Transformacja modelu szkolnictwa średniego w Polsce przedstawia się w sposób następujący:

Transkrypt

1 Published on Eurydice ( Typy szkół Począwszy od 1 września 2017 r. rozpoczął się proces stopniowej likwidacji modelu szkolnictwa ogólnie określanego jako W miejsce dotychczasowych gimnazjów pojawiły się ośmioletnie szkoły podstawowe, obejmujące dwa poziomy: ISCED 1 (szkolnictwo podstawowe) i ISCED 2 (szkolnictwo średnie I stopnia).. Towarzyszy temu głębsza reforma szkolnictwa średniego II stopnia. Obecny model kształcenia można określić skrótowo jako 8+4 (+5) (czteroletnia nauka w ogólnokształcących szkołach ponadpodstawowych; dłuższy, pięcioletni etap kształcenia w średnich szkołach zawodowych). Wdrożenie nowego systemu szkolnego ma zakończyć się w roku szkolnym 2022/2023. Zob. również informacje na stronie [1]. Transformacja modelu szkolnictwa średniego w Polsce przedstawia się w sposób następujący: (1). Dotychczasowa szkoła średnia I stopnia - III etap edukacyjny: Dotychczasowe trzyletnie gimnazjum, w którym w ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin, dające możliwość dalszego kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, podlega stopniowej likwidacji w ramach nowego ustroju szkolnego, który wdraża się od dnia 1 września 2017 r.; W systemie opartym na ośmioletniej szkole podstawowej etap kształcenia w szkole średniej I stopnia formalnie nie będzie wyodrębniony 8-letnie szkoły podstawowe obejmują dwa poziomy: ISCED 1 (szkolnictwo podstawowe) i ISCED 2 (szkolnictwo średnie I stopnia). ; Likwidacja gimnazjów przebiega stopniowo przez wstrzymanie naboru i zastąpienie dotychczasowych klas I gimnazjów klasami VII szkół podstawowych, które kontynuują kształcenie już w oparciu o nową podstawę programową kształcenia ogólnego; W roku szkolnym 2018/2019 klasy III gimnazjów kontynuują naukę, zakończoną przystąpieniem do egzaminu gimnazjalnego, według zasad dotychczasowych; Kształcenie gimnazjalne może być prowadzone albo w ramach organizacyjnych dotychczasowych gimnazjów, które ostatecznie ulegną likwidacji z dniem 31 sierpnia 2019 r., albo w ramach innych typów szkół funkcjonujących w nowym ustroju szkolnym, jak zwłaszcza szkoły podstawowe lub ewentualnie technika lub licea ogólnokształcące; Ostateczna likwidacja kształcenia gimnazjalnego nastąpi z końcem roku szkolnego 2018/2019. (2). Przekształcenie dotychczasowych szkół średnich II stopnia - IV etap edukacyjny w szkoły średnie (ponadpodstawowe) III etap edukacyjny w nowym ustroju szkolnym: z dniem 1 września 2017 r. dotychczasowe trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe zostają przekształcone w nowy typ branżowej szkoły I stopnia, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, a także

2 podjęcie dalszego kształcenia w branżowej szkole II stopnia kształcącej w zawodzie, w którym wyodrębniono kwalifikację wspólną dla zawodu nauczanego w branżowej szkole I i II stopnia, lub w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych począwszy od klasy II, z tym że prowadzą one nadal kształcenie w zakresie klas dotychczasowych zasadniczych szkół zawodowych do czasu ukończenia kształcenia przez roczniki uczniów, które podjęły ją w starym systemie szkolnym; z dniem 1 września 2019 r. trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, zostają przekształcone w nowy typ czteroletniego liceum ogólnokształcącego; z dniem 1 września 2019 r. czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, a także uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, zostają przekształcone w technika pięcioletnie; z dniem 1 września 2020 r. tworzy się dwuletnie szkoły branżowe II stopnia, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika, w którym wyodrębniono kwalifikację wspólną dla zawodu nauczanego w branżowej szkole I i II stopnia, po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie, a także uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego; w systemie edukacji nadal zostają utrzymane trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy (patrz: Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo [2]). (3). Szkoły policealne Szkoły policealne dla absolwentów szkół średnich II stopnia, które oferują trwające od 1 do maksymalnie 2,5 roku programy kształcenia zawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Przekształcenie organizacyjne dotychczasowych szkół policealnych do ram prawnych nowego ustroju szkolnego następuje z dniem 1 września 2017 r. Szkoły artystyczne Odrębną strukturę organizacyjną w Polsce tworzy szkolnictwo artystyczne. Za jego funkcjonowanie odpowiada minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zob. również artykuł pt. System szkolnictwa artystycznego [3]. Podstawa programowa kształcenia ogólnego a polskie szkoły średnie Podstawa programowa kształcenia ogólnego stanowi jeden z najważniejszych instrumentów prawnych zarządzania polską edukacją. Dla szkół w dotychczasowej strukturze szkolnictwa do 31 sierpnia 2018 r. była stosowana podstawa uregulowana rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2012 r. (ostatnia nowelizacja z 17 czerwca 2016 r.). Od 1 września 2018 r. ustanowione zostają nowe typy liceum ogólnokształcącego i technikum (szkoły ponadpodstawowe) oraz w związku z tym następuje ustawowe przekształcenie odpowiednich, dotychczasowych szkół średnich (ponadgimnazjalnych). Podstawę programową kształcenia ogólnego w nowych typach szkół stanowią następujące przepisy wykonawcze do ustawy Prawo oświatowe:

3 Dla szkół branżowych I stopnia oraz szkół policealnych, powstających z dniem 1 września 2017 r. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej; Dla liceów ogólnokształcących, techników i branżowych szkół II stopnia rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia. Pierwszy z tych aktów normatywnych z 2017 r. obejmuje jedynie te cykle kształcenia, które są już bezpośrednio dotknięte reformą ustroju szkolnego. Należy jednak spodziewać się jego sukcesywnego rozbudowywania na poziomie poszczególnych klas i szkół, które są włączane do nowego ustroju szkolnego w nadchodzącym roku szkolnym (zob. wyżej). Podstawę programową kształcenia w zawodach dla nowych typów szkół (tzn. szkół branżowych, pięcioletnich techników oraz szkół policealnych) reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 marca 2017 r. Analogiczną podstawę kształcenia w klasach likwidowanych zasadniczych szkół zawodowych oraz semestrach szkół policealnych, które podjęły kształcenie przed wejściem w życie reformy ustroju szkolnego, przejściowo nadal reguluje podobne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. Wspomniany dokument definiuje wymagania ogólne i szczegółowe (efekty kształcenia), które wyznaczają zakres wymaganej wiedzy i umiejętności uczniów. Podstawa programowa z 2012 r. określa wspólne cele dla obydwu etapów kształcenia w szkołach średnich (I i II stopnia), tzn. na III i IV etapie edukacyjnym. Celem kształcenia ogólnego na tych etapach jest: 1. przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk; 2. zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; 3. kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Według dotychczasowej podstawy programowej kształcenia ogólnego z 2012 r. do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym należą: 1. czytanie - umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; 2. myślenie matematyczne - umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; 3. myślenie naukowe - umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa; 4. umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie; 5. umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno - komunikacyjnymi; 6. umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7. umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; 8. umiejętność pracy zespołowej. Dla porównania, nowa podstawa programowa z 2017 r. wskazuje, że cele kształcenia ogólnego w

