Omówienie komponentu ochrony i zabezpieczenia przed powodzią

Transkrypt

1 6 OPIS GŁÓWNYCH KOMPONENTÓW 6.1 KOMPONENT OCHRONY I ZABEZPIECZENIA PRZED POWODZIĄ Zagadnienia merytoryczne Omówienie komponentu ochrony i zabezpieczenia przed powodzią Istniejący system ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry został w zasadniczej swej części ukształtowany po powodzi w 1903 r. W skład tego systemu wchodziły zbiorniki retencyjne wielozadaniowe, suche zbiorniki przeciwpowodziowe, kanały ulgi, poldery i wały przeciwpowodziowe. Wielozadaniowe zbiorniki retencyjne wykonane przed drugą wojną światową tj. Otmuchów, Turawa ( oddano do eksploatacji w 1948 r), Pilchowice, Złotniki, Leśna, Dzierżno Małe, Lubachów służyły przede wszystkim do zaspokojenia potrzeb żeglugi oraz produkcji energii elektrycznej. Rezerwa powodziowa na tych zbiornikach była ograniczona. W okresie od 1964 r. do 1987 r. wybudowano następne zbiorniki retencyjne wielozadaniowe tj. Dzierżno Duże, Nysa, Mietków, Słup, Dobromierz, Bukówka. W zlewni rzeki Odry znajduje się 12 zbiorników suchych przeciwpowodziowych wybudowanych w latach Zbiorniki te napełniając się podczas wezbrań powodziowych znacznie redukują przepływy kulminacyjne, lecz ze względu na ich ograniczone pojemności chronią one tylko miejscowości położone poniżej zbiorników. Obserwuje się bardzo dużą lokalną skuteczność zbiorników suchych w ochronie przeciwpowodziowej. Kanały ulgi istnieją jedynie w Raciborzu, Opolu i Wrocławiu oraz przy zbiorniku Otmuchów. Należy podkreślić bardzo dużą efektywność tych kanałów w ochronie aglomeracji miejskich. W dolinie Odry zlokalizowanych jest 13 polderów o pojemności około 178 mln m3, z czego 10 powyżej Wrocławia o łącznej pojemności 73,4 mln m3. Rzeka Odra prawie na całym odcinku jest obwałowana w klasie od I do IV, spowodowało to jednak odcięcie retencji dolinowej szczególnie na odcinkach miedzy dużymi aglomeracjami. POWÓDŹ 1997 Podczas powodzi w 1997 przepływy przekroczyły znacznie wartości, dla których system ten został zaprojektowany i wykonany. Spowodowało to szereg uszkodzeń wałów przeciwpowodziowych i obiektów hydrotechnicznych. Na wielkość szkód powodziowych w zabudowie hydrotechnicznej miał nie tylko wpływ rozmiar powodzi, lecz również niedofinansowanie gospodarki wodnej w latach ubiegłych co wpłynęło niekorzystnie na stan techniczny tych obiektów. PROJEKTY REKONSTRUKCJI I MODERNIZACJI W ramach przyjętego przez Rząd Narodowego Programu Odbudowy i Modernizacji po Wielkiej Powodzi Lipcowej 1997 r. wykonano następujące prace: przyspieszono realizację dwóch zbiorników retencyjnych, Topola o pojemności 28 mln m 3, Kozielno o pojemności 18,4 mln m 3. Oba te zbiorniki są realizowane ze środków budżetu Państwa oraz kredytów z Banku Rozwoju Rady Europy. Termin zakończenia tych obiektów to 2001 rok a inwestorem jest RZGW Wrocław; zwiększono rezerwy przeciwpowodziowe stałe na zbiornikach Otmuchów i Nysa w okresie od 15 czerwca do 15 września, łącznie o 55 ml m3 oraz dokonano naprawy dolnego stanowiska zbiornika Nysa. Inwestor RZGW Wrocław; 6128

2 budowany jest polder Buków na rzece Odrze o pojemności 50 mln m3, w tym 30 mln m3 w części sterowanej polderu. Polder ten realizowany jest ze środków budżetu Państwa oraz kredytu z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Termin zakończenie inwestycji 2001 r. Inwestor RZGW Gliwice; realizowany jest kanał ulgi w Opolu. Zakończenie inwestycji przewidziane jest w 2001 r. Budowa kanału ulgi poprawi warunki przepływu wód w mieście Opolu. Inwestycja jest finansowana z budżetu państwa oraz Banku Rozwoju Rady Europy. Inwestor RZGW Wrocław; zostały zakończone prace w Kędzierzynie Koźlu mające na celu poprawienia warunków przepływu w mieście. Finansowanie inwestycji odbywało się z budżetu Państwa oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Inwestor RZGW Wrocław; we Wrocławiu wykonywana jest modernizacja jazu Bartoszowice i jazu Szczytniki na Odrze (jazy te zostały uszkodzone podczas powodzi w lipcu 1997 r.).oba zadanie są finansowane całkowicie z budżetu Państwa. Inwestor RZGW Wrocław; prowadzone są na szeroką skale naprawy i modernizacje wałów przeciwpowodziowych na terenie woj. śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego, lubuskiego i zachodniopomorskiego. Inwestorami są Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych. Finansowanie z budżetu Państwa, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady Europy; niezależnie od powyższego prowadzone są prace w zakresie usuwania szkód w zabudowie regulacyjnej rzek i potoków, mające na celu zabezpieczenie infrastruktury technicznej miast i wsi. Inwestor Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej. Realizacja wyżej wymienionych inwestycji w znacznym stopniu przyczyni się do złagodzenia skutków powodzi, natomiast bezpieczne przeprowadzenie fali powodziowej o wielkości zbliżonej do tej z lipca 1997 r. wymaga realizacji szeregu dodatkowych przedsięwzięć, które przedstawiono w Programie dla Odry W dolinie rzeki Odry kluczową inwestycją jest zbiornik przeciwpowodziowy Racibórz. W dolinie Nysy Kłodzkiej takim strategicznym obiektem jest zbiornik przeciwpowodziowy Kamieniec Ząbkowicki. Zbiornik Racibórz wraz ze zbiornikami na Nysie Kłodzkiej tj. Otmuchowem, Nysą, Topolą, Kozielnem, Kamieńcem Ząbkowickim wraz z retencję powyżej miasta Kłodzka oraz dodatkowe retencje polderowe w dolinie samej Odry, mogą spowodować wyraźne zmniejszenie kