Napromienianie żywności w UE i w Polsce

Transkrypt

1 Napromienianie żywności w UE i w Polsce Wojciech Migdał XI Szkoła a Sterylizacji i Higienizacji Radiacyjnej październik 2007

2 telefon (22) , fax (22) Napromieniowanie Żywności - technologia z wyboru Człowiek od wieków w zajmował się nie tylko zdobywaniem i wytwarzaniem żywności, ale także e i utrwalaniem. W ciągu tysięcy lat poznano różne r metody utrwalania żywności: suszenie, solenie, gotowanie, mrożenie, wędzenie, w fermentacja. Obecnie stosuje się także e inne technologie. Jedną z nich jest napromieniowanie.

3 telefon (22) , fax (22) Dlaczego napromieniowuje się żywność??? higienizacja podniesienie bezpieczeństwa spożycia przez inaktywację (unieszkodliwianie) szkodników, pasożyt ytów w oraz drobnoustrojów chorobotwórczych rczych powodujących zatrucia pokarmowe utrwalenie ograniczenie strat przechowalniczych przez zapobieganie niekorzystnym zmianom jakie zachodzą w żywności od chwili jej wyprodukowania lub zbioru (np( np.. hamowanie kiełkowania) kowania)

4 W 2003 roku produkty rolno-spo spożywcze stanowiły y 9,3% światowego handlu towarami (wartości 583 mld dolarów USA) oraz 42,5% światowego exportu (Światowa Organizacja Handlu, 2004).

5 Rosnąca ilość chorób b i zatruć przenoszonych przez pokarm dowodzi, że e tradycyjne technologie oraz stosowane dotychczas przedsięwzi wzięcia sąs nie wystarczające ce.

6 Choroby pochodzące ce z żywności w USA: Fact Sheet N o 237 Revised January 2002 W krajach uprzemysłowionych ok.. 30% ludzi ulega zatruciom pokarmowym 5 tys.. zgonów 76 milionów w przypadków w zatruć 35 miliardów w dolarów - koszty związane zane z leczeniem oraz straty związane zane z absencją chorobową

7 Jakość zdrowotna napromieniowanej żywności Celem ponad 50 letnich badań nad napromieniowaniem żywności było o poznanie wszystkich problemów w związanych zanych z tym procesem. Badania te miały y dać odpowiedź czy napromieniona żywność jest bezpieczna pod względem: toksykologicznym (uwzględniaj dniając c powstawanie związk zków w toksycznych i ewentualną indukcje radioaktywności) bakteriologicznym wartości odżywczych

8 Różne zastosowania napromieniowania żywności Dawki niskie Cel napromieniowania Dawka (kgy) Produkty a) Hamowanie kiełkowania b) Zwalczanie szkodników i pasożytów c) Opóźnienie procesów fizjologicznych (np. dojrzewania) 0,05-0,15 Ziemniaki, cebula, czosnek, korzeń imbiru 0,15-0,50 Zboża i warzywa strączkowe, świeże i suszone owoce, suszone ryby i mięso, świeża wieprzowina, itd.. 0,5-1,0 Świeże warzywa i owoce

9 Różne zastosowania napromieniowania żywności Dawki średnie Cel napromieniowania Dawka (kgy) Produkty a) przedłużenie okresu przechowywania 1,0-3,0 Świeże ryby, truskawki, itd. b) inaktywacja organizmów patogennych i powodujących psucie się żywności 1,0-7,0 Świeże i mrożone produkty morskie, świeży lub mrożony drób, mięso, itd. c) polepszenie właściwości technologicznych żywności 2,0-7,0 Winogrona (zwiększona wydajność soku), odwodnione warzywa (skrócony czas gotowania), itd. d) dekontaminacja 5,0-10,0 przyprawy

10 Różne zastosowania napromieniowania żywności Dawki wysokie Cel napromieniowania a) sterylizacja przemysłowa (połączona z łagodnym ogrzewaniem) Dawka (kgy) Produkty Żywność dla pacjentów wymagających diety o sterylnej czystości

11 Wykaz krajów w posiadających zezwolenie na napromieniowanie żywności (stan na 2003r.) Europa Belgia Dania Niemcy Finlandia Francja Grecja Irlandia Włochy Chorwacja Luxemburg Holandia Norwegia Austria Polska Portugalia Rosja Szwecja Serbia Hiszpania Czechy Turcja Ukraina Węgry Wielka Brytania Północna i Południowa Ameryka Argentyna Brazylia Kanada Kostaryka Kuba Meksyk Urugwaj Stany Zjednoczone Egipt Ghana Libia RPA Afryka Azja Bangladesz Chiny Indie Indonezja Iran Izrael Japonia Korea Pakistan Filipiny Syria Tajlandia Wietnam Australia i Nowa Zelandia

12 Napromienianie żywności w UE

13 Dyrektywa ogólna 1999/2/EC Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotycząca ca żywności oraz składnik adników żywności poddawanych działaniu aniu promieniowania jonizującego Aspekty ogólne i techniczne Znakowanie żywności napromienionej Warunki dopuszczenia Urzędowa kontrola

14 telefon (22) , fax (22) Źródła a promieniowania Dopuszcza się stosowanie następuj pujących źródeł promieniowania Promieniowanie Gamma z radioizotopów w Co 60 lub Cs 137 Promienie X wytwarzane w urządzeniach pracujących cych na poziomie 5 MeV Elektrony wytwarzane w urządzeniach pracujących cych na poziomie energii 10 MeV

15 telefon (22) , fax (22) Źródło o kobaltowe Osłona betonowa Transporter Komora radiacyjna Rozładunek napromieniowa nych produktów Basen z wodą do przechowy wania źródeł Rama ze źródłami kobaltu-60 Pulpit sterowniczy Załadunek

16 telefon (22) , fax (22) Akcelerator elektronów

17 Znakowanie Dyrektywa ramowa 1999/2/WE o napromieniowaniu żywności Wszystkie środki spożywcze które sąs napromieniowane bądźb zawierają napromieniowane składniki musza być znakowane ( niezależnie od ilości składnik adników)

18 Dyrektywa wykonawcza 1999/03/EC Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczy ustalania obowiązuj zującej listy produktów żywnościowych i dodatków, które mogą być napromieniowane i dystrybuowane w Unii. Przyprawy suche, w tym suszone aromatyczne zioła, przyprawy korzenne i przyprawy warzywne (10 kgy) Lista pozytywna dla UE

19 Niemcy Ilość [t] Ilość [t] Ilość [t] Zioła, przyprawy 778,5 767,6 392,9 Warzywa suszone 80,7 27,3 78,7

20 Ilość [t] Belgia Ilość [t] Ilość [t] Zioła, przyprawy 468,5 496,0 217,8 Warzywa 144,1 143,4 112,8 Żabie udka 2501,5 2688,4 3225,7 Drób, dziczyzna 915,5 219,8 883,9 Mięso 159,4 966,8 213,7 Krewetki 624,5 685,7 541,4 Jaja 419,0 168,9 665,1 Ryby 289,5 191,9 118,2

21 Francja Zioła, przyprawy i warzywa suszone Ilość [t] Ilość [t] Ilość [t] ,3 Żabie udka ,8 Drób ,2 Krewetki ,5 Guma arabska ,7

22 Holandia Ilość [t] Ilość [t] Ilość [t] Zioła, przyprawy 1756,8 1638,4 1141,1 Warzywa liofilizowane 2191,2 1088,0 880,8 Drób 95,2 23,2 52,8 Krewetki 196,8 284,8 68,8 Częś ęści żab 184,0 64,0 124,0

23 Ogólna ilość napromienowanyj żywności w krajach UE Ilość [t] Ilość [t] Ilość [t] Niemcy 870,28 795,63 471,76 Belgia 5928,0 3776,6 7279,2 Francja 4383,0 1802,0 3111,0 Holandia 5589,6 4768,8 3299,2 Węgry ,8 Republika Czeska - 460,8 85,3

24 telefon (22) , fax (22) Napromienianie żywności w Polsce

25 Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 171

26 Ustawa określa wymagania i procedury niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołuj ującego Europejski Urząd d do Spraw Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w sprawie bezpieczeństwa.

27 Środki spożywcze mogą być poddawane napromienianiu promieniowaniem jonizującym wyłą łącznie w celu: Zmniejszenia liczby przypadków w chorób b spowodowanych spożyciem żywności przez niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych; rczych; Zapobiegania psuciu się żywności przez opóżnienie lub powstrzymanie procesów w rozkładu i przez niszczenie mikroorganizmów w odpowiedzialnych za te procesy; Przedłużenia enia okresu przydatności do spożycia przez hamowanie naturalnych procesów w biologicznych związanych zanych z dojrzewaniem lub kiełkowaniem; kowaniem; Usunięcia organizmów w szkodliwych dla zdrowia roślin lub dla żywności pochodzenia roślinnego

28 Napromienianie żywności promieniowaniem jonizującym jest dopuszczalne wyłą łącznie jeżeli: eli: Nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka; Jest korzystne dla konsumentów; Jest uzasadnione technologicznie oraz nie będzie b wykonywane w celu zastępowania wymagań zdrowotnych oraz warunków w sanitarnych i higienicznych w produkcji i obrocie żywnością; Żywność poddawana temu napromienianiu spełnia obowiązuj zujące wymagania zdrowotne.

29 Główny Inspektor Sanitarny przekazuje do Komisji Europejskiej coroczne informacje o zakładach adach lub jednostkach organizacyjnych podmiotów w działaj ających na rynku spożywczym dokonujących napromieniania żywności promieniowaniem jonizującym, w szczególno lności dotyczące ce rodzaju i ilości środków w spożywczych poddawanych napromienianiu oraz stosowanych dawek promieniowania.

30 Minister właściwy w do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia: Środki spożywcze które mogą być poddawane napromienianiu, maksymalne dopuszczalne dawki oraz dozwolone źródła a promieniowania jonizującego, Szczegółowe warunki napromieniania żywności, w tym wymagania dotyczące ce urządze dzeń służących do napromieniania oraz procedury pomiarowe.

31 Zezwolenie Główny Inspektor Sanitarny zezwolił na stosowanie w Polsce zabiegu utrwalania promieniowaniem jonizującym następuj pujących środków w spożywczych: Rodzaj środka spożywczego Ziemniaki Cebula Czosnek Pieczarki Przyprawy suche, w tym suszone aromatyczne zioła, przyprawy korzenne i przyprawy warzywne Pieczarki suszone Suszone warzywa Cel napromienienia hamowanie kiełkowania kowania hamowanie kiełkowania kowania hamowanie kiełkowania kowania zahamowanie wzrostu i starzenia się grzybów obniżenie zanieczyszczeń biologicznych obniżenie zanieczyszczeń biologicznych obniżenie zanieczyszczeń biologicznych

32 Napromienianie żywności w Polsce IChTJ Warszawa Przyprawy, zioła a aromatyczne, warzywa suszone Ilość [t] Ilość [t] ,7 663,6 MITR Łódź Ilość [t] Ilość [t] Zioła 47,8 23,4

33 Doświadczalna Stacja Utrwalania PłodP odów w Rolnych

34

35 Hala technologiczna

36 Zalety metody radiacyjnej Duża a skuteczność eliminacji zanieczyszczenia mikrobiologicznego Brak pozostałości toksycznych Względnie szybka realizacja procesu Brak zagrożenia dla środowiska Brak negatywnych efektów w temperaturowych zabiegu Możliwość realizacji procesu w opakowaniach zbiorczych i jednostkowych Brak zmian cech jakościowych

37 Podsumowanie Radiacyjna metoda utrwalania żywności nie jest i nie będzie b metodą uniwersalną,, podobnie jak i inne metody utrwalania. Wykorzystanie jej skuteczności ci polega na: eliminacji lub redukcji drobnoustrojów w chorobotwórczych rczych do poziomu zapewniającego bezpieczeństwo jej konsumpcji; zapobieganiu psuciu się żywności poprzez eliminację bakterii, pleśni, grzybów w i pasożyt ytów w powodujących jej rozkład; przedłużenie enie okresu składowania świeżych owoców w i warzyw poprzez hamowanie naturalnych procesów w biologicznych związanych zanych z dojrzewaniem, kiełkowaniem kowaniem czy starzeniem się tych produktów.

38 Dziękuj kuję za uwagę