4 branżowych szkołach I stopnia obejmują przygotowanie uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych, a także, jak w przypadku innych typów szkół, do pracy i życia w warunkach współczesnego świata. Kształcenie ogólne w branżowej szkole I stopnia otwiera proces uczenia się przez całe życie. Poza kształceniem zawodowym, branżowa szkoła I stopnia ma za zadanie wyposażyć uczniów w odpowiedni zasób wiedzy ogólnej, która stanowi fundament wykształcenia, umożliwiający zdobycie podczas dalszej nauki zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych oraz umożliwiający kontynuację kształcenia w branżowej szkole II stopnia, a następnie jej późniejsze doskonalenie lub modyfikowanie. Celem kształcenia ogólnego w branżowej szkole I stopnia jest: 1) przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk; 2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; 3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie. Z kolei dla czteroletniego liceum ogólnokształcącym nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego z 30 stycznia 2018 r. zakłada, iż kształcenie ogólne w szkole ponadpodstawowej tworzy programowo spójną całość i stanowi fundament wykształcenia, umożliwiający zdobycie zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych, a następnie ich doskonalenie lub modyfikowanie, otwierając proces uczenia się przez całe życie. Celem kształcenia ogólnego w liceum ogólnokształcącym i technikum jest: 1) traktowanie uporządkowanej, systematycznej wiedzy jako podstawy kształtowania umiejętności; 2) doskonalenie umiejętności myślowo-językowych, takich jak: czytanie ze zrozumieniem, pisanie twórcze, formułowanie pytań i problemów, posługiwanie się kryteriami, uzasadnianie, wyjaśnianie, klasyfikowanie, wnioskowanie, definiowanie, posługiwanie się przykładami itp.; 3) rozwijanie osobistych zainteresowań ucznia i integrowanie wiedzy przedmiotowej z różnych dyscyplin; 4) zdobywanie umiejętności formułowania samodzielnych i przemyślanych sądów, uzasadniania własnych i cudzych sądów w procesie dialogu we wspólnocie dociekającej; 5) łączenie zdolności krytycznego i logicznego myślenia z umiejętnościami wyobrażeniowotwórczymi; 6) rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej; 7) rozwijanie narzędzi myślowych umożliwiających uczniom obcowanie z kulturą i jej rozumienie; 8) rozwijanie u uczniów szacunku dla wiedzy, wyrabianie pasji poznawania świata i zachęcanie do praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości. Wykaz umiejętności zdobywanych przez uczniów nowych, polskich szkół średnich II stopnia (określanych mianem szkół ponadpodstawowych) w zasadzie pokrywa się z umiejętnościami wyszczególnionymi w dotychczasowej podstawie programowej z 2012 r. dla IV etapu edukacji (szkół ponadgimnazjalnych). Zakłada się m.in. umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym dbałość o poszanowanie praw autorskich i bezpieczne poruszanie się w cyberprzestrzeni, umiejętność samodzielnego docierania do informacji, dokonywania ich selekcji, syntezy oraz wartościowania, rzetelnego korzystania ze źródeł, a także umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie,

5 jak i w piśmie. Poziom kompetencji określony podstawą programową po zakończeniu nauki na danym etapie edukacyjnym podlega ocenie zewnętrznych komisji egzaminacyjnych w ramach odpowiednio: egzaminu gimnazjalnego na końcu III etapu edukacyjnego (do roku szkolnego 2018/2019 włącznie). egzaminu dojrzałości na końcu IV etapu edukacyjnego (od 1 września 2019 r. stanowiącego jednolity etap III edukacji szkolnictwo średnie w nowym systemie szkolnym). Zreformowany system kształcenia zawodowego Dotychczasowy model polskiego kształcenia zawodowego opierał się na dwóch typach szkół: czteroletnich technikach oraz trzyletnich zasadniczych szkołach zawodowych. Umożliwiały one uzyskanie kwalifikacji w określonych zawodach zdefiniowanych dla potrzeb rynku pracy, zaś ukończenie technikum dodatkowo umożliwia przystąpienie do egzaminu dojrzałości i kontynuację nauki m.in. w ramach instytucji szkolnictwa wyższego. Uzyskanie kwalifikacji zawodowych i dyplomu po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe w części zawodów było również możliwe po ukończeniu nauki w szkole średniej II stopnia, tzn. w szkołach policealnych. W roku 2011 i 2012 szkolnictwo zawodowe zostało dość poważnie zreformowane. Celem zmian była potrzeba poprawy jakości i efektywności kształcenia i jego lepsze dopasowanie do potrzeb runku pracy. Przeprowadzono następujące zmiany: zmodyfikowano klasyfikację zawodów obecnie uczniowie zdobywają i potwierdzają poszczególne kwalifikacje w ramach danego zawodu, a uzyskanie kwalifikacji jest rozłożone na cały czas nauki w szkole (nie następuje dopiero na jej zakończenie); opracowano i wprowadzono do szkół nową podstawę programową kształcenia w zawodach; zmieniono system egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie na bardziej elastyczny i otwarty na walidację efektów kształcenia pozaformalnego i nieformalnego, zgodnie z wzorcami prawa UE; wprowadzono wiele zmian o charakterze organizacyjnym. Pakiet ustaw z dnia 14 grudnia 2016 r.: Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające Prawo oświatowe przewiduje reformę struktury szkolnictwa zawodowego, której realizacja rozpoczęła się z dniem 1 września 2017 r. Uznano, że absolwenci szkół zawodowych powinni mieć dostęp do bardziej zróżnicowanych ścieżek edukacyjnych. O ile bowiem w obecnym systemie szkolnym mogą oni podnosić wykształcenie i kwalifikacje jedynie poprzez ukończenie odpowiednich kwalifikacyjnych kursów zawodowych lub naukę od drugiej klasy w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych, o tyle szkoły branżowe I i II stopnia (2+3 lata kształcenia) w nowym systemie mają bardziej uelastycznić ten model. Branżowa szkoła I stopnia umożliwi otrzymanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i uzyskanie wykształcenia zasadniczego branżowego. Absolwent branżowej szkoły I stopnia będzie przygotowany zarówno do podjęcia pracy, jak i do kontynuowania kształcenia w branżowej szkole II stopnia. Brak możliwości uzyskania dyplomu technika po ukończeniu obecnej zasadniczej szkoły zawodowej w systemie szkolnym niejednokrotnie stanowi przeszkodę dla absolwentów zasadniczej szkoły zawodowej do zdobycia wyższych kwalifikacji. Jednocześnie w nowym ustroju szkolnym zachowane zostaną kluczowe osiągnięcia poprzedniej reformy, polegające m.in. na wyodrębnieniu kwalifikacji w ramach zawodów sklasyfikowanych dla celów kształcenia zawodowego, jak również na dostosowaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie do różnych formalnych i pozaformalnych ścieżek uzyskiwania tych kwalifikacji (zob.

