Dział instrumentalny FORTEPIAN PROGRAM NAUCZANIA. czteroletni cykl kształcenia OPRACOWANIE:

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA Dział instrumentalny OPRACOWANIE: Małgorzata Fiszer- Szczepańska Lucyna Rempoła Maria Kulczycka FORTEPIAN czteroletni cykl kształcenia Nr 2/2016 zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną w dniu r.

2 Spis treści 1. Wstęp... str Cele kształcenia wymagania ogólne... str Cele kształcenia wymagania szczegółowe... str Materiał nauczania: 4.1. Treści nauczania... str Repertuar... str Proponowana literatura... str Formy sprawdzania osiągnięć ucznia... str Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego... str Komentarz do realizacji programu nauczania: 5.1. Ogólna koncepcja programu nauczania... str Wskazówki metodyczne... str Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania... str. 35 Zakończenie... str. 36 Bibliografia... str S t r o n a

3 1. Wstęp Niniejszy program został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 lipca 2014 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U z 2014 r. poz. 1039), a także Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U z 2011 r. Nr 15 poz. 69). Podstawowe znaczenie dla niniejszego programu miało określenie celów nauczania gry na fortepianie oraz wskazanie umożliwiającego ich realizację materiału nauczania. Materiał ten zawiera problematykę techniczną i muzyczną (z uwzględnieniem budowy i historii instrumentu) dla każdej klasy oraz teoretyczny opis poszczególnych działów. Program nauczania gry na fortepianie uwzględnia pełny zakres treści nauczania oraz wszystkie cele i opis przewidywanych osiągnięć, jakie zostały wyznaczone temu przedmiotowi. Autor: Małgorzata Fiszer Szczepańska, Lucyna Rempoła, Maria Kulczycka Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Krzysztofa Komedy w Lubaczowie Etap edukacyjny: Szkoła Muzyczna I stopnia Przedmiot : Instrument główny - Fortepian 3 S t r o n a

4 2. Cele kształcenia wymagania ogólne: podstawowa wiedza o muzyce podstawy gry na fortepianie kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucia piękna samodzielne opracowywanie utworu muzycznego kształcenie umiejętności samodzielnej pracy w grze na instrumencie kształcenie umiejętności gry w zespole przygotowanie do publicznych występów publicznych 3. Cele kształcenia wymagania szczegółowe: Uczeń: zna w zakresie podstawowym historię i budowę instrumentu, wymienia jego części; poznaje podstawy teoretyczne: muzyki tonalnej, zagadnień metrorytmicznych, notacji muzycznej, budowy formalnej utworów, wiedzy o epoce i kompozytorze wykonywanych utworów; nabywa umiejętność właściwego posługiwania się aparatem gry, prezentując prawidłową postawę, ułożenia rąk, odpowiedni sposób wydobycia dźwięku, różną artykulację, użycie pedału; rozwija sprawność w zakresie stosowania podstawowych technik gry na fortepianie; kształtuje umiejętność prawidłowej realizacji faktury homofonicznej i polifonicznej, gry gam i pasaży oraz transponowania od różnych dźwięków prostych struktur muzycznych; rozwija umiejętności w zakresie interpretacji muzycznej zgodnej ze stylem, charakterem i budową formalną utworów; opanowuje utwory z literatury fortepianowej w jej podstawowych formach oraz stylach muzycznych; zdobywa niezbędne umiejętności do poprawnego wykonania programu artystycznego na zakończenie szkoły muzycznej I stopnia.; zna zasady notacji muzycznej właściwej dla gry na fortepianie; Samodzielnie realizuje zapis nutowy utworu. Nabywa umiejętność prawidłowej gry a vista łatwych utworów. Opracowuje proste utwory muzyczne od strony techniczno wykonawczej i interpretacyjno muzycznej. doskonali poprawność techniczną i umiejętność korygowania własnych błędów podczas samodzielnego ćwiczenia; rozwija swoją muzykalność poprzez grę zespołową. Prawidłowo stosuje swoją wiedzę i umiejętności muzyczne w grze na cztery ręce, dwa fortepiany lub z innym instrumentalistą. 4 S t r o n a

5 rozwija zdolności do prezentacji przygotowanych utworów przed publicznością; Wykazuje umiejętność koncentracji na zadaniu muzycznym i pokonywania tremy. Zna i stosuje różne sposoby opanowania pamięciowego utworów. Zdobywa wiedzę i praktykę w zakresie obycia estradowego. Potrafi krytycznie ocenić wykonywane utwory. 5 S t r o n a

6 4. Materiał nauczania 4.1 Treści nauczania Klasa I Zadania techniczne i muzyczne 1. Budowa fortepianu, pianina znajomość poszczególnych części fortepianu, charakterystyczne cechy brzmienia fortepianu (zanikanie dźwięku po uderzeniu w klawisze, różnice w brzmieniu), zależność głośności i długości dźwięku od grubości strun. 2. Podstawowe wiadomości z historii instrumentu. 3. Rozpoznawanie dźwięków fortepianu (pianina) wysokich i niskich, trwających dłużej i krócej, głośniejszych i cichszych. 4. Kontakt z instrumentem: prawidłowa postawa podczas gry: wysokość, odległość siedzenia, ułożenie nóg; ustawienie aparatu gry, z zachowaniem: swobody i elastyczności aparatu ruchowego, naturalnego oparcia ręki w klawiaturze, elastyczności przegubu rąk, właściwe ułożenia dłoni i palców, aktywności chwytu czubków palców, koordynacja rąk, niezależność pracy rąk i palców; topografia klawiatury fortepianowej (nazwy klawiszy i oktaw); wydobywanie dźwięków ( portato). 5. Podstawowe terminy i pojęcia z zakresu systemu temperowanego: półton, cały ton, gama majorowa oraz minorowa harmoniczna i melodyczna, trójdźwięki i przewroty; 6. Podstawowe zagadnienia metrorytmiczne: wartości nut i pauz, przedłużanie wartości nut przez kropkę, łuk i fermatę, metrum, takt, przedtakt, nieregularny podział wartości rytmicznych (triola ósemkowa); 7. Podstawy notacji muzycznej: nuta jako graficzny symbol dźwięku, akolada, dwie pięciolinie, klucz wiolinowy i basowy, podział na takty, kreska taktowa, podwójna kreska taktowa, krzyżyk, bemol, kasownik, znaki przykluczowe, znaki przygodne, przenośniki oktawowe, znak repetycji, volty, aplikatura, oznaczenia dynamiczne, artykulacyjne, agogiczne i interpretacyjne. 6 S t r o n a

7 8. Zapoznanie ucznia z zapisem nutowym: czytanie nut w kluczu wiolinowym i basowym, w tym na liniach dodanych górnych i dolnych z uwzględnieniem wartości rytmicznych nut i pauz, synchronizacja wysokości dźwięków z klawiaturą. 9. Podstawowe techniki gry: palcowa gamy, trójdźwięki rozłożone, dwudźwiękowa dwudźwięki rozłożone do septymy włącznie i jako współbrzmienie, akordowa trójdźwięki rozłożone w przewrotach i jako współbrzmienie. 10. Nauka prawidłowego podkładania pierwszego palca w gamach i trójdźwiękach. 11. Artykulacja: legato, portato i staccato. 12. Realizacja gam majorowych i minorowych harmonicznych i melodycznych do dwóch znaków przykluczowych; odpowiednich do nich trójdźwięków rozłożonych z przewrotami. 13. Umiejętność wydobywania i kształtowania odpowiedniego dźwięku w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru. 14. Umiejętność słuchania dwóch linii melodycznych, prowadzenie melodii na tle akompaniamentu. 15. Umiejętność prowadzenie myśli muzycznej. 16. Tempa wolne umiarkowane; dążenie do utrzymania jednolitego tempa w utworze. 17. Dynamika w granicach: piano mezzoforte forte. 18. Budowa formalna utworów utwory II i III częściowe, etiuda (na bazie realizowanego repertuaru). 19. Opanowanie elementarnych zasad prowadzenia melodii ( frazowanie). 20. Uwrażliwianie ucznia na jakość wydobywanego dźwięku. 21. Wprowadzenie podstawowych zasad pracy nad utworem. 22. Umiejętność prawidłowej prezentacji w grze różnych form muzycznych. 23. Realizacja prostych utworów literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z ich odpowiednim stylem. 24. Umiejętność interpretacji utworów muzycznych, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną ze zwróceniem szczególnej uwagi na : jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikę, dynamikę, artykulację i frazowanie. 25. Opanowanie umiejętności gry na cztery ręce z nauczycielem lub innym uczniem. 26. Opanowanie umiejętności samodzielnej pracy i korekty własnych błędów. 27. Przygotowywanie ucznia do występów publicznych: podstawowe elementy obycia estradowego, umiejętność koncentracji, stosowanie co najmniej dwóch sposobów pamięciowego opanowania utworów muzycznych (np.: fragmentaryczne, całościowe) oraz przygotowanie do dokonania krytycznej oceny wykonanych przez siebie utworów. 7 S t r o n a

8 Realizacja gam i trójdźwięków: gamy i trójdźwięki rozłożone do dwóch znaków przykluczowych, majorowe i minorowe (harmoniczne i melodyczne), krzyżykowe i bemolowe wykonywane każdą ręką oddzielnie i razem, w ruchu równoległym przez dwie oktawy; wykonanie gam majorowych w ruchu rozbieżnym od środka klawiatury w obrębie jednej oktawy. Klasa II Zadania techniczne i muzyczne 1. Podstawowe terminy i pojęcia z zakresu systemu temperowanego: interwały, gama majorowa oraz minorowa harmoniczna i melodyczna, trójdźwięki i przewroty, gama chromatyczna, znajomość pokrewieństwa gam (pokrewieństwo tercjowe), tonika, subdominanta, dominanta, kadencja, tonacje, transpozycja, czterodźwięk dominantowo septymowy i nonowy bez prymy. 2. Podstawowe zagadnienia metrorytmiczne: kontynuacja zagadnień opracowywanych w klasie I; synkopa, 3. Podstawy notacji muzycznej: kontynuacja zagadnień opracowywanych w klasie I; podwójny krzyżyk i bemol, da capo al fine, zamiana rąk, ornamentacja podstawowe oznaczenia: przednutka, tryl, mordent, obiegnik, arpeggio, oznaczenia dynamiczne, artykulacyjne, agogiczne i interpretacyjne (w tym oznaczenia włoskie). 4. Doskonalenie umiejętności czytania nut jednocześnie na dwie ręce w kluczu wiolinowym i basowym. 5. Samodzielne odczytanie zapisu nutowego utworu w kluczach wiolinowym i basowym, w tym poprawna realizacja od strony techniczno muzycznej. 6. Podstawowe techniki gry: palcowa pasażowa dwudźwiękowa 8 S t r o n a

9 akordowa kantylenowa 7. Doskonalenie umiejętności prawidłowego podkładania pierwszego palca w gamach i trójdźwiękach. 8. Umiejętność grania w różnych artykulacjach dźwięków pojedynczych, dwudźwięków i trójdźwięków. 9. Doskonalenie umiejętności wydobywania i kształtowania odpowiedniego dźwięku w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru. 10. Dalsze uniezależnienie rąk w związku z artykulacją i dynamiką. 11. Wprowadzenie artykulacji staccato od kiści. 12. Opanowanie umiejętności prawidłowej realizacji faktury homofonicznej i polifonicznej: proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu, słyszenie linearne w polifonii dwugłosowej. 13. Dalsza praca nad umiejętnością prowadzenia myśli muzycznej (fraza, zdanie, okres, punkty kulminacyjne). 14. Budowa formalna utworów utwory II i III częściowe, etiuda, rondo ( na bazie realizowanego repertuaru). 15. Stosowanie pedału prostego i synkopowanego. 16. Tempo wolne umiarkowane. 17. Dynamika: od forte do piano; różnicowanie dynamiki w obu rękach równocześnie i zmiennie. 18. Umiejętność interpretacji utworów muzycznych, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną ze zwróceniem szczególnej uwagi na: jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikę, dynamikę, artykulację i frazowanie. 19. Realizacja prostych utworów literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z ich odpowiednim stylem. 20. Umiejętność prawidłowej prezentacji w grze różnych form muzycznych. 21. Transpozycja od różnych wskazanych przez nauczyciela dźwięków, prostych melodii. 22. Doskonalenie umiejętności gry na cztery ręce z nauczycielem lub innym uczniem. Uczeń: wykonuje utwory oryginalne lub transkrypcje; realizuje zapis nutowy zawarty w partyturze; dąży do zgodności w zespołowej interpretacji utworu (wspólne tempo, artykulacja, dynamika, frazowanie); w czasie wykonywania jednej warstwy utworu słyszy pełne jego brzmienie; odpowiedzialnie współpracuje z jego wykonawcą. 23. Stała kontrola aparatu gry. 24. Rozwijanie umiejętności samodzielnej pracy i korekty własnych błędów. 9 S t r o n a

10 25. Przygotowanie do występów publicznych - kontynuacja wprowadzonych zagadnień w klasie I/4. Realizacja gam i pasaży: gamy majorowe i minorowe harmoniczne i melodyczne do czterech znaków przykluczowych w pozycji oktawy, w ruchu równoległym i rozbieżnym przez cztery oktawy; gamy chromatyczne w ruchu równoległym przez cztery oktawy oraz w ruchu rozbieżnym przez dwie oktawy; pasaże toniczne z przewrotami w ruchu równoległym i rozbieżnym przez cztery oktawy; pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotów w ruchu równoległym przez trzy oktawy; wykonywanie kadencji z użyciem pedału synkopowanego. Klasa III Zadania techniczne i muzyczne 1. Podstawowe techniki gry: palcowa: gamy, biegniki, dwudźwięki rozłożone, trójdźwięki rozłożone, ozdobniki, tryle, pasażowa: pasaże w tempach od umiarkowanych do szybkich, dwudźwiękowa: możliwość wprowadzenia oktaw; repetycje dźwięków, akordowa kantylenowa 2. Doskonalenie umiejętności samodzielnego odczytania zapisu nutowego utworu w kluczach wiolinowym i basowym, w tym poprawna realizacja od strony techniczno muzycznej. 3. Artykulacja: portato, legato, staccato od kiści i staccato palcowe. 4. Doskonalenie umiejętności wydobywania i kształtowania odpowiedniego dźwięku w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru. 5. Doskonalenie umiejętności zmiany barwy dźwięku i nastroju. 6. Kontynuacja zagadnień z zakresu systemu temperowanego opracowywanych w klasach I II. 7. Kontynuacja zagadnień metrorytmicznych opracowywanych w klasach I II. 8. Kontynuacja zagadnień notacji muzycznej opracowywanych w klasach I II. 9. Opanowanie umiejętności prawidłowej realizacji faktury homofonicznej i polifonicznej: proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu, 10 S t r o n a

11 słyszenie linearne w polifonii dwugłosowej, elementy trzygłosowości. 10. Dynamika: od pianissimo do fortissimo; pedał rytmiczny i synkopowany. 11. Budowa formalna utworów utwory III częściowe, etiuda, rondo, wariacje, inwencja polifoniczna ( na bazie realizowanego repertuaru). 12. Tempo wolne - umiarkowane. 13. Doskonalenie umiejętności interpretacji utworów muzycznych, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną z zwróceniem szczególnej uwagi na: jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikę, dynamikę, artykulację i frazowanie. 14. Realizacja prostych utworów literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z odpowiednim stylem. 15. Doskonalenie umiejętności prawidłowej i ze zrozumieniem prezentacji w grze różnych form muzycznych. 16. Gra na cztery ręce z nauczycielem lub innym uczniem: zwiększenie stopnia samodzielności uczniów podczas opracowywania utworów. 17. Doskonalenie umiejętności transponowania od różnych, wskazanych przez nauczyciela dźwięków, prostych melodii. 18. Gra a vista łatwych utworów muzycznych w wolnym tempie: Uczeń: posiada orientację przestrzenną na klawiaturze we wszystkich rejestrach, kojarzy zapis nutowy z jego brzmieniem, dokonuje wstępnej analizy utworu, spostrzega i realizuje informacje na pięciolinii i poza nią. 19. Stała kontrola aparatu gry. 20. Umiejętność samodzielnej pracy i korekty własnych błędów. 21. Przygotowanie do występów publicznych - kontynuacja wprowadzonych zagadnień w klasie I/4. Realizacja gam i pasaży: gamy majorowe i minorowe harmoniczne i melodyczne do pięciu znaków przykluczowych w pozycji oktawy w ruchu równoległym i rozbieżnym przez cztery oktawy, gamy chromatyczne w ruchu równoległym przez cztery oktawy oraz w ruchu rozbieżnym przez dwie oktawy, pasaże toniczne z przewrotami w ruchu równoległym i rozbieżnym przez cztery oktawy, pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotu w ruchu równoległym przez cztery oktawy, kadencja w artykulacji legato z użyciem pedału synkopowanego. 11 S t r o n a

12 Klasa IV Zadania techniczne i muzyczne Dalsze doskonalenie i rozwijanie zadań technicznych i muzycznych opracowywanych w klasach niższych w zakresie: techniki gry: palcowej, pasażowej, dwudźwiękowej, akordowej i kantylenowej; artykulacji; dynamiki, temp, stosowania pedału prawego i lewego; prowadzenia frazy, uwrażliwienia na jakość i barwę wydobywanego dźwięku w utworach różnych stylów i epok, różnych form muzycznych z uwzględnieniem faktury homofonicznej i polifonicznej; interpretacji utworów muzycznych, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną; prezentacji w grze różnych form muzycznych; realizacji utworów literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z odpowiednim stylem; znajomości budowy utworów i ich form muzycznych; samodzielnego odczytywania zapisu nutowego utworów w kluczach wiolinowym i basowym, poprawnej realizacji od strony techniczno muzycznej; gry na cztery ręce: dalsze usamodzielnianie pracy uczniów; transponowanie prostych melodii i innych struktur muzycznych; samodzielnego opracowania prostych utworów; gry a vista łatwych utworów muzycznych w wolnym tempie; samodzielnej pracy i korekty własnych błędów; przygotowania do występów publicznych. Realizacja gam i pasaży Doskonalenie nabytych umiejętności ze zwróceniem uwagi na zwiększenie tempa i swobodę wykonawczą. 4.2 Repertuar Repertuar powinien zawierać problemy muzyczne i pianistyczne uwzględniające równomierny rozwój technicznej sprawności obu rąk, oraz różnorodne zagadnienia muzyczne i techniczne. Ponadto powinien także rozwijać umiejętność logicznego, samodzielnego myślenia i działania na drodze systematyczności i stopniowania przy wprowadzaniu nowych zagadnień. Repertuar powinien być dostosowany do stopnia zaawansowania ucznia i jego indywidualnych możliwości psychofizycznych. 12 S t r o n a

13 Klasa I ćwiczenia przygotowujące ręce i palce do gry, ćwiczenia bezklawiaturowe, szkoły i zbiory dla początkujących, ćwiczenia artykulacyjne : portato, legato, staccato, gamy i trójdźwięki rozłożone do dwóch znaków przykluczowych, etiudy, proste utwory polifoniczne, polifonizujące lub dawnych mistrzów, utwory klasyczne, utwory różne, utwory na cztery ręce. Klasa II ćwiczenia artykulacyjne : portato, legato, staccato, gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do czterech znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami; pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotów; kadencje i gamy chromatyczne, etiudy, utwory polifoniczne, polifonizujące lub dawnych mistrzów, formy klasyczne, utwory różne, utwory na cztery ręce. Klasa III ćwiczenia artykulacyjne : portato, legato, staccato, gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do pięciu znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami; pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotów; kadencje i gamy chromatyczne, etiudy utwory polifoniczne, polifonizujące lub dawnych mistrzów, formy klasyczne, utwory różne, utwory na cztery ręce. 13 S t r o n a

14 Klasa IV ćwiczenia artykulacyjne : portato, legato, staccato, gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do pięciu znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami; pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotów; kadencje i gamy chromatyczne, etiudy, utwory polifoniczne, polifonizujące lub dawnych mistrzów, formy klasyczne, utwory różne, utwory na cztery ręce. 4.3 Proponowana literatura (do wyboru) Klasa I 1. Szkoły i zbiory utworów dla początkujących (do wyboru) K. Druszkiewiczowa: Podręcznik nauczania gry na fortepianie. Metoda beznutowa J. Garścia: Abecadło A. M. Klechniowska: Szkoła na fortepian N. Lubomudrowa, K. Sorokin, A. Tumanian: Chrestomatija pedagogiczeskiego repertruara dla fortepiano (Wypisy z pedagogicznego repertuaru fortepianowego), cz. I, cz. II W. Markiewiczówna: Do-re-mi-fa-sol M. Preuschoff Kaźmierczakowa: Fortepian dla najmłodszych cz. II A. Różycki: ABC 2. Etiudy (do wyboru) C. Czerny: Pierwszy nauczyciel op. 599 F. Le. Couppey: Etiudy elementarne op. 176 Etiudy elementarne op. 176 J. Duvernoy H. Gnesina: 23 Małe etiudy dla początkujących H. Lemoine: Etiudy dziecięce op. 37 S. Raube (opracowanie): Etiudy dla dzieci z. I, z. II A. Różycki (opracowanie S. Raube): Wybór etiud op. 7, op. 12 W. Sawicka, G. Stempniowa (opracowanie): Etiudy z. I, z. II L. Schytte: 25 Łatwych etiud op. 108, Etiudy op. 106 D. Wiłkomirska (opracowanie): Etiudy dla początkujących 14 S t r o n a

15 3. Utwory polifoniczne, polifonizujące i utwory dawnych mistrzów (do wyboru) E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. I. Wybór utworów z XVII i XVIII w., z. I J. S. Bach: Łatwe utwory M. Frey: Erholung. 20 leichte Klavierstücke H. Gnesina: Fortepiannaja azbuka (Elementarz muzyczny) J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Szkoła czytania nut N. Lubomudrowa, K. Sorokin, A. Tumanian: Chrestomatija pedagogiczeskiego repertuara dla fortepiano (Wypisy z pedagogicznego repertuaru fortepianowego) cz. I Z. Śliwiński: Dawne tańce i melodie cz. I Z. Śliwiński (opracowanie): Z dawnych wieków G. Tűrk: Menuety 4. Formy klasyczne /do wyboru/ J. Garścia: Rondino op. 52 nr 2. Sonatina op. 38 nr 1 J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Wybrane sonatiny z. I N. Lubomudrowa, K. Sorokin, A. Tumanian: Chrestomatija pedagogiczeskiego repertuara dla fortepiano (Wypisy z pedagogicznego repertuaru fortepianowego), cz. I, cz. I L. Miklaszewski: Sonatina C dur, nr 1, Sonatina c moll, nr 2 S. Raube (opracowanie): Wybór sonatin dla dzieci z. I 5. Utwory różne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. I D. Bruce: Łatwy blues na fortepian W. Chmielowska: Światek dziecięcy J. Dzielska: Kolorowe kamyczki J. Garścia: Najłatwiejsze utwory dla dzieci op. 3, Miniatury op. 5. Obrazki muzyczne dla najmłodszych op. 21. Ulubione nutki op 27 /łatwiejsze/. Igraszki zimowe M. Figiel: Bajkowe nutki D. Kabalewski: Łatwe utwory op. 39 A. M. Klechniowska: Igraszki na fortepian J. Lefeld: Utwory fortepianowe dla dzieci W. Markiewiczówna Kolorowe obrazki S. Prószyński: Łatwe utwory S. Raube (opracowanie): Żabki i inne utwory dla dzieci na fortepian A. Rowley: Erholung (Wytchnienie) op. 37 A. Rowley: Von Elfem und Feen (Wróżki i elfy) op. 38 z. II F. Rybicki: Zaczynam grać op. 20 D. Szostakowicz: Dietskij albom (Album dla dzieci) 15 S t r o n a

16 Utwory na cztery ręce /do wyboru/ E. Altberg, Z, Romaszkowa (opracowanie): Wybór łatwych utworów na 4 ręce z. I E. Altberg (opracowanie): Francuski wachlarzyk. Wybór łatwych utworów na fortepian na 4 ręce A. Diabelli: Ćwiczenia melodyjne op. 149 J. Garścia: Graj ze mną na 4 ręce op. 37 N. Lubomudrowa, K. Sorokin, A. Tumanian: Chrestomatija pedagogiczeskiego repertuara dla fortepiano (Wypisy z pedagogicznego repertuaru fortepianowego) utwory na cztery ręce S. Majkapar (opracowanie Z. Śliwiński): Pierwsze kroki. Zbiór utworów na 4 ręce M. Preuschoff-Kaźmierczakowa, F. Woźniak: Muzyka dla najmłodszych S. Raube (opracowanie): Drobiazgi na fortepian na 4 ręce z. I A. Różycki: ABC na fortepian Klasa II 1. Etiudy (do wyboru) H. Bertini: Etiudy op. 100 J. P. Burgmüller: Studia op. 100 F. Le Couppey: Azbuka (Elementarz) op. 17 C. Czerny: Pierwszy nauczyciel op. 599 C. Czerny (opracowanie S. Raube): Wybór etiud C. Czerny (opracowanie M. Wiłkomirska): Wybór etiud op , 636 J. Duvernoy: Etiudy elementarne op. 176 J. Garścia: Małe etiudy pilirytmiczne op. 23 J. Garścia: Bagatelles op. 40 H. Gnesina: 23 Małe etiudy dla początkujących S. Heller: Etiudy op.125 H. Lemoine: Etiudy dziecięce op. 37 A. Loschhorn: Etiudy op. 66 S. Raube (opracowanie): Etiudy dla dzieci, z. I, z. II W. Sawicka, G. Stempniowa (opracowanie): Etiudy, z. I, II, III, IV L. Schytte: 25 Łatwych etiud op. 108 D. Wiłkomirska (opracowanie): Wybór etiud na podwójne dźwięki 2. Utwory polifoniczne i utwory dawnych mistrzów (do wyboru) E. Altberg (opracowanie): Wybór utworów z XVII i XVIII w., z. I J. S. Bach: Łatwe utwory J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe J. S. Bach: Drobne utwory J. S. Bach: Małe preludia J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Dawne tańce i melodie z. I, II 16 S t r o n a

17 Z. Śliwiński (opracowanie): Z dawnych wieków G. Türk: Menuety D. Zipoli: Fugetty 3. Formy klasyczne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. II A. Diabelli (opracowanie L. Köhler, A. Ruthardt): Sonatinen Album. (Sonatiny) cz. II, III J. Garścia: Sonatiny op 4. Sonatina op. 38 nr 1 J. Haydn: 6 leichte Divertimenti (Sonatiny) J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Wybrane sonatiny z. I, z. II J. Kolasiński: Sonatina op. 31, cz. II i cz. III N. Lubomudrowa, K. Sorokin, A. Tumanian: Chrestomatija pedagogiczeskiego repertuara dla fortepiano (Wypisy z pedagogicznego repertuaru fortepianowego), cz. II A. Marek: Łatwe wariacje S. Raube (opracowanie): Wybór sonatin dla dzieci z. I, II K. Reinecke: Sonatina op. 136 nr 4 cz. I A. Rowley: Sonatina op. 40 R. Twardowski: Capricci (Sonatiny) 4. Utwory różne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. I III E. Altberg (opracowanie): 6 utworów polskich kompozytorów /łatwiejsze/ A. Chaczaturian: Album dziecięcy cz. I P. Czajkowski: Album dla młodzieży op. 39 K. Drobner: Ulica mistrzów zegarmistrzów J. Dielska: Kolorowe kamyki J. Garścia: Najłatwiejsze utwory dla dzieci op. 3. Miniatury op. 5. Scherzino op. 52, nr 2. Małe wariacje op. 52, nr 3. Ikebana I. Garztecka: Utwory dla dzieci H. Gnesina: Pieski kartinki (Utwory obrazki) H. Gnesina: Maleńkije piesy (Miniatury) A. Greczaninow: Dietskij albom (Album dla dzieci) op. 98 C. Grudziński: Miniatury kompozytorów polskich A. Hundziak: Cyrk. Miniatury dla dzieci D. Kabalewski: Łatwe utwory op. 39 D. Kabalewski: Utwory wybrane op. 27 T. Kassern: Słodki kramik J. Lefeld: Utwory fortepianowe dla dzieci W. Łabuński: Łatwe utwory W. Łabuński - Miniatury J. Łuciuk: Improwizacje dziecięce 17 S t r o n a

18 J. Łuciuk Sonatina nr 2 S. Majkapar: Biriulki, Rondo a moll J. Maksymiuk: Krople i kropelki W. Markiewiczówna: Kolorowe obrazki z. I, z. II R. Palester: Łatwe utwory P. Perkowski: Łatwe utwory S. Prokofiew: Muzyka dziecięca op. 65 S. Prószyński: Łatwe utwory S. Raube (opracowanie): Taniec niedźwiadków i inne utwory dla dzieci na fortepian A. Rowley: Aus Heinem Skizzenbuch (Z mego szkicownika) op. 39 F. Rybicki: Zaczynam grać op. 20 F. Rybicki: Pieśni ludowe op. 46 R. Schumann: Album dla młodzieży op. 68 K. Serocki: Krasnoludki D. Szostakowicz: Dietskij albom (Album dla dzieci) Utwory na cztery ręce /do wyboru/ E. Altberg, Z, Romaszkowa (opracowanie): Wybór łatwych utworów na 4 ręce z. I E. Altberg (opracowanie): Francuski wachlarzyk. Wybór łatwych utworów na fortepian na 4 ręce J. Garścia: Graj ze mną na 4 ręce op. 37 A. Greczaninow: Na zielonej łące. 10 łatwych utworów na fortepian na 4 ręce op.99 J. Łuciuk: Mini Opus S. Majkapar (opracowanie Z. Śliwiński): Pierwsze kroki. Zbiór utworów na 4 ręce S. Raube (opracowanie): Drobiazgi na fortepian na 4 ręce z. I, z. II Klasa III 1. Etiudy / do wyboru/ H. Berens: Najnowsza szkoła biegłości op. 61 H. Bertini: Etiudy op. 100 C. Czerny: Wstępna szkoła biegłości op leichte Ubungen fur kleine Hande (25 łatwych ćwiczeń dla małych rąk) op etiudy na lewą rękę op Ćwiczeń codziennych J. Duvernoy: Etiudy op. 299 J. Garścia: Małe etiudy polirytmiczne op. 23 S. Heller: Etiudy op.125 A. Loschhorn: Etiudy op. 38 nr 8 (na podwójne dźwięki) A. Loschhorn: Etiudy op. 66 S. Raube (opracowanie): Etiudy dla dzieci, z. II Z. Romaszkowa (opracowanie): Zbiór etiud dla dzieci i młodzieży W. Sawicka, G. Stempniowa (opracowanie): Etiudy z. IV 18 S t r o n a

19 D. Wilkomirska (opracowanie): Wybór etiud op. 139, 599, 636, z. I, z. II 2. Utwory polifoniczne i utwory dawnych mistrzów. E. Altberg (opracowanie): Wybór utworów z XVII i XVIII w. z. I J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe J. S. Bach: Małe preludia J. S. Bach: Suity francuskie /fragmenty/ J. F. Haendel: Utwory wybrane (Fughetty) J. F. Haendel: Utwory wybrane (Suity) J. Haydn: Album die ersten Klassiker, t. I (12 tańców niemieckich, 12 menuetów) J. Hoffman, A. Rieger (opracowanie): Dawne tańce i melodie z. II 3. Formy klasyczne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. III nr 18 L. van Beethoven: 6 łatwych wariacji F dur na temat szwajcarskiej piosenki A. Diabelli: Dona sonatine (Sonatina op. 168 nr 6, cz. I) F. K. Dussek: Sonata per il Clavicembalo nr 3 F. K. Dussek: Sonatiny op. 20 nr 4, nr 5, nr 2 J. Haydn: 6 leichte Divertimenti (Sonatiny) J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Wybrane sonatiny z. II J. N. Hummel: Rondo a moll. Rondoletto C dur. D. Kabalewski: Wariacje d moll op. 53 F. Kuhlau; Sonatina C dur op. 88 nr 1. Sonatina op. 20 nr 1 W. A. Mozart: 2 Sonatiny (C dur, G dur). 6 Sonatin wiedeńskich C. Reinecke: Sonatina op. 47 nr 1 C dur, nr 2 D dur 4. Utwory różne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. I, z. II T. Baird: Suita dziecięca L. van Beethoven: Im Tanzschrift (Tanecznym krokiem) F. Chopin: Polonezy dziecięce P. Czajkowski: Album dla młodzieży op. 39 J. Ekier: Kolorowe melodie W. Friemann: Miniatury dwugłosowe, z. II J. Garścia: Preludia op. 5 J. Garścia: Sonatiny i wariacje na fortepian. Wariacje na temat melodii ludowej op. 26 I. Garztecka: Utwory dla dzieci H. Gnesina: Maleńkije piesy (Miniatury) E. Grieg: Utwory liryczne C. Grudziński (opracowanie): Miniatury kompozytorów polskich A. Hundziak: Cyrk. Miniatury dla dzieci D. Kabalewski: Utwory wybrane op S t r o n a

20 T. Kassern: Słodki kramik J. Łuciuk: Improwizacje dziecięce. Sonatiny nr 2, nr 3 S. Majkapar: Wariacje d moll op. 53. Biriulki. Rondo a moll S. Majkapar: Wariacje na russkiju temu op. 8 nr 14 (Wariacje na temat rosyjski) J. Maksymiuk: Krople i kropelki W. Markiewiczówna: Kolorowe obrazki Z. Noskowski: Polonez elegijny M. K. Ogiński: Polonez a moll (Pożegnanie ojczyzny) M. K. Ogiński: 5 tańców P. Perkowski: Łatwe utwory S. Prokofiew: Muzyka dziecięca op. 65 W. Raczkowski: Miniatury dla dzieci i młodzieży S. Raube (opracowanie): Taniec niedźwiadków i inne utwory dla dzieci na fortepian A. Rowley: Melodische und rhytmische Studien (Studia melodyczne i rytmiczne), op. 42 F. Schubert: Tańce R. Schumann: Album dla młodzieży op. 68 K. Serocki: Krasnoludki Utwory na cztery ręce /do wyboru/ E. Altberg, Z. Romaszkowa (opracowanie): Wybór łatwych utworów na 4 ręce E. Altberg (opracowanie): Francuski wachlarzyk. Wybór łatwych utworów na fortepian na 4 ręce A. Diabelli: 2 Sonatiny op Ćwiczenia melodyjne op. 149 S. Raube (opracowanie): Drobiazgi na fortepian na 4 ręce z. I A. Rieger (opracowanie): Wybór drobnych utworów na 4 ręce K. M. Weber, F. Schubert: Wybór utworów na 4 ręce z. I, z. II Klasa IV 1. Etiudy /do wyboru/ H. Berens: Najnowsza szkoła biegłości op. 61 H. Bertini: Etiudy op. 100 H. Bertini: Etiudy op. 29 J. B. Cramer: 50 etiud C. Czerny (opracowanie M. Wiłkomirska): Wybór etiud op. 139, 599, 636, 821 C. Czerny: Wstępna szkoła biegłości op. 849 C. Czerny: Przygotowawcza szkoła biegłości op. 636 C. Czerny: 24 etiudy na lewą rękę op. 718 C. Czerny: Szkoła biegłości op. 299 J. Duvernoy: Etiudy op. 299 S. Heller (opracowanie M, A. Riegerowie): Wybrane etiudy op. 45, 46, 47 A. Loschhorn: Etiudy op S t r o n a

