Analiza statystyczna ubioru pieszego w aspekcie bezpieczeństwa ruchu drogowego

Transkrypt

1 WITASZEK Mirosław 1 WITASZEK Kazimierz 2 CZECH Piotr 3 WARCZEK Jan 4 STANIK Zbigniew 5 Analiza statystyczna ubioru pieszego w aspekcie bezpieczeństwa ruchu drogowego WSTĘP Piesi stanowią ok % ofiar wypadków drogowych w Polsce [3, 7, 8]. Udział ten w przypadku ofiar śmiertelnych jest jeszcze wyższy i osiąga 25-35% [3, 7, 8]. Stanowią oni zatem dość liczną grupę, drugą po użytkownikach samochodów. Najczęściej dochodzi do potrąceń pieszych na przejściach, następnie na skrzyżowaniach, trzecim miejscem pod względem ilości wypadków z udziałem pieszych są chodniki, pobocza, a czwartym przystanki komunikacji publicznej [4, 7, 8]. Dość liczna grupa tych zdarzeń powodowana jest przez samych pieszych, np. poprzez nieostrożne wchodzenie na jezdnię, czy nieprawidłowe jej przekraczanie [4]. Przyczyną tego są dość liczne, problemy, na które natrafiają piesi w ruchu drogowym. Problemy te mogą wynikać np. z pogody, nieprzyjemnego otoczenia, obecności spalin czy hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie drogi, czasu oczekiwania na przejście przez drogę, niekiedy także z braku chodników czy ich złej nawierzchni czy strachu przed napaścią bądź zagubienia [2]. Nie jest zatem możliwe całkowite wyeliminowanie nieprawidłowych zachowań się pieszych uczestników ruchu drogowego, a więc i wypadków z ich udziałem. Czynnikiem, który sprzyja wypadkom z udziałem pieszych może być słaba widoczność pieszych, zwłaszcza o zmroku czy po nim. O tej widoczności decyduje szereg czynników, między innymi: przeszkody (np. płoty, zarośla znajdujące się w pobliżu drogi czy zaparkowane samochody, zwłaszcza ciężarowe), oświetlenie drogi i samochodu, czystość szyby przedniej pojazdu, przejrzystość powietrza czy kolor ubioru pieszych [6]. Ubiór o jednolitym kolorze, zbliżonym do barwy otoczenia, nie sprzyja wczesnemu dostrzeżeniu pieszego przez kierowcę. Sytuację tę mogą poprawić jaskrawe, a po zmroku odblaskowe elementy ubioru. W niniejszym artykule dokonano analizy statystycznej ubioru pieszych pod kątem obecności takich elementów. 1. BADANIA Analizie poddano nagrania z kamer zamontowanych na przedniej szybie samochodu osobowego. Do wykonania nagrań wykorzystano dwie kamery, przedstawione na rysunku 1. Nagrania te obejmowały przede wszystkim obszar miejski. Wykonywano je w różnych porach roku, warunkach atmosferycznych, i o różnych godzinach. Stwierdzono, że po zmroku piesi nierzadko cechują się słabą widocznością, zarówno przy oświetleniu latarniami ulicznymi, jak i światłami mijania samochodu (rysunek 2). Z rysunku 2 wynika, że poprawie widoczności pieszego w nocy sprzyja obecność jasnych elementów odzieży. W świetle reflektorów samochodowych szczególne znaczenie mają jasne elementy odzieży 1 dr inż. Mirosław Witaszek, Politechnika Śląska, Wydział Transportu, Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych, mirosław.witaszek@polsl.pl, dr inż. Kazimierz Witaszek, Politechnika Śląska, Wydział Transportu, Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych, kazimierz.witaszek@polsl.pl, dr hab. inż. Piotr Czech, prof. nzw. w Pol. Śl., Politechnika Śląska, Wydział Transportu, Katedra Budowy Pojazdów Samochodowych, piotr.czech@polsl.pl, dr. inż. Jan Warczek, Politechnika Śląska, Wydział Transportu, Katedra Budowy Pojazdów Samochodowych, jan.warczek@polsl.pl, dr hab. inż. Zbigniew Stanik, Politechnika Śląska, Wydział Transportu, Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych, zbigniew.stanik@polsl.pl,

