Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei przeprowadzonych na Zlocie ZHP 2018

Transkrypt

1 Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei przeprowadzonych na Zlocie ZHP 2018 Materiał wypracowany przez Zespół ds. reformy instrumentów metodycznych w terminie październik listopad 2018 r.

2 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 2/108 Spis treści Próba zucha, harcerza, próba wędrownicza... 3 Stopnie Sprawności Instrumenty zespołowe... 83

3 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 3/108 Próba zucha, harcerza, próba wędrownicza Zuchy RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Marcin Bednarski 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 21 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Rozpiętość wiekowa uczestników: lat. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki zuchowej w temacie prób. 2. Przebieg badania Uczestnicy podzieleni na grupy metodyczne prowadzą dyskusję na temat szeroko pojętych prób. Ustalają wspólnie, jak ich zdaniem powinny wyglądać próby w świetle dokumentów programowych, metodycznych ZHP. Następnie w obrębie tych samych grup formułują odpowiedzi na postawione im pytania, po czym następuje przedstawienie wypracowanych ustaleń na forum oraz rozmowa na ich temat z innymi grupami. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy w Twojej pracy pomógłby centralny materiał opisujący zbiórki pierwszego miesiąca? Pomogłaby informacja, co trzeba zrealizować. Centralny Bank Pomysłów. Od ogółu do szczegółu (w różnych formach przekazu). Warto byłoby przygotować różne formy materiałów pomocniczych dla początkujących drużynowych, tak aby mogli oni skorzystać z tej opcji, która jest dla nich najbardziej przyswajalna. 2. Czy w pracy w gromadzie zuchowej pomogłoby stworzenie ogólnozwiązkowej Próby Zucha? Jakie wymagania mogłaby mieć taka próba? W formie CBP, nienarzucane. Zebrać minima standardu, które stanowiłyby obowiązkowe punkty w Próbie Zucha. Tworząc Próbę Zucha, trzeba pamiętać o opisie ułatwiającym pracę drużynowemu. Przygotowując Próbę Zucha, należałoby skupić się na często powtarzanej sugestii przez instruktorów, a mianowicie: powinien to być materiał pomocniczy dla drużynowego, a nie regulamin. Takie materiały powinny być umieszczane/promowane np. poprzez CBP. 3. Jakie problemy występują przy zapoznawaniu zuchów z treścią Prawa i Obietnicy Zucha?

4 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 4/108 Trudności z rozumieniem Boga i patriotyzmu XXI w. Dzieci oraz ich rodzice mają trudności w zrozumieniu, co oznaczają słowa Bóg i Polska w pierwszym punkcie Prawa Zucha. Wymaga to wyjaśnienia przez drużynowego. 4. Z jakich autorskich instrumentów metodycznych korzystasz w swoim środowisku? Książeczki tworzone samodzielnie, indywidulanie z zuchem dla każdego na Próbę Zucha, gwiazdki, sprawności. Indywidualne skarbce lub inne formy kreatywne. Harcerze RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Aleksander Dominiczak, Karolina Kornas, Małgorzata Pniewska, Mateusz Chmielewski Autorzy raportu: Aleksander Dominiczak, Agnieszka Fortuna 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) W badaniu wzięło udział 6 patroli: Stołeczna/Gryf Warszawa 18 osób pilotaż Łódzka/Sieradz 16 osób r. Wielkopolska/Kępno 18 osób r. Kielecka/Kielce Południe 21 osób pilotaż Krakowska/Wadowice 16 osób r. Brak danych 19 osób r. Łączna liczba uczestników badania: 108, z czego 39 osób wzięło udział w badaniach pilotażowych, a 69 w badaniach właściwych na zlocie ZHP. 2. Zamierzenia badań w kontekście Próby Harcerza/Harcerki Zespół ds. reformy instrumentów metodycznych po przeprowadzonych badaniach będzie: wiedział, czy harcerze wiedzą, czym jest Próba Harcerza, a co za tym idzie czy w środowiskach takie próby są realizowane świadomie; wiedział, które wymagania Próby Harcerza nie są zrozumiałe dla harcerzy; znał treści dodatkowych wymagań stosowanych w Próbach Harcerza w drużynach uczestników zajęć. 3. Przebieg badania Badanie zostało przeprowadzone podczas zajęć na zlocie ZHP (badania pilotażowe przed zlotem). Całe zajęcia trwały 3 godziny. Moduł dotyczący prób trwał 30 minut. Na początku prowadzący zapytał uczestników, czy wiedzą, czym jest Próba Harcerza/Harcerki oraz zadawał pytania pomocnicze, m.in.: 1. W jaki sposób zdobywaliście Krzyż Harcerski? 2. Ile czasu zdobywaliście Krzyż Harcerski? 3. Czy braliście udział w biegu przed złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego? 4. Jak często podczas próby rozmawiałeś o niej z kimś z kadry drużyny/opiekunem?

5 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 5/ Czy realizujecie zadania prób w czasie zbiórek drużyny/zastępu? W drugiej części tego modułu uczestnicy podzieleni na 2-3-osobowe grupy otrzymali wymagania próby z zaszyfrowanymi poszczególnymi słowami. Po rozszyfrowaniu zastanawiali się i decydowali, które wymagania Próby Harcerza są dla nich niezrozumiałe oraz co sprawia trudności w zrozumieniu. Na koniec uczestnicy zapisywali na karteczkach i przedstawiali ogółowi, jakie dodatkowe wymagania są stosowane w ich drużynach. Kartki zostały zebrane do celów badawczych. 4. Udzielone odpowiedzi 4.1. Wprowadzenie Sytuację, gdy część wyników stanowią braki danych, należy rozumieć w ten sposób, że w danej grupie badawczej jakieś pytanie nie zostało zadane lub odpowiedzi nie zostały odnotowane (tzw. czynnik ludzki), lub uczestnicy nie udzielili na dane pytanie odpowiedzi TAK lub NIE. W poniższym opracowaniu przyjęto, że brak odpowiedzi oraz brak danych jest traktowany jako udzielenie odpowiedzi: NIE WIEM Funkcjonowanie Próby Harcerza w drużynach Pytanie: Ilu z Was posiada Krzyż Harcerski? To pytanie zostało zadane 69 uczestnikom badań właściwych, z których prawie połowa, tj. 33 osoby, złożyła Przyrzeczenie Harcerskie. Nie mamy danych od osób, które były na zajęciach r. (grupa liczyła 19 osób). 40 Posiadanie Krzyża Harcerskiego przez uczestników badania Tak Nie Nie wiem Pytanie: Czy wiecie, czym jest Próba Harcerza/Harcerki? Odpowiedzi na to pytanie padły od uczestników tylko 3 zajęć. Powtarzają się wypowiedzi, że dopiero po zakończeniu próby jest się druhem, harcerzem, już nie biszkoptem (3 odpowiedzi) i że próba ta sprawdza, czy jest się prawdziwym harcerzem (2 odpowiedzi). Inne odpowiedzi to: Tytułem, który się zdobywa po wykonaniu próby: znajomości prawa, historii, Wszyscy chcą to mieć, każdy chce, ale nie każdy może sobie pozwolić, Żeby pokazać, że się nie obijamy, Żeby pokazać harcerskie zachowanie. Ogólne odniesienia do stopni harcerskie wychowanie oraz wiedza. Brak odniesienia wprost do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego. Pytanie: W jaki sposób zdobywaliście Krzyż Harcerski?

6 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 6/108 Odpowiedzi na to pytanie padły we wszystkich grupach. Wszędzie pojawiają się odniesienia do realizacji próby lub konkretnych wymagań. Harcerze zauważają, że realizacja zadań ma miejsce przede wszystkim na zbiórkach, biwakach. Bardzo pozytywny jest fakt, że w 8 przypadkach pojawia się też postawa/zachowanie. W jednej z odpowiedzi pojawia się: druhna decyduje, czy są gotowi. Przy tym i kolejnych pytaniach ważne jest, że więcej niż połowa uczestników zajęć nie ma jeszcze złożonego Przyrzeczenia Harcerskiego. Osoby te także udzielały odpowiedzi na pytania. Pytanie: Ile czasu zdobywaliście Krzyż Harcerski? Różne liczebności grup i przedziały czasowe nie pozwalają dokładnie podsumować tego zagadnienia. Ogólny trend na podstawie oszacowania w podziale na 0-6 miesięcy, poniżej roku, poniżej 2 lat, powyżej 2 lat wskazuje na wyrównany rozkład odpowiedzi. Sporo osób nie złożyło Przyrzeczenia, nie ma Krzyża. Najkrótszy podany czas realizacji to 2 tygodnie, najdłuższy 2,5 roku. Czas zdobywania Krzyża w badanej grupie jest bardzo zróżnicowany, co może wskazywać na nieprawidłowe funkcjonowanie instrumentu, jakim jest Próba Harcerza lub jego pomijanie. Pytanie: Czy braliście udział w biegu przed złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego? Prawie połowa pytanych uczestniczyła w biegu harcerskim przed złożeniem Przyrzeczenia. Duży odsetek odpowiedzi nie wiem oraz nie może być związany z tym, że spora część uczestników nie ma jeszcze Krzyża Harcerskiego Czy braliście udział w biegu przed złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego? Tak Nie Nie wiem Pytanie: Jak często podczas próby rozmawiałeś o niej z kimś z kadry drużyny/opiekunem? Na podstawie udzielonych odpowiedzi możemy założyć, że opiekunem Próby Harcerza/Harcerki jest najczęściej drużynowy. Przeważają odpowiedzi, że harcerze często, nawet z każdym zadaniem, konsultują się z opiekunem. Często pojawia się też stwierdzenie, że konsultacje mają miejsce po zbiórkach drużyny, co wskazuje na wygospodarowanie osobnego czasu poza programem na realizację Próby Harcerza (zapewne też innych prób i sprawności).

7 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 7/108 Pytanie: Czy realizujecie zadania prób w czasie zbiórek drużyny/zastępu? Czy realizujecie zadania prób w czasie zbiórek drużyny/zastępu? Tak Nie Nie wiem Więcej niż połowa badanych realizuje zadania z prób podczas zbiórek. Odpowiedzi w tym pytaniu są spójne z odpowiedziami na pytanie W jaki sposób zdobywaliście Krzyż Harcerski?, w którym też często wskazywano na zbiórki. Pytanie: Jakie dodatkowe wymagania stosowane są w Waszych drużynach? W odpowiedziach pojawiły się głównie zadania związane z obrzędowością i historią środowiska (drużyny lub szczepu). Z pojedynczych wystąpień pojawiły się: higiena, śpiewnik, przyjęcie do drużyny, wiedza, czym jest WOSM i WAGGGS Postrzeganie Próby Harcerza/Harcerki i harcerzy Pytanie: Które wymagania są dla mnie niezrozumiałe? Dlaczego? Odpowiedzi na to pytanie padły tylko w 2 grupach. Jedna z nich wskazuje jako niezrozumiałe: Wykonałem z zastępem zadanie zespołowe, druga uznaje wszystko za zrozumiałe. RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Marcin Bednarski 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 21 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Rozpiętość wiekowa uczestników: lat. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki harcerskiej w temacie prób. 2. Przebieg badania Uczestnicy podzieleni na grupy metodyczne prowadzą dyskusję na temat szeroko pojętych prób. Ustalają wspólnie, jak ich zdaniem powinny wyglądać próby w świetle dokumentów

8 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 8/108 programowych, metodycznych ZHP. Następnie w obrębie tych samych grup formułują odpowiedzi na postawione im pytania, po czym następuje przedstawienie wypracowanych ustaleń na forum oraz rozmowa na ich temat z innymi grupami. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Ile powinna trwać Próba Harcerza? Co powinno warunkować czas jej trwania? Czy czas trwania powinien być ograniczony? Hufiec Suwałki: Nie ma próby, 6 miesięcy obserwacji, potem dopuszczany do biegu z wiedzy harcerskiej. Hufiec Legnica: Do 6 miesięcy ok, ale po co czekać 3 miesiące. U nas otwarcie próby już jest wydarzeniem i dowodem odpowiedniej postawy. Hufiec Częstochowa: Podobnie jak wyżej [Hufiec Legnica], otwarcie próby zależy od chęci wykazanych przez dziecko. Ogólna tendencja wśród odpowiedzi instruktorów wskazywała, że obecne rozwiązania są optymalne. Jeżeli chodzi o czas jej realizacji, uzgodniono, że górna granica jest ustalona prawidłowo. Zasugerowano natomiast zlikwidowanie minimalnego czasu jej trwania, pozostawiając decyzję o jej zaliczeniu drużynowemu. 2. Czy masz jakieś trudności w pracy z Próbą Harcerki/Harcerza? Jeśli tak, to jakie? Hufiec Kraków-Podgórze: Dzieci gubią próby, realizują ciągle od nowa, realizacja zadania zespołowego samoorganizacja harcerzy. Wszyscy: Próba odpowiednio przygotowuje harcerza, od razu po niej powinno być Przyrzeczenie. Nie podano innych trudności w pracy z Próbą Harcerza niż ta, że podopieczni gubią karty prób. Nie jest to jednak problem związany z merytoryką narzędzia, jakim jest Próba Harcerza, lecz sposobu pracy drużynowego/zastępowego z harcerzami. 3. Czy dopuszczenie do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego jest związane z zakończeniem Próby Harcerza, czy może harcerz musi spełnić jakieś dodatkowe wymagania (np. zasłużyć się)? A może dopuszczenie do Przyrzeczenia nie ma związku z próbą harcerza? Jak jest / jak Twoim zdaniem powinno być? Hufiec Legnica: Próba odpowiednio przygotowuje, od razu po niej powinno być Przyrzeczenie. Hufiec Kraków-Pogórze: Trzeba wykazać inicjatywę, chęć, wykazać się, pokazać, że chcą być harcerzami. To nie jest próba na Krzyż, a odklepanie podpisów. Hufiec Legnica: Dziecko, jak zrealizuje zadanie, a nie dostanie Przyrzeczenia przez postawę i nie całkiem to rozumie, to się zniechęca. Powinno być: Jeżeli próba jest realizowana, ale szwankuje postawa, to należy porozmawiać i postawić konkretny cel do wypracowania. Nadal obowiązuje przekonanie, że na Krzyż Harcerski trzeba sobie zasłużyć. Szczególną uwagę należy zwrócić na często wspominaną postawę, tj. według instruktorów Próba Harcerza jest realizacją zadań, które nie oddziałują na postawy. Wątpliwe jest tu dobre zrozumienie tego narzędzia przez samych instruktorów. W poradniku dla drużynowych harcerskich czytamy: Stara się zasłużyć na miano harcerki/harcerza. Chce poznać harcerstwo i dostosować się do jego wymagań, określonych w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. Chce uczestniczyć w życiu zastępu i drużyny. Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie zawiera zbiór postaw, którymi powinien kierować się każdy członek ZHP. Nie można więc powiedzieć, że Próba Harcerza nie jest narzędziem, które kształtuje harcerza poprzez przedstawianie mu pożądanych postaw.

9 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 9/ Z jakich autorskich instrumentów metodycznych korzystasz w swoim środowisku? Hufiec Legnica: Bieg na plakietkę znajomość wszystkich technik na bardzo zaawansowanym poziomie, rozstawianie stanowisk linowych, maskowanie. W wieku ok. 14 lat. Hufiec Łódź-Bałuty: Nadanie chusty w barwach drużyny za postawę. Hufiec Suwałki: bieg na beret z wiedzy, barwy gra z obrzędowości i historii drużyny po ok. 3 miesiącach. Harcerze starsi RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Marcin Bednarski 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 21 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Rozpiętość wiekowa uczestników: lat. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki starszoharcerskiej w temacie prób. 2. Przebieg badania Uczestnicy podzieleni na grupy metodyczne prowadzą dyskusję na temat szeroko pojętych prób. Ustalają wspólnie, jak ich zdaniem powinny wyglądać próby w świetle dokumentów programowych, metodycznych ZHP. Następnie w obrębie tych samych grup formułują odpowiedzi na postawione im pytania, po czym następuje przedstawienie wypracowanych ustaleń na forum oraz rozmowa na ich temat z innymi grupami. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Ile powinna trwać Próba Harcerza? Co powinno warunkować czas jej trwania? Czy czas trwania powinien być ograniczony? Próba powinna trwać około 6 miesięcy. PH powinna być prosta. Nie należy poszerzać obecnych założeń. Instruktorzy wypowiadali się z aprobatą dla obecnego stanu rzeczy oraz zgodnie stwierdzili, że obecne założenia Próby Harcerza odpowiadają metodyce starszoharcerskiej. 2. Czy masz jakieś trudności w pracy z Próbą Harcerza? Jeśli tak, to jakie? Demotywacja spowodowana zbyt długim okresem trwania próby. Problemy finansowe (zakup munduru). Trudności z osobą realizującą próbę. Najbardziej istotną kwestią z punktu widzenia założeń Próby Harcerza jest odpowiedź pierwsza, tj. zbyt długi okres trwania próby. Nie pokrywa się jednak ona z odpowiedziami na wcześniejsze

10 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 10/108 pytanie, gdzie instruktorzy stwierdzili, że optymalny czas trwania PH to 6 miesięcy, co odpowiada obecnym założeniom, tj. czas próby maks. 6 miesięcy. 3. Czy uważasz, że powinna istnieć Próba Harcerza Starszego? A może Próba Harcerza z uzupełnieniem? Czy uważasz, że należałoby dodać jakieś inne wymaganie do Próby Harcerza na poziomie początkującej harcerki starszej/harcerza starszego? Brakuje czegoś, co HS może zdobyć. Forma próby na haesa. Większość badanych instruktorów uważa, że powstanie próby specjalnie dla harcerza starszego raczej nie jest dobrym pomysłem. Gdyby miał powstawać instrument dla harcerzy starszych, zdaniem instruktorów biorących udział w badaniu dobrze byłoby, gdyby był on przygotowany na podobnych zasadach, co zdobywanie naramiennika. 4. Z jakich autorskich instrumentów metodycznych korzystasz w swoim środowisku? Naramiennik starszoharcerski. Wędrownicy RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Monika Czokajło, Karolina Kornas, Małgorzata Pniewska, Mateusz Chmielewski Autorzy raportu: Monika Czokajło, Jakub Lasek 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Lubelska/Kujawsko-Pomorska/Stołeczna 18 osób Opole/Krakowska 9 osób Wielkopolska 5 osób Łączna liczba uczestników badania: Przebieg badania Badanie miało na celu sprawdzenie, w jaki sposób rozumiane są wymagania na naramiennik wędrowniczy i jak jest on zdobywany w środowiskach czy próba trwa od 3 do 6 miesięcy, czy jest to order za 2-letnią pracę w drużynie. Uczestnicy zostali podzieleni na 3 grupy (wedle stopnia i wieku). Ich zadaniem było przeanalizowanie i spisanie na arkuszach poszczególnych instrumentów (naramiennik wędrowniczy, stopnie HO oraz HR) w aspekcie sposobu zdobywania ich w środowisku które wymagania są najczęściej pomijane, których nie rozumieją, co uważają o samej konstrukcji stopnia itp. Na koniec każda grupa przedstawiła to, co wypracowała.

11 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 11/ Udzielone odpowiedzi 3.1. Wprowadzenie Uczestnicy wspólnie w grupie przedyskutowali każde z wymagań na próbę, a następnie zaznaczyli, w jakim stopniu zgadzają się z danym pytaniem i napisali swoje wnioski oraz uwagi. Skala oceny jest pięciostopniowa, gdzie poszczególne cyfry oznaczają: 1 zdecydowanie nie zgadzam się, 2 raczej się nie zgadzam, 3 nie jestem pewien, 4 raczej się zgadzam, 5 zdecydowanie się zgadzam Postrzeganie Prób Wędrowniczych przez wędrowników wnioski z badania Uczestnicy badania udzielili następujących odpowiedzi na poniższe pytanie: Wymagania Próby Wędrowniczej wydają się nie przysparzać kłopotów badanym. W pewnym stopniu jako mniej zrozumiałe oceniano wymagania dotyczące wyczynu oraz stałej służby na rzecz środowiska działania. Ze względu na to, że zbliżone wymagania w stopniu HO zostały ocenione pozytywnie (jako precyzyjne i zrozumiałe), można podejrzewać, że problem nie leży w ich sformułowaniu, ale w definiowaniu poziomów trudności, które odróżniają te dwie próby od siebie. Interesujący jest fakt, że badani nie wskazali na żaden kłopot z rozumieniem wymagania Rozumiem, do czego zobowiązuje mnie kodeks wędrowniczy które wydaje się akurat najmniej precyzyjne i jest bardziej zapisem idei niż konkretnym wymaganiem. Następnym pytaniem w badaniu było:

12 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 12/108 Wymaganie zna konstytucję drużyny wędrowniczej, do której należy, jej historię i bohatera jest oceniane przez uczestników badania jako wymaganie, które częściowo nie realizuje symboliki watry wędrowniczej. Warto się zastanowić nad tym, jaki jest cel istnienia tego wymagania. Wymaganie dotyczące wyczynu jest ocenione przez niektórych jako nierealizujące symboliki wędrowniczej watry najprawdopodobniej przez to, że jest ono niezrozumiałe dla wszystkich, co pokazały odpowiedzi na pierwsze pytanie. Uczestnikom zadano ostatnie pytanie: Przez to, że wymaganie zna konstytucję drużyny wędrowniczej... zostało ocenione w poprzednim pytaniu jako wymaganie, które częściowo nie realizuje symboliki watry wędrowniczej, może być ono najczęściej pomijanym wymaganiem przy układaniu Próby Wędrowniczej. Potwierdzają to odpowiedzi badanych w ostatnim pytaniu. Z pozostałymi

13 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 13/108 wymaganiami nie ma już takich trudności i nie są one pomijane przy układaniu zadań mimo że wymaganie dotyczące wyczynu zostało uznane w pierwszym pytaniu jako niedoprecyzowane. RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Marcin Bednarski 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 21 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Rozpiętość wiekowa uczestników: lat. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki wędrowniczej w temacie prób. 2. Przebieg badania Uczestnicy podzieleni na grupy metodyczne prowadzą dyskusję na temat szeroko pojętych prób. Ustalają wspólnie, jak ich zdaniem powinny wyglądać próby w świetle dokumentów programowych, metodycznych ZHP. Następnie w obrębie tych samych grup formułują odpowiedzi na postawione im pytania, po czym następuje przedstawienie wypracowanych ustaleń na forum oraz rozmowa na ich temat z innymi grupami. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy do realizacji Próby Wędrowniczej powinien być wymagany opiekun? 8 osób koniecznie, 2 osoby powinien być, ale można inaczej nadzorować próbę. Motywacja, nakierowanie, praca z ambicją wędrowników. Kapituła jako również organ wspomagający w realizacji próby. Istnienie opiekunów pozwala na lepszy podział obowiązków (mniej pracy dla drużynowego), zaangażowanie członków drużyny, którzy pełnią funkcje opiekunów. Opiekun zapewnia wzajemność oddziaływań podczas realizacji próby. Instruktorzy pozytywnie wypowiedzieli się o istnieniu instytucji opiekuna próby. Żaden z nich nie podważył zasadności jego powoływania. 2.Czy Próba Wędrownicza powinna być w całości centralnie zdefiniowana i dokładnie określona, czy środowiska powinny mieć możliwość dostosowania jej do swojej specyfiki? Centralne regulaminy powinny być przygotowane bez sztywnych ram. Kanon rozumiany jako minimum wymagań z poziomu centralnego plus zadania poszczególnych środowisk (tj. możliwość dodania zadań). Próba Wędrownicza powinna opierać się na kilku zadaniach obowiązkowych dla wszystkich wędrowników ZHP oraz możliwości dodania własnych zadań przez środowiska. 3.Czy naramiennik wędrowniczy powinien być oznaczeniem zrealizowania próby wędrowniczej ("zdobywania go"), czy powinno być to tylko oznaczenie przynależności do tej metodyki? Są osoby, które nie działają w DW, ale realizują Próby Wędrownicze. Naramiennik jako oznaczenie zrealizowania próby.

14 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 14/108 Pierwsza odpowiedź budzi wątpliwość, czy uczestnicy badania poprawnie zinterpretowali postawione im pytanie, ponieważ nikt nie pytał ich o działanie w drużynie wędrowniczej, a o przynależność do metodyki, co nie jest jednoznaczne. 4. Z jakich autorskich instrumentów metodycznych korzystasz w swoim środowisku? Kręgi wtajemniczenia, guziczki umiejętności specjalistyczne. Zdobywanie barw, plakietki, beretu, naramienników drużyny, kołnierza (drużyny wodne), prawa do noszenia munduru. Najważniejsze wnioski Autorzy: Mateusz Chmielewski, Monika Czokajło, Aleksander Dominiczak, Agnieszka Fortuna, Jakub Lasek, Emilia Liwocha, uczestnicy spotkania roboczego w Ołtarzewie Harcerze Według przebadanej grupy harcerzy realizacja Próby Harcerza/Harcerki pomaga stać się prawdziwym harcerzem. Uczestnicy badania kojarzą zdobywanie Krzyża Harcerskiego z realizacją konkretnych zadań zawartych w próbie, ale również z kształtowanymi postawami. Głównym miejscem i momentem realizacji próby są zbiórki drużyny, zastępu i biwaki. Opiekunami próby są głównie drużynowi. Rozbieżność czasu trwania próby/oczekiwania na Krzyż może sugerować nieprawidłowe funkcjonowanie Próby Harcerza, jej niezrozumienie lub alternatywne formy zdobywania Krzyża stale funkcjonujące (sporadycznie, ale jednak) w środowiskach. Jest wskazane, by badanie zostało powtórzone tylko na osobach, które złożyły już Przyrzeczenie Harcerskie. Warto przeprowadzić badania dotyczące Próby Harcerza/Harcerki wśród harcerzy starszych, np. żeby dowiedzieć się, czy wystarczy im próba taka sama jak dla harcerzy, czy chcieliby próby bardziej dostosowanej do swojego wieku i jak miałaby ona wyglądać. Konieczne jest też zebranie większej ilości danych dotyczących zrozumienia wymagań przez harcerzy. Z badań można wysnuć wniosek, że możliwe jest, że drużynowi nie rozumieją metodycznego sensu Przyrzeczenia Harcerskiego (świadome i dobrowolne zobowiązanie) i przez to skupiają się w przygotowaniu (Próbie Harcerza/Harcerki) na czynnikach nie najbardziej istotnych. W związku z tym warto opisać czytelniej sens instrumentu dla drużynowych. Trzeba zadać pytania kierunkowe: Czy kandydat na harcerza powinien przed Przyrzeczeniem wykazywać się harcerską postawą? Jeśli tak, to jakie są wskaźniki postawy? Kiedy zaczyna się Próba Harcerza?

15 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 15/108 Wędrownicy W badaniu wędrowników większość wymagań na Próbę Wędrowniczą została oceniona jako zrozumiała i ujmowana w praktyce w próbie na naramiennik wędrowniczy. Jako mniej zrozumiałe oceniano wymagania dotyczące wyczynu oraz stałej służby na rzecz środowiska działania. Ze względu na to, że zbliżone wymagania w stopniu HO zostały ocenione pozytywnie (jako precyzyjne i zrozumiałe), można podejrzewać, że problem nie leży w ich sformułowaniu, ale w definiowaniu poziomów trudności, które odróżniają te dwie próby od siebie. Wymaganie dotyczące wyczynu zostało też ocenione przez niektórych jako nierealizujące symboliki wędrowniczej watry najprawdopodobniej przez to, że nie jest dla wszystkich zrozumiałe. Badani nie wskazali na żaden kłopot z rozumieniem wymagania rozumiem, do czego zobowiązuje mnie kodeks wędrowniczy, które jest najmniej precyzyjnym, ideowym wymaganiem. Wymaganie zna konstytucję drużyny wędrowniczej, do której należy, jej historię i bohatera jest oceniane przez uczestników badania jako wymaganie, które częściowo nie realizuje symboliki watry wędrowniczej. Warto więc zastanowić się nad tym, jaki jest cel istnienia tego wymagania. Przez to może być ono najczęściej pomijanym wymaganiem przy układaniu Próby Wędrowniczej co potwierdzają odpowiedzi badanych. Z pozostałymi wymaganiami nie ma już takich trudności i nie są one pomijane przy układaniu zadań.

16 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 16/108 Stopnie Harcerze RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Małgorzata Pniewska, Aleksandra Kacprowicz, Agnieszka Fortuna Autorki raportu: Emilia Liwocha i Małgorzata Pniewska 1. Wstęp Raport dotyczący stopni harcerskich podzielony jest na trzy dokumenty wg podziału metodycznego. Nie uwzględniono systemu stopni (gwiazdek) w metodyce zuchowej badania w tym zakresie nie były przeprowadzone. 2. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Stołeczna 18 osób (pilotaż) Łódzka 16 osób Wielkopolska 18 osób Kielecka 21 osób (pilotaż) Krakowska 16 osób Brak danych 19 osób Łącznie liczba uczestników badania: Zamierzenia badań w kontekście stopni harcerskich: Zespół ds. reformy instrumentów metodycznych po przeprowadzonych badaniach będzie: wiedział, które wymagania próby harcerskiej nie są zrozumiałe dla harcerzy. Znał treści dodatkowych wymagań stosowanych w próbach harcerskich w drużynach uczestników zajęć. Wiedział, które wymagania stopni harcerskich ochotniczki/młodzika oraz tropicielki/wywiadowcy są dla harcerzy niezrozumiałe lub nieatrakcyjne i spowalniają proces zdobywania stopni. 4. Przebieg badania

17 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 17/108 Badanie zostało przeprowadzono podczas zajęć na zlocie ZHP (badania pilotażowe przed zlotem). Zajęcia trwały 3 godziny. Na wstępie prowadzący w celu wprowadzenia uczestników w temat stopni harcerskich zadał kilka pytań dotyczących ich zdobywania. Każdy z uczestników otrzymał tabliczkę z odpowiedziami TAK, NIE i NIE WIEM. Na pytania zamknięte dzieci odpowiadały, podnosząc do góry tabliczkę ze swoją odpowiedzią. Następnie prowadzący podzielił grupę na dwie bardziej zaawansowaną w zdobywaniu stopni i mniej. Jedna zajęła się wymaganiami na stopień ochotniczki/młodzika, a druga tropicielki/wywiadowcy. Każda z grup wybrała po 4 wymagania w tym 2, które uważa za najbardziej nieatrakcyjne, zniechęcające do zdobywania stopnia i 2, które są najbardziej dla nich niezrozumiałe, przez co występuje kłopot z rozpisaniem zadania w próbie. 5. Udzielone odpowiedzi 5.1. Wprowadzenie Sytuację, gdy część wyników stanowią braki danych należy rozumieć w ten sposób, że w danej grupie badawczej jakieś pytanie nie zostało zadane lub odpowiedzi nie zostały odnotowane (tzw. czynnik ludzki). W poniższym opracowaniu przyjęto, że: - Brak odpowiedzi jest traktowany jako udzielnie odpowiedzi: NIE WIEM, - Brak danych informuje nas, że nie zadano takiego pytania lub uczestnik nie udzielił żadnej odpowiedzi (nie powiedział nawet: NIE WIEM) Funkcjonowanie stopni harcerskich w drużynach Pytanie: Czy zdobyliście już jakieś stopnie? (Udzielone odpowiedzi: Tak: 8, Nie: 42, Brak odp: 58) Większość badanych harcerzy nie zdobyła jeszcze stopnia. Jest to bardzo ważna zmienna, którą należy uwzględniać przy analizowaniu wyników. Pytanie: Ile czasu zdobywałeś ostatni stopień harcerski? - tydzień Mediana: 1 rok - 2 miesiące Średnia: 9 miesięcy - 0,5 roku miesięcy x 2-1 rok - 1,5 roku x lata - 3 lata

18 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 18/108 Inne: - nie ma określonego czasu, - kadra i opiekunowie decydują, kiedy ktoś jest gotowy, - kadra obserwuje harcerzy, kiedy oni robią zadania, - można dostać stopień za postawę, a nie trzeba zrobić zadań (wszystkich), - trochę dłużej niż PH (6-9 miesięcy). Odpowiedzi są niemiarodajne, ponieważ odpowiadały na to pytanie dzieci, które stopni jeszcze nie zamknęły lub w ogóle nie otworzyły próby na stopień. Nie mamy informacji na temat tego, czy w ogóle są w trakcie realizacji stopni. Pytanie: Czy zdobywaliście stopień po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego czy równolegle z próbą harcerza/harcerki albo wcześniej? (Udzielone odpowiedzi: Po przyrzeczeniu: 57, Równolegle z próbą: 19, Brak odp: 32). Mimo że 53% to ponad połowa badanych, to jednak nie jest to wynik satysfakcjonujący. Pozostała grupa albo nie była świadoma, jak to wygląda u nich w jednostkach lub po prostu robiła to niezgodnie z założeniami metodycznymi.

19 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 19/108 Pytanie: Czy realizujecie zadania prób w czasie zbiórek drużyny/zastępu? (Udzielone odpowiedzi: Tak: 61, Nie: 14, Brak odpowiedzi: 33) Będąc świadomym, że większość badanych nie zdobyła żadnego stopnia, nie dziwi tak duży odsetek braku odpowiedzi. Pytanie: Czy rozpisywaliście kartę próby na stopień (program próby)? (Udzielone odpowiedzi: Tak: 90, Nie: 8, Brak odp.: 8) Karta próby przy zdobywaniu stopni harcerskich jest standardem, gdyż 83% badanych odpowiedziało, że w ich jednostkach taką kartę się rozpisuje. W przypadku kolejnych badań do grupy z odpowiedzią nie paść powinno pytanie, jak wygląda dokumentowanie i rozliczanie zdobywanego stopnia.

20 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 20/ Postrzeganie stopni harcerskich przez harcerz Pytanie: Jak myślicie, czemu służą stopnie harcerskie? Pytanie zostało skierowane do całej grupy, odpowiedzi udzielali ochotnicy. Najczęściej typowanym celem zdobywania stopni było: zdobywanie nowych umiejętności; rozwijanie się; miernik doświadczenia harcerskiego. Rzadziej wskazywanymi odpowiedziami, ale udzielonymi więcej niż raz były: sprawdzenie siebie; powód do dumy. Wymieniono również: - poznawanie samego siebie, swoich możliwości, - pokonujemy własne słabości,- odkrywamy własne wartości, - żeby nie zatrzymywać się na sprawnościach, - aby być jak najdłużej w harcerstwie, - żeby w przyszłości stać się druhem drużynowym, - wykonać próbę na stopnie, - żeby przeżywać przygody, - żeby inni wiedzieli, że pracujesz nad sobą, - hierarchia, - gradacja stopni. Pozytywny jest fakt, że w stopniach harcerskich harcerze widzą szansę na rozwój, nabywanie umiejętności. Istnieje oczywiście możliwość, że mniej aktywne osoby sugerowały się odpowiedziami innych uczestników. Pytanie: Czy podobało się Wam zdobywanie stopnia? (Udzielone odpowiedzi: Tak: 68, Nie: 2, Brak odpowiedzi: 38)

21 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 21/108 Pytanie: Co konkretnie Was do tego motywowało a co zniechęcało? Co motywowało Najczęściej udzielane odpowiedzi: - do wspinania się wyżej (bycie coraz lepszym), nowe doświadczenie x 4, - nowe umiejętności, wiedza nie tylko harcerska x3, - powód do dumy x2, - zdobywanie wiedzy x2 Pozostałe odpowiedzi: wtajemniczenie się bardziej w harcerstwo, satysfakcja z tego, że się walczyło i wygrało, dążenie do celu, ciekawość, walka ze słabościami, chcę mieć kolejny stopień, można być kimś wyjątkowym, inne osoby motywują, fajne niektóre zadania, brak nudy, trzeba się wysilić, ma się coś do roboty, chcę być lepsza od koleżanki, współzawodnictwo, presja kadry. Na podstawie udzielonych odpowiedzi możemy wnioskować, że do zdobywania stopni harcerze wykazują motywację wewnętrzną - co cieszy. Natomiast 4 ostatnie odpowiedzi są niepokojące. Należy pracować z motywacją harcerzy i harcerek do zdobywania stopni tak, aby zdobywanie opierało się o świadomość samorozwoju. Co zniechęcało Odpowiedzi wynikające z zadań na stopień: - za długo czeka się na otrzymanie stopnia, czekanie (czekanie - już mylisz, że powinnaś dostać, a tu jeszcze nie ma) x5 - niektóre są trudne, wymagające, ale takie powinny być, - niektóre wymagania są niejasne, zadania trudne do zrealizowania. Osobowe kwestie: - nauka ( za dużo obciążenia, brak czasu), brak czasu, dużo obowiązków x 5 - lenistwo x 4 - zadania, których się boimy, bariery x 2 - trzeba robić rzeczy, których się nie lubi x 2 Przy dzisiejszej aktywności dzieci/młodzieży brak czasu/ilość zadań może stanowić rzeczywisty problem przy realizacji próby na stopień.

22 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 22/108 Pytanie: Czy nazwy stopni są dla Was atrakcyjne, zachęcające do zdobywania ich? (Udzielone odpowiedzi: Tak: 66, Nie: 8, Brak odpowiedzi: 34) Z powyższych odpowiedzi wywnioskować można, że w przypadku większości harcerzy nazwy nie są powodem, dla którego nie zdobywają oni stopni. Pytanie: Co ogólnie sądzicie na temat wymagań na stopnie? - niektóre łatwe a niektóre trudne; czasem męczące x7, - fajne x 4, - sporo jest wymagań (ok. 40 ) x3, - ciekawe x 3, - w porządku, realne, dostosowane do stopnia x 3, - fajne jest to, że dotyczą nie tylko harcerstwa x 2, - nie wszystko rozumiem, dziwne zadania, niezrozumiałe x2, - nieatrakcyjne, - dostają kartę z wymaganiami i dopisują do każdego zadanie. Odpowiedzi takie jak: nie wszystko rozumiem, dziwne zadania, niezrozumiałe, nieatrakcyjne mogą sugerować brak poprawnej pracy opiekuna próby z podopiecznym. Źle dobrane zdania, nieadekwatne, co skutkuje takimi a nie innymi odpowiedziami. Pytanie: Które wymagania z prób są atrakcyjne a które nie? (Numery przypisane do wymagań są kolejnymi numerami wymagań). Ochotniczka/młodzik - wymagania najbardziej nieatrakcyjne, zniechęcające do zdobywania stopnia Potrafię zachować się w kręgu i podczas ogniska. Znam zwyczaje i obrzędy mojego zastępu i drużyny. (trudne)

23 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 23/ Umiem zaradzić w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, zachłyśnięcia, niewielkiego oparzenia i stłuczenia, krwotoku z nosa, użądlenia przez pszczołę lub osę. Odpowiednio wykorzystuję dostępne środki opatrunkowe. Znam prawidłową temperaturę człowieka i potrafię ją zmierzyć. Znam numery telefonów pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej oraz ogólnopolski numer alarmowy. Wiem, jak wezwać pomoc w nagłym wypadku. (długie, trudno zdać na jednej zbiórce) x 3 28 Odszukam na mapie Polski miejsca, które dotąd odwiedziłem lub chciałbym odwiedzić. Głupie (takie sformułowanie padło od uczestników podczas zajęć): 29 Wyrobiłem w sobie pożyteczne domowe nawyki ekologiczne - najbardziej niezrozumiałe wymagania. 3 Mam swoją ulubioną książkę. Korzystam z biblioteki (nie mam ulubionej książki), 10 Znam okolice swojego domu. 12 Systematycznie uczestniczę w zajęciach ruchowych (np. gimnastyka, gra w piłkę, jazda na rowerze, aerobik, jazda na rolkach). ( nie wszyscy regularnie ćwiczą - odp. harcerzy). 13 Dbam o higienę osobistą i zapobiegam przeziębieniom, odpowiednio się ubierając. (nie odnosi się do harcerstwa), 14 Wiem, kiedy powstał skauting, kto był jego twórcą oraz kto tworzył harcerstwo na ziemiach polskich. Wiem, czym wsławiły się Szare Szeregi. 15 Wiem, kto jest bohaterem mojej drużyny (wystąpiło w 2 odpowiedziach). 20 -Umiem zaradzić w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, zachłyśnięcia, niewielkiego oparzenia i stłuczenia, krwotoku z nosa, użądlenia przez pszczołę lub osę. Odpowiednio wykorzystuję dostępne środki opatrunkowe. Znam prawidłową temperaturę człowieka i potrafię ją zmierzyć. Znam numery telefonów pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej oraz ogólnopolski numer alarmowy. Wiem, jak wezwać pomoc w nagłym wypadku. 29 Wyrobiłem w sobie pożyteczne domowe nawyki ekologiczne (3 osoby tak napisały w 1 grupie). Tropicielka/wywiadowca - wymagania najbardziej nieatrakcyjne, zniechęcające do zdobywania stopnia. 1 Notuję sytuacje, w których postąpiłem zgodnie i niezgodnie z Prawem Harcerskim. Znam historię swojej rodziny. 6 Rozmawiam z rodziną o swoich problemach. 20 Przeczytałem min. 2 książki o tematyce harcerskiej. 26 Nadałem i odebrałam wiadomość przekazaną alfabetem Morse a. 30 Znam obszar swojej gminy i jej siedzibę. Sprawnie posługuję się planem lub mapą swojej okolicy, na jej podstawie dotrę we wskazane miejsce. 34 Znam flagę UE. Potrafię wymienić kilka państw, które należą do UE. - najbardziej niezrozumiałe wymagania. 3 Ukończyłem próbę silnej woli, np. przez tydzień zrezygnowałem ze słodyczy, oglądania TV, gier komputerowych. 11 Regularnie uprawiam wybraną dyscyplinę sportu lub aktywności ruchowej. Poprawiłem swoje osiągnięcia. 12 Systematycznie ćwiczę znajomość języka obcego. (każdy ma obowiązek ćwiczyć w szkole).

24 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 24/ Korzystałam/em z informacji PKS, PKP, uzyskałam/em potrzebny numer telefoniczny i znalazłam/em potrzebną informację w Internecie. (nieżyciowe) x2 14 Znam najważniejsze wydarzenia z dziejów harcerstwa. Potrafię wskazać kilka postaci zasłużonych dla ruchu harcerskiego. 17 Znam historię swojej drużyny (szczepu) oraz bohatera drużyny (szczepu). Wiem, jakie cechy bohatera drużyny (szczepu) warto naśladować. x2 25 Kompletuję odpowiedni ekwipunek turystyczny na różne pory roku. 33 Wiem kto jest protektorem ZHP x2. Uczestnicy w dwóch przypadkach wskazali pierwszą pomoc jako nieatrakcyjne i niezrozumiałe zadanie. Często badani wskazywali, że wymaganie nie odnosi się do harcerstwa, jest już gdzieś obowiązkiem. U dzieci w wieku harcerskim niezrozumiałe kwestie automatycznie stają się nieatrakcyjne. Warto zatem zadbać, aby wymagania były zapisane językiem dostosowanym do wieku odbiorcy. Ciekawym jest wskazanie, że rozmowa z rodziną / budowanie więzi jest trudne. Harcerze starsi RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Mateusz Chmielewski, Agnieszka Fortuna, Aleksandra Kacprowicz Autorki raportu: Emilia Liwocha i Małgorzata Pniewska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi). Łącznie liczba uczestników badania: 76 harcerek i harcerzy starszych, w tym: 69 osób podczas zajęć na zlocie + 7 podczas zajęć pilotażowych. Łączna liczba patroli: 5, w tym 4 patrole badane na zlocie i 1 patrol badany podczas obozu. Uczestnicy zajęć to przedstawiciele hufców miejskich (4 patrole), 1 hufiec gminy wiejskiej. Patrole, które wzięły udział w badaniu: Orion Hufiec Opole, Ch. Opolska 7 os., zajęcia pilotażowe, Hufiec Kłodzko, Ch. Dolnośląska - 16 os., Hufiec Płock, Ch. Mazowiecka 17 os., Hufiec Węgierska Górka, Ch. Śląska - 18 os., Hufiec Stargard, Ch. Gdańska, Hufiec Bydgoszcz-Miasto, Ch. Zach-Pom os. 2. Zamierzenia badań w kontekście stopni harcerskich: Zespół ds. reformy instrumentów metodycznych po przeprowadzonych badaniach będzie wiedział, jakie trudności w próbach na stopnie i sprawności mają harcerze starsi.

25 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 25/ Przebieg badania Badanie przeprowadzono podczas zajęć na zlocie ZHP. Cześć zajęć związana ze stopniami trwała 20 minut i odbywała się w formie dyskusji (w dwóch grupach) nad zadanymi przez prowadzącego pytaniami, a następnie wypełniano ankiety. Pierwsza grupa dyskutowała nad wymaganiami na stopień pionierki/odkrywcy, druga analizowała pytania dotyczące wymagań na stopień samarytanki/ćwika. Po dyskusji każda z grup wypełniła 2 tabelki: odpowiednio do grupy Załącznik nr 5 (pionierka/odkrywca) lub Załącznik nr 6 (samarytanka/ćwik). Arkusze oceny wymagań na stopnie zawierały 2 pytania do każdego wymagania (Czy wymaganie jest trudne do spełnienia?; Czy wymaganie jest atrakcyjne?) oraz miejsce na uwagi, gdzie uczestnik miał za zadanie dodać od siebie coś, co uważał za ważne w dyskusji o danym wymaganiu. Odpowiedzi do dwóch ww. pytań były sformułowane w pięciostopniowej skali, z której można było wybrać: 1 Zdecydowanie się nie zgadzam; 2 Raczej się nie zgadzam; 3- Nie jestem pewien; 4 Raczej się zgadzam; 5 Zdecydowanie się zgadzam. Każda z grup wypełniała również Arkusz odpowiedzi ankieta w grupach. W badaniach pilotażowych, w których wzięło udział 7 osób (patrol z Hufca Opole) zajęcia były prowadzone zgodnie z przygotowanym konspektem. W związku z nieprawidłowo zaplanowanym czasem uczestnicy nie zdążyli ocenić poszczególnych wymagań na wybrane stopnie. W związku z tym przed zlotem, czyli faktycznymi badaniami fokusowymi, konspekt został trochę zmodyfikowany. Uczestnicy po zajęciach otrzymali arkusze z wymaganiami na stopień samarytanka/ćwik oraz pionierka/odkrywca. Patrole uzupełniały tabelę samodzielnie, a następnie na drugi dzień oddawały prowadzącemu. Dzięki tej zmianie uczestnicy mieli zdecydowanie więcej czasu, aby spokojnie udzielić odpowiedzi. 4. Udzielone odpowiedzi 4.1. Wprowadzenie Pytania zamknięte zostały przedstawione w postaci wykresów słupkowych w procentach oraz liczbach, które odzwierciedlają rzeczywistą liczbę udzielonych odpowiedzi (w nawiasie przy słupku). Wyniki dla pytania związanego ze zdobywaniem sprawności podczas próby na stopień dotyczą jedynie grupy badanej podczas zlotu (łączna liczba uczestników to 69 osób) w związku z brakiem jasności co do spisanych wyników na formularzach grupy pilotażowej. Pytania otwarte przedstawione są jako wykresy kołowe, na których te same odpowiedzi zostały zsumowane. Liczba odpowiedzi w tym przypadku nie jest tożsama z liczbą uczestników, ponieważ były to odpowiedzi udzielane w formie burzy mózgów przez całą grupę.

26 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 26/ Funkcjonowanie stopni harcerskich w drużynach Pytanie: Czy Twój zastępowy ma wyższy stopień od Ciebie? / Jeśli jesteś zastępowym, to czy masz wyższy stopień niż członkowie Twojego zastępu? 4 osoby nie udzieliły odpowiedzi na jedno z dwóch poniżej wymienionych pytań pomimo obecności na zajęciach, łączną grupą badanych w tym przypadku są 72 osoby, czyli 49 osób odpowiadających w roli członka zastępu (dane na pierwszych dwóch wykresach) oraz 23 zastępowych (dane na kolejnych dwóch wykresach poniżej).

27 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 27/108 Komentarz do powyższych wykresów: Na uwagę zasługuje fakt, że istnieją środowiska, w których zastępowy ma niższy stopień niż członkowie jego zastępu. W całościowym ujęciu odpowiedź jest satysfakcjonująca, czyli tak oraz nie wraz z taki sam stanowią po około 50% odpowiedzi. Analizując odpowiedzi poszczególnych środowisk widać jednak, że są one bardzo spójne wewnętrznie - 3 grupy z 5 badanych wybrały w 100% tę samą odpowiedź (2 TAK, 1 NIE). Można wysnuć z tego wniosek, że środowiska pod tym względem są w Polsce zróżnicowane, choć jest to zbyt mała grupa badanych, by przyjąć to za pewne. Pytanie: Czy w ramach realizacji aktualnie zdobywanego lub ostatnio zdobytego stopnia, zdobywałeś także sprawności?

28 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 28/108 Odpowiedzi udzielone w podziale na grupy są bardzo rozbieżne. Niepokojący jest fakt, że największy odsetek odpowiedzi tak to tylko 63%, podczas gry w innej jednostce nie to aż 81%. Komentarz: Ponad połowa (56%) uczestników zajęć zdobywa sprawności w ramach stopnia, jednocześnie prawie połowa (43%) tego nie robi. Wniosek, jaki może zostać wyciągnięty na tej podstawie to fakt, że rozpisując stopnie drużynowi i ich podopieczni nie łączą ich ze sprawnościami, są to raczej osobno funkcjonujące instrumenty. Odpowiedź Nie wiem została dodana do kanonu odpowiedzi podczas zajęć, ponieważ wynikła taka potrzeba. Może to sugerować brak świadomości o zdobywaniu stopnia, rozpisanej próby, zasygnalizowania harcerzowi początku i końca realizacji próby lub po prostu brak zdobytego stopnia przez uczestnika udzielającego takiej odpowiedzi.

29 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 29/108 Pytanie: Gdzie i kiedy realizujesz zadania na stopnie? Komentarz: Czas, miejsce i okoliczności realizacji stopni przez badane harcerki i harcerzy to głównie wyjazdy harcerskie oraz miejsca przebywania na co dzień, w dalszej kolejności zbiórki. Cieszyć może fakt, że poprzez realizację stopni harcerki i harcerze udzielają się w życiu społecznym i rodzinnym, uczą się odpowiedzialności i systematyczności, wykonując zadania długoterminowe. Należy zwrócić uwagę na to, że w dwóch grupach pojawiła się odpowiedź Internet Postrzeganie stopni harcerskich przez harcerzy Pytanie: Liczba wymagań na stopnie jest: za duża / za mała / odpowiednia?

30 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 30/108 Komentarz: Mimo tego, że najczęstszą z odpowiedzi jest ODPOWIEDNIA, analizując odpowiedzi poszczególnych grup może nasunąć się pewna hipoteza (którą trzeba sprawdzić), że stosunek harcerzy do liczby wymagań na stopnie jest zależny od sposobu pracy drużynowego. Jeżeli świadomie pracuje z SSH to duża ilość wymagań, dzięki sposobie jego pracy, wydaje się być harcerzom i harcerkom odpowiednia, jeżeli nie za duża. Pytanie: Zadania na stopnie powinny być: - układane indywidualnie, na podstawie wymagań? - być zamkniętym, gotowym zestawem zadań do wykonania? - ułożone przez drużynowego?

31 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 31/108 Komentarz: Większość zapytanych harcerzy (71%) preferuje indywidualne układanie zadań na podstawie wymagań. Jednak zadając to pytanie i nie wymagając jednocześnie uzasadnienia odpowiedzi nasuwa się wniosek, że odpowiedzi mogą odzwierciedlać praktyki w drużynach znane harcerkom i harcerzom, a nie realne przemyślenia. Nie wiemy także, jaki dokładnie poziom indywidualności jest oczekiwany. Pytanie: Dlaczego zdobywasz stopnie harcerskie? Komentarz: Motywacją do zdobywania stopni dla większości ankietowanych jest rozwój, samorealizacja, poznawanie nowych rzeczy, zdobywanie nowych umiejętności. Warto zauważyć, że w puli odpowiedzi pojawiają się odpowiedzi powodowane motywacją negatywną lub niepokojącą (nakaz drużynowego, brak świadomości celu).

32 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 32/108 Pytanie: Jak rozumiesz nazwy stopni? Komentarz: Nazwy stopni są rozumiane zarówno w ich poprawnym jak i bezpośrednim znaczeniu. Część ankietowanych nie rozumie nazw stopni, prawie połowa intepretuje je w znaczeniu literalnym. Znacząca część odpowiedzi była nieodpowiednim wyjaśnieniem nazw stopni, świadczy to o nieintuicyjności lub przedawnieniu ich nazw. Pytanie: Jak myślisz, wymagania stopnia są adekwatne do współczesnych wymagań stawianym harcerzom starszym?

33 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 33/108 Komentarz: Odpowiedzi w tym pytaniu, idąc za konspektem zajęć, są odpowiedziami całej grupy. Nieco ponad połowa odpowiedzi, które padły są twierdzące (TAK i RACZEJ TAK), prawie połowa jest negatywna lub mieszana (NIE, RACZEJ NIE, ZALEŻY KTÓRE). Ciężko jest stwierdzić, które nastroje/oceny rzeczywiście dominowały. Arkuszy oceny wymagań na stopnie Łączna liczba uczestników wynosi 69 osób (patrol pilotażowy nie brał w nim udziału). Uczestnikom badania zostało zadane pytanie, o to, jak w skali 1-5 oceniają trudność danego wymagania. Wśród odpowiedzi dominowały oceny skrajne (uczestnicy uznali wymaganie albo za definitywnie trudne, albo definitywnie łatwe), co jest charakterystyczne dla tego typu badań. Część wymagań na stopnie została oceniona jednakowo przez wszystkich uczestników. Gdy wymaganie zostało ocenione przez wszystkich jednakowo, to raczej jako wymaganie zdecydowanie trudne. Wspólne zdefiniowanie łatwego wymagania przez wszystkich respondentów nastąpiło tylko dwa razy i dotyczyło wymagań: Wyrobiłam/em w sobie pożyteczne nawyki ekologiczne (oszczędzam wodę, gaszę światło, segreguję odpady) i wykazałam/em, że potrafię poświęcić własną przyjemność na rzecz obowiązku. Większość wymagań oceniana była jednak różnie zależnie od grupy respondentów. Nie powinno to dziwić, ponieważ każdy człowiek jest osobowością i inne rzeczy stanowią dla niego wyzwania. Na podstawie badania, pomijając wielkość próby, nie wiemy jednak, co ma na myśli ktoś, zaznaczający dany wynik. Ze względu na to, że wymagania mają stanowić wyzwanie, muszą być trudne. Nie jest jednak jasne, czy ktoś nie potraktował swoich odpowiedzi jako tożsamych ze zbyt trudne oraz czy trudność odnosi się do samego sprostania wymaganiu, czy pracy z wymaganiem (bo na przykład nie jest zrozumiałe). Tak było np. z wymaganiem Sporządzenie mapy potrzeb występujących w okolicy i uczestniczenie w projekcie odpowiadającym na którąś z nich., o którym jedna z respondentek zostawiła uwagę, że nie jest w pełni zrozumiałe. Wędrownicy RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Monika Czokajło, Aleksandra Kacprowicz, Agnieszka Fortuna Autorki raportu: Monika Czokajło i Lucyna Czechowska

34 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 34/ Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Lubelska, Kujawsko-Pomorska, Stołeczna 18 osób Opolska 9 osób Wielkopolska 5 osób N = Zamierzenia badań w kontekście stopni harcerskich: Zespół projektowy ds. reformy instrumentów metodycznych po przeprowadzonych badaniach będzie: znał ogólne opinie wędrowników na temat tego do czego wychowuje harcerstwo; wiedział, jakie kompetencje wędrownicy chcą podwyższać w ramach realizowania prób na stopnie; wiedział, które wymagania na stopnie wędrownicze są niezrozumiałe dla wędrowników i zniechęcają do realizacji próby. 3. Przebieg badania Na wstępie zajęć badawczych uczestnicy zostali poproszeni o narysowanie oraz wypełnienie stwierdzeniami (wypisanymi na karteczkach post-it) sylwetki człowieka w wieku 21 lat (jego postaw, umiejętności i wiedzy), który kończy swoją przygodę z harcerstwem. W drugiej części zajęć uczestników podzielono na 3 grupy, zadaniem każdej z nich było przeanalizowanie poszczególnych narzędzi (naramiennik wędrowniczy, HO, HR) w aspekcie zdobywania w środowisku - które wymagania są najczęściej pomijane, których nie rozumieją, jak podoba im się sama konstrukcja stopnia, itp. Do odpowiedzi wędrownicy używali 5-stopniowej skali, gdzie: 1 oznacza zdecydowanie się nie zgadzam; 2 raczej się nie zgadzam; 3 nie jestem pewien; 4 raczej się zgadzam; 5 zdecydowanie się zgadzam. Swoje myśli uczestnicy zapisywali na specjalnie przygotowanych kartach. 4. Udzielone odpowiedzi 4.1. Postrzeganie sylwetki absolwenta ZHP przez wędrowników Wiedza: Znajomość języka francuskiego i wykwalifikowany angielski Jak przeżyć Historyczna Wiedza o tym, że są sprawy ważniejsze od moich Wiedza historyczna o kraju Postawa patriotyczna Wiedza, jak przygotować zajęcia

35 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 35/108 Wiedza o prowadzeniu systemu małych grup Wiedza o organizowaniu przedsięwzięć Gdzie i jak może pełnić służbę, w której się spełnia Wiedza, która pomoże rozwiązywać konflikty we właściwy sposób Prawo harcerskie Wiedza szkolna Szeroka wiedza o świecie i pomijanych w nim zasobach Uda mi się zdać maturę Znajomość historii i relacji społecznych Zna swoje miejsce w społeczeństwie Wiedza potrzebna do wykorzystywania swojej funkcji/swojego zawodu Zaradność w trudnych sytuacjach emocjonalnych Graficzne Pisarskie Filmowe Dziennikarskie Dobre studia Wiedza Orientacja w terenie Pierwsza pomoc Większa wiedza na temat ZHP Budowanie pryczy Historia Planowanie Nt. ludzi (o tym, że każdy jest inny i ma inne podejście do różnych spraw) Pierwsza pomoc O zarządzaniu kawiarnią O zorganizowaniu projektu społecznego Piosenka Dobrze dogaduje się ze zwierzętami Postawa Zachować spokój Zachowanie odpowiednie do sytuacji Otwarta Wrażliwa Będę szczęśliwy Będę dbała o moją planetę najlepiej jak potrafię #pseudo_eko Tolerancja Start w zawodach towarzyskich Otwarta na potrzeby innych Obywatelska Dostanę się na studia Pomocniczość Szacunek do drugiego człowieka Tolerancja patriotyczna Historia

36 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 36/108 Odpowiedzialność Świadomego obywatela, który wie kim jest? Po co jest? I gdzie jest? Asertywny Orientacja na cel Chęć poznania drugiej osoby Jak ktoś zgubi telefon, żeby mu go oddać Być wzorem dla młodszych Wychowywanie innych Chętna do działania/uczenia się/zmian Pomoc starszym/młodszym Wspieranie w potrzebach Cierpliwa w pracy z ludźmi Wytrwała w dążeniu do celu Poprawne komunikowanie międzyludzkie Zostanie laureatem z jakiegoś konkretu Być ratownikiem i budzić zainteresowanie u dzieci Niesienie pomocy Zaangażowana Patriotyzm Gotowość do służby Empatyczny Tolerancyjny Otwarty umysł Zachować spokój Optymistyczny Niezależna Samodzielnie pracować Ogarnę się Szanuję innego człowieka, staram się go zrozumieć Ekstrawertyzm lub przynajmniej ambiwertyzm Pozytywne nastawienie do życia Życie będzie mi mniej przelatywać między palcami Będę wiedział, co bym teraz napisał Będę wiedział, co chcę robić w życiu Będę umiał grać na gitarze Będę mówił to, co myślę Umiejętności: Zaradność Samodzielność Dobry lider Otwarty na współpracę Szybkie reagowanie w trudnych sytuacjach Logiczne myślenie Rozpoznanie pewnych zachowań u drugiego człowieka i reagowania na nie Podejmowanie prób rozwiązania problemów Stawianie konstrukcji drewnianych

37 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 37/108 Zagadywanie do ludzi (w tym obcych) Techniki harcerskie Umiejętność przetrwania samemu Łatwiejsze porozumiewanie się z ludźmi Odpowiedzialność Empatia Odwaga Powaga Zdolności organizatorskie Radzenie sobie ze stresem Rozpalania ognisk Organizacja projektów/obozów Rozwiązywania problemów Orientacja w terenie Tworzenie czegoś z niczego Organizacja zajęć Praca z zespołem Asertywność Radzenie sobie w nagłych sytuacjach Podejmowania decyzji szybko Umiejętność radzenia sobie z papierami (rachunki, podatki itp.) Graficzne Stawiania celów Poznanie świata z innej strony Będę sama się utrzymywała Opieki Pracy z dziećmi Odnalezienie się w niespodziewanych sytuacjach Radzenia sobie z zadaniami Patrzenia na problemy z dystansem Zaradzanie zespołem Rozpalanie ognia Rozkładanie namiotu Pracy w grupie Samodzielność w podejmowaniu decyzji Komunikacji z ludźmi, czy potrafi osiągnąć cel współpracując w grupie ludzi Umiejętności harcerskie Liderskie Otwartość na innych Działania w grupie Warto zwrócić uwagę na to, jak niewiele wymienionych powyżej zagadnień znajduje swoje odzwierciedlenie w wymaganiach na stopnie i sprawności (nie tylko wędrownicze).

38 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 38/ Postrzeganie stopni harcerskich przez harcerzy Pytanie: Czy wymaganie jest doprecyzowane (zrozumiałe/wiadomo o co w nim chodzi)? Harcerka Orla/Harcerz Orli

39 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 39/108 Harcerka Rzeczypospolitej/Harcerz Rzeczypospolitej Ponieważ pytanie dotyczyło zarówno zrozumiałości, jak i precyzji sformułowania wymagań, trudno stwierdzić, na co kładli nacisk badani. Wymogi na stopień HR są z założenia nieprecyzyjne, nie mamy więc pewności, czy niska ocena wymagania Poszukiwanie swojego miejsca w społeczeństwie wiąże się z faktycznymi kłopotami z jego rozumieniem. Pytanie: Czy wymagania realizują symbolikę wędrowniczej watry? Harcerka Orla/Harcerz Orli

40 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 40/108 Harcerka Rzeczypospolitej/Harcerz Rzeczypospolitej

41 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 41/108 Pytanie: Czy to wymaganie bywa pomijane w trakcie układania zadań? Harcerka Orla/Harcerz Orli Harcerka Rzeczypospolitej/Harcerz Rzeczypospolitej Zaskakujący jest też fakt, że wszystkie trzy obszary (służba, praca nad sobą i poszukiwanie miejsca w społeczeństwie) były w pewnym stopniu wskazywane jako pomijane w próbach.

42 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 42/108 Harcerz Orli Najbardziej problematyczne wymagania (wskazywane jako niezrozumiałe i/lub niespójne z wędrowniczą watrą i/lub pomijane w próbach), to: Pogłębiam swoją wiedzę i umiejętności w różnych dziedzinach aktywności (nauka i kultura). Znalazłam/em dziedzinę, w której chcę osiągnąć mistrzostwo. Mam już w niej osiągnięcia. Samodzielnie podejmuję stałą służbę w dziedzinie życia duchowego. Staram się żyć w harmonii z naturą. Pielęgnuję więzi rodzinne. Staram się zrozumieć innych i uznaję ich prawo do odmienności. Poznałam/em kilka kultur (np. narodowych, wyznaniowych). Wymagania określone jako niezrozumiałe były również często wskazywane jako pomijane. Badani nie mieli kłopotu z odniesieniem poszczególnych wymagań do symboliki wędrowniczej watry, co jest o tyle ciekawe, że taki kłopot pojawił w przypadku stopnia HR, którego wymagania są wprost oparte na trzech polanach i nie ma tam czego odnosić. Ciekawe też, że najmniej zrozumiałe (lub najbardziej nieprecyzyjne) okazało się wymaganie dot. życia w harmonii z naturą oraz pogłębiania wiedzy i umiejętności z zakresu kultury i nauki, ale najczęściej pomijane było podejmowanie służby w dziedzinie życia duchowego. Bezproblemowe okazały się wymagania odwołujące się do fundamentów metodyki wędrowniczej - dotyczące służby i pokonywania słabości. Wyczyn i służba są, zdaniem badanych, obecne we wszystkich próbach. Jako zrozumiałe i niepomijane w próbach oznaczono też wymaganie Na podstawie Prawa Harcerskiego buduję swój system wartości. Potrafię otwarcie i konsekwentnie go bronić, które w dotychczasowych dyskusjach w zespole wydawało się spełniać dokładnie odwrotne kryteria. Najważniejsze wnioski Autorki: Emilia Liwocha, Małgorzata Pniewska, Marta Wiśnioch Harcerze Według przebadanej grupy harcerzy uzyskiwanie stopni ma na celu samorozwój oraz zdobywanie i doskonalenie umiejętności. Są one również odzwierciedleniem doświadczenia harcerskiego. Harcerze traktują stopnie jako wyzwanie oraz powód do dumy. To ostatnie może być rozumiane dwojako jako pozytywna motywacja, która jednak może wynikać z chęci pokazania innym, że jest się od nich lepszym. Sami harcerze w tym wieku mogą nie mieć pełnej świadomości celu, czemu służą instrumenty takie jak stopnie harcerskie. Ich odpowiedzi pokrywają się jednak z celami systemu stopni nadanym poprzez uchwałę nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dn r.

43 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 43/108 Warto zwrócić uwagę, że wielu harcerzy odpowiedziało, iż podczas zdobywania stopnia demotywująco działa na nich brak czasu, ilość zadań i obowiązków. Należałoby tak prowadzić próby na stopnie, aby wpisywały się one w codzienne obowiązki harcerzy. Jest wskazane, by badanie zostało powtórzone tylko na osobach, które świadomie zdobywały stopień harcerski to znaczy na takich, które wiedziały o tym, że mają otwartą próbę na stopień, z wykluczeniem tych, które stopień dostały automatycznie razem ze złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego. Harcerze starsi Badanie ukazało pewne mankamenty obecnego systemu instrumentów metodycznych, których należałoby uniknąć, budując nowy. Wiele badanych harcerek i harcerzy starszych nie łączy zdobywanych sprawności ze stopniami, co pokazuje, że obecny system nie jest spójny. W badanej grupie znalazły się harcerki i harcerze starsi, którzy bądź nie rozpisują sami lub w konsultacji z drużynowym/opiekunem prób na stopnie, bądź ich nie zdobywają (lub jeszcze) lub nie mają jasno określonego momentu rozpoczęcia i zakończenia próby. Aby dokładniej zbadać to zjawisko, należałoby zadać pytania odnoszące się do momentu otwarcia i zamknięcia próby w środowiskach, jak w tym momencie wygląda układanie zadań (czy robi to sam harcerz w konsultacji z drużynowym, czy sam drużynowy). W dokonanym badaniu fokusowym uwagę zwraca również fakt, że pewne wymagania na stopnie są uznawane przez badane harcerki i harcerzy starszych jako nieadekwatne do wyzwań współczesnego świata. Część wymagań być może sformułowana jest niezrozumiale. Również nazwy stopni starszoharcerskich wydają się przedawnione uczestnicy zajęć w dużej części nie rozumieją ich nazw, co może mieć wpływ na chęć ich zdobywania. Należałoby uprościć i uwspółcześnić język oraz rozważyć, jaki kanon nazw byłby bardziej atrakcyjny dla harcerek i harcerzy starszych. Motywacja uczestników zajęć do zdobywania stopni jest wysoka większość uczestników zachęca wizja rozwoju, samorealizacji. Padły również odpowiedzi mogące sugerować problemy z rozumieniem i wykorzystaniem metody harcerskiej w pracy drużyny (brak świadomości celów, pośredniości, pozytywności). W celu dopracowania pytania można zapytać drużynowych o to, jak zachęcają swoje harcerki i harcerzy starszych do zdobywania stopni. Należy wysnuć wniosek, że potrzebna jest świadoma praca kadry z motywacją harcerek i harcerzy starszych do zdobywania stopni. Cieszy fakt, że poprzez realizację stopni harcerki i harcerze udzielają się w życiu społecznym i rodzinnym oraz uczą się odpowiedzialności i systematyczności, wykonując zadania długoterminowe. Tworząc nowy system instrumentów metodycznych, należy pamiętać jednak o nowych technologiach i wplatać je w system w taki sposób, aby harcerki i harcerze starsi sprawnie, odpowiedzialnie i bezpiecznie się w nim poruszali. Wędrownicy W badaniu poproszono wędrowników o przedstawienie osoby w wieku 21 lat, tj. jej postawy, umiejętności i wiedzy. Najcenniejszy wniosek z tego ćwiczenia jest taki, że niewiele z wymienionych przez wędrowników zagadnień znajduje swoje odzwierciedlenie w wymaganiach na stopnie. Warto byłoby spróbować przeprowadzić to ćwiczenie również wśród innych grup metodycznych.

44 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 44/108 Zdaniem wędrowników wiele wymagań jest niedopracowanych, jeszcze więcej jest pomijanych przy układaniu próby. Istnieje zależność pomiędzy nimi, tzn. wymagania określone jako niezrozumiałe często były wskazywane jako pomijane. Należy zwrócić szczególną uwagę na sposób zapisu wymagań, tak aby był on klarowny i prosty do zrozumienia dla osoby w wieku wędrowniczym. Idąc za wcześniej wspomnianą zależnością, powinno to się przełożyć na bardziej kompletne, wszechstronne i wartościowe próby.

45 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 45/108 Sprawności Zuchy RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Grzegorz Skonieczny, Diana Wojciechowska, Magdalena Wilczyńska, Marcin Bednarski, Aleksandra Kacprowicz Autorki raportu: Martyna Kowacka, Magdalena Wilczyńska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Uczestnikami badania były zuchy z Chorągwi Śląskiej ZHP i Chorągwi Stołecznej ZHP. W badaniu udział wzięły 3 grupy, tj. przeprowadzono 3 badania dla każdej grupy oddzielnie. 2. Przebieg badania Prowadzący był obieżyświatem, który zaprosił zuchy na niezwykły targ rozmaitości, na którym znajdowało się 10 stoisk. Obieżyświat zaprezentował stanowiska (każde z nich zawierało nazwę, swój symbol, kilka znaków graficznych znaczki sprawności; dodatkowo obieżyświat opowiadał, co w nich zakupić). Po prezentacji stanowisk zuchy musiały wybrać 5 z 10 stoisk, na które się udały (wyboru wykonywały poprzez wrzucenie monety do słoika). Zuchy wybierały stoiska według swoich zainteresowań. Miały do wyboru: Stoisko obywatela układanie dużych klocków z herbem Polski. Stoisko miłośnika bajek duży labirynt łączący w pary bohaterów znanych bajek. Stoisko prawdziwego przyrodnika rozpoznawanie smaków i zapachów ziół oraz dopasowywanie do nich ich nazwy; wykonywanie filtrów do wody. Stoisko sportowca slalom z przeszkodami (trzymając w ręce tacę z kubeczkiem z wodą). Stoisko artysty malowanie na odległość przedstawionego wzoru (za pomocą pędzla na długim kijku). Stoisko miłośnika wycieczek wystawa przedmiotów z różnych zakątków świata, próby dopasowania ich do konkretnego państwa; oglądanie filmów VR z różnych miejsc świata i uzupełnianie quizu. Stoisko złotej rączki dopasowywanie nakrętek do śrub i tworzenie konstrukcji takiej jak na zdjęciu. Stoisko pracusia odgadywanie atrybutów wybranych zawodów. Po odwiedzeniu stoisk zuchy siadały w kręgu i rysowały na plecach osoby siedzącej przed nimi symbol stoiska, na którym najbardziej im się podobało. Osoby, na których plecach rysowano, po kolei mówiły, jaki to symbol i jakie stoisko. Następnie obieżyświat zadawał im pytanie, co najbardziej lubią robić na zbiórkach zuchowych i w czym chcieliby być mistrzami.

46 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 46/108 Na koniec zuchy na znak swojego wyboru odciskały kciuk pomalowany farbą na symbolu, który prezentował dziedzinę najbardziej przez nich lubianą. 3. Udzielone odpowiedzi 3.1. Postrzeganie sprawności przez zuchy Co zuchy interesuje? Zuchy na samym początku miały wybrać stoiska, które podobają im się najbardziej:

47 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 47/108 Na podstawie wyborów zuchów można stwierdzić, że dzieci chętniej wybierały stoiska, na których się coś działo zajęcia ruchowe, rekwizyty. Najchętniej wybierane było stoisko sportowe, co wskazuje, że dzieci lubią zajęcia aktywne. Zuchy przy wyborze kierowały się również wyglądem samej sprawności wybierały te, które były dla nich zagadkowe i te, które były kolorowe. Wydaje się, że forma jest dla dzieci ważniejsza niż temat. Zuchy da się zainteresować praktycznie każdym tematem, jeśli dba się o ciekawą i różnorodną formę. Pytanie: Co zuchy najbardziej lubią robić na zbiórkach zuchowych? Odpowiedzi w 1 badaniu: Śpiewać, szukać, odkrywać gry w terenie, zdobywać sprawności, dostawać odznaki. Odpowiedzi w 2 badaniu: Zajęcia w lesie w terenie, zabawa w dwie flagi, zabawa w elektryczne krzesło, zabawy ruchowe/zespołowe, gry w szkole, gdzie trzeba odnaleźć rzeczy, zagadki. Odpowiedzi w 3 badaniu: Zagadki, sportowe zadania, bawić się w berka, zabawy ruchowe, zabawa w zbijaka, gry w lesie, robienie jedzenia, gdy dostajemy nagrody obrzędowe, pląsy, lubimy chodzić na eksperymenty. Z odpowiedzi udzielonych przez zuchy wyłonił się wyraźny podział na zabawy/zajęcia/czynności ruchowe oraz statyczne, co zostało zawarte w poniższej tabeli:

48 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 48/108 RUCHOWE gry/zabawy w terenie/szkole/lesie (m.in. odnajdywanie rzeczy) gry zespołowe (m.in. dwie flagi, elektryczne krzesła, zbijak, berek) sportowe zadania STATYCZNE przygotowywanie jedzenia śpiewanie zachowanie ciszy eksperymenty Z przedstawionych materiałów wynika, że dla dzieci w wieku zuchowym istotna jest rozwijająca zabawa (rozwijające zajęcia) polegająca zarówno na grach/zabawach ruchowych, jak i na chwilach wyciszenia. Jednak przeważają odpowiedzi wyrażające potrzebę ruchu, zabaw w terenie, poszukiwania i odnajdywania w trakcie zajęć ukrytych rzeczy czy konieczność rozwiązywania zagadek. Ponadto z badań wynika, że dla zuchów istotna jest również motywacja do podejmowanych działań. Dzieci w swoich wypowiedziach wspominały o zdobywaniu sprawności, dostawaniu odznak, czy otrzymywaniu nagród obrzędowych. WAŻNE: na wybory dzieci mogły też wpłynąć takie rzeczy, jak np. pogoda, to, w jakich zajęciach uczestniczyli na zlocie itd. Można wysunąć wniosek, że przez zuchy częściej wybierane są zajęcia aktywizujące. Pytanie: W czym zuchy chciałyby być mistrzami? Odpowiedzi udzielone przez zuchy zostały dopasowane/pogrupowane z uwzględnieniem istniejącego katalogu sprawności zuchowych. Dzięki temu podziałowi w tabeli można zobaczyć, które sprawności cieszą się największą popularnością. Grupa sprawności Mistrzostwo Komentarz/sprawność sportowe jazda konna aktywność w postaci jazdy konnej występuje w takich sprawnościach jak szlachcianka/szlachcic (grupa sprawności kulturoznawcze) oraz narnijczyk (grupa sprawności bajkowych) akrobatyka pływanie można spróbować podciągnąć pod gimnastyczkę pływaczka/pływacz

49 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 49/108 gra w piłkę nożną piłkarz sportowiec piłkarz piłkarz sportowiec zawodowe budowanie (m.in. domów) gotowanie robienie lodów tajskich kuchcik, zaradność życiowa kuchmistrz można włączyć to do sprawności kuchcika bądź kuchmistrza; oczywiście nie będzie to łatwe, ale np. można pokusić się o zorganizowanie wyjścia do lodziarni, w której takie lody przygotowują, wraz z warsztatami robienia lodów tatuowanie mechanik youtuber hobbystyczne jazda konna pobić rekord w Minecrafcie fotografowanie programowanie i grafika w pisaniu bajek fotoamatorka/fotoamator informatyk bajarz zaradność życiowa 2 języki obce poliglotka/poliglota teatralne i filmowe nagrywanie filmów miłośniczka/miłośnik filmów producent filmów animowanych grupa sprawności: zawodowe plastyczne i techniczne malarz miłośniczka/miłośnik sztuk plastycznych przyrodnicze weterynarz przyjaciółka/przyjaciel zwierząt może też niewidzialna ręka

50 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 50/108 głaskanie psów przyjaciółka/przyjaciel zwierząt może też niewidzialna ręka w opiekowaniu się kotem przyjaciółka/przyjaciel zwierząt może też niewidzialna ręka muzyczne piosenkarz śpiewak Pozytywem jest to, że pojawiają się tu tradycyjne aktywności, takie jak te związane ze sprawnością mechanik. Pojawił się także sport, o którym można by uważać, że współczesnych dzieci nie interesuje. Należy zwrócić uwagę na sprawności zawodowe, szczególnie dla starszych zuchów. Chęć osiągnięcia mistrzostwa przez zuchy w danej dziedzinie/czynności podzielona została pod względem grup sprawności. Z analizy wynika, że największą popularnością cieszą się sprawności sportowe, hobbystyczne i przyrodnicze. Przeplatają się również sprawności: zaradność życiowa, teatralne i filmowe, plastyczne i techniczne, muzyczne. Wystąpił także problem z przypisaniem m.in. jazdy konnej, budowania np. domów, mechaniki, tatuowania, bicia rekordów w Minecrafcie, youtubera, jedzenia słodyczy, robienia lodów tajskich czy harcerstwa. Oczywiście można odnaleźć w sprawnościach elementy np. jazdy konnej, która znajduje się w sprawności szlachcianka/szlachcic (kulturoznawcze) czy w Narnijczyku (bajkowe). Można również youtubera spróbować przypisać do sprawności informatycznej. Jednak analiza ta pokazała, że zuchy mają skonkretyzowane oczekiwania (oczywiście mowa tu o danym momencie analizy), rozszerzone o współczesne otoczenie, np. youtuber (co w chwili obecnej postrzegane jest jako zawód przynoszący duże dochody), rekord w Minecrafcie czy tatuowanie. Można stwierdzić, że należy uwspółcześnić sprawności oraz poszerzyć ich katalog, jednocześnie uzmysławiając, że nowe rzeczy, które się pojawiają, nie są złe, jeżeli zostaną przedstawione/przeprowadzone we właściwy sposób, np. bezpieczne nawiązywanie znajomości w sieci czy ostrożne przekazywanie danych o sobie i własnym otoczeniu. Poza tym, co jest ważne, z analizy tej wynika, że pomimo ogólnego hasła, że dzieci siedzą tylko przed komputerami czy w domach, to pokazują nam one, że w dużej mierze chcą być mistrzami w aktywnych, rozwijających formach.

51 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 51/108 RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorki raportu: Aleksandra Golecka i Marta Wiśnioch 4. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 14 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki zuchowej w temacie sprawności. 5. Przebieg badania Początek zajęć dotyczył sprawności indywidualnych, określenia, w jakim calu są te sprawności według uczestników wykorzystywane. Dalsza część zajęć obejmowała dyskusję w ramach grup metodycznych na temat sprawności. Wyniki badania dotyczącego sprawności zespołowych znajduje się w dokumencie dotyczącym instrumentów zespołowych. 6. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy sprawności zawarte w regulaminie rozwijają Twoje zuchy i dają im przydatne w życiu umiejętności? Czy odpowiadają ich zainteresowaniom? a) Jeśli odpowiedź brzmi tak: jakie umiejętności przydatne w życiu dają sprawności? Jakie zainteresowania rozwijają sprawności? b) Jeśli nie: dlaczego tak się dzieje? Są ciekawe, przekrój jest bardzo duży, zuchy chcą je zdobywać. Często zuchy są zainteresowane, ale trudno ułożyć zadania do sprawności tak, żeby rozwinąć umiejętności. Umiejętności praktyczne rozwijane są bardziej np. na wyjazdach przy codziennych działaniach, jak ścielenie łóżka czy robienie kanapek. Problem: rodzice robią zadania za dzieci. Instruktorzy pracujący z metodyką zuchową to jedyna grupa metodyczna, która stwierdziła, że sprawności są ciekawe. Zarzucono im jedynie to, że nie zawsze rozwijają umiejętności. 2. Czy masz trudności w pracy ze sprawnościami indywidualnymi? Jeśli tak, to jakie? Trudno jest rozpocząć, nie wiadomo, jak się za to zabrać Trzeba przygotować karty sprawności, po kilku latach mamy już gotowe. Ciężko wpleść sprawności w program, żeby zuchy mogły robić zadania na zbiórkach i w domu. Trudno znaleźć na to czas na zbiórkach. Instruktorzy zuchowi przygotowują zuchom karty sprawności, co sprawia im trudności w pracy ze sprawnościami indywidualnymi. Dodatkowo zwrócono uwagę, że brakuje czasu, aby każdy zuch mógł realizować swoje zadania na zbiórce gromady wydaje się to logiczne, patrząc na to, że pozostałe grupy metodyczne mają oddzielne zbiórki w małych grupach. 3. W jaki sposób zuchy wybierają sprawności indywidualne do zdobycia? Zuchy spotykają się z drużynową, mówią, co lubią i drużynowa proponuje sprawność.

52 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 52/108 Dobrać sprawności indywidualne do sprawności zespołowej, zadania realizują się trochę równolegle. Zuchy nie wychodzą same z inicjatywą, jeżeli chodzi o wybieraną sprawność, wybierają z zaproponowanej puli lub jest im to narzucone. 4. Gdzie i kiedy najczęściej realizowane są zadania na sprawności? W jaki sposób program stymuluje ich zdobywanie? Powinny być zdobywane wszędzie, na kolonii, w domu, na zbiórce, w szkole. Ciężko zaplanować to, żeby zuchy na zbiórkach robiły zadania, ale da się, tylko trzeba o tym pomyśleć. 5. Czy zuchy chętnie zdobywają sprawności indywidualne? a) Jeśli nie, to dlaczego tak jest? W jaki sposób je zachęcasz? b) Jeśli tak, to czy robią to chętnie? Co je stymuluje do zdobywania takich sprawności? Dzieci lubią znaczki na mundurze, lubią mieć pełen rękaw kolorowych znaczków. Nie widzą tego, że zdobywają umiejętności, ale widzą to, co mają na mundurze. Są zuchy, którym zależy i chcą, a są takie, którym się podoba, ale nie czują związku z gromadą, nie czują się zuchami i nie chcą zdobywać sprawności. Największą motywacją zuchów do realizacji sprawności jest pełen rękaw kolorowych znaczków. Harcerze RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Grzegorz Skonieczny, Diana Wojciechowska, Magdalena Wilczyńska, Marcin Bednarski, Aleksandra Kacprowicz Autorki raportu: Martyna Kowacka, Magdalena Wilczyńska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Stołeczna 18 osób (pilotaż) Łódzka 16 osób Wielkopolska 18 osób Kielecka 21 osób (pilotaż) Krakowska 16 osób Brak danych 19 osób Łącznie liczba uczestników badania: Przebieg badania W pierwszej części badania prowadzący wprowadził uczestników w temat sprawności. Zadał kilka pytań dotyczących ich zdobywania, żeby nieco zaktywizować grupę. Następnie uczestnicy mieli ustawić się w kolejności od osoby, która zdobyła najwięcej sprawności, do osoby z ich

53 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 53/108 najmniejszą ilością. Zasadniczą częścią tego badania były odpowiedzi, które trzeba było umieścić na piłeczkach pingpongowych. Badane osoby zostały podzielone na 3 grupy z 3 różnymi pytaniami. Następnie każda osoba musiała odpowiedzieć na przedstawione pytania. W drugiej części badania uczestnicy zapoznawali się z wymaganiami na sprawności, następnie mieli je umieścić według własnego uznania w odpowiednich kategoriach. Prowadzący po wykonaniu zadania przez grupę przeprowadził dyskusję, dlaczego uczestnicy wybrali taką kategorię dla danych sprawności. 3. Udzielone odpowiedzi 3.1. Wprowadzenie Sprawności harcerzom kojarzą się bardzo pozytywnie, większość badanych osób określa sprawności jako nowe umiejętności, doświadczenia, wyzwania. Z drugiej strony warto wspomnieć o wniosku jednego z notujących: Uczestnicy nie wiedzą, ile mają sprawności oraz nie pamiętają, co to za sprawności, są w stanie wymienić tylko niektóre (plastyk, higienistka, kajakarz). Raport doskonale ukazuje podejście harcerzy, w którym istnieją chęci do zdobywania sprawności, ale jednocześnie brakuje działania. W raporcie przy niektórych punktach brakuje szczegółowych wyników z przeprowadzonego pilotażu. Brak odpowiedzi brak danych, w jaki sposób uczestnicy odpowiedzieli na pytanie lub inny czynnik ludzki, który spowodował, że wynik nie został zanotowany Funkcjonowanie sprawności w drużynach 1. Czy można zdobywać sprawności w czasie zbiórek drużyny?

54 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 54/ Czy oznaczasz zdobycie sprawności na mundurze? Większość uczestników badania oznacza sprawności na mundurze. Należy pozyskać informacje, z czego wynika to, że harcerze nie oznaczają sprawności na mundurze. 3. Ile zdobyliście sprawności tym roku harcerskim? Prowadzący badanie zastosowali różne przedziały ilościowe sprawności, więc niemożliwe było dokładne poznanie odpowiedzi na to pytanie. Przedstawiają się one następująco: Numer porządkowy grupy Zanotowane odpowiedzi r. 6-4 spr. 1 os. 4-3 spr. 2 os. 2 spr. 0 os. 1 spr. 5 os. 0 spr. 11 os r. 4-7 spr. 5 os. 3 spr. 1 os. 2 spr. 5 os. 1 spr. 2 os. 0 spr. 3 os r spr. 9 os. 4-6 spr. 2 os. 1 spr. 1 os. 3 spr. 1 os. 5 os. nie wie r. 5-8 spr. 2 os. 8 spr. 0 os. 1-4 spr. pozostali ponad połowa nie ma żadnej sprawności

55 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 55/108 Osoba analizująca wyniki badania, nie mogąc szczegółowo podsumować wyników, dokonała pewnych uproszczeń i przypuszczeń, poniższy wykres odbiega więc nieznacznie od rzeczywistości. Zdecydowana większość drużyn nie pracuje ze sprawnościami, ewentualnie sporadycznie używa tego instrumentu do pracy z drużyną, zastępem Postrzeganie sprawności przez harcerzy 1. Czy lubicie zdobywać sprawności? Odpowiedź na powyższe pytanie kłóci się z wynikami dotyczącymi pytania: Ile zdobyliście sprawności w tym roku harcerskim?. Wychodzi na to, że harcerze lubią zdobywać sprawności, ale tego nie robią. 2. Z czym Wam się kojarzą sprawności?

56 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 56/108 Odpowiedzi w pierwszej kolejności wskazują na takie aspekty sprawności jak: nowość (nowa rzecz, której się można nauczyć x5; stawianie nowych wyzwań x2; próba nowych rzeczy), zdobywanie umiejętności i doświadczenia, dobra zabawa oraz stawianie wyzwań. Pojawiały się także pojedyncze odpowiedzi takie jak: praca i działanie, przygoda, odpowiedzialność, myślenie, rozwijanie pasji, samodzielność, obóz. 3. Gdzie i kiedy realizujecie sprawności? Badani harcerze i harcerki zdecydowanie najwięcej sprawności realizują w trakcie zbiórek, biwaków i obozów (zdecydowana większość odpowiedzi). Kilka odpowiedzi wskazało także na inne spotkania harcerskie (jak zlot, festiwal czy wycieczka), 2 odpowiedzi wskazywały na dom, 1 odpowiedź wskazywała na inicjatywę pozaharcerską. Pytania: Co jest fajnego i ciekawego w zdobywaniu sprawności? Umiejętności 8 Zabawa 8 Doświadczenie 4 Wyzwania 3 Przygody 3 Zadania 3 Poznanie nowych rzeczy / robię coś innego 3 Nowe umiejętności przez zabawę 2 Nauka Satysfakcja Uczenie się Nie wiem Mogę pokazać, co umiem Pytania: Dlaczego zdobywacie sprawności? Dla nowych umiejętności 5 Chcemy się sprawdzić 3 Żeby mieć satysfakcję i się nie nudzić 2 Żeby mieć ich więcej na mundurze 2 Dla dobrej zabawy 2 Rywalizacja 2 Nie wiemy Dla siebie Żeby się rozwijać Aby rozwijać swoją kreatywność Żeby zobaczyć, jak to jest Nie zdobywamy Bo są fajne Dla bycia lepszym Bo chcemy pokazać, co potrafimy Bo potrzebuję do stopnia Żeby dostać plakietkę z obozu Bo inni zdobywają

57 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 57/108 Pytania: Po co harcerzom potrzebne są sprawności? Daje świadectwo innym, że coś umiem 4 Zdobywanie nowych umiejętności/rzeczy 3 Dla zdobywania wiedzy i nauki 3 Żeby stawać się coraz lepszym 2 Sprawdzić samego siebie 2 Aby się rozwijać Dla satysfakcji 2 Fajna zabawa 2 Żeby poradzić sobie w trudnych sytuacjach/życiu codziennym 2 Nie wiem nie są potrzebne Bo są z nich dumni Żeby pokazać ich umiejętności W 2 i 3 pytaniu odpowiedzi się trochę powtarzają. Harcerze nie widzieli wyraźnej różnicy pomiędzy dlaczego a po co. Prawdopodobnie brakowało wyjaśniającego komentarza od osoby, która prowadziła badania. Najczęściej udzielana odpowiedź we wszystkich trzech wyżej wspomnianych pytaniach wiąże się z umiejętnościami. Harcerze uważają, że to umiejętności są ich motywacją do zdobywania sprawności i to po to sprawności są im potrzebne żeby dawać świadectwo o ich nabytych zdolnościach. Harcerze za bardzo atrakcyjne w sprawnościach, poza zdobywaniem konkretnych umiejętności, uważają możliwość poznania czegoś nowego / zmianę w sensie braku nudy / przygodę, co sugeruje bliskość ich toku myślenia do pionu zuchowego. Zadanie: Posegreguj sprawności zgodnie z przedstawionymi kategoriami. W tym zadaniu występuje całe spektrum sprawności, które pojawiają się w różnych kategoriach. Najbardziej popularne: Sprawności, których nie zdobywaliśmy, bo ich wymagania były zbyt trudne: sprawności drużyn specjalnościowych. Sprawności, które planujemy jeszcze zdobyć: leśne wampum, trzy pióra/dwa pióra, mistrz ognisk/ognik. Sprawności, które zdobywaliśmy, bo były popularne i inni je zdobywali: milczek, higienista, łazik, igiełka. Sprawności, które zdobywaliśmy, bo tym tematem się wcześniej już interesowaliśmy: igiełka. Sprawności, z którymi się nie spotkaliśmy wcześniej: sprawności drużyn specjalnościowych, bibliofil, wyga, szperacz, BI-PI. RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorki raportu: Aleksandra Golecka i Marta Wiśnioch

58 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 58/ Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 14 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki harcerskiej w temacie sprawności. 2. Przebieg badania Początek zajęć dotyczył sprawności indywidualnych, określenia, w jakim calu są te sprawności według uczestników wykorzystywane. Dalsza część zajęć obejmowała dyskusję w ramach grup metodycznych na temat sprawności. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy sprawności zawarte w regulaminie rozwijają Twoich harcerzy i dają im przydatne w życiu umiejętności? Czy odpowiadają ich zainteresowaniom? a) Jeśli odpowiedź brzmi tak: jakie umiejętności przydatne w życiu dają sprawności? Jakie zainteresowania rozwijają sprawności? b) Jeśli nie: dlaczego tak się dzieje? Rozwijają, ale nie wszystkie, niektóre są nieaktualne; pionierka i samarytanka są mniej więcej aktualne ciągle, ale np. informatyczne muszą być ułożone na nowo przez drużynowego. 2. Czy masz trudności w pracy ze sprawnościami? Jeśli tak, to jakie? Osobisty przykład instruktora instruktorzy/drużynowi nie zdobywają, nie zdobyli, nie chcą harcerze nie mają skąd brać przykładu. Nieaktualność sprawności rozpisanie polega na tym, że drużynowy otwiera książkę, patrzy, jak sprawność się nazywa, zamyka i układa zadania. Instruktorzy w wielu pytaniach powracają do krytyki sprawności pod kątem tego, że wymagania nie są aktualne. 3. Na jakiej podstawie harcerze wybierają sprawności do zdobycia? Wymagania do prób na stopnie. Proponowane przez drużynowego na podstawie obserwacji. 4. Gdzie i kiedy najczęściej realizowane są zadania na sprawności? W jaki sposób program stymuluje ich zdobywanie? Biwaki, obozy, wyjazdy, zbiórki, działania szkolne i domowe. W sprawnościach są umiejętności, które przydają się wszędzie, dlatego wszędzie powinno się je zdobywać. Drużynowy wpisuje sprawności do planu, robi coś na zbiórce (realizuje jakiś punkt) i mówi harcerzom, że jak zrobią to i to, to mają sprawność. Instruktorzy podkreślają, że sprawności powinno się zdobywać w każdym aspekcie życia, jednak najczęściej robi się to podczas działań harcerskich. 5. Czy harcerze chętnie zdobywają sprawności? a) Jeśli nie, to dlaczego tak jest? W jaki sposób ich zachęcasz?

