalania i publikacji specyfikacji rozwiązań stosowanych w oprogramowaniu umożliwiającym łączenie i wymianę informacji, w tym przesłanie dokumentów elektronicznych, między systemami teleinformatycznymi podmiotów publicznych a systemami podmiotów niebędącymi podmiotami publicznymi; 8) funkcjonowania elektronicznej platformy usług administracji publicznej; 9) funkcjonowania centralnego repozytorium wzorów pism w postaci dokumentów elektronicznych; 10) realizacji zadań wynikających ze Strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe zasady mają być stosowane w celu ochrony interesu publicznego, w tym zachowania przez państwo możliwości swobody wyboru technologii w procesach informatyzacji realizacji zadań publicznych. 22

16 1. Podstawy informatyzacji postępowania sądowego w Polsce Zamierzeniem projektodawców ustawy o informatyzacji było urzeczywistnienie inicjatyw dotyczących rozwoju społeczeństwa informacyjnego, podejmowanych na szczeblu europejskim (zob. Uzasadnienie do projektu ustawy o informatyzacji działalności niektórych podmiotów realizujących zadania publiczne, druk sejmowy Sejmu IV kadencji nr 1934 (projekt rządowy), s ). Celem tej regulacji, będącej źródłem prawa administracyjnego, jest określenie zasad wymiany informacji drogą elektroniczną, w tym dokumentów elektronicznych, między podmiotami publicznymi a podmiotami niebędącymi podmiotami publicznymi, a także ustalania i publikacji specyfikacji rozwiązań stosowanych w oprogramowaniu umożliwiającym przetwarzanie danych, w tym przesyłanie dokumentów elektronicznych, między systemami teleinformatycznymi podmiotów publicznych a systemami podmiotów niebędących nimi. Zmiana wprowadzona w art. 1 ustawy o informatyzacji wzmacnia zasadę neutralności technologicznej i pozwala na realizację postulatu ochrony interesu publicznego i zachowania przez państwo swobody wyboru technologii w procesach informatyzacji realizacji zadań publicznych oraz na korelacje ze Strategią rozwoju społeczeństwa informacyjnego (Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy Sejmu VI kadencji nr 2110, s. 2). Sądy powszechne znajdują się w podmiotowym zakresie obowiązywania ustawy o informatyzacji, przy czym nie można całkowicie zgodzić się z poglądem, iż informatyzacji nie podlega sąd rozumiany jako organ władzy wymierzający sprawiedliwość, ale sąd interpretowany jako instytucja (organizacja), w ramach której niezawiśli sędziowie wymierzają sprawiedliwość, a więc sąd interpretowany jako administracja sądowa (tak G. Szpor (w:) G. Szpor, Cz. Martysz, K. Wojsyk, Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Komentarz, Warszawa 2007, s ). W uzasadnieniu do projektu ustawy o informatyzacji podkreślono, że elektroniczna administracja powinna zapewnić powszechny dostęp on-line do informacji publicznych oraz umożliwić obywatelom i innym zainteresowanym podmiotom załatwia- 23