2 umieszczone nisko, np. buty czy nogawki spodni. Przy oświetleniu ulicznym, widoczność pieszego poprawiają także pozostałe jasne fragmenty stroju. Rys. 1. Kamery samochodowe wykorzystane w badaniach: a) Mio 358; b) Mio 508 Rys. 2. Przykłady widoczności pieszych po zmroku, przy oświetleniu: światłami mijania samochodu (u góry), latarniami ulicznymi (na dole) Przykłady widoczności pieszych w jasny, ciepły dzień przedstawiono na rysunku 3. Jak widać na tym rysunku o widoczności pieszych za dnia decyduje nie tylko kolory odzieży, lecz także oświetlenie (np. cień) czy kolor fragmentu otoczenia, które dla kierowcy stanowi tło pieszego. Najlepszą widoczność zapewnia obecność jasnych elementów ubioru. Natomiast jaskrawe, np. czerwone elementy stroju mogą nie zapewniać dobrej widoczności, gdy osoba znajduje się w cieniu. Jednolita, ciemna odzież nie sprzyja dobrej widoczności pieszych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy znajdują się oni na jasnym tle. Podobne prawidłowości można zaobserwować dla odzieży używanej przy niskiej temperaturze. Także w tym przypadku jednolita, ciemna odzież nie sprzyja widoczności pieszego. Istotny wpływ na widoczność pieszego, a zwłaszcza części ubioru znajdujących się na niewielkiej wysokości nad drogą 6672

3 wywiera obecność śniegu. Jaskrawe części ubioru poprawiają tę widoczność, szczególnie na tle śniegu. Przy jego braku, zwłaszcza w cieniu, ten korzystny efekt jest ograniczony. Rys. 3. Przykłady widoczności pieszych w jasny, ciepły dzień Rys. 4. Przykłady widoczności pieszych w jasny dzień przy niskiej temperaturze Z rysunków 3 i 4 wynika, że odzież zakładana na dolne części ciała ma często ciemne kolory. Nierzadko ciemne barwy mają także pozostałe elementy odzieży. Ubiór o jasnych lub jaskrawych kolorach jest widoczny najczęściej w górnej połowie sylwetki pieszego. Obecność takich części ubioru korzystnie wpływa na jego widoczność na drodze. Przykłady pieszych przedstawione na rysunkach 2-4 pozwalają jedynie na jakościową ocenę ich widoczności w różnych warunkach otoczenia W celu jej ilościowego określenia przeprowadzono analizę statystyczną częstości występowania różnych elementów w ubiorze pieszych. Analizę przeprowadzono dla: ciepłych dni w lecie, chłodnej pogody zimą oraz łącznie wiosną i jesienią. Uzyskane wyniki zamieszczono w tabelach 1-3. Podzielono w nich sylwetkę pieszego na cztery części 6673

4 Odblaskowy Jasny Neutralny Ciemny Jaskrawy Stonowany Jeden Wiele Odblaskowy Jasny Neutralny Ciemny Jaskrawy Stonowany Jeden Wiele (rysunek 5). Analizie poddano kolor odzieży na: torsie, rękach, nogach pieszego, a także kolor jego obuwia (określonego w tabeli jako stopy ). Jasność poszczególnych części ubioru klasyfikowano jako: odblaskowy, jasny, neutralny i ciemny. Dla kolorów dokonano dwóch podziałów. Pierwszy z nich obejmuje jaskrawość (kategorie: jaskrawy i stonowany ), podczas gdy drugi opisuje czy dany element odzieży był jedno- czy wielokolorowy. Rys. 5. Części sylwetki pieszego wyróżnione w analizie wyników badań Tab. 1. Wyniki badań jasności i koloru ubioru pieszego w czasie lata Jasność Kolor Część sylwetki pieszego Tors Ręce Nogi Stopy Tab. 2. Wyniki badań jasności i koloru ubioru pieszego w czasie wiosny i jesieni Jasność Kolor Część sylwetki pieszego Tors Ręce Nogi Stopy

5 Odblaskowy Jasny Neutralny Ciemny Jaskrawy Stonowany Jeden Wiele Tab. 3. Wyniki badań jasności i koloru ubioru pieszego w czasie zimy Jasność Kolor Część sylwetki pieszego Tors Ręce Nogi Stopy ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Na rysunkach 6-8 przedstawiono udział poszczególnych kategorii jasności i kolorów w poszczególnych porach roku. Łącznie przeanalizowano jasność i kolory ubioru 774 osób, z tego 266 w lecie, 258 wiosną i jesienią i 250 zimą. Ponieważ nie występowały jednolite, odblaskowe części ubioru, lecz tylko elementy odblaskowe na jasnych, neutralnych lub ciemnych częściach ubioru (których udziały łącznie stanowią 100%), dlatego suma udziałów jasności ubioru przekracza 100%. Inaczej jest w przypadku podziału na części ubioru jaskrawe i stonowane oraz jedno- i wielokolorowe, gdzie suma ta wynosi 100%. Z rysunków 6-8 wynika, że dominuje odzież i obuwie w jednym kolorze. Najwyższy jest udział takiej odzieży na nogach (od 85% latem do blisko 95% zimą), a najniższy dla torsu (od niespełna 59% latem do ponad 77% zimą). Udział odzieży jednokolorowej rośnie w chłodniejszych porach roku, co może być przyczyną gorszej widoczności pieszych. W zdecydowanej większości przypadków ubiór ma kolor stonowany. Wyjątkiem jest letnia odzież noszona na torsie, dla której udziały kolorów jaskrawych i stonowanych wynoszą po 50%. Jaskrawe elementy odzieży pojawiają się najczęściej w górnej części ciała, czyli na torsie i rękawach. Ich udział jest najwyższy latem, a najniższy zimą. Nieco rzadziej występują one na butach (od 10,4% zimą do 23,7% latem), a najrzadziej na odzieży okrywającej nogi (od zaledwie w 2,8% zimą, poprzez 4,7% wiosną i jesienią do 16,5% latem). Podobnie jak w przypadku odzieży wielokolorowej, również udział odzieży jaskrawej zwiększa się w ciepłych parach roku. Odzież pieszych jest też przeważnie ciemna, z wyjątkiem letniej odzieży torsu i rąk, która najczęściej jest jasna. Ponadto w czasie ciepłej pogody ręce są często odsłonięte, co w naszych szerokościach geograficznych oznacza przeważnie kolor jasny. Największą popularnością cieszy się ciemny ubiór nóg. Jego udział waha się od 47% latem do prawie 77% zimą. Z rysunków 6-8 wynika, że im zimniejsza pora roku, tym udział ciemnej odzieży poszczególnych części ciała jest większy. Jak widać na rysunkach 2-4 ciemny ubiór pogarsza widoczność pieszego. Natomiast jasne elementy ubioru wywierają na nią korzystny wpływ. Można stwierdzić, że widoczność pieszych w chłodniejszych porach roku jest gorsza niż latem, gdy nosi się najwięcej odzieży jasnej, wielokolorowej i jaskrawej. Najwięcej części odzieży wierzchniej w ciemnym, stonowanym kolorze (jednym) nosi się zimą. Jeśli do tego dodać niewielką ilość światła dziennego oraz krótkie dni, nasuwa się wniosek, że widoczność pieszych o tej porze roku jest najsłabsza. Wniosek ten potwierdzają dane opublikowane w raportach Komendy Głównej Policji [7, 8], że największa ilość wypadków spowodowana przez pieszych występuje w miesiącach jesiennych i zimowych (od października do stycznia). Zaleganie śniegu w pobliżu drogi może korzystnie wpływać na widoczność pieszych, gdyż w lutym, a niekiedy także i w styczniu ilość ww. wypadków spada. 6675

6 Duży wpływ na widoczność pieszych czy rowerzystów po zmroku ma obecność odblaskowych elementów odzieży [1, 9]. Niestety ich udział w badanej próbie jest niewielki (rysunki 6-9). Elementy te najczęściej występują na obuwiu wiosenno-jesiennym (7%) i letnim (6,4%), a najrzadziej na zimowym (4%). Dość korzystną tendencję obserwuje się w przypadku elementów odblaskowych odzieży okrywającej tors. Ich udział jest największy dla odzieży zimowej (3,2%), nieco tylko mniejszy dla jesienno-wiosennej (2,7%), a najniższy dla letniej (1,5%), która często jest jasna, a przez to lepiej widoczna. Jednak podane udziały są niewielkie i należałoby dążyć do ich zwiększenia, np. przez lansowanie odpowiedniej mody. Rys. 6. Zestawienie udziałów jasności i kolorów odzieży badanych pieszych podczas lata PODSUMOWANIE Wyniki przeprowadzonych badań pozwoliły na określenie wpływu jasności i jaskrawości kolorów różnych części odzieży pieszych na ich widoczność na drodze, zarówno za dnia, jak i w nocy. Określono też preferencje pieszych pod względem doboru koloru odzieży poszczególnych części ciała. Zamieszczone zdjęcia pieszych pozwoliły na stwierdzenie, że jasne elementy ubioru, zauważalnie poprawiają widoczność pieszych. Po zmroku, w przypadku dróg nieoświetlonych lub słabo oświetlonych najistotniejsze są jasne elementy obuwia i odzieży znajdujące się na niewielkiej wysokości nad powierzchnią drogi. jest to szczególnie istotne na terenie zabudowanym oraz innych odcinkach drogi, na których wymagane jest używanie świateł mijania przez kierujących samochodami. Niestety udział jasnych elementów stroju nie jest zbyt duży i w przypadku obuwia 6676