59 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 59/108 b) Jeśli tak, to czy robią to chętnie? Co ich stymuluje do zdobywania takich sprawności? Nie zdobywają chętnie, nie zawsze są aktualne i interesujące. Harcerze lubią mieć sprawności na mundurze. Trzeba łapać na bieżąco, co ich interesuje, bo dzieci szybko zmieniają zainteresowania. Należy zawracać uwagę na zainteresowania harcerzy, które często się zmieniają. Dopasowanie zdobywanych sprawności do zainteresowań może spowodować, że harcerze chętnie będą realizować próby na sprawności. Jako aspekt motywujący instruktorzy poruszyli tylko oznaczenie na mundurze. Harcerze starsi RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Agnieszka Fortuna, Diana Wojciechowska, Magdalena Wilczyńska, Marcin Bednarski, Aleksandra Kacprowicz Autorki raportu: Martyna Kowacka, Magdalena Wilczyńska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Łącznie liczba uczestników badania: 76 harcerek i harcerzy starszych, w tym: 69 osób podczas zajęć na zlocie + 7 podczas zajęć pilotażowych. Orion Hufiec Opole, Ch. Opolska 7 os., zajęcia pilotażowe, Hufiec Kłodzko, Ch. Dolnośląska - 16 os., Hufiec Płock, CH. Mazowiecka 17 os., Hufiec Węgierska Górka, Ch. Śląska 18 os., Hufiec Stargard, Ch. Gdańska, Hufiec Bydgoszcz-Miasto, Ch. Zach-Pom. 18 os. 2. Przebieg badania Na początku badania uczestnicy mieli za pomocą miniprojektu harcerskiego zdobyć harcerską sprawność. Zadanie to było wstępem do rozmów na temat projektu. Przechodząc dalej, badanie zajmowało się konkretnymi zadaniami w związku ze sprawnościami. Pierwsze zadanie dotyczyło zainteresowań uczestników zajęć. Każdy z harcerzy starszych miał rozpisać, czym się interesuje, co lubi robić, czego chciałby się nauczyć. Zasadniczym meritum pierwszego zadania było dopasowanie do podanych zainteresowań odpowiednich sprawności. Kolejny etap stanowiło stworzenie listy sprawności, które uczestnicy zdobyli oraz które będą chcieli zdobyć w najbliższym czasie. Następny etap badania polegał na przeprowadzeniu debaty typu open space. Uczestnicy dzielili się na 3 pomniejsze grupy z moderatorami dyskusji. Harcerze starsi sami wybierali temat z 3 przedstawionych, przy którym będą chcieli pracować. W każdej z pomniejszych grupa odbywało się podsumowanie pracy. Następnie główny prowadzący podsumował pracę wszystkich grup. Zadawał na początku bardzo proste pytania, potem przechodził do bardziej problematycznych. 3. Udzielone odpowiedzi

60 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 60/ Wprowadzenie W pierwszej części badania zostały podane odpowiedzi wprost od uczestników badania, co czasem powodowało problem z odczytaniem treści. Brak odpowiedzi informuje, że uczestnicy nie udzielili odpowiedzi na zadane pytania. Brak konkretnych danych informuje, że uczestnik nie podał żadnego konkretnego przykładu. W raporcie przy niektórych punktach brakuje szczegółowych wyników z przeprowadzonego pilotażu. Niestety czynnik ludzi spowodował, że dane nie zostały zachowane Funkcjonowanie sprawności w drużynach 1. Jakie sprawności najczęściej uczestnicy mieli już dotychczas zdobyte? Ile osób podało Nazwa 21 łazik 18 wartownik 16 kuchcik 11 tramp 10 robinson ** 10 technik obozowy 8 olimpijczyk *** 8 pływak 8 sobieradek obozowy 7 igiełka 7 nie mam 6 higienista 6 obywatel RP 6 ognik 6 starsza siostra 5 kolarz 5 pomocna dłoń 5 2 pióra 4 ratownik 4 sanitariusz 3 kucharz 3 opiekun BŚP 3 strażnik BŚP 3 3 pióra 3 cyklista 2 gimnastyk * 2 gospodarz/gospodyni 2 kajakarz 2 młoda pływaczka 2 piłkarz 2 przyrodnik 2 strażnik światła

61 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 61/108 2 strażnik ognia 2 śpiewak 2 tłumacz 2 topograf 2 wioślarz 2 włóczęga górski 1 aspirant meteorologiczny 1 fotograf ** 1 jeździec doskonały 1 lider zdrowia 1 mistrz musztry 1 młody kajakarz 1 narciarz 1 nawigator morski 1 nie pamiętam 1 organizator czasu * 1 plastyk 1 przewodnik po regionie 1 przyjaciel książki 1 przyjaciel przyrody 1 przyjaciel zwierząt 1 sobieradek 1 terenoznawca 1 znawca musztry 1 znawca obrzędów 1 znawca włoskiej miejscowości 1 znawca zabytków *** 1 domowniczka 1 hodowca ** Komentarz: Wiele osób wymieniało sprawności zdobywane najczęściej na obozie, rajdzie. Wymienione przez badanych sprawności są mało różnorodne, bardzo mało sprawności jest związanych z hobby harcerza starszego. 2. Jakie sprawności najczęściej uczestnicy chcieli zdobywać? Zestawienie odpowiedzi z ocenami trudności: Sprawności Aktorka Architekt Bibliotekarz Finansista kolekcjonerka Napotkana trudność powolna realizacja zadań wymagające zadania sprawności należy znać wiele książek długa realizacja zadań długa realizacja zadań

62 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 62/108 fotograf fotooszczędzania [sic!] Higienistka Kajakarka kolekcjonerka kowal kucharz kuchmistrz kuchmistrz lider zdrowia mistrzyni musztry młody lotnik młody makler narciarka turystka olimpijczyk pani domu Pływaczka pływak doskonały Pływak Robinson sanitariusz tłumacz Tramp włóczęga nizinny włóczęga/wyga górski Wspinacz znawca komputerów znawca musztry długa realizacja, ponieważ dużo się trzeba dowiedzieć po prostu trudna sprawność sprawność jest trudna, ponieważ pierwsza pomoc nie jest łatwa należy umieć pływać po prostu trudna/ brak konkretnych danych wykorzystanie przedmiotów jest bardzo trudne należy nabyć umiejętność gotowania, a to może zająć dużo czasu długi czas realizacji średnio trudna/ brak konkretnych danych długi czas realizacji długi czas realizacji nie wszyscy będą potrafili skoczyć ze spadochronem brak konkretnych danych bez umiejętności jazdy na nartach trudna do realizacji należy długo przygotować się, aby zdobyć odpowiednią formę trudna, bo ciężko wszystko ogarnąć w domu długi czas realizacji długi czas realizacji ćwiczenia trudna, bo niektórzy mogą mieć lęk przed wodą długi czas realizacji długi czas realizacji długi czas realizacji człowiek wolno uczy się języków długi czas realizacji wymaga zaangażowania należy znaleźć czas na wędrówki długi czas realizacji długi czas realizacji zbyt wysoki poziom wymagań długi czas realizacji Sprawność adeptka jeździecka aktorska Architekt Bibliofil Prosta/do zrobienia w krótkim czasie bo uczestnik badania lubi jeździć konno bo uczestnik badania lubi występować przed publicznością bo uczestnik badania jest dokładny bo uczestnik badania uwielbia czytać książki dekoratorka bo uczestnik badania interesuje się

63 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 63/108 Finansista Fotograf Fotograf Fotograf gospodarz Higienistka historyk rodzinny igiełka Igiełka informatyk *** kolarz kolarz kolarz kolekcjonerka Krawiec Kucharz Kucharz Kuchcik kuchmistrz *** mistrzyni musztry mistrzyni tańca mistrzyni tańca muzyk muzyk narciarz biegowy obrońca praw człowieka Olimpijczyk opiekun BŚP organizatorka harców pani domu plastyk pływaczka pływak doskonały przyjaciel przyrody architekturą i ma sprawność plastyczną bo uczestnik badania lubi matematykę bo uczestnik badania lubi robić zdjęcia bo uczestnik badania robi dużo zdjęć i potrafi dobrze je edytować nie wymaga specjalnych zdolności brak konkretnych danych gdy posiadamy wcześniej wiedzę bo uczestnik lubi poznawać historię brak konkretnych danych gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności brak konkretnych danych bo uczestnik jeździ na rowerze brak konkretnych danych bo uczestnik jeździ na rowerze, gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności brak konkretnych danych gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności brak konkretnych danych gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy jest to pasja gdy jest to pasja ponieważ wystarcza chęci gdy jest to pasja gdy jest to pasja gdy jest to pasja bo uczestnik badania zawsze chciał je mieć gdy uczestnik badania organizuje gry w środowisku brak konkretnych danych gdy jest to pasja gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności brak konkretnych danych ponieważ wymagania do spełnienia są łatwe

64 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 64/108 przyjaciel przyrody Sportowiec strażnik ognia technik obozowy terenoznawca terenoznawca tłumacz Tłumacz trzy kości znawca własnej miejscowości znawca zwierząt znawca zwierząt Sprawność obywatelka RP opiekun BŚP znawca zwierząt Sprawność mistrzyni ognisk aktorka fotograf Sprawność Finansista Fotograf kolekcjonerka kucharz Kucharz Narciarka organizatorka harców przyjaciel przyrody Scenograf terenoznawca wędrowiec wyga górski włóczęga górski i przyjemne gdy uczestnik pracuje z przyrodą gdy jest to pasja brak konkretnych danych brak konkretnych danych jest ciekawa gdy ma się dobra orientację w terenie gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy lubimy gry planszowe gdy uczestnik interesuje się miejscem zamieszkania bo wystarczy dużo chęci gdy uczestnik zadania lubi zwierzęta Łatwa, ale długi czas realizacji gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności gdy posiadamy wcześniej wiedzę, umiejętności Trudna do realizacji, ale szybka umiejętność rozpalania ogniska jest trudna brak konkretnych danych posiadanie części umiejętności Chcę ją zdobyć, bo... byłaby przydatna i pomocna robienie zdjęć sprawia mi przyjemność uwielbiam kolekcjonować bo będę mieć potwierdzenie, że to umiem lubię gotować motywacja do częstszej jazdy na nartach lubię robić coś dla innych, żeby się dobrze bawili, sama mam przy tym dużo rozrywki bo lubię przyrodę jest dla mnie atrakcyjna, ponieważ jestem kreatywna ponieważ jest ciekawa kocham góry bo lubię chodzić po górach

65 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 65/108 Fotograf Igiełka Kolarz kolarz i włóczęga Kucharz miłośnik architektury Pływak Reporter Reżyser Strateg bo fotografowie są moim autorytetem lubię i potrafię szyć bo jazda na rowerze mnie odpręża lubię aktywność fizyczną bo umiejętność gotowania jest praktyczna dużo wiem w tym temacie bo jest praktyczny lubię oglądać i czytać wywiady interesuje się filmami ponieważ lubię grać w gry Bez opisu Gospodyni lider zdrowia luzak mistrz gimnastyki sanitariusz strateg technik obozowy terenoznawca trzy kości włóczęga górski woźnica znawca krwiodawstwa Komentarz: W porównaniu do posiadanych sprawności przez harcerzy w przedstawionych sprawnościach, które uczestnicy chcą zdobyć, następuje większa różnorodność, wymienionych jest wiele sprawności związanych z hobby i rozwijaniem uzdolnień. 3. Na jakie obszary zainteresowań uczestnicy nie znaleźli sprawności? Komentarz: Odpowiedź pochodzi tylko od jednej grupy: Astronomia, barista/-ka, język polski i jego gramatyka, bieganie, historia sztuki, malarstwo, inne artystyczne. 4. Co lub kto najbardziej pomaga uczestnikom w czasie zdobywania sprawności? Część debaty open space. Drużynowy, przyboczny lub zastępowy (kadra) 5 Przyjaciele, osoby z otoczenia, koledzy 5 Realizowanie swoich hobby, zainteresowań 2 Rodzina, rodzice 2 Nauka nowych rzeczy 2 Osoby, które je już mają 2 Zbiórki tematyczne 2 Gry terenowe, miejskie 2 Atrakcyjność danej sprawności, fajne zadania 2 Eksperci w środowisku

66 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 66/108 Specjalności w trakcie Grupowe zdobywanie sprawności Drużynowa motywacja Motywacja wewnętrzna Determinacja Ambicja Silna wola Cierpliwość Satysfakcja 5. Kiedy uczestnicy zdobywali najwięcej sprawności? Część debaty open space. Na obozie i zaraz po nim (bo jest na to czas ) 7 W domu 3 Podczas rajdu 3 Na zbiórkach, też zastępu 3 Podczas kończenia próby na stopień 2 Latem, w wakacje 2 W zuchach 2 Nie zdobyłam jeszcze, bo jestem krótko 2 W podstawówce, kiedy byliśmy młodsi 2 Na początku przygody harcerskiej W terenie Kiedy pogoda nam na to pozwalała 3.3. Postrzeganie sprawności przez harcerzy Druga część badania tzw. debata open space : Komentarz: Większość badanych uważa, że sprawności są różnorodne i ich zdobywanie jest atrakcyjne, większość decyduje się na zdobywanie sprawności, które może zdobyć szybko (nie muszą zaczynać od zera). Mniej więcej tyle samo osób uznaje sprawności za łatwe i za trudne. 6. Czy uważacie, że zdobywanie sprawności jest atrakcyjne?

67 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 67/ Czy wymagania sprawności dwu- lub trzygwiazdkowej uznaliście kiedyś za zbyt trudne/wymagające? Jeśli tak, jaka była to sprawność? W tym pytaniu pilotaż nie został uwzględniony. 8. Czy sprawności są na tyle różnorodne, że każdy harcerz starszy znajdzie wśród nich coś dla siebie? Jeśli nie, to czego wśród nich brakuje?

68 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 68/ Czy zdarzyło Wam się podjąć zdobycia sprawności, bo w momencie decyzji spełnialiście już większość wymagań? 10. Czym kierują się uczestnicy, wybierając sprawności do zdobycia? Zainteresowaniami 7 Trudnością sprawności 5 Swoimi możliwościami 3 Umiejętnościami 2 Tym, co chcemy się dowiedzieć 2 Czy wymagania są realne do spełnienia Czy wykonanie zadania sprawi nam przyjemność 2 Praca nad sobą Tym, z czym wiążę przyszłość Sprawność jest celem 11. Kiedy była największa frajda (jeśli byli w innych metodykach)? Wtedy, kiedy były połączone z działaniem drużyny, np. w trakcie wycieczki na kajakach zdobywanie sprawności wioślarza W harcerzach 18 W zuchach, harcerzach, w HS-ach, teraz 4 Jak się udało, najbardziej teraz w HS, bo w zuchach zespołowo, a teraz jest bardziej indywidualnie Kiedy był sukces, zuchowe, czyli zbiorowe, teraz, bo indywidualnie je zdobywam 12. Co najbardziej ich zniechęca? Nacisk kogoś, wymuszanie 4 Czas trwania danej sprawności (np. przy kronikarzu trzeba prowadzić kronikę przez przynajmniej rok) 3 Gdy trzeba czekać na ich zdobycie (np. zdobywanie na obozie) 3 Brak czasu (poza obozami), dużo obowiązków, nauka 3

69 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 69/108 Lenistwo 3 Gdy są za trudne 2 Kiedy nie mamy wpływu na jej zaliczenie 2 Zbyt ambitna próba 2 Mało atrakcyjne sprawności Niepowodzenia w trakcie realizacji Nie ma powodów do zniechęcenia Przestarzałe wymagania Rozpisywanie próby Osoby demotywatory Ograniczenia wiekowe Źle dobrane zadania W pytaniach 10, 11 oraz 12 uczestnicy badania w większej mierze odpowiadali grupowo. Często pojedyncze odpowiedzi tożsame są z odpowiedziami całej drużyny. RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorki raportu: Aleksandra Golecka i Marta Wiśnioch 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 14 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki starszoharcerskiej w temacie sprawności. 2. Przebieg badania Początek zajęć dotyczył sprawności indywidualnych, określenia, w jakim celu są te sprawności według uczestników wykorzystywane. Dalsza część zajęć obejmowała dyskusję w ramach grup metodycznych na temat sprawności. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy sprawności zawarte w regulaminie rozwijają Twoich harcerzy starszych i dają im przydatne w życiu umiejętności? Czy odpowiadają ich zainteresowaniom? a) Jeśli odpowiedź brzmi tak: jakie umiejętności przydatne w życiu dają sprawności? Jakie zainteresowania rozwijają sprawności? b) Jeśli nie: dlaczego tak się dzieje? Sprawności rozwijają umiejętności, ale jest ich za mało, nie odpowiadają zainteresowaniom HS. Zdarza się realizować sprawności ZHR albo własne. Nie są aktualne szczególnie te łącznościowe, ale nawet fotograficzne albo plastyczne/artystyczne (jako przykład harcerze mogą się interesować modelowaniem 3D, a tego nie ma).

70 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 70/108 Instruktorzy pracujący z metodyką starszoharcerską uważają, że sprawności są instrumentem rozwijającym podopiecznych w tym wieku, lecz nie pochwalają obecnego stanu rzeczy. Uważają, że sprawności są nieaktualne, jest ich za mało i zdarza im się sięgać po sprawności innych organizacji lub układać je samemu. 2. Czy masz trudności w pracy ze sprawnościami? Jeśli tak, to jakie? Jeśli nie, to z czego to wynika? W jaki sposób sprawności pomagają w pracy wychowawczej? Są trudności, za dużo wymagań narzucanych od góry. Brak okazji w ciągu roku głównie na biwakach, rajdach, obozach, rzadko w ciągu roku; być może wynika to z wymagań. Motywują do działania. Umożliwiają zdobywanie stopni (powinno to być powiązane, pomaga rozwijać techniki i realizować ideę stopnia). 3. Na jakiej podstawie harcerze starsi wybierają sprawności do zdobycia? Wybierają, co ich interesuje, co już wiedzą, nie wybierają rzeczy, które musieliby zaczynać od zera. Kilka osób na raz robi tę samą sprawność i sobie pomagają. 4. Gdzie i kiedy najczęściej realizowane są zadania na sprawności? W jaki sposób program stymuluje ich zdobywanie? Głównie na obozach, rajdach, biwak, zimowiskach. Wprowadzane do współzawodnictwa (tylko musi być dobre współzawodnictwo). Trzeba patrzeć na to, że mamy coś w planie i spojrzeć, jakie sprawności można przy okazji zrobić i zachęcać harcerzy do robienia ich przy okazji. Sprawności najczęściej realizowane są podczas działań harcerskich. 5. Czy harcerze starsi chętnie zdobywają sprawności? a) Jeśli nie, to dlaczego tak jest? W jaki sposób ich zachęcasz? b) Jeśli tak, to czy robią to chętnie? Co ich stymuluje do zdobywania takich sprawności? Muszą widzieć ścieżkę dalszego rozwoju, szukają czegoś, co będą mogli robić dalej. Specjalnościowe środowiska trochę zamykają się na swoją specjalność i nie są pokazywane harcerzom wszystkie możliwe ścieżki rozwoju. Wędrownicy RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Karolina Kornas, Diana Wojciechowska, Magdalena Wilczyńska, Bednarski, Aleksandra Kacprowicz Marcin Autorki raportu: Martyna Kowacka, Magdalena Wilczyńska

71 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 71/ Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Badanie przeprowadzone zostało w 3 grupach: 18-osobowa Chorągiew Lubelska ZHP, Chorągiew Kujawsko-Pomorska ZHP, Chorągiew Stołeczna ZHP; 9-osobowa Chorągiew Opolska ZHP, Chorągiew Krakowska ZHP; 5-osobowa Chorągiew Wielkopolska ZHP. W sumie w badaniu wzięły udział 32 osoby. 2. Przebieg badania Prowadzący przeprowadził krótki warsztat oparty o wybraną sprawność harcerską, np. warsztat z pierwszej pomocy konsumujący wymagania 1-4 sprawności Ratownik/Ratowniczka ***. Po części praktycznej uczestnicy przeszli do dyskusji w formie debaty oksfordzkiej. Teza: Sprawności harcerskie dają umiejętności przydatne w dorosłym życiu. Wyznaczamy zastępowych do pilnowania czasu, prowadzący ma przestrzeń do zapisywania argumentów obu stron. Każda z grup powinna dostać książkę sprawności, aby mieć się na czym oprzeć. Na koniec debaty nastąpiło podsumowanie w formie luźnej dyskusji o sprawnościach. Pytania, na które powinny paść odpowiedzi w trakcie rozmowy, to: Czy sprawności *** i mistrzowskie są adekwatne dla Waszego wieku? Czy sprawności są atrakcyjne dla wędrowników? Jakie sprawności zrealizowaliście? 3. Udzielone odpowiedzi 3.1. Funkcjonowanie sprawności w drużynach wędrowniczych Sprawności realizowane przez wędrowników Pytanie: Jakie sprawności zrealizowali? Wędrownicy podczas zajęć wskazali, że zdobywają poniższe sprawności: Artysta Dwa pióra Mistrz musztry Pływak Ratownik medyczny Tłumacz Trzy pióra Wampum Ratownik WOPR Harcerski znak spadochronowy Warto zaznaczyć, że podali również nazwy uprawnień i odznaczeń harcerskich, które łączą się ze sprawnościami harcerskimi, jednak nie nazwy samych sprawności Postrzeganie sprawności przez wędrowników

72 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 72/ Przydatność sprawności harcerskich w dorosłym życiu Debata: Sprawności harcerskie dają umiejętności przydatne w dorosłym życiu. Argumenty za Liczba osób, które zgodziły się z tym argumentem Rozwijają wiedzę i umiejętności 13 Nauka wytrwałości, stawiania wyzwań, planowania pracy i zarządzania 12 Motywują do samorozwoju 5 Przydają się w przyszłości nie tylko w harcerstwie 4 Kształtują samozaparcie 4 Odgrywają ważną rolę w wychowaniu 3 Uczą szacunku do pracy własnej i innych 3 Kształtują charakter 3 Pomagają odnaleźć pasje 3 Argumenty przeciw Liczba osób, które nie zgodziły się z tym argumentem: Tworzą niepotrzebną rywalizację w drużynie, która powoduje zdobywanie sprawności tylko dla odznaczenia i punktów, a nie dla własnego rozwoju 9 Są zbyt tematyczne, nie da się ich wykorzystać w codziennym życiu 8 Sprawności są dziwnie rozpisane, są zbyt ogólne 6 Wymagania niedopasowane do dzisiejszych czasów, nieaktualne 6 Są demotywujące dla harcerzy, zadania są wyolbrzymione 5 Większość wymagań jest niewykonalna dla harcerzy, czasem ze względu na osoby postronne 4 Sprawności duchowe są nakierowane tylko na chrześcijaństwo 2 Zagrażają życiu i zdrowiu 2 Nie wiadomo, czemu mają służyć, nie odpowiadają na zainteresowania 2 Nikt o nich nie wie, nie ma ogólnodostępnego spisu 2 Jednorazowe 2

73 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 73/108 W wieku wędrowniczym już się nie zdobywa sprawności, trudno o motywację, jeśli wcześniej się ich nie robiło 2 Nie są obowiązkowe, nie każdy jeździ na obozy 2 Nie są realizowane 2 Zbiorowe realizowanie sprawności w drużynie zniechęca do ich zdobywania Zadania sprawności nie pokrywają się z tym, co powinno być wymagane w związku z ich nazwą i główną tematyka Rozwijane umiejętności pokrywają się w ramach różnych sprawności Najwięcej głosów w dyskusji pokazuje, że wędrownicy zdobywają sprawności, ponieważ chcą rozwijać swoją wiedzę i umiejętności. Równie ważna jest dla nich nauka wytrwałości, stawiania wyzwań, planowania pracy i zarządzania. Ciekawe jest, że najwięcej wędrowników zarzuca sprawnościom, że tworzą one niepotrzebną rywalizację w drużynie, która powoduje zdobywanie sprawności tylko dla odznaczenia i punktów, a nie dla własnego rozwoju, oraz to, że nie da się ich wykorzystać w codziennym życiu. Jest to bardzo ważne w kontekście wprowadzanych zmian metodycznych Sprawności *** i mistrzowskie Pytanie: Czy sprawności *** i mistrzowskie są adekwatne do Waszego wieku? Uczestnikom zadano pytanie zamknięte, możliwe były trzy odpowiedzi: tak, nie bądź brak odpowiedzi/nie wiem. Tylko 30% wędrowników udzieliło odpowiedzi, że sprawności *** i mistrzowskie są adekwatne do wieku wędrowniczego.