21 Z. Romaszkowa (opracowanie): Zbiór etiud dla dzieci i młodzieży L. Schytte: Etiudy op. 68 W. Sawicka, G. Stempniowa (opracowanie): Etiudy z. IV, z. V, z. VI 2. Utwory polifoniczne i utwory dawnych mistrzów. J. S. Bach: Inwencje dwugłosowe J. S. Bach: Inwencje trzygłosowe J. S. Bach: Suity francuskie F. E. Bach: Solfeggio D. Cimarosa: Album per Pianoforte (Album na fortepian), sonaty /wybór/ J. F. Haendel: Dwienadcat legkich pies dla fortepiano (Dwanaście łatwych utworów na fortepian) J. F. Haendel: Utwory wybrane (Fughetty) J. F. Haendel: Utwory wybrane (Suity) 3. Formy klasyczne /do wyboru/ L. van Beethoven: Sonatina Es dur, Sonata G dur op. 49 nr 2, Sonata g - moll op. 49 nr 1, 6 wariacji G dur na temat własny, Wariacje Nel cor piu. M. Clementi (opracowanie G. Blasser): Sonatinen, Universal Edition, Wien, Sonata c moll op. 21 nr 3 F. K. Dussek: Sonatiny nr 4, 5, 6, 7, 8, Musica Antiqua Bohemica, Praha, Sonatiny op. 20, Peters, Sonata D dur op. 31 nr 2 J. Haydn: 6 Łatwych wariacji C dur, Peters, Das Sonatinen, Sonaten - Album (Sonaty) cz. I J. Hofmann, A. Rieger (opracowanie): Wybrane sonatiny z. II. L. Kohler, A. Ruthard (opracowanie): Sonatinen Album /wybór/ F. Kuhlau: 45 Sonatinen und Vortragsstucke fur Klavier (Sonatiny) W. A. Mozart: Variations for piano (Wariacje F dur). Sonata C dur KV Utwory różne /do wyboru/ E. Altberg (opracowanie): Czytanki muzyczne z. II G. Bacewicz: Suita dziecięca I. Berkowicz: Preludia A. Casella: 11 Utworów dziecięcych F. Chopin: Dwa zapomniane utwory F. Chopin: Drobne utwory P. Czajkowski: Album dla młodzieży op. 39 J. Ekier: Kolorowe melodie J. Field: Nokturny wybrane J. Garścia: Preludia op. 5 E. Grieg: Utwory liryczne op. 12 /wybór/ 21 S t r o n a

22 E. Grieg: Tańce norweskie op. 17 F. Janiewicz: Wariacje D. Kabalewski: Utwory wybrane op. 27 J. Krauze: Sonatina g moll op. 12 nr 2 J. Krogulski: Dwa Mazurki nr 1 A. Liadow: Maleńkij wals (Mały walc) op. 28 W. Lutosławski: Album per pianoforte W. Łabuński: Łatwe utwory J. Łuciuk: Sonatiny nr 3 i nr 4 /poszczególne części/ S. Majkapar: Biriulki S. Majkapar: Maleńkije piesy (Miniatury) op. 34 F. Mendelssohn: 6 utworów dziecięcych op. 72 F. Mendelssohn: Piesni bez słów M. K. Ogiński: 5 tańców R. Palester: Łatwe utwory Z. Penherski: Kolorowe etiudy P. Perkowski: Łatwe utwory S. Prokofiew: Muzyka dziecięca op. 65 W. Raczkowski: Miniatury dla dzieci i młodzieży F. Schubert: Tańce R. Schumann: Sonata dziecięca G dur op. 118 cz. I R. Schumann: Album dla młodzieży op. 68 D. Szostakowicz: Tancy kukoł( Tańce lalek) K. Serocki: Krasnoludki M. Szymanowska: Nokturn M. Szymanowska: 5 tańców na fortepian R. Twardowski: Wesołe miasteczko (10 miniatur) Utwory na cztery ręce/do wyboru/ E. Altberg, Z. Romaszkowa (opracowanie): Wybór łatwych utworów na 4 ręce E. Altberg (opracowanie): Francuski wachlarzyk. Wybór łatwych utworów na fortepian na 4 ręce S. Raube (opracowanie): Drobiazgi na fortepian na 4 ręce z. I, z. II A. Rieger (opracowanie): Wybór drobnych utworów na 4 ręce K. M. Weber, F. Schubert: Wybór utworów na 4 ręce z. I, z. II 22 S t r o n a

23 Literatura pomocnicza W. Chmielowska: Z zagadnień nauczania gry na fortepianie. PWM. Warszawa J. Kępińska - Welbel: Trema. W: Psychologiczne podstawy kształcenia muzycznego - materiały z ogólnopolskiego seminarium dla nauczycieli i psychologów szkół muzycznych. Warszawa A. Kierska: Nauczanie gry na fortepianie powołanie, umiejętność, wiedza. Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Wrocław M. Niemira: Jak zdobywać i utrzymać technikę pianistyczną. Magrafsen. Bydgoszcz B. Poźniak: ABC pianisty. ARS NOVA. Poznań M. Preuschoff-Kaźmierczakowa: Fortepian dla najmłodszych - metodyka nauczania początkowego. Wydawnictwo ARS NOVA Poznań 1994 r. C. Sielużycki: Ręka pianisty. Fizjologiczne podstawy techniki. PWM Formy sprawdzania osiągnięć ucznia Sprawdzenie nabytych umiejętności przez uczniów na poszczególnych etapach kształcenia odbywa się podczas: 1. prezentacji pracy domowej, 2. prezentacji realizowanych zadań podczas lekcji, 3. prezentacji publicznej udział w koncertach, audycjach muzycznych, popisach klasowych, konkursach, przesłuchaniach regionalnych, ogólnopolskich, egzaminach promocyjnych. 4.5 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego Po ukończeniu klasy I UCZEŃ: 1. posiada podstawowe wiadomości z historii i budowy instrumentu: określa poszczególne części fortepianu, zna klawiaturę, nazwy klawiszy i oktaw, zna najbardziej charakterystyczne cechy brzmienia fortepianu (zanikanie dźwięku po uderzeniu w klawisze, różnice w brzmieniu), dostrzega zależności głośności i długości dźwięku od grubości strun, rozpoznaje dźwięki fortepianu (pianina) wysokie i niskie, trwające dłużej i krócej, głośniejsze i cichsze; 23 S t r o n a

24 2. wydobywa i kształtuje odpowiedni dźwięk w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru; 3. operuje aparatem gry, zachowując: prawidłową postawę (wysokość, odległość siedzenia, ułożenie nóg), swobodę i elastyczność aparatu ruchowego, naturalne oparcie ręki w klawiaturze, elastyczność przegubu rąk, właściwe ułożenie dłoni i palców, aktywność chwytu czubków palców, koordynację rąk, niezależność pracy rąk i palców; 4. zna podstawowe terminy i pojęcia z zakresu systemu temperowanego: półton, cały ton, gama majorowa oraz minorowa harmoniczna i melodyczna, trójdźwięki i przewroty; 5. zna podstawowe zagadnienia metrorytmiczne: wartości nut i pauz, przedłużanie wartości nut przez kropkę, łuk i fermatę, metrum, takt i przedtakt, nieregularny podział wartości rytmicznych (triola ósemkowa); 6. zna podstawy notacji muzycznej: nutę jako graficzny symbol dźwięku, akoladę, dwie pięciolinie, klucz wiolinowy i basowy, podział na takty, kreskę taktową, podwójną kreskę taktową, krzyżyk, bemol, kasownik, znaki przykluczowe, znaki przygodne, przenośniki oktawowe, znak repetycji, volty, aplikaturę, oznaczenia dynamiczne, artykulacyjne, agogiczne i interpretacyjne; 7. stosuje podstawowe techniki gry: palcową, dwudźwiękową, akordową; 8. odczytuje zapis nutowy utworu muzycznego w kluczach wiolinowym i basowym, w tym na liniach dodanych dolnych i górnych, z uwzględnieniem wartości rytmicznych nut i pauz; 9. prawidłowo podkłada pierwszy palec w gamach i trójdźwiękach; 10. gra różnymi sposobami artykulacji: portato, legato, staccato; 11. prawidłowo gra gamy majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do dwóch znaków przykluczowych; odpowiednie do nich trójdźwięki rozłożone z przewrotami; 24 S t r o n a

25 12. wydobywa i kształtuje odpowiedni dźwięk w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru; 13. prawidłowo kształtuje myśl muzyczną; 14. w grze na fortepianie prawidłowo zachowuje proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu; 15. realizuje tempa wolne - umiarkowane; dąży do utrzymania jednolitego tempa w utworze; 16. rozróżnia i realizuje dynamikę w skali piano mezzoforte forte ; 17. zna elementarne zasady prowadzenia melodii; 18. kontroluje jakość wydobywanego dźwięku; 19. zna podstawowe zasady pracy nad utworem; 20. rozpoznaje i wskazuje cechy charakterystyczne budowy formalnej utworów utwory II i III cz. etiuda (na bazie realizowanego repertuaru); 21. interpretuje utwory muzyczne, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną, zwracając szczególną uwagę na: jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikię, dynamikę, artykulację i frazowanie; 22. wykonuje nieskomplikowane utwory literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z ich odpowiednim stylem; 23. prawidłowo prezentuje w grze różne formy muzyczne; 24. grając z nauczycielem lub innym uczniem na 4 ręce wykonuje utwory oryginalne lub transkrypcje; 25. podczas samodzielnego ćwiczenia koryguje popełniane błędy podczas swojej pracy; 26. podczas występu publicznego: stosuje podstawowe elementy obycia estradowego, posiada umiejętność koncentracji na zadaniu muzycznym, stosuje co najmniej dwa sposoby pamięciowego opanowania utworów muzycznych oraz potrafi dokonać krytycznej oceny wykonywanych przez siebie utworów. W repertuarze klasy I powinny znaleźć się utwory z następujących działów: szkoły i zbiory dla początkujących, etiudy, utwory polifoniczne i dawnych mistrzów, formy klasyczne, utwory różne, utwory na cztery ręce. Roczne minimum materiału nauczania: gamy i trójdźwięki wg Materiału nauczania i stopnia zaawansowania ucznia. utwory ze Szkół i zbiorów, jedna etiuda, jeden utwór z działu Utwory polifoniczne 25 S t r o n a

26 jeden utwór z działu Formy klasyczne, jeden utwór z działu Utwory różne. Utwory na cztery ręce. W ciągu roku szkolnego uczeń zobowiązany jest do występów publicznych, w tym obowiązkowo w popisie klasowym. Utwór powinien być wykonany na pamięć. Po ukończeniu klasy II UCZEŃ: 1. zna podstawowe terminy i pojęcia z zakresu systemu temperowanego: interwały, gama majorowa oraz minorowa harmoniczna i melodyczna, trójdźwięki i przewroty, gama chromatyczna, znajomość pokrewieństwa gam (pokrewieństwo tercjowe), tonika, subdominanta, dominanta, kadencja, tonacje, transpozycja, czterodźwięk dominantowo septymowy i nonowy bez prymy; 2. zna podstawowe zagadnienia metrorytmiczne: wartości nut i pauz, przedłużanie wartości nut przez kropkę, łuk i fermatę, metrum, takt, przedtakt, nieregularny podział wartości rytmicznych (triola ósemkowa), synkopa; 3. zna podstawy notacji muzycznej: akolada, dwie pięciolinie, klucz wiolinowy i basowy, krzyżyk, bemol, kasownik, znaki przykluczowe, znaki przygodne, podwójny krzyżyk i bemol, przenośniki oktawowe, zamiany rąk, znaki repetycji, volty, da capo al. fine, ornamentacja podstawowe oznaczenia: przednutka, tryl, mordent, obiegnik, arpeggio aplikatura, oznaczenia dynamiczne, artykulacyjne, agogiczne i interpretacyjne ( w tym oznaczenia włoskie); 4. samodzielnie odczytuje zapis nutowy utworu muzycznego w kluczach wiolinowym i basowym, poprawnie realizując go od strony techniczno muzycznej; 5. operuje aparatem gry, zachowując: prawidłową postawę (wysokość, odległość siedzenia, ułożenie nóg), 26 S t r o n a

27 swobodę i elastyczność aparatu ruchowego, naturalne oparcie ręki w klawiaturze, elastyczność przegubu rąk, właściwe ułożenie dłoni i palców, wyrównaną pracę palców, aktywność chwytu czubków palców, koordynację rąk, niezależność pracy rąk i palców, w związku z artykulacją i dynamiką; 6. stosuje podstawowe techniki gry: palcową pasażową dwudźwiękową akordową kantylenową 7. prawidłowo podkłada pierwszy palec w gamach i trójdźwiękach; 8. gra różnymi sposobami artykulacji: portato, legato, staccato, staccato od kiści ; 9. prawidłowo gra gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do czterech znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami; kadencje i gamy chromatyczne; 10. wydobywa i kształtuje odpowiedni dźwięk w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru; 11. w grze na fortepianie prawidłowo realizuje fakturę homofoniczną i polifoniczną zachowując: proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu; słyszenie linearne w polifonii dwugłosowej; 12. prawidłowo kształtuje myśl muzyczną; 13. właściwie posługuje się prawym pedałem: rytmicznym i synkopowanym; 14. realizuje tempa wolne umiarkowane; 15. realizuje dynamikę w skali piano forte; różnicuje dynamikę w obu rękach równocześnie, także w aspekcie płaszczyznowym; 16. rozpoznaje i wskazuje cechy charakterystyczne budowy formalnej utworów utwory II i III cz.,etiuda, rondo ( na bazie realizowanego repertuaru); 17. interpretuje utwory muzyczne, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną, zwracając szczególną uwagę na: jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikę, dynamikę, artykulację i frazowanie; 18. wykonuje nieskomplikowane utwory literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z ich odpowiednim stylem; 19. prawidłowo prezentuje w grze różne formy muzyczne; 20. transponuje od różnych, wskazanych przez nauczyciela dźwięków, proste melodie; 21. grając z nauczycielem lub innym uczniem na 4 ręce: 27 S t r o n a

28 wykonuje utwory oryginalne lub transkrypcje, realizuje zapis nutowy zawarty w partyturze, dąży do zgodności w zespołowej interpretacji utworu (wspólne tempo, artykulacja, dynamika, frazowanie), w czasie wykonywania jednej warstwy utworu słyszy pełne jego brzmienie, odpowiedzialnie współpracuje z innym wykonawcą; 22. podczas samodzielnego ćwiczenia koryguje popełniane błędy; 23. podczas występu publicznego: stosuje podstawowe elementy obycia estradowego, posiada umiejętność koncentracji na zadaniu muzycznym, stosuje co najmniej dwa sposoby pamięciowego opanowania utworów muzycznych oraz potrafi dokonać krytycznej oceny wykonywanych przez siebie utworów. Roczne minimum materiału nauczania: gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do czterech znaków przykluczowych. dwie etiudy. dwa utwory z działu Utwory polifoniczne... dwa utwory z działu Formy klasyczne. dwa utwory z działu Utwory różne. Utwory na cztery ręce. W ciągu roku szkolnego uczeń zobowiązany jest do występów publicznych, w tym obowiązkowo w popisie klasowym. Program egzaminu promocyjnego: 1. Gama wg Materiału nauczania. 2. Jedna etiuda, 3. Jeden utwór z działu Utwory polifoniczne, 4. Jeden utwór z działu Formy klasyczne, 5. Jeden utwór z działu Utwory różne. Utwory na cztery ręce. Program powinien być wykonany z pamięci. Po ukończeniu klasy III UCZEŃ 1. zna podstawowe terminy i pojęci z zakresu systemu temperowanego opracowywanych w klasach I II; 2. zna podstawowe zagadnienia metrorytmiczne w zakresie opracowywanym w klasach I II; 3. zna podstawy notacji muzycznej w zakresie opracowywanym w klasach I II; 28 S t r o n a

29 4. rozpoznaje i wskazuje cechy charakterystyczne budowy formalnej utworów: ABA, etiuda, rondo, wariacje, inwencja polifoniczna (na realizowanego repertuaru); 5. wydobywa i kształtuje odpowiedni dźwięk w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru; 6. operuje aparatem gry, zachowując: prawidłową postawę, swobodę i elastyczność aparatu ruchowego, naturalne oparcie ręki w klawiaturze, elastyczność przegubu rąk, właściwe ułożenie dłoni i palców, wyrównaną pracę palców, aktywność chwytu czubków palców, koordynację rąk, niezależność pracy rąk i palców; 7. stosuje podstawowe techniki gry: palcową, pasażową, dwudźwiękową, akordową, kantylenową; 8. gra różnymi sposobami artykulacji: portato, legato, staccato palcowe i staccato od kiści ; 9. w grze na fortepianie prawidłowo realizuje fakturę homofoniczną i polifoniczną, zachowując: proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu, słyszenie linearne w polifonii dwugłosowej, elementy trzygłosowości; 10. właściwie posługuje się prawym pedałem: rytmicznym i synkopowanym; 11. prawidłowo gra gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do pięciu znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami, pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty septymowej z przewrotami i akordach septymowych zmniejszonych bez przewrotów; kadencje i gamy chromatyczne; 12. prawidłowo kształtuje dźwięk pod względem jego barwy i nastroju; 13. transponuje od różnych, wskazanych przez nauczyciela dźwięków, proste melodie; 14. realizuje tempa: wolne umiarkowane; 15. realizuje dynamikę: od pianissimo do fortissimo; 16. interpretuje utwory muzyczne, zgodnie z ich stylem, charakterem i budową formalną, zwracając szczególną uwagę na: jakość dźwięku, metrorytmikę, agogikę, dynamikę, artykulację i frazowanie; 29 S t r o n a

30 17. wykonuje nieskomplikowane utwory literatury fortepianowej z różnych epok muzycznych, zgodnie z odpowiednim stylem; 18. prawidłowo i ze zrozumieniem prezentuje w grze różne formy muzyczne; 19. samodzielnie odczytuje zapis nutowy utworu w kluczach wiolinowym i basowym, poprawnie realizując od strony techniczno muzycznej; 20. gra a vista łatwe utwory muzyczne w wolnym tempie: posiada orientację przestrzenną na klawiaturze we wszystkich rejestrach, kojarzy zapis nutowy z jego brzmieniem, dokonuje wstępnej analizy utworu, spostrzega i realizuje informacje na pięciolinii i poza nią; 21. grając z nauczycielem lub innym uczniem na 4 ręce: wykonuje utwory oryginalne lub transkrypcje oraz akompaniamenty, realizuje zapis nutowy zawarty w partyturze, dąży do zgodności w zespołowej interpretacji utworu (wspólne tempo, artykulacja, dynamika, frazowanie), w czasie wykonywania jednej warstwy utworu słyszy pełne jego brzmienie, odpowiedzialnie współpracuje z innym wykonawcą; 22. podczas samodzielnego ćwiczenia koryguje popełniane błędy; 23. podczas występu publicznego: stosuje podstawowe elementy obycia estradowego, posiada umiejętność koncentracji na zadaniu muzycznym, stosuje co najmniej dwa sposoby pamięciowego opanowania utworów muzycznych oraz potrafi dokonać krytycznej oceny wykonywanych przez siebie utworów; Roczne minimum materiału nauczania: gamy i pasaże do pięciu znaków przykluczowych, dwie etiudy, dwa utwory z działu Utwory polifoniczne.., dwa utwory z działu Formy klasyczne, dwa utwory z działu Utwory różne. Utwory na cztery ręce, gra a vista, W ciągu roku szkolnego uczeń zobowiązany jest do występów publicznych, w tym obowiązkowo w popisie klasowym. Program egzaminu promocyjnego: 1. Gama wg Materiału nauczania. 2. Jedna etiuda, 3. Jeden utwór z działu Utwory polifoniczne, 4. Jeden utwór z działu Formy klasyczne, 5. Jeden utwór z działu Utwory różne. Utwory na cztery ręce. Program powinien być wykonany z pamięci. 30 S t r o n a

31 Po ukończeniu klasy IV UCZEŃ 1. zna podstawowe terminy i pojęci z zakresu systemu temperowanego opracowywanych w klasach I IV; 2. zna podstawowe zagadnienia metrorytmiczne w zakresie opracowywanym w klasach I IV; 3. zna podstawy notacji muzycznej w zakresie opracowywanym w klasach I IV; 4. rozpoznaje i wskazuje cechy charakterystyczne budowy formalnej utworów: ABA, forma sonatowa, etiuda, rondo, wariacje, inwencja polifoniczna (na bazie realizowanego repertuaru); 5. rozpoznaje i wskazuje cechy charakterystyczne epoki, stylu oraz kompozytora wykonywanych utworów; 6. wydobywa i kształtuje odpowiedni dźwięk w zależności od charakteru, dynamiki i rejestru; 7. operuje aparatem gry, zachowując: prawidłową postawę, swobodę i elastyczność aparatu ruchowego, naturalne oparcie ręki w klawiaturze, elastyczność przegubu rąk, właściwe ułożenie dłoni i palców, wyrównaną pracę palców, aktywność chwytu czubków palców, koordynację rąk, niezależność pracy rąk i palców; 8. stosuje podstawowe techniki gry: palcową pasażową dwudźwiękową akordową kantylenową 9. gra różnymi sposobami artykulacji: portato, legato, staccato palcowe i staccato od kiści ; 10. w grze na fortepianie prawidłowo realizuje fakturę homofoniczną i polifoniczną, zachowując: proporcje brzmienia melodii głównej i akompaniamentu, słyszenie linearne w polifonii dwugłosowej, elementy trzygłosowości; 11. właściwie posługuje się prawym pedałem: rytmicznym i synkopowanym; 12. prawidłowo gra gamy i pasaże majorowe oraz minorowe harmoniczne i melodyczne do pięciu znaków przykluczowych; odpowiednie do nich pasaże toniczne z przewrotami, pasaże oparte na czterodźwiękach dominanty 31 S t r o n a