6 wyżej). Akty prawne Wiodącym aktem prawnym dla szkół średnich jest ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (oraz w okresie wdrażania reformy ustroju szkolnego ustawa przepisy wprowadzające Prawo oświatowe z tej samej daty). Uzupełnieniem tej podstawy prawnej są utrzymane w mocy przepisy ustawy z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (z późniejszymi zmianami). Szczegółowe rozwiązania można znaleźć w rozporządzeniach ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Dla dotychczasowego systemu kształcenia w gimnazjach (III etap edukacji) i dotychczasowych szkołach ponadgimnazjalnych (IV etap edukacji), które podlegają stopniowym przekształceniom w szkoły ponadpodstawowe (zob. informacje wyżej), największe znaczenie mają, przejściowo nadal stosowane, przepisy następujących rozporządzeń, wydanych na podstawie przepisów ustawy o systemie oświaty: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (z późn. zmianami, ostatnia aktualizacja z 17 czerwca 2016 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (z późn. zmianami, ostatnia aktualizacja z 29 grudnia 2014 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (z późn. zmianami, ostatnia aktualizacja z 25 sierpnia 2017 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2017 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych szkołach i placówkach (z późn. zm., ostatnia aktualizacja z 28 sierpnia 2017 r.). Szkoły w nowym ustroju szkolnym a więc obecnie ośmioletnia szkoła podstawowa, szkoła branżowa I stopnia, szkoła przysposabiająca do pracy i szkoła policealna podlegają ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe i posiadają własną regulację prawną w odpowiednich obszarach, zob. m.in. następujące rozporządzenia: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Funkcjonowanie szkół średnich zawodowych jest uregulowane dodatkowo przez akty prawne specyficzne dla tego rodzaju szkół. Dla dotychczasowych szkół realizujących kształcenie w zawodach

7 do czasu zakończenia lub likwidacji kształcenia stosuje się przepisy dotychczasowe, w szczególności zaś: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (z późn. zmianami, ostatnia nowelizacja z 10 lipca 2015 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (obowiązujący tekst jednolity zob. Dziennik Ustaw z 16 maja 2014 r., poz. 622) Do szkół zawodowych nowo utworzonych lub przekształcanych do formy przewidzianej przez nowy ustrój szkolny (zwłaszcza szkoły branżowej I stopnia) stosuje się odpowiednie rozporządzenia wydane na podstawie ustawy Prawo oświatowe, a w szczególności: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 marca 2017 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (z późn. zm., ostatnia aktualizacja z 7 grudnia 2017 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 marca 2017 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (z późn. zm., ostatnia aktualizacja z 5 kwietnia 2018 r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. DID YOU FIND WHAT YOU WERE LOOKING FOR? YES NO Contact * Message * Leave this field blank Source URL: _pl Links [1] [2] [3] ary-education-38_pl