74 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 74/108 Należałoby zadać sobie pytanie, dlaczego 70% uczestników badania odpowiedziało nie wiem. Być może wynika to z nieznajomości katalogu sprawności Atrakcyjność sprawności Pytanie: Czy sprawności są atrakcyjne dla wędrowników? Uczestnikom zadano pytanie zamknięte, możliwe były trzy odpowiedzi: tak, nie bądź brak odpowiedzi/nie wiem. Pierwszy wykres przedstawia podział odpowiedzi w każdej grupie, drugi przedstawia zbiorcze dane. W odpowiedzi na to pytanie wędrownicy byli bardzo podzieleni. Tylko 38% odpowiedziało, że sprawności są dla nich atrakcyjne Sprawności najchętniej realizowane przez wędrowników Pytanie: Jakie sprawności są najchętniej zdobywane przez wędrowników i dlaczego? Trzy pióra Artysta*** Teatralna*** Poszukujący wartości Nie zostało niestety uargumentowane, dlaczego wędrownicy najchętniej zdobywają akurat te sprawności. Badanie może nie być miarodajne patrole, które w nim uczestniczyły, były złożone z osób, które dopiero rozpoczynały swoją przygodę z wędrownictwem.

75 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 75/108 RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorki raportu: Aleksandra Golecka i Marta Wiśnioch 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 14 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące metodyki wędrowniczej w temacie sprawności. 2. Przebieg badania Początek zajęć dotyczył sprawności indywidualnych, określenia, w jakim celu są te sprawności według uczestników wykorzystywane. Dalsza część zajęć obejmowała dyskusję w ramach grup metodycznych na temat sprawności. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy sprawności są atrakcyjne dla wędrowników? Czy odpowiadają ich zainteresowaniom? a) Jeśli nie, to dlaczego tak jest? W jaki sposób ich zachęcasz? b) Jeśli tak, to czy robią to chętnie? Co ich stymuluje do zdobywania takich sprawności? Większość sprawności nie jest atrakcyjna dla wędrowników, jest tylko pewna grupa chętnie zdobywanych, głównie te, które inaczej odznaczają się na mundurze, jak Ratownik ZHP, spadochroniarskie itp. Sprawności nie nadążają za zainteresowaniami, część jest układana w drużynach, są dodawane wymagania. Wprowadzanie sprawności: są w próbach na stopnie. Instruktorzy pracujący z metodyką wędrowniczą uważają, że sprawności nie są atrakcyjne dla wędrowników. Padające argumenty to nieodpowiadanie na zainteresowania czy to, że nie są aktualne. 2. Czy Twoi wędrownicy zdobywają inne odznaki i uprawnienia (zarówno związkowe, jak i poza np. Ratownik ZHP, patent żeglarza, odznaki PTTK)? Jakie to są odznaki i uprawnienia? Zdobywają, głównie Ratownika, patenty (głównie w wodzie), turystycznokrajoznawcze i spadochroniarskie. Odznaki dają uprawnienia, więc jest to bardziej atrakcyjne. W większości wędrownicy zdobywają odznaki i uprawnienia, co jest dla nich bardziej atrakcyjne niż realizacja sprawności. 3. Czy program drużyny wspiera zdobywanie sprawności mistrzowskich/odznak/uprawnień? W jaki sposób? Jeśli nie, dlaczego tak się dzieje? Specjalnościowe łatwo to wspierać, bo cała drużyna skupia się na jednym konkrecie.

76 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 76/108 Zwykłe sprawności ludzie mają różne zainteresowania i trudno, żeby program wspierał zdobywanie, daje możliwość dzielenia się pasją; mogą powstać patrole specjalnościowe w drużynie, ale to nie zawsze jest planowane na początku roku, tylko wychodzi w trakcie. Konsultacje instruktorskie - pytania ogólne RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorki raportu: Aleksandra Golecka i Marta Wiśnioch 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 14 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na ogólne pytania z zakresu sprawności. 2. Przebieg badania Początek zajęć skupił się przede wszystkim na sprawnościach indywidualnych. Uczestnicy mieli za zadanie określić, jaki jest cel tych sprawności. Dalsza część zajęć obejmowała dyskusję w ramach grup metodycznych na temat sprawności. 3. Ogólne pytania dotyczące sprawności 1. Czy odznaki specjalnościowe powinny być dostępne dla każdego, niezależnie, czy jest w jednostce specjalnościowej? Tak, aby zachęcić inne drużyny do zapoznania się z ich ideą. Tak, ponieważ często dotyczą prywatnych zainteresowań. Tak, ponieważ nie powinno się ograniczać harcerzy niespecjalnościowych. Jest to szansa na silny rozwój. Oczywiście, specjalności nie są tylko dla wybranych, a realizacja sprawności specjalnościowych może przyczynić się do rozwoju innych harcerzy. Tak, ponieważ nie trzeba być drużyną specjalnościową, aby rozwijać się w danym kierunku, który w danej chwili jest atrakcyjny. Rozwój powinien się odbywać w kierunku zainteresowań, niekoniecznie łącząc się z ideą drużyny czy jej specjalnością. Tak, ponieważ w ten sposób motywują do rozwoju, pracy nad sobą, zdobywania wiedzy czy umiejętności. Tak, ponieważ można mieć inne zainteresowania, nie będąc w drużynie specjalnościowej (lub mieć ich więcej). Wtedy dla takiej osoby otwartych jest więcej możliwości rozwoju. Tak, pozwoliłoby to spopularyzować specjalności. Warto zadbać o to, aby członkowie drużyn, które nie pracują ze specjalnością, wiedzieli o odznakach specjalnościowych. Warto przygotować promocję specjalności w ZHP jako odpowiedź na to, że specjalności powinny być dostępne dla wszystkich drużyn. Można by też odczarować

77 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 77/108 specjalności, wyraźnie powiedzieć, że można zdobywać odznaki specjalnościowe indywidualnie, nie tylko w specjalnościowych drużynach. 2. Czy wszystkie odznaki specjalnościowe mogą być sprawnościami? Czy (i jaka) jest wartość w tym, że coś jest odznaką, a nie sprawnością? Nie wszystkie odznaki specjalnościowe mogą być sprawnościami ze względu na trudność ich zdobycia oraz wkład własny, jaki musimy włożyć, aby daną odznakę uzyskać. Często sprawności tematyczne wymagają dużo więcej pracy niż zdobycie odznaki. Uważam, że nie wszystkie, np. Odznaka Ratownika ZHP może być motywacją do zdobycia odznaki Instruktora HSR. Podsumowując, uważam, że nie należy łączyć odznak ze specjalnościami. Odznaki specjalnościowe powinny być czymś oddzielnym, co mogą zdobywać zwykli harcerze oraz specjalnościowi. Nie wszystkie, ponieważ często odznaki wyznaczają wyższy poziom i ukierunkowanie. Odznaki specjalnościowe wymagają często nie mniej wysiłku niż sprawności, więc powinny być traktowane na podobnym poziomie. Z drugiej strony odznaki się wyróżniają i dają uprawnienia, dzięki czemu są bardziej atrakcyjne. Większość instruktorów biorących udział w konsultacjach uznało, że zdobywanie odznak specjalnościowych nie powinno kwalifikować się jak sprawności. Najczęściej jako argument przedstawiano większą pracę, jaką trzeba włożyć w zdobywanie specjalności oraz większy zakres umiejętności, które ze sobą niosą. Dodatkowo można odnieść wrażenie, że odznaki motywują bardziej niż oznaczenie sprawności na ramieniu. 3. Czy można by było zdobywać stopień, realizując określone sprawności? Stopień powinien być realizowany nie tylko sprawnościami, zagadnienia z zakresu stopnia są bardziej ogólne niż zagadnienia sprawności. Próba na stopień powinna być rozpisana bardzo indywidualnie, dlatego nie powinno się opierać całej próby na sprawnościach. W dodatku sprawności wymagałyby zaktualizowania. Próba na stopień nie powinna być opierana jedynie na sprawnościach, ale też na wyuczeniu pewnych postaw, których sprawności nie nauczą. Jeśli rozdzielimy stopnie harcerskie od stopni specjalnościowych, to tak. Umiejętności z danej dziedziny nie zastąpią elementów wychowawczych stopni harcerskich. Wymagania stopni i pewnych sprawności są mocno powiązane, ale dostosowanie prób na stopnie w taki sposób, by realizować je tylko przy pomocy sprawności, "zniszczyłoby" współdziałanie obu systemów. Instruktorzy opowiedzieli się za niezdobywaniem stopnia wyłącznie poprzez realizację sprawności. Zdaniem uczestników konsultacji zadania na stopnie powinny być przygotowane bardzo indywidualnie i uczyć pożądanych postaw, a sprawności tego nie gwarantują. 4. Czy sprawności powinny być rozpisane jako zadania ( do odhaczenia ), czy jako wymagania, do których układa się zadania? Jako wymagania, gdyż jedną z cech metody jest indywidualność. Każdy harcerz musi mieć możliwość dostosowania zadań do swoich możliwości, zarówno przy sprawnościach, jak i przy stopniach. Mogą powstać pytania pomocnicze do wymagań lub propozycje pewnych działań. Jako wymagania, do których rozpisuje się zadania, jednak z odgórnie oznaczonymi limitami, które można wymienić albo podnieść.

78 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 78/108 Jako wymagania, do których indywidualnie układa się zadania, ponieważ taka metoda jest bardziej atrakcyjna niż checklista. Gotowe zadania mogą ograniczyć dysproporcje i różnice między osobami posiadającymi te same sprawności/uprawnienia. Zdecydowanie wymagania. Znów postawiono na indywidualność. Przy opracowywaniu nowych sprawności należy zadać sobie pytanie, czy bardziej liczy się reprezentowanie tego samego poziomu umiejętności, czy indywidualność. 5. Czy konkretne poziomy sprawności powinny być przypisane do metodyki (np. harcerska * i **), czy dowolnie (np. harcerz może ***)? Dobrowolnie, sprawności to instrument stosowany indywidualnie. Pojawiają się osoby np. w wieku harcerskim mające wiedzę zbliżoną do ***, więc powinno się umożliwić im rozwój w tym kierunku. Tak i nie. Sprawność * nie jest dla wędrownika wyzwaniem, więc nie ma sensu, natomiast sprawności *** i mistrzowskie przyczyniają się do rozwoju młodszych harcerzy. Dobrowolnie, ponieważ każdy w różnym wieku ma inne zainteresowania czy umiejętności i wymagania mogą być niekiedy zbyt banalne. Sprawności *** są dla harcerzy dużym wyzwaniem, które ich rozwinie, lecz dla wędrownika sprawności * niekoniecznie są rozwijające. Dobrowolnie, ponieważ sprawność * w zupełnie obcej dziedzinie dla osoby w wieku 15 lat może być takim samym wyzwaniem, jak sprawność *** dla harcerza w dziedzinie już dla niego poznanej. Podział ten powinien jasno założyć, że mogą być odstępstwa od tej zasady, np. nie hamujmy rozwoju harcerzy, zdobył *, **, pozwólmy też zrobić ***. Podział ten powinien mieć charakter wskazówki, niż być czymś obowiązkowym do realizacji. Do pewnego stopnia mogą być dowolne jeśli harcerz jest w stanie zrealizować trudniejszą sprawność, to może, ale np. wędrownik nie powinien "zdobywać" sprawności *, ponieważ wtedy sprawność przestaje rozwijać. Powinniśmy dać możliwość dążenia w górę (*** dla harcerzy). Warto równać w górę dać możliwość młodszym realizować bardziej ambitne sprawności. Instruktorzy zgodnie stwierdzili, że nie powinno się ograniczać harcerza czy harcerza starszego w zdobywaniu sprawności bardziej wymagających niż przypisane do ich metodyki. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku zdobywania niższych poziomów niż aktualnie przypisany do metodyki. Zdaniem jednych wędrownik nie powinien zdobywać sprawności *, ponieważ go to nie rozwinie, zdaniem innych, jeżeli ktoś jest bardzo słaby w jakiejś dziedzinie, to już podjęcie się sprawności * będzie wyzwaniem. 6. Czy są sprawności, które są nieaktualnie i powinny być usunięte lub zmienione? Jakie? Większy wybór sprawności, np. sportowych (więcej różnorodnych dyscyplin). Technologia idzie do przodu, więc sprawności związane np. z telekomunikacją powinny zostać uaktualnione. Sprawności związane z dyscyplinami naukowymi, np. socjologią, psychologią, literaturą, naukami ścisłymi. Z książki sprawności powinny zostać usunięte sprawności wodniackie ze względu na program wychowania wodnego.

79 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 79/108 Samarytańskie wymagają aktualizacji (np. sprawdzanie tętna aktualna doktryna HSR nie uczy tego, ** zadanie, by skompletować apteczkę, powinno być w *, również pozostałe punkty należałoby przeanalizować). Z racji rozwoju naszego świata, gdzie obecnie stawia się na rozwój dzieci od najmłodszych lat, nie możemy trzymać sprawności na takim poziomie, na którym są, z racji, że świat zakłada, że pewne umiejętności będą podstawowe. Sprawności nie idą z duchem czasu, ich wymagania nie pozwalają na korzystanie z rozwoju technologii. 7. Czy wszystkie sprawności powinny być w ciągach tematycznych, tzn. w jednym temacie *, **, ***, mistrzowska? Dlaczego? Tak, aby dać możliwość rozwoju w każdej dziedzinie w każdej grupie wiekowej. Tak, w każdym wieku można zarazić się pasją do jakiegoś tematu, a co za tym idzie stawiać wciąż nowe i trudniejsze wyzwania, które będą rozwijać harcerzy. Tak, aby umożliwić ciągłość w dążeniu do osiągnięcia jakiejś sprawności na najwyższym jej szczeblu; początki wprowadzają w sprawność, a dalsze gwiazdki stawiają nam już pewne wyzwania. Powinna być zachowana taka ciągłość, ponieważ to umożliwia poznanie danej dziedziny od samego początku. Zdobywanie coraz wyższych sprawności bardzo motywuje do rozwoju w tym kierunku. Tak, ponieważ każdy powinien mieć szansę zacząć poznawać daną dziedzinę od podstaw. Każda sprawność powinna mieć *, **, ***, natomiast poziom mistrzowski w mojej ocenie powinny mieć tylko te, które dają pewne dodatkowe uprawnienia. Nie możemy wsadzić wszystkich sprawności w określone ciągi tematyczne, często pewne dziedziny są na tyle skomplikowane, że nie można by stworzyć ciągu, patrząc na poziom umiejętności, jakiego dana dziedzina wymaga. Nie, są sprawności, które poruszają temat na tyle łatwy lub na tyle trudny, że bez sensu jest wymyślać wymagania na siłę, byleby tylko były 4 stopnie. Najważniejszym wnioskiem z odpowiedzi na to pytanie jest to, by przygotować sprawność tak, aby można było zdobywać ją w każdym wieku i jej zakres tematyczny obejmował zakres od wprowadzenia do umiejętności specjalistycznych. Bardzo ważna odpowiedź padła na koniec, tj. przy opracowywaniu sprawności nie należy wymyślać wymagań na siłę tylko po to, by miała ona określoną ilość poziomów. 8. Jakie obszary powinny być pokryte przez sprawności, a nie są? Zuchy: sprawności związanie z baśniami i bajkami są często przestarzałe. Dzieci nie wiedzą już, kim był np. Pan Samochodzik. Warto może byłoby dodać również sprawności przygotowujące zuchy starsze (zdobywające trzecią gwiazdkę) do przejścia do harcerzy, np. znawca drużyny harcerskiej. Harcerze: brak sprawności kształtujących postawy harcerskie, obszary związane z organizacją różnych wydarzeń (rajdów, gier terenowych, wystaw, spotkań itp.) uwzględniające naukę planowania.

80 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 80/108 Najważniejsze wnioski Autorki: Martyna Kowacka, Magdalena Wilczyńska Zuchy Na podstawie wyborów zuchów można stwierdzić, że dzieci chętniej wybierają sprawności aktywizujące oraz takie, do których wykorzystywane są rekwizyty. Najchętniej zuchy wybierały zajęcia sportowe. Zuchy przy wyborze kierują się również wyglądem samej sprawności chętniej decydują się na te, które są dla nich zagadkowe i te, które są kolorowe. Na tej podstawie można wysunąć wniosek, że forma jest dla dzieci ważniejsza niż temat. Zuchy da się zainteresować praktycznie każdym tematem, jeśli dba się o ciekawą i różnorodną formę. Na podstawie badania można też stwierdzić, że dla dzieci w wieku zuchowym istotna jest rozwijająca zabawa (rozwijające zajęcia) polegająca zarówno na grach/zabawach ruchowych, jak i na chwilach wyciszenia i stateczności. Jednak należy pamiętać o tym, że przeważały odpowiedzi wyrażające potrzebę ruchu, zabaw w terenie, poszukiwania i odnajdywania w trakcie zajęć ukrytych rzeczy czy konieczność rozwiązywania zagadek. Z badań wynika także, że dla zuchów istotna jest również motywacja do podejmowanych działań. Dzieci w swoich wypowiedziach wspominały o zdobywaniu sprawności, dostawaniu odznak czy otrzymywaniu nagród obrzędowych. Pozytywne jest to, że pojawiają się tu tradycyjne aktywności takie jak te związane ze sprawnością mechanik. Pojawił się także sport, o którym można by uważać, że współczesnych dzieci nie interesuje. Pojawiło się również wiele dziedzin, w których zuchy chciałyby odnieść mistrzostwo, a nie mieszczą się one w żadnej istniejącej sprawności. Badanie pokazało, że w zestawie sprawności brakuje tych, które odpowiadałyby na dzisiejsze potrzeby (sprawność związana np. z YouTube em czy tatuowaniem). Należy zwrócić uwagę na poszerzenie katalogu sprawności zawodowych, szczególnie dla starszych zuchów. Z badania wynika, że największą popularnością cieszą się sprawności sportowe, hobbystyczne i przyrodnicze. Przeplatają się również sprawności takie jak: zaradność życiowa, teatralne i filmowe, plastyczne i techniczne, muzyczne. Na podstawie badania można stwierdzić, że należy uwspółcześnić sprawności zuchowe oraz poszerzyć ich katalog.

81 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 81/108 Harcerze Część harcerzy nie pamięta, jakie ma sprawności, co może ukazywać, że nie są prowadzone żadne spisy, tj. ani w książeczkach, ani w systemie ewidencji ZHP, a sprawności nie są przyszywane na mundur. Zwraca uwagę duży odsetek osób, które nie oznaczają sprawności na mundurze. Ciekawe byłoby zbadanie korelacji oznaczania sprawności na mundurze przez drużynowego z chęcią zdobywania sprawności. Oznaczanie sprawności na mundurze może być niedocenianą zachętą do ich zdobywania poprzez osobisty przykład. Może także przedstawiać, że harcerze nie zdobywają ich świadomie, a często mogą być one przyznawane przez drużynowych przy okazji, w pełni ich nie realizując. Teorię tą potwierdzałaby sytuacja, w której spora część ankietowanych wskazywała, że realizowała ok sprawności przez rok harcerski. Tak duża liczba zdobywanych w ciągu roku harcerskim sprawności przez kilka osób z danego środowiska może sugerować, że są one dobierane i zdobywane zespołowo. Należałoby się zastanowić, czy nie zadać w przyszłości dodatkowego pytania precyzującego, ponieważ do drużyn harcerskich dołączają młodsze dzieci, często będące na pograniczu zuchowania. Należy się zastanowić, czy nie zapytać harcerzy o możliwość zdobywania sprawności zespołowych. Bardzo duża część grupy albo nie zdobyła żadnej sprawności, albo tylko jedną. Wskazuje to, że pomimo twierdzenia, że sprawności są interesujące, harcerze ich nie realizują. Zastanawiające jest to, czy drużynowi zachęcają swoich podopiecznych do korzystania z przedstawionych instrumentów metodycznych, czy harcerze są świadomi, że mogą niektóre wymagania zrealizować na części zbiórek oraz czy kadra, także zastępowi, rozpisuje z harcerzami próby. W odpowiedziach uczestników zajęć brakuje zastępowych. Nie pojawiają się oni w odpowiedziach ani w procesie zdobywania sprawności. Dodatkowo brakuje oddolnej inicjatywy harcerzy przy zdobywaniu sprawności. Warto zwrócić uwagę, że sprawności ankietowanym kojarzą się z nowymi umiejętnościami, nowym doświadczeniem, wiedzą, która często ma im pomóc w życiu (przedstawiona myśl harcerzy). Prezentowane wyżej zagadnienia ujawniają się także w pozostałych pytaniach. Harcerze wręcz oczekują, że sprawności dadzą im dodatkowe nowe umiejętności. To oznacza, że przeznaczenie instrumentu jest w miarę właściwie postrzegane. Zwracają jednak uwagę odpowiedzi typu: dla zabawy oraz by się sprawdzić. Harcerze za atrakcyjne uważają wszelkie nowości, przygodę, zmianę ze starego na nowe, nie lubią nudy, co pozwala porównać ich tok myślenia z nieodległym pionem zuchowym. Należałoby się zastanowić, czy nie warto zaczerpnąć z instrumentów metodycznych zuchowych inspirację do tworzenia instrumentów u harcerzy. Ankietowani harcerze wykazali zainteresowanie tematyka puszczańską, tj. zdobywaniem sprawności Leśne Wampum i Trzy pióra. Możliwe, że warto zastanowić się nad wprowadzeniem do kanonu sprawności survivalowych oraz puszczańskich, a także nad ujednoliceniem Leśnego Wampum i wprowadzeniem go do sprawności podstawowych. Harcerze bardzo słabo orientują się w sprawnościach drużyn specjalnościowych, z nimi mają najmniejszy kontakt. Niektórzy mają także problem ze sprawnościami naukowymi i hobbystycznymi dokładniej z książkami tj. szperacz, bibliofil. Harcerze Starsi Harcerze nie zdobywają sprawności w trakcie zbiórek. Większość sprawności jest zdobywana na obozie. Być może wynika to z tego, że na zbiórkach harcerze nie robią tych rzeczy, których wymagają te sprawności, które chcą zdobywać. Można to powiązać z informacją o tym, że

82 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 82/108 harcerze nie zdobywają sprawności związanych z hobby, które właśnie mogliby zdobywać w trakcie roku. Mogą być one nieinteresujące, bo regulaminy są przestarzałe, zbyt trudne do realizacji według harcerzy lub wymagające zbyt dużo czasu. Regulamin sprawności jest różnorodny, ale z drugiej strony brakuje pewnych konkretnych sprawności. Uczestnicy badania wskazują, że występuje niedobór sprawności naukowych oraz uaktualnionych współczesnych sprawności. Dodatkowo sprawności powinny być oparte na praktycznych umiejętnościach których często nie ma w aktualnych instrumentach metodycznych. Bardzo duża grupa badanych osób wykazywała, że czerpała satysfakcję, realizując próby na poziomie harcerskim, niestety w metodyce HS ta przyjemność już zanikała. Zdecydowana większość sprawności zdobytych przez harcerzy starszych to sprawności 1- gwiazdkowe lub 2-gwiazdkowe. Pojawia się pytanie, czy te sprawności uczestnicy zdobyli w drużynie harcerskiej lub przy okazji, kiedy drużynowy masowo nadał sprawność drużynie, np. podczas rajdu przyznał łazika. Warto zwrócić uwagę na ciągłą motywację harcerzy starszych, w ankietach taką motywację w dużej mierze spełnia obóz harcerski. Wędrownicy Z badania można wyciągnąć wniosek, że wędrownicy zdobywają sprawności, ponieważ chcą się dalej rozwijać i poszerzać swoją wiedzę i umiejętności. Chcą mieć też coś, co zmotywuje ich do wykonywania konkretnych zadań. Należałoby zadać sobie pytanie, dlaczego uczestnicy badania na pytanie, czy sprawności *** są adekwatne do ich wieku, odpowiedzieli: nie wiem. Być może wynika to z nieznajomości katalogu sprawności. Zastanowić się trzeba także, dlaczego na pytanie o to, jakie sprawności zdobyli, w odpowiedziach padały również nazwy uprawnień i odznaczeń harcerskich, które łączą się ze sprawnościami harcerskimi, jednak nie nazwy samych sprawności. Może to wynikać z tego, że wędrownicy nie znają katalogu sprawności. Niestety w badaniu nie zostało uargumentowane, dlaczego wędrownicy najchętniej zdobywają akurat te sprawności, które wskazali. A były to: trzy pióra, artysta, teatralna i poszukujący wartości. Na podstawie badania można również wysnuć wniosek, że katalog sprawności jest bardzo rozstrzelony i wędrownicy nie wiedzą, co się w nim znajduje. Większość sprawności związana jest z hobby. Wędrownicy znają bardzo mało sprawności albo nie wiedzą, że jest to poziom mistrzowski. Warto również przy dalszych działaniach wziąć pod uwagę fakt, że sprawności nie są realizowane w trakcie roku, raczej wędrownicy skupiają się na nich podczas obozów. Kadra drużyn zapomina o sprawnościach podczas przygotowywania zbiórek.