7 wynosi od niespełna 26% latem do ok % w pozostałych porach roku. Dla odzieży nóg jest on jeszcze niższy i wynosi od nieco ponad 20% w lecie poprzez ok. 8% jesienią i wiosną do zaledwie 4,4% zimą. W przypadku odzieży noszonej na wyższych partiach ciała udział kolorów jasnych waha się od niespełna 17% zimą do prawie połowy latem. Największy jest on w przypadku odzieży noszonej na torsie latem. O tej porze roku widoczność rąk i nóg poprawia fakt, że niejednokrotnie są one nieosłonięte, oczywiście w przypadku wysokiej temperatury powietrza. Rys. 7. Zestawienie udziałów jasności i kolorów odzieży badanych pieszych wiosną i jesienią Dużą poprawę widoczności w nocy zapewniają elementy odblaskowe ubioru [1, 9]. Najlepiej umieszczone na poruszających się częściach ciała [5]. Dalszą poprawę tej widoczności uzyskuje się dzięki użyciu kamizelek odblaskowych [10]. Według analizowanych danych zarówno elementy odblaskowe odzieży, jak i ww. kamizelki nie cieszą się popularnością wśród pieszych w Polsce. Najczęściej występują one na obuwiu letnim oraz wiosenno-jesiennym (ok. 7%). W przypadku obuwia zimowego jest to już tylko 4%. Niewielki, choć zauważalny jest udział odzieży zimowej noszonej na górnych częściach ciała wyposażonej w elementy odblaskowe (3,2%). Udział ten dla odzieży letniej spada do 1,5%. Najrzadziej elementy odblaskowe występują na odzieży nóg: od 0,4% zimą do 0,8% latem, jesienią i wiosną. Ogólnie rzecz biorąc udział odzieży zapewniającej dobrą widoczność (jasnej, jaskrawej i wielokolorowej) jest największy w najcieplejszych porach roku, zwłaszcza w upalne dni, kiedy silne światło słoneczne powoduje dobre oświetlenie dróg i uczestników ruchu. W przypadku chłodniejszych pór roku, których dni często charakteryzują się gorszym nasłonecznieniem (z powodu 6677

8 zachmurzenia czy opadów), rośnie udział odzieży jednolitej, o kolorach ciemnych i stonowanych, nie zapewniającej wysokiego kontrastu w stosunku do otoczenia. Taka odzież nie sprzyja dobrej widoczności pieszych z samochodów [1]. W celu poprawy bezpieczeństwa pieszych w ruchu drogowym należałoby lansować modę na wierzchnią odzież zimową oraz jesienno-wiosenną wielokolorową, zawierająca jasne, jaskrawe, a najlepiej także odblaskowe elementy. Rys. 8. Zestawienie udziałów jasności i kolorów odzieży badanych pieszych podczas zimy W aspekcie bezpieczeństwa na drogach należy również pamiętać o środkach transportu, których stan techniczny ma niewątpliwe przełożenia na prawdopodobieństwo zaistnienia wypadku. Literatura wskazuje na duże zainteresowanie ośrodków badawczych na całym świecie możliwością wpłynięcia na poprawę stanu technicznego poszczególnych elementów środków transportu [11-17]. Streszczenie Piesi stanowią znaczącą część ofiar wypadków drogowych. Jedną z możliwych przyczyn wypadków z udziałem pieszych jest słaba widoczność pieszego z samochodu. Zależy ona od wielu czynników, wśród których istotne miejsce zajmuje jasność i kolor odzieży. W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu tych cech ubioru na widoczność pieszego w ciągu dnia i nocą. Ponadto określono częstości występowania elementów odzieży i obuwia o różnej jasności i kolorze u pieszych Wyniki badań pozwoliły stwierdzić, że w ubiorze poszczególnych części ciała dominują kolory ciemne i stonowane. Udział kolorów jasnych jest największy w lecie, w przypadku torsu (ponad 49%), a także rąk (ponad 46%), które przy wysokiej temperaturze powietrza często nie są osłonięte odzieżą. Korzystnym zjawiskiem jest znaczący udział odzieży wielokolorowej, który również największy jest latem i wynosi ponad 41% dla odzienia torsu. Elementy 6678

