Aksjologiczny wymiar mediów w nauczaniu Jana Pawła II. ks. Władysław Kądziołka Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Transkrypt

1 Aksjologiczny wymiar mediów w nauczaniu Jana Pawła II ks. Władysław Kądziołka Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

2 Życie naśladuje sztukę O. Wilde

3 Media to ogół technicznych sposobów przekazywania pewnych treści w celu zorganizowanego odbioru indywidualnego lub zbiorowego, których nośnikiem jest elementarne tworzywo w postaci obrazu, dźwięku i słowa.

4 W trzecie tysiąclecie weszliśmy z wielkim rozmachem: telewizja satelitarna, kolorowe czasopisma, komputery, gry video, telefony komórkowe to wielkie osiągnięcia naszego wieku. Taki postęp na pewno cieszy, ale niesie za sobą także kłopoty, zagrożenia.

5 Każdy przekaz medialny opiera się na przyjęciu określonych wartości. Często są one ukryte i dopiero krytyczna analiza pozwala na ich wskazanie. Zwykle wartości zawarte w przekazach służą osiąganiu pewnych celów, takich jak np. pozyskanie klientów czy przyciągnięcie widzów. Popularne seriale opowiadają romantyczne historie i tym samym wskazują na udane życie uczuciowe jako na kluczową wartość. Odbiorcy marzą o nim, dlatego lubią oglądać takie seriale.

6 Niemal wszystkie przekazy medialne oparte są na wartościowaniu opisywanego zjawiska. Często jeden tekst reprezentuje wiele różnych wartości, spośród których część możemy rozpoznać łatwo, zaś inne trudniej. Najprostsze metody wartościowania to m.in. stosowanie określeń oceniających nacechowanych związków frazeologicznych czy ironii. Istotna jest także forma danego przekazu i kontekst, w jakim się pojawia. Silnym środkiem językowym eksponującym wartości jest nazywanie zjawisk w określony sposób. Dyskusje toczące się wokół spornych tematów zwykle opierają się na konflikcie sposobów nazywania.

7 Mass media upowszechniają pewne sposoby nazywania i opisywania zjawisk. Dominujące media przyzwyczajają odbiorców do jednego języka opisu, który staje się normą w mówieniu na dany temat, albo polemizują ze sobą, proponując różne wyrażenia i tym samym walcząc o różne grupy odbiorców. Niezależne dziennikarstwo może stanowić przeciwwagę dla mass mediów. Dzięki niemu mogą dojść do głosu inne języki-sposoby mówienia o świecie, a zarazem inne wartości zwłaszcza te reprezentowane przez mniejszości.

8 Tam, gdzie to jest możliwe, Kościół powinien opracować medialny plan duszpasterski na szczeblu krajowym, diecezjalnym i parafialnym. Koordynowanie wysiłków Kościoła jest konieczne dla lepszego przygotowania przedstawicieli Kościoła w mediach, jak również w celu zachęcenia ugruntowanych w wierze świeckich do wchodzenia w ten świat, rozumianego jako odpowiedź na powołanie. Znakiem nadziei jest fakt, że chrześcijanie pracujący w środkach społecznego przekazu potwierdzają swe przywiązanie do wartości chrześcijańskich. Przy ich pomocy materiały i programy inspirowane wartościami ludzkimi i religijnymi mogą być wykorzystywane i realizowane w sposób profesjonalny, nawet przy szczupłych środkach finansowych.

9 O Janie Pawle II i mediach można mówić na dwa sposoby. Pierwszy to refleksja nad jego nauczaniem o mediach, które jest oczywiście bardzo obszerne, podobnie jak nauczanie na prawie wszystkie istotne tematy (wystarczy na przykład prześledzić jego orędzia na Dni Środków Społecznego Przekazu). Sposób drugi to obserwacja jego postawy, jego zachowań wobec mediów.

10 Jan Paweł II postrzega media kościelne, a zwłaszcza watykańskie, jako ważne narzędzie misji ewangelizacyjnej. Wiadomo, że media instytucjonalne są często znacznym obciążeniem finansowym: kosztują, a nie przynoszą dochodu. Dlatego wielu jest takich, którzy nie zawsze patrzą na nie życzliwie albo uważają, że należy je ograniczyć. Jan Paweł II nigdy nie rozumował takimi kategoriami, a pracownicy mediów watykańskich zawsze uważali go za swojego najsilniejszego i najbardziej zdecydowanego protektora.

11 «Telewizja to wspaniała instytucja! W tej chwili, będąc w Rzymie, w tej auli, widzę kościół św. Anny w Krakowie, który bardzo dobrze znam... widzę studentów, którzy mają dziś innego kardynała, i jego też widzę dzięki telewizji. Więc obydwaj możemy powiedzieć: ta telewizja to wspaniała instytucja! Dzięki telewizji widzimy również młodzież z Krakowa, która też klaszcze». Kiedy razem z technikami Ośrodka Telewizyjnego siedzieliśmy spoceni w ciasnych wozach transmisyjnych i z duszą na ramieniu staraliśmy się kontrolować liczne dwukierunkowe połączenia satelitarne z sześcioma europejskimi miastami, w których młodzież akademicka uczestniczyła 15 marca w wieczornym czuwaniu modlitewnym z Papieżem, te słowa sprawiły, że serca zabiły nam żywiej. Rzeczywiście, przy naszym skromnym udziale Papież mógł postawić pierwsze kroki w nowym medialnym wymiarze swojej posługi: nie tylko był widziany i słyszany w wielu częściach świata, ale mógł rozmawiać z wiernymi znajdującymi się w miejscach, do których nie mógł udać się osobiście; prowadził z nimi dialog, był obecny dzięki pośrednictwu techniki, a była to obecność na swój sposób intensywna i prawdziwa. W jakim stopniu będą korzystać z tych środków przyszli papieże? Jan Paweł II przeczuwa to i już dziś z tego się cieszy. Ilu ludzi Kościoła ma dziś odwagę powiedzieć: «błogosławiona telewizja!»? Jan Paweł II

12 Jan Paweł II od początku swojego pontyfikatu poświęca wiele uwagi mediom i ludziom z nimi związanym. W swoich przemówieniach wielokrotnie zwracał się do dziennikarzy, uświadamiając im rolę, jaką powinny pełnić media we współczesnym świecie. Papież podkreśla, że media są nowym areopagiem współczesnego świata, wielkim forum, które jeśli jest w pełni wykorzystane umożliwia wymianę autentycznych informacji, konstruktywnych idei i zdrowych wartości, a w ten sposób tworzy wspólnotę. Media tworzą publiczną arenę, na której ludzie wymieniają poglądy i prowadzą dialog. Papież zwraca uwagę na wyzwania, zagrożenia, jak też bogactwo i szanse, jakie stanowią media dla współczesnego człowieka. Przypomina, że wszelki przekaz medialny ma wymiar moralny, dlatego wszyscy, a zwłaszcza ludzie odpowiedzialni za media oraz rodziny i wychowawcy, muszą korzystać z tych środków w sposób roztropny i mądry. Podkreśla, że w związku z dynamicznym rozwojem współczesnych mediów ludzkość staje dzisiaj w obliczu nowych wyzwań, rodzących się ze zróżnicowanego i często pełnego sprzeczności przekazu dostarczanego przez media. Dlatego w dziedzinie społecznego przekazu niezmiernie ważne jest to, kim jest człowiek, który pełni zawód dziennikarza, i kim staje się przez to, jak wypełnia swoje powinności zawodowe.

13 Jan Paweł II rozumie dziennikarstwo jako posłannictwo, służące informowaniu i kształtowaniu opinii publicznej. U jego początku znajduje się wewnętrzny dyktat, który można nazwać powołaniem. To posłannictwo ma przed sobą określone zadania i domaga się od podmiotu osobistego zaangażowania, sprowadzającego się do służby. Wasze powołanie zwraca się do dziennikarzy Papież jest rzeczywiście wielkie i wspaniała jest wasza misja; jednakże wymaga ona wzniosłego i ciągłego poświęcania się, jak też poczucia stałej odpowiedzialności wobec ludzi. I tak proszę was, abyście w dalszym ciągu podejmowali wielkodusznie wasze wysiłki dla sprawy narodu, dla ulepszenia społeczeństwa i dla popierania jedności całej rodziny ludzkiej. Charakterystycznym rysem nauczania Jana Pawła II na temat mediów jest troska o godność osoby ludzkiej. Papież wiele uwagi poświęca relacji mediów do dzieci i młodzieży. Akcentuje, że media są w służbie człowieka. W orędziach na Światowe Dni Środków Społecznego Przekazu przypomina o konieczności promowania w mediach podstawowych wartości: rodziny, społeczeństwa, godności kobiety czy też ludzi starszych. Innym znamieniem papieskiego nauczania jest troska o wartości fundamentalne dla życia społeczeństw i narodów. Papież podkreśla, że media mają służyć sprawie pokoju, odpowiedzialnej wolności człowieka, wartościom duchowym, prawdzie, sprawiedliwości, braterstwu, solidarności itp. Ponadto Jan Paweł II przypomina, że w mediach jest miejsce dla Kościoła, dla głoszenia Jezusa Chrystusa i Jego orędzia.

14 Jan Paweł II, w ślad za soborowym dekretem o środkach społecznego przekazywania myśli Inter mirifica, przypomina o odpowiedzialności nadawców społecznego przekazu, korzystających z mediów, a także władzy świeckiej. Wszyscy odpowiedzialni za media, świadomi tego, jak wielki wpływ wywiera środek przekazu, w którym pracują, powinni szerzyć zdrowe wartości moralne i duchowe, unikając wszystkiego, co mogłoby przynieść szkodę człowiekowi. Powinni stawiać sobie nieustannie pytania, czy środki społecznego przekazu są wykorzystywane w celu czynienia dobra czy zła. To zaś, czy media czynią dobro czy zło, służą wzbogaceniu człowieka jako człowieka czy też godzą w jego godność, zależy od moralnej wizji i etycznej odpowiedzialności wszystkich zaangażowanych w proces przekazywania i odbioru informacji, a więc od najskromniejszych odbiorców programów do najbardziej wpływowych ich twórców. Zależy także od szczególnych umiejętności, talentów, specjalnego uzdolnienia i odpowiedniego przygotowania wszystkich uczestniczących w procesie komunikacji społecznej.

15 Zdaniem Papieża, świadoma refleksja nad etycznym wymiarem środków społecznego przekazu winna prowadzić do inicjatyw praktycznych, zmierzających do wyeliminowania zagrożeń dla pomyślności rodziny ludzkiej ze strony mediów oraz zagwarantować, aby te potężne narzędzia przekazu pozostały rzeczywistym źródłem wzbogacenia.

16 Rozwój nowych technologii ma przemożny wpływ na kształtowanie sposobu życia młodego pokolenia. Mass media dziś podpowiadają nam, jak się komunikować między sobą, co jeść, jak się leczyć, czym podróżować. Podpowiadają dziecku, w jakie nowe obszary może wstąpić wraz ze swoimi wadami i zaletami. W takich okolicznościach człowiek musi odnaleźć swoje własne miejsce. Jednak media nie dają wskazówek, jaką drogą iść ku szczęściu i powodzeniu. Media nie uwolnią młodego człowieka od trosk, ale mogą i powinny dawać realne przykłady, wskazówki. Serce człowieka wszak najlepiej się kształtuje w dzieciństwie.

17 Bibliografia Ejsmont M., Media, wartości, wychowanie, Kraków Fleming E., Telewizja w nauczaniu i wychowaniu, Warszawa Gajda J., Media w edukacji, Kraków Gajda J., Środki masowego przekazu w wychowaniu, Warszawa Gajda J., Telewizja, młodzież, kultura, Warszawa Godzic W., Telewizja jako kultura, Kraków Lepa A., Pedagogika mass mediów, Łódź Musioł M., Media w procesie wychowania, Toruń Siemieniecki B., Rysunek i grafika komputerowa w kształceniu dzieci, Wychowanie na co dzień 9(1994). Lombardi F., Jan Paweł II i media, dostęp: Drążek Cz., Ewangelizacja przez media w nauczaniu Jana Pawła II,