83 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 83/108 Instrumenty zespołowe Zuchy sprawności zespołowe RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Jakub Lasek 1. Uczestnicy W konsultacjach udział wzięło 15 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące sprawności zespołowych oraz na ogólne pytania z zakresu instrumentów zespołowych. 2. Ogólne pytania dotyczące instrumentów zespołowych Uczestnikom konsultacji zadano pytania: Jaka jest rola instrumentów zespołowych w systemie instrumentów metodycznych? Po co dany instrument istnieje? Co ma dawać zuchom/harcerkom/harcerzom go zdobywającym? Odpowiedzieli oni w następujący sposób: 1. Uczą odpowiedzialności. 2. Uczą pracy zespołowej. 3. Porządkują pracę drużyny. 4. Mobilizują do działania i dają poczucie własnej wartości. 5. Dają umiejętność planowania. 6. Dają poczucie satysfakcji ze zdobytego odznaczenia. 7. Dzięki tym instrumentom możliwa jest praca nad sobą w obszarze kompetencji interpersonalnych. 8. Dają możliwość odkrywania swoich zainteresowań. 9. Uczą zaradności życiowej. 10. Dają możliwość podjęcia własnej inicjatywy. 11. Uczą wrażliwości społecznej. 12. Dzięki nim podopieczni mają szansę wyjścia na zewnątrz do otoczenia, poczynienia obserwacji, a ostatecznie poczynienia pozytywnego wpływu na nie. Fragmenty z Załącznika do Uchwały nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r.: Sprawności zespołowe realizowane są przez całą gromadę jednocześnie w trakcie cyklu kilku zbiórek. Sprawności te uczą współpracy w grupie rówieśniczej i umożliwiają poznanie przez zucha otaczającego świata. Zadania zespołowe Zadanie zespołowe uczy współdziałania w zespole. Członkowie zespołu odpowiadają za poszczególne elementy jego realizacji.

84 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 84/108 Projekt Zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu każdy uczestnik wykonuje wynikające z planu indywidualne zadania zgodne ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Projekt rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole. Znaki służb Znaki służb przygotowują do świadomego podjęcia stałej służby i uczą pracy w zespole. Poprzez zdobywanie znaków służb wędrownik poznaje obszary aktywności, na których ma możliwość pełnić służbę na rzecz organizacji i społeczeństwa. Po zapoznaniu się z odpowiedziami uczestników i przyrównaniu ich do opisu poszczególnych instrumentów z załącznika do uchwały zauważyć można, że uczestnicy konsultacji byli świadomi tego, jaki jest cel instrumentów zespołowych, po co zostały one stworzone i jak mają oddziaływać na ich podopiecznych. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy uważasz, że któreś ze sprawności zespołowych są nieaktualne? Jeżeli tak, to które? Czy przydadzą się one w przyszłym życiu zucha? Część sprawności jest do zmiany na przykład: Dlaczego akurat benedyktyna? Czy ktoś ma w okolicy zakon benedyktynów? Nie lepiej zamienić to na coś bardziej ogólnego? Benedyktyn jest z czapy, można dodać sprawność cyrkowca. 2. Czy masz trudności w pracy ze sprawnościami zespołowymi? Jeżeli tak, to jakie? Czy uważasz, że proponowane sprawności zespołowe prowadzą do rozwoju Twoich zuchów? Jeżeli tak, to w jakich obszarach? Jeśli będziesz wybierać sprawności z różnych kategorii planowania roku zuchowego, zadbasz o różnorodność przebiegu zbiórek i będziesz to robić z całego serducha, to nie będzie problemu. To, że jakieś bajki nie są już znane dzieciom (bo np. nie są puszczane w TV), nie jest przeszkodą do zdobycia sprawności. Po prostu opowiadamy zuchom kolejną historię. Można jednak dodać nowe sprawności z aktualnymi bajkami, które dzieci znają jedno nie wyklucza drugiego. Sprawności umożliwiają zuchom rozwój we wszystkich obszarach, o ile dobierzemy dobrze różne sprawności, np. artystyczna, później coś z tężyzną fizyczną itp. Sprawności grupowe to podstawa pracy gromady i fantastyczny nośnik programu. Najchętniej realizowany instrument metodyczny. Na podstawie powyższych odpowiedzi stwierdzić można, że wszyscy instruktorzy zabierający głos uważają, iż sprawności zespołowe przyczyniają się do rozwoju w wielu aspektach. Nie udzielono odpowiedzi odnośnie trudności. 3. Czy gromady zuchowe według Ciebie chętnie realizują sprawności zespołowe? Jeżeli nie, to dlaczego? Realizują je chętnie, jeżeli drużynowy umie je wprowadzić w gromadzie zuchowej. Kluczowe w tej kwestii jest dobre kształcenie drużynowych.

85 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 85/ Co zmienilibyście w sprawnościach zespołowych? Stworzenie nowych sprawności na podstawie nowych bajek, które są obecnie oglądane przez dzieci (ale NIE rezygnowanie z tych, których dzieci nie znają). Sprawności, których wymagania są bardzo podobne lub niemal identyczne, powinny zostać scalone w jedną, uniwersalną, elastyczną i dopracowaną sprawność (np. dobry gospodarz i rolnik; kilka sprawności rycerskich). Za mało sprawności artystycznych (proponujemy m.in. sprawność cyrkowca, która rozwija zdolności psychomotoryczne dzieci). Modernizacja sprawności benedyktyna na bardziej ogólną sprawność zakonnika, ponieważ w Polsce znajduje się bardzo mało klasztorów benedyktyńskich (ta sprawność jest z czapy ). Należy przejrzeć zestaw sprawności pod względem zawartych w nich wymagań i usunąć te, których wymagania pokrywają się ze sobą. Uelastycznić miejsca wykonania sprawności zespołowych, zwłaszcza przy niektórych sprawnościach zawodowych. Kilkakrotnie zwrócono uwagę na powtarzające się wymagania w różnych sprawnościach. Zasugerowano scalenie ich w jedną sprawność. Dodatkowo wspomniano o stworzeniu nowych sprawności, które odpowiadałyby dzisiejszym zainteresowaniom dzieci. 5. Przedstaw krok po kroku, jak zorganizowany jest przez Ciebie tryb zaliczania zadania zespołowego (sprawności zespołowych). Jako że jesteśmy gromadą zuchową, nasz program jest oparty na zdobywaniu sprawności zespołowych. Te sprawności są rozpisywane przez kadrę gromady na konspekty zbiórek i krok po kroku na zbiórkach realizujemy dane wymagania, kończąc podsumowania cyklu w kręgu rady. Na końcu drużynowa rozdaje zuchom, które według określonych kryteriów zdobędą sprawność, emblematy z daną sprawnością. Każdy cykl sprawnościowy składa się z czterech-sześciu zbiórek. By zuch otrzymał sprawność, musi być obecny na minimum trzech zbiórkach. Znaczki przyznawane są rozkazem, a wręczane w kręgu rady. Jestem początkującą drużynową i jeszcze nie realizujemy sprawności zespołowych. W innych zadaniach zespołowych wpierw ustalamy cel, kolejność, kto za co odpowiada. Jeśli nie potrafię w miarę konkretnie ustalić, to wyznaczam osoby. Ogólnie jestem osobą nadzorującą. Przygotowuję cykl zbiórek oparty o wszystkie wymagania sprawności zespołowej. Realizuję zbiórki, na każdej z nich zuch zdobywa jakiś przedmiot lub wpis/pieczątkę, np. był temat o podróżnikach zuchy miały swoje paszporty i zdobywały pieczątki z poszczególnych kontynentów. Zuchy, które mają wszystkie pieczątki/wpisy/przedmioty, otrzymują sprawność podczas uroczystego rozkazu; zuchy, które mają mniej wpisów/pieczątek, dostają dodatkowe zadanie i też mogą zdobyć sprawność. W zapisach odnośnie sprawności zespołowej znajdziemy: Zespołowe zdobycie sprawności polega na aktywnym udziale zucha w zabawach gromady. W zdobywaniu sprawności należy uwzględnić: podjęcie w Kręgu Rady decyzji o tym, w co się będziemy bawić, czyli o wyborze sprawności, wspólną zabawę wynikającą z programu danej sprawności, wspólną zabawę z wykorzystaniem umiejętności i istotnych elementów zbiórek, które umożliwiają podsumowanie cyklu i podjęcie decyzji o przyznaniu sprawności,

86 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 86/108 indywidualne przyznanie sprawności każdemu zuchowi. Decydują o tym wszystkie zuchy wraz z przybocznymi i drużynowym w Kręgu Rady, obrzędowe nadanie sprawności połączone z wręczeniem znaczka sprawności. Po przeanalizowaniu udzielonych odpowiedzi wątpliwym jest, czy drużynowi dają zuchom wybór, jeżeli chodzi o zdobywaną sprawność oraz czy biorą one czynny udział w decydowaniu o przyznaniu sprawności danemu zuchowi. Harcerze zadania zespołowe RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Artur Grendzicki, Monika Czokajło, Emilia Liwocha, Lucyna Czechowska Autorki raportu: Monika Czokajło oraz Lucyna Czechowska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Stołeczna 18 osób (pilotaż) Łódzka 16 osób Wielkopolska 18 osób Kielecka 21 osób (pilotaż) Krakowska 16 osób Brak danych 19 osób Łączna liczba uczestników badania: Przebieg badania W pierwszej części badania uczestnicy otrzymywali zadanie do wykonania w zespole, wraz z uproszczoną kartą zadania zespołowego. Po wykonaniu zadania prowadzący w rozmowie podsumowywał ich doświadczenia z zakresu funkcjonowania zadań zespołowych w drużynach, rozpoznając tym samym, na ile harcerze są świadomi istnienia takiego instrumentu, i sprawdzając, czy wiedzą, na czym on polega. W drugiej części uczestnicy pracowali podzieleni na trzy grupy, grając w prostą grę, dzięki której odpowiadali na pytania dotyczące sposobu postrzegania przez nich zadań zespołowych. Harcerze wypełniali pisemnie przygotowane wcześniej arkusze z pytaniami na zasadzie czekoladki każda z grup wypełniała po jednym rzędzie, a następnie przekazywała kartkę dalej (nie można było powtórzyć odpowiedzi już zapisanej).

87 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 87/ Udzielone odpowiedzi 3.1. Wprowadzenie Sytuację, gdy część wyników stanowią braki danych, należy rozumieć w ten sposób, że w danej grupie badawczej jakieś pytanie nie zostało zadane lub odpowiedzi nie zostały odnotowane (tzw. czynnik ludzki). Największym brakiem w przeprowadzonym badaniu jest brak bezpośredniego pytania do uczestników: Co to jest zadanie zespołowe?. Konsekwencją tego jest często domniemywanie na podstawie odpowiedzi na niżej zamieszczone pytania, że uczestnicy badania nie znają pojęcia zadanie zespołowe w rozumieniu zespołowego instrumentu metodycznego Funkcjonowanie zadań zespołowych w drużynach Podstawowym wnioskiem raportowanym przez osoby prowadzące badanie była słaba znajomość wśród badanych harcerzy instrumentu, jakim są zadania zespołowe. Poniższe odpowiedzi należy zatem analizować, uwzględniając fakt, iż mogą one w istotnej części odnosić się do działań błędnie definiowanych jako zadanie zespołowe, przez co nie zawsze stanowić będą rzetelną informację nt. praktyki stosowania tego instrumentu w drużynach. Rys. 1. Pytanie: Czy rozpisywaliście karty zadania? 22% 52% TAK NIE brak danych 26% Większość badanych nie miała do czynienia z kartą zadania (lub nie miała świadomości, że ją stosuje). Zaledwie 26% badanych harcerzy stwierdziło jednoznacznie, że przy realizacji zadania zespołowego stosowała kartę.

88 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 88/108 Ciekawe jest także, że na pytanie pomocnicze prowadzącego Czy karta próby pomogła Wam w wykonywaniu zadania padły bardzo zróżnicowane odpowiedzi: Przeszkadzała, Nie zwracaliśmy na nią uwagi, Jak będzie dużo rzeczy do zrobienia, to karta będzie pomocna, żeby wiedzieć, co jest do zrobienia, Korzystaliśmy z rozpisanej karty tak trochę, trochę pomogła, bo mieliśmy rozpisany plan, co kto robi. Rys. 2. Pytanie: Czy realizujecie zadania zespołowe w zastępach? 97% 3% TAK NIE brak danych Rys. 3. Pytanie: Czy realizujecie zadania zespołowe podczas zbiórek? 5% 79% 16% TAK NIE brak danych Uczestnicy badania w większości odpowiadali, że zadania zespołowe realizowane są w zastępach.

89 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 89/108 Rys. 4. Pytanie: Czy zadania zespołowe są powiązane z próbami na stopnie? 41% 6% TAK NIE brak danych 53% Blisko 80% badanych stwierdziło, że realizuje zadania zespołowe podczas zbiórek. Tak duży odsetek może wynikać z faktu, że harcerze definiują jako zadanie zespołowe każdą aktywność podejmowaną w grupie (wskazują na to odpowiedzi na pytanie o przeciętny czas realizacji zadania w przeważającej większości poniżej godziny). W połowie przypadków harcerze odpowiedzieli, że zdobywanie stopni jest powiązane z realizacją zadań zespołowych. Warto stwierdzić jednak, że odsetek udzielonych odpowiedzi nie wyniósł zaledwie 6%. Znaczący (obejmujący grupę ponad 40% badanych) brak danych utrudnia jednoznaczną interpretację wyniku. Rys. 5. Pytanie: Czy zakończenie i zatwierdzenie wykonania zadania było ogłaszane w rozkazie? 31% 53% 16% TAK NIE brak danych Z udzielonych odpowiedzi wynika, że ogłaszanie w rozkazie otwarcia i zamknięcia prób na zadania zespołowe nie jest popularne (choć znów warto mieć na uwadze istotny odsetek brakujących odpowiedzi). Można przypuszczać, że zarówno przez harcerzy, jak i drużynowych zadanie zespołowe nie jest postrzegane jako coś, co się zdobywa, czy też coś, co warto zakomunikować na szerszym forum.

90 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 90/108 Pytanie: Ile czasu trwały zadania zespołowe, które zrealizowaliście? Odpowiedzi na pytanie były bardzo różnorodne, podawane zarówno w minutach (10, 15, 20 min), godzinach (1,5, 2, 3 godziny), dniach (kilka dni), miesiącach (2 miesiące, pół roku). Widać wyraźnie, że uczestnicy badania za zadanie zespołowe uznawali dowolne działanie realizowane w zespole, czyli niemal każdy rodzaj aktywności podejmowanych na harcerskich zbiórkach. Pytanie: Kto był szefem zadania zespołowego? (funkcja w drużynie) Wskazana osoba Liczba odpowiedzi Zastępowy 5 Przyboczny 4 Drużynowy 4 Każdy 3 Podzastępowy 2 Członek zastępu 2 Najstarszy w zespole 2 Wskazywanymi przez harcerzy szefami zadania zespołowego byli zarówno zastępowi, przyboczni, jak i drużynowi. W odpowiedziach wskazano także, że każdy może zostać szefem. Częste wskazywanie kadry drużyny (drużynowy, przyboczny) jako szefów zadania budzi wątpliwości co do funkcjonowania ważnego aspektu zadania zespołowego, jakim jest powierzanie harcerzom odpowiedzialności i wzmacnianie ich cech liderskich. Pytanie: Ile zadań zespołowych zrealizowaliście w ciągu roku harcerskiego? Odpowiedzi na pytanie były ponownie bardzo różnorodne, w większości wskazywano ponad 20 zadań rocznie. Rekordowa odpowiedź brzmiała: Między 50 a 100. Średnio zrealizowano 34 zadania zespołowe, mediana ich liczby wyniosła natomiast 30. Powyższe odpowiedzi sugerują ponownie, że uczestnicy badania definiowali w ten sposób każdą aktywność wykonywaną w grupie Postrzeganie zadań zespołowych przez harcerzy Pytanie: Co daje Wam/drużynie realizacja zadań zespołowych? Częstość wskazanych odpowiedzi Doskonalenie się 7 Współpraca 6 Integracja 6 Nawiązywanie relacji 4 Zabawa 4 Zarządzanie czasem 2 Badani harcerze postrzegają zadania zespołowe nie tylko jako okazję do nauki pracy w grupie i zarządzania projektem, ale także do samodoskonalenia się, a także nabywania konkretnej kompetencji (zarządzanie czasem).

91 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 91/108 Pytanie: Co Was zniechęca do wykonywania zadań zespołowych? Padły głosy (które można pogrupować w następujące grupy tematyczne): osoby niepracujące, nie wszyscy pracują, brak aktywności, mała aktywność, małe zainteresowanie; osoby niemiłe, niektórzy ludzie z niechęci do niektórych osób, marudni ludzie, spychanie kogoś na margines, niedogadywanie się, kiedy nie potrafimy się dogadywać, kłótnie, nielubienie danej osoby, zła atmosfera, przekrzykiwanie się, niezgodność, oszukiwanie, kłótnie, złość, rożne charaktery, sprzeczki, brak integracji, kłótnie, wady innych, konflikt, nieśmiałość, rywalizacja w zespole, urok współpracy; trudne zadania, kiedy nie wiemy jak to coś zrobić; krótki czas; ilość zadań; robienie wszystkiego samemu; tłum; lenistwo, lenistwo, kiedy jesteśmy leniwi, niechęć do pracy, lenistwo; jeśli ktoś ma zły humor; nudne zadania; brak materiałów; zła pogoda; brak pomysłów. Odpowiedzi na to pytanie były zróżnicowane, przy czym większość odnosiła się do kwestii personalnych, takich jak konflikty w grupie, różnorodność wewnątrz grupy, wzajemna niechęć, niski poziom zaangażowania członków zespołu. Pytanie: Co jeszcze jako drużyna chcielibyście zrobić w ramach zadania zespołowego? Padły głosy (które można pogrupować w następujące grupy tematyczne): akcja zarobkowa; gry w podchody/w piłkę/ wyścigi, olimpiada, bieg harcerski, gra terenowa, gra detektywistyczna, gra terenowa w całym wybranym mieście - poszukiwacze zaginionej druhny, zrobić geocaching, gra terenowa, zorganizować grę na wycieczce w góry, zorganizować rajd; repionierka, pionierka, zbudować domek na drzewie; wspólne gotowanie, śniadanie, obiad, zrobić obiad; pomoc ludziom, sprzątanie lasów w pobliskich okolicach, pomoc w akcjach charytatywnych, zorganizowanie akcji charytatywnej; scenki; wyjazd do escape roomu, wyjazd do parku trampolin, wyjazd do schroniska, wyjazd do kina, zwiedzanie miasta, wyjazd do aquaparku; integracja z nowo poznaną drużyną; warsztaty na różne tematy; uprawiać wspólny sport, jechać na rowery, iść na plaże, żeglarstwo. Uczestnicy badania udzielali odpowiedzi, które w niewielkim stopniu nawiązywały do zadań zespołowych. Wydaje się to kolejnym symptomem niskiej świadomości badanych, czym jest zadanie zespołowe, daje jednak dobre wyobrażenie tego, co interesuje członków ZHP w danym wieku.

92 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 92/108 RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Jakub Lasek 1. Uczestnicy W konsultacjach udział wzięło 15 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące zadań zespołowych oraz na ogólne pytania z zakresu instrumentów zespołowych. Aby dobrze odnieść się do odpowiedzi udzielanych przez instruktorów, należy przypomnieć, czym jest zadanie zespołowe: Zadanie zespołowe to zadanie podjęte z inicjatywy rady drużyny lub własnej inicjatywy zastępu, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez zastęp. Pozwala rozwijać zainteresowania harcerzy, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole. [Uczestnicząc w grze. Poradnik drużynowego drużyny harcerskiej, red. E. Kulczyk-Prus, M. Wrzosek, Łódź 2011, s. 69.] 2. Ogólne pytania dotyczące instrumentów zespołowych Uczestnikom konsultacji zadano pytania: Jaka jest rola instrumentów zespołowych w systemie instrumentów metodycznych? Po co dany instrument istnieje? Co ma dawać zuchom/harcerkom/harcerzom go zdobywającym? Odpowiedzieli oni w następujący sposób: 1. Uczą odpowiedzialności. 2. Uczą pracy zespołowej. 3. Porządkują pracę drużyny. 4. Mobilizują do działania i dają poczucie własnej wartości. 5. Dają umiejętność planowania. 6. Dają poczucie satysfakcji ze zdobytego odznaczenia. 7. Dzięki tym instrumentom możliwa jest praca nad sobą w obszarze kompetencji interpersonalnych. 8. Dają możliwość odkrywania swoich zainteresowań. 9. Uczą zaradności życiowej. 10. Dają możliwość podjęcia własnej inicjatywy. 11. Uczą wrażliwości społecznej. 12. Dzięki nim podopieczni mają szansę wyjścia na zewnątrz do otoczenia, poczynienia obserwacji, a ostatecznie poczynienia pozytywnego wpływu na nie. Fragmenty z Załącznika do Uchwały nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r.: Sprawności zespołowe realizowane są przez całą gromadę jednocześnie w trakcie cyklu kilku zbiórek. Sprawności te uczą współpracy w grupie rówieśniczej i umożliwiają poznanie przez zucha otaczającego świata. Zadania zespołowe Zadanie zespołowe uczy współdziałania w zespole. Członkowie zespołu odpowiadają za poszczególne elementy jego realizacji.

93 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 93/108 Projekt Zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu każdy uczestnik wykonuje wynikające z planu indywidualne zadania zgodne ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Projekt rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole. Znaki służb Znaki służb przygotowują do świadomego podjęcia stałej służby i uczą pracy w zespole. Poprzez zdobywanie znaków służb wędrownik poznaje obszary aktywności, na których ma możliwość pełnić służbę na rzecz organizacji i społeczeństwa. Po zapoznaniu się z odpowiedziami uczestników i przyrównaniu ich do opisu poszczególnych instrumentów z załącznika do uchwały zauważyć można, że uczestnicy konsultacji byli świadomi tego, jaki jest cel instrumentów zespołowych, po co zostały one stworzone i jak mają oddziaływać na ich podopiecznych. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy masz trudności w pracy z zadaniami zespołowymi? Jeżeli tak, to jakie? Brak świadomości drużynowych, czym dokładnie jest zadanie zespołowe i jak z nim pracować. Lęk przed odpowiedzialnością za powierzone zadanie wśród harcerzy oraz drużynowych. Drużyny realizują zadania w zespołach, ale nie jest to stricte zadanie zespołowe, bo jest pominięty proces planowania i ewaluacji. Ważne jest znalezienie celu zadania, wielu ma z tym problem. Wymaga szczegółowego planu i podziału obowiązków, nie zawsze jest to realizowane przez drużynowych. Pierwszą ważną kwestią, która budzi ogromną wątpliwość, jest to, dlaczego w odpowiedziach pojawia się drużynowy jako osoba kierująca zadaniem zespołowym. Początkowo pomoc drużynowego musi być większa, przede wszystkim podczas planowania i podsumowania zadania, lecz nie możemy tu mówić o drużynowym jako osobie koordynującej i przeprowadzającej zadanie zespołowe. Już samo to świadczy o tym, że bardzo trafna jest odpowiedź pierwsza, tzn. największą trudnością w pracy z zadaniem zespołowym jest brak jego zrozumienia. Nie można też mówić o zadaniu zespołowym, jeżeli nie są realizowane wszystkie kroki, a tym bardziej planowanie i podsumowanie. 2. Czy podsumowujecie zadanie zespołowe? Jeżeli tak, to jak? Podsumowanie następuje w zastępie, następnie na radzie drużyny. Drużyna wybiera, w jaki sposób będzie oznaczone. Powinno być ocenione i podsumowane. Nadzór drużynowego mobilizuje harcerzy do działania. Jedyną trafną odpowiedzią jest to, że podsumowanie następuje w zastępie. Znowu zauważyć można brak świadomości, czym jest zadanie zespołowe, ponieważ oprócz odpowiedzi, która niewiele wnosi (tj. że zadanie zespołowe powinno być ocenione i podsumowane), znowu pojawia się w odpowiedziach drużyna i drużynowy.

94 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 94/ Czy uważasz, że zadania zespołowe prowadzą do rozwoju Twoich harcerzy? Jeżeli tak, to w jakich obszarach? Rozwijają zainteresowania. Uczą poczucia własnej wartości. Uczą planowania pracy i odpowiedzialności za powierzone zadanie. Adekwatne do możliwości harcerzy. Zwiększają poczucie wartości harcerzy. Mogą być podjęte z własnej inicjatywy lub na zlecenie. Uczą harcerzy umiejętności odpowiadania na potrzeby środowiska (mniejszego lub większego). Uczą harcerzy odpowiedzialności. Uczą harcerzy, że każde działanie ma swoje konsekwencje. Większość odpowiedzi jest bardzo trafna, jeżeli zastanowimy się nad tym, jak zadanie zespołowe wpływa na rozwój harcerzy. 4. Czy drużyny harcerskie według Ciebie chętnie realizują zadania zespołowe? Jeżeli nie, to dlaczego? Harcerze chętnie mogą realizować zadanie zespołowe, ale obecnie przez brak świadomości drużynowych, jak pracować z tym instrumentem, rzadko ma to miejsce. 5. Co zmienilibyście w zadaniach zespołowych? Instrument metodyczny spełnia swoje zadania. Daje możliwości rozwoju harcerzy. Realizowany przy wsparciu świadomego drużynowego przynosi wymierne efekty wychowawcze. Brakuje dokładnego opisu (przykładowego planu zadania wraz z wszystkimi jego elementami planowaniem, podziałem zadań, podsumowaniem metodą oznaczenia), popartego konkretnymi przykładami zadań zespołowych. Po analizie odpowiedzi na wszystkie wyżej wymienione pytania zastanowić się można, czy myląca nie jest sama nazwa zadanie zespołowe. Wszystkie inne metodyki mają konkretną nazwę na swój instrument zespołowy i tak naprawdę można je nazwać zadaniami zespołowymi. Może to być mylące dla drużynowych. 6. Przedstaw krok po kroku, jak zorganizowany jest przez Ciebie tryb zaliczania zadania zespołowego. a) Pomysł od członka drużyny/drużynowego (zasugerowany lub na podstawie zainteresowań harcerzy). b) Spisanie pomysłu na papier. c) Realizacja podczas zbiórek, czasem praca w domu. d) Dokumentacja zdjęciowa lub opisowa. e) Ewaluacja na przyszłość. Każdy zastęp z drużyny harcerskiej wraz z zastępowymi lub drużynowym rozpisuje kolejno etapy, w których będzie realizował zadanie zespołowe, następnie zastępowy czuwa nad jego realizacją i na koniec potwierdza to drużynowemu. Powyższe dwie odpowiedzi nie uwzględniły tego, co w zadaniu zespołowym jest bardzo ważne, a mianowicie: pracy pojedynczego harcerza. Każdy z członków grupy ma zadanie, za które odpowiada, które musi być wykonane w konkretnym terminie. Podkreśla się, że od indywidualnej pracy członków zespołu zależy rezultat całości.

95 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 95/108 Harcerze starsi - projekt RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Aleksandra Golecka, Monika Czokajło, Emilia Liwocha oraz Lucyna Czechowska Autorki raportu: Monika Czokajło oraz Lucyna Czechowska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Dolnośląska 16 osób Kujawsko-Pomorska, Gdańska 18 osób Mazowiecka 17 osób Śląska 18 osób Opolska 7 osób (pilotaż) Łączna liczba uczestników badania: Przebieg badania Uczestnicy badania pracowali w kilkuosobowych grupach. Zadaniem każdej z grup było zaplanowanie projektu starszoharcerskiego w oparciu zainteresowania członków grupy. Uczestnicy mieli przemyśleć i opisać kolejne etapy realizacji projektu, dokonać podziału odpowiedzialności i określić harmonogram. Projekty były następnie omawiane na forum ogólnym, a w toku dyskusji prowadzący zadawał pytania z zakresu funkcjonowania projektów w drużynach i ich postrzegania przez harcerzy starszych. 3. Udzielone odpowiedzi 3.1. Funkcjonowanie projektów w drużynach Pytanie: Jakie projekty realizowaliście dotąd w drużynach? W odpowiedzi na te pytania uczestnicy wymieniali różnorodne projekty, wśród których wyróżnić można działania skierowane na zewnątrz i do wewnątrz drużyny. Na zewnątrz drużyny: festiwal trzeźwości przy współpracy z teatrem, olimpiady sportowe, piknik rodzinny, turniej drużyn, zbiórka żywności, zbiórka absolwentów.

96 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 96/108 Do wewnątrz drużyny: zajęcia podczas obozu, akcja naborowa, organizacja biwaku, akcje zarobkowe (akcja Znicz, kiermasze świąteczne). Pytanie: Ile osób przeciętnie bierze udział w realizacji projektu SH? Z udzielonych różnorodnych odpowiedzi wynika, że projekty realizowane są w zespołach od 3 do nawet 15 osób, z przewagą odpowiedzi 3. Sugeruje to, że projekty częściej niż przez zastępy realizowane są przez patrole zadaniowe. Pytanie: Kto zwykle jest inicjatorem projektu? Uczestnicy badania jako inicjatorów projektu wskazywali następujące osoby (kolejność od najczęstszych odpowiedzi): kadra drużyny (drużynowy, przyboczny), zastępowi i funkcyjni, szeregowi. Projekt starszoharcerski to zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców. Nie jest to jednak stosowane w drużynach, w których działają uczestnicy badania. Z wyżej wymienionych odpowiedzi wynika, że w środowiskach reprezentowanych w badaniu inicjatywa stosunkowo rzadko jest oddolna, a często pochodzi od kadry drużyn. Pytanie: Ile projektów realizuje zastęp w ciągu roku? Odpowiedzi na to pytanie zawierały się w przedziale od 1 do 5. Wynika z tego, że projekty nie są podstawową treścią programu drużyn i zastępów starszoharcerskich, a raczej działaniem realizowanym od czasu do czasu. Pytanie: Jakie są przyczyny niekończenia projektów? Uczestnicy badania wymienili następujące powody, dla których nie udawało im się sfinalizować projektu: brak lidera albo lider (czasem drużynowy) odpuszcza temat, brak samodzielności zastępowych i przybocznych jako liderów, brak czasu, żeby się zebrać, najłatwiej podczas HAL/HAZ, kiedy wszyscy są na miejscu, udzielający się wzajemnie brak chęci i zaangażowania członków zespołu Postrzeganie projektów przez harcerzy starszych Pytanie: W jaki sposób harcerze starsi rozumieją założenia projektu i celowość planowania projektów? Uczestnicy wymienili następujące założenia projektu: miniznak służby działanie na rzecz innych osób, bezinteresowna pomoc, gromadzenie funduszy (akcje zarobkowe), nauka planowania, integracja zespołu.

97 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 97/108 Warto mieć na uwadze, że w ramach zajęć pilotażowych (próbnych zajęć badawczych przeprowadzonych podczas HAL, aby przetestować konspekt) projekt nawiązywał charakterem do służby, co mogło zasugerować tok myślenia przy tym pytaniu. Podczas badań na zlocie polecenie było bardziej ogólne. Oprócz działania na rzecz otoczenia (lub na rzecz własnej drużyny) uczestniczący w badaniu harcerze starsi postrzegają projekty także jako sposób na zdobycie kompetencji z zakresu planowania. Jako cele planowania projektów uczestnicy wymienili: podział zadań (wiadomo, kto co robi), żeby było wiadomo, od czego zacząć, żeby nie pogubić się w trakcie, żeby niczego nie zapomnieć. Uczestniczący w badaniu harcerze starsi dostrzegali sens planowania zadań jako czynności porządkującej. Pytanie: Jakie projekty chcielibyście zrealizować? W odpowiedzi na to pytanie uczestnicy wymieniali różnorodne pomysły, wśród których znów zaznaczył się podział na te skierowane do wewnątrz i na zewnątrz drużyny: Na zewnątrz drużyny: rajdy turystyczne dla harcerzy i dla osób spoza ZHP, zawody pływackie, turniej piłki nożnej, graffiti patriotyczne. Do wewnątrz drużyny: zajęcia dla drużyny (śpiewanki, filmy, planszówki), akcja naborowa, reaktywacja social mediów, zdobycie/odnowienie harcówki, znalezienie bazy obozowej, akcje zarobkowe. Wymienione w badaniu pomysły stanowiły głównie jednorazowe wydarzenia, a nie stała służba. RAPORT Z KONSULTACJI INSTRUKTORSKICH KUŹNIA IDEI PRZEPROWADZONYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Autorzy raportu: Marta Wiśnioch i Jakub Lasek 1. Uczestnicy badania W konsultacjach udział wzięło 15 instruktorów pracujących na co dzień z różnymi metodykami. Poniższy raport zawiera odpowiedzi na pytania dotyczące sprawności zespołowych oraz na ogólne pytania z zakresu instrumentów zespołowych.

98 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 98/ Ogólne pytania dotyczące instrumentów zespołowych Uczestnikom konsultacji zadano pytania: Jaka jest rola instrumentów zespołowych w systemie instrumentów metodycznych? Po co dany instrument istnieje? Co ma dawać zuchom/harcerkom/harcerzom go zdobywającym? Odpowiedzieli oni w następujący sposób: 1. Uczą odpowiedzialności. 2. Uczą pracy zespołowej. 3. Porządkują pracę drużyny. 4. Mobilizują do działania i dają poczucie własnej wartości. 5. Dają umiejętność planowania. 6. Dają poczucie satysfakcji ze zdobytego odznaczenia. 7. Dzięki tym instrumentom możliwa jest praca nad sobą w obszarze kompetencji interpersonalnych. 8. Dają możliwość odkrywania swoich zainteresowań. 9. Uczą zaradności życiowej. 10. Dają możliwość podjęcia własnej inicjatywy. 11. Uczą wrażliwości społecznej. 12. Dzięki nim podopieczni mają szansę wyjścia na zewnątrz do otoczenia, poczynienia obserwacji, a ostatecznie poczynienia pozytywnego wpływu na nie. Fragmenty z Załącznika do Uchwały nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r.: Sprawności zespołowe realizowane są przez całą gromadę jednocześnie w trakcie cyklu kilku zbiórek. Sprawności te uczą współpracy w grupie rówieśniczej i umożliwiają poznanie przez zucha otaczającego świata. Zadania zespołowe Zadanie zespołowe uczy współdziałania w zespole. Członkowie zespołu odpowiadają za poszczególne elementy jego realizacji. Projekt Zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu każdy uczestnik wykonuje wynikające z planu indywidualne zadania zgodne ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Projekt rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole. Znaki służb Znaki służb przygotowują do świadomego podjęcia stałej służby i uczą pracy w zespole. Poprzez zdobywanie znaków służb wędrownik poznaje obszary aktywności, na których ma możliwość pełnić służbę na rzecz organizacji i społeczeństwa. Po zapoznaniu się z odpowiedziami uczestników i przyrównaniu ich do opisu poszczególnych instrumentów z załącznika do uchwały zauważyć można, że uczestnicy konsultacji byli świadomi tego, jaki jest cel instrumentów zespołowych, po co zostały one stworzone i jak mają oddziaływać na ich podopiecznych. 3. Pytania kierowane do instruktorów pracujących z konkretną grupą metodyczną 1. Czy masz trudności w pracy z projektem starszoharcerskim? Jeżeli tak, to jakie?

99 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 99/ Czy podsumowujecie projekt starszoharcerski? Jeżeli tak, to jak? 3. Czy uważasz, że projekt starszoharcerski prowadzi do rozwoju Twoich harcerzy? Jeżeli tak, to w jakich obszarach? 4. Czy drużyny starszoharcerskie według Ciebie chętnie realizują projekt starszoharcerski? Jeżeli nie, to dlaczego? Brak zapisanego materiału z odpowiedzi na powyższe pytania. 5. Co zmienilibyście w projekcie starszoharcerskim? Szerzej opisany projekt dokument, który opisuje dokładnie, jak go przeprowadzić. Szerzenie wiedzy na jego temat poprzez materiały, m.in. jak oznaczać projekt. Bardziej szczegółowe kształcenie na kursach na jego temat. Większy nacisk na promowanie zdobywania projektów i umiejętności, jakie to ze sobą niesie. Trzy odpowiedzi na cztery sugerują, że instruktorzy nie wiedzą, jak dokładnie pracować z projektem starszoharcerskim. Oznacza to, że dostępne instrukcje, zapisy, materiały nie są wystarczającą jasne, aby z marszu zacząć pracować z projektami starszoharcerskimi. 6. Przedstaw krok po kroku, jak zorganizowany jest przez Ciebie tryb zaliczania zadania zespołowego (sprawności zespołowych). 1. Harcerze zgłaszają się z jakimś pomysłem. 2. Rozpisywana jest karta projektu SH. 3. Zadanie zostaje zapomniane. 4. Pomimo licznych prób żaden projekt SH nie został doprowadzony do końca. 1. Pomysł na projekt najlepiej, żeby wyszedł od drużyny. Zbiera się ekipa, jest burza mózgów. 2. Rozpisanie prób, ustalenia szefa oraz tego, kto i za co odpowiada i terminów realizacji. 3. Wpisanie wszystkiego w kartę projektu SH. 4. Wykonanie zadań, sprawdzanie postępu realizacji, realizowanie przez kilka zbiórek. 5. Podsumowanie projektu na zbiórce/przedstawienie wyników radzie drużyny. 6. Zamknięcie i przyznanie projektu rozkazem/zaliczenie projektu. Projekt starszoharcerski to zadanie podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Druga odpowiedź instruktora biorącego udział w konsultacjach w pełni oddaje to, jak powinien zostać przeprowadzony projekt SH.

100 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 100/108 Wędrownicy znaki służb RAPORT Z WYNIKÓW BADAŃ FOKUSOWYCH NA ZLOCIE ZHP 2018 Interpretujący dane: Magdalena Wilczyńska, Monika Czokajło, Emilia Liwocha, Lucyna Czechowska Autorki raportu: Monika Czokajło i Lucyna Czechowska 1. Uczestnicy badania (liczebność i reprezentacja chorągwi) Lubelska, Kujawsko-Pomorska, Stołeczna, Gdańska 20 osób Opolska 9 osób Wielkopolska 5 osób Kielecka 25 osób (pilotaż) Liczba uczestników badania na zlocie: 34 Łączna liczba uczestników badania: Przebieg badania Uczestnicy podzieleni na grupy grali w bule, gdzie każdy rzut był poprzedzony pytaniem dotyczącym znaków służb. Po zakończonej grze nastąpiło podsumowanie roli służby w naszym otoczeniu. W drugiej części badania uczestnicy pracowali w grupach około 3-osobowych (9.08 podział na 4 grupy, 20 osób zajęciach; podział na 2 grupy, 5 osób na zajęciach; 8.08 podział na 3 grupy, 9 osób na zajęciach; w sumie 9 małych grup). W związku z tym, że trudno jest wskazać, ile konkretnie osób odpowiedziało tak lub nie, wyniki zaprezentowane na wykresach odpowiadają ilości grup, nie zaś ich liczebności. Wykresy nie uwzględniają badania pilotażowego. W przypadku pytań otwartych opracowania uwzględniają zarówno odpowiedzi udzielone podczas pilotażu, jak i na zlocie. Rubrykę brak danych należy interpretować w następujący sposób: nie ma wskazania, ile odpowiedzi padło na TAK/NIE/Brak odpowiedzi. Nie odbyło się podnoszenie tabliczek z odpowiedziami (tzw. czynnik ludzki).

101 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 101/ Udzielone odpowiedzi 3.1. Funkcjonowanie znaków służb w drużynach Pytanie: Czy zrealizowałeś do tej pory znak służby? Jeśli tak, to jaki? Jaki wpływ wywarło to działanie na otoczenie? Uczestnicy badania wymienili następujące znaki służb i określili ich wpływ: znak służby zdrowiu: poprawa otoczenia klubu HSR, wyszkolenie ok. 600 dzieci z zakresu pierwszej pomocy; znak służby wspólnocie lokalnej: zorganizowanie kawiarenki miejsca spotkań wędrowników w Bydgoszczy, które wciąż działa; znak służby dziecku: organizacja jasełek dla rodziców tych dzieci; znak służby kulturze: nie do końca wiem, za co dostałam znak służby, dostałam na obozie podczas rajdu. Mimo że większość wędrowników zdobyła już przynajmniej jeden znak służby, trudno im było odpowiadać na pytanie o ślad, jaki po sobie zostawili. Trzy z pięciu grup badawczych udzieliło odpowiedzi brak (zapewne byli w tej liczbie wędrownicy, którzy jeszcze znaku służb nie zrealizowali). Niepokoi sytuacja zobrazowana ostatnią odpowiedzią, gdzie poziom świadomości osoby zdobywającej był zdecydowanie za niski.

102 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 102/108 Pytanie: Czy wędrownicy z Twojego środowiska podejmują się służby na zewnątrz związku? Uczestnicy badania wskazali następujące przykłady służby podejmowanej na zewnątrz organizacji: uczestnictwo w wydarzeniach patriotycznych, obsługa pikników, prowadzenie zajęć dla dzieci, zbiórki pieniędzy/żywności, obsługa medyczna, akcje zarobkowe dla hufca. W odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie podejmują się służby na zewnątrz, w badaniu padły następujące argumenty: Szukają pola do rywalizacji z innymi wędrownikami, zamiast się skupić na służbie. Bardziej skupiają się na własnych zbiórkach niż na wychodzeniu w świat. Ci, którzy pracują jako kadra, nie czują takiej potrzeby. Czują, że ktoś (np. włodarze miasta) chce ich wykorzystać do robienia czegoś, co należy do ich zadań Postrzeganie znaków służb przez wędrowników Pytanie: Jak rozumiesz służbę, czym ona jest? Uczestnicy badania rozumieli służbę jako: działanie na rzecz zmiany w otoczeniu, obowiązek z własnej woli ( czujemy, że powinniśmy coś zrobić ), pole działania wędrowników, okazję do zdobycia wiedzy, okazję do poznania innych ludzi, pomaganie otoczeniu, pomoc dla innych, środowiska.

103 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 103/108 Pytanie: Po co pełnimy służbę w harcerstwie? Zdaniem badanych wędrowników służbę w harcerstwie pełnimy, aby: rozwijać siebie, zostawić świat lepszym, niż był, oddać to, co dostaliśmy od organizacji i umożliwić jej dalsze funkcjonowanie. Choć uczestnicy badania poprawnie rozumieli pojęcie służby, to w pytaniu o jej cel aż dwie grupy wskazały na kwestię samorozwoju. Pytanie: Czy służba ma rozwijać nas samych, czy dawać coś otoczeniu? Na pogłębiające powyższy wątek pytanie zadane wprost padły następujące odpowiedzi: Powinna dawać coś otoczeniu oraz rozwijać nas rozwijamy siebie poprzez służbę dla otoczenia. Dawać coś otoczeniu przy okazji nas rozwijać służbą dajemy coś komuś. Często rozwijamy siebie, dając innym. Dawać coś otoczeniu. Rozwinąć nas samych i dawać coś otoczeniu za pomocą pomagania innym rozwijamy siebie. Dla otoczenia x2. Obie rzeczy. Odpowiedź na potrzeby różnych instytucji, definiowanie potrzeb. Wydaje się, że wędrownicy prawidłowo rozumieją, komu służba ma służyć. Pytanie: Czy służba może być jednorazowa czy musi być stała? Zdecydowana większość badanych uznaje, że aby mówić o służbie, zaangażowanie nie może być akcyjne.

104 GŁÓWNA KWATERA ZHP - Raport z wyników badań fokusowych oraz konsultacji instruktorskich Kuźnia idei 104/108 Pytanie: Czy służba = wolontariat? Badani wędrownicy nie widzą różnicy między pojęciem służby i wolontariatu. Pytanie: Podaj przykład inspirującej służby i powiedz, dlaczego taka Ci się wydaje. Uczestnicy badania wskazali następujące obszary służby: Służba w domu samotnej matki lub domu dziecka. Organizacja czasu, zajęć, korepetycje, pikniki. Zajęcia w przedszkolu. Opieka nad osobami starszymi. Pomoc w schronisku, wyprowadzanie psów na spacer. Pierwsza pomoc, nauka udzielania pierwszej pomocy. Pytanie: Jakie inne pola służby poza katalogiem znaków służb widzicie? Dwie z badanych grup nie znały w ogóle znaków służb lub nie znały całego katalogu. W rezultacie żadna z badanych grup nie wskazała żadnego pola służby, o jakie można byłoby rozszerzyć katalog znaków. Pytanie: Który ze znaków z katalogu znaków służb nie przystaje według Was do rzeczywistości? W odpowiedzi na to pytanie tylko w jednej grupie wskazano odpowiedź: znak służby pamięci.