9 odblaskowe, poprawiające znacznie widoczność pieszego nocą cieszą się niewielką popularnością (od 0,4% do 7% udziału). Nie sprzyja to bezpieczeństwu pieszych w ruchu drogowym. Słowa kluczowe: ruch samochodowy, bezpieczeństwo ruchu drogowego, piesi Statistical analysis of pedestrian clothes colour and brightness in respect of traffic safety Abstract Share of pedestrians in road accident victims number is significant. One of possible causes of road accidents with pedestrians is low pedestrian visibility. Numerous factors affects this visibility. An important one is brightness and colour of pedestrian clothes. This article presents a study of these factors influence on pedestrians visibility at day and night-time. Moreover, shares of elements with different brightness and colour in the pedestrians clothes were investigated. Research results indicate that pedestrians clothes are mainly dark and sober. Maximal share of bright colours was observed in the summer (up to about 49%). In the case of arms it is about 46% in summer, when they are often without clothes if the weather is hot. Beneficial is the influence of multicolour clothes on pedestrians visibility. Their share is the largest in summer. Presence of retroreflective markers on pedestrians clothes, that significantly improves their visibility isn t popular. Its share is only from 0,4% up to 7%. This can reduce their safety. Keywords: traffic velocity, traffic safety, pedestrian BIBLIOGRAFIA 1. Hagel B. E., Lamyb A., Rizkallah J. W., Belton K. L., Jhangri G. S., Cherry N., Rowec B. H.: The prevalence and reliability of visibility aid and other risk factor data for uninjured cyclists and pedestrians in Edmonton, Alberta, Canada. Accident Analysis and Prevention 39 (2007) s Kwan I., Mapstone J.: Visibility aids for pedestrians and cyclists: a systematic review of randomised controlled trials. Accident Analysis and Prevention 36 (2004) s Niedziela J.: Widoczność pieszych w światłach mijania pojazdów. Zeszyty Naukowe Politechniki Świętokrzyskiej. Mechanika. Z. 64, 1998, s Symon E.: Wypadki drogowe w Polsce w 2013 roku. Komenda Główna Policji. Biuro ruchu drogowego. Zespół profilaktyki i analiz. Warszawa, 2014 (Raport dostępny w Internecie na: 8. Symon E.: Wypadki drogowe w Polsce w 2013 roku. Komenda Główna Policji. Biuro ruchu drogowego. Zespół profilaktyki i analiz. Warszawa, 2014 (Raport dostępny w Internecie na: 9. Witaszek K.: Wpływ stanu technicznego reflektorów pojazdu samochodowego na widoczność rowerzysty, Logistyka 6/2014 DVD nr Wood J. M., Tyrrell A. R., Marszalek R., Lacherez P., Carberry T.: Bicyclists overestimate their own night-time conspicuity and underestimate the benefits of retroreflective markers on the moveable joints. Accident Analysis and Prevention 55 (2013) s Grega R., Homišin J., Kaššay P., Krajňák J.: The analyse of vibrations after changing shaft coupling in drive belt conveyer. Zeszyty Naukowe. Transport / Politechnika Śląska 2011, z Harachová D., Medvecká-Beňová S.: Applying the modutarity principle in design of drive systems in mechanotherapeutic devices. Grant journal 2013, Vol. 2, no Homišin J.: Dostrajanie układów mechanicznych drgających skrętnie przy pomocy sprzęgieł pneumatycznych: kompendium wyników pracy naukowo-badawczych. Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała Medvecká-Beňová S., Vojtková J.: Analysis of asymmetric tooth stiffness in eccentric elliptical gearing. Technológ 2013, Roč. 5, č

10 15. Puškár M., Bigoš P., Puškárová P.: Accurate measurements of output characteristics and detonations of motorbike high-speed racing engine and their optimization at actual atmospheric conditions and combusted mixture composition. Measurement 2012, Vol Urbanský M., Homišin J., Krajňák J.: Analysis of the causes of gaseous medium pressure changes in compression space of pneumatic coupling. Transactions of the Universities of Košice 2011, Vol Zuber N., Bajrić R., Šostakov R.: Gearbox faults identification using vibration signal analysis and artificial intelligence methods. Eksploatacja i Niezawodność - Maintenance And Reliability 2014, No 16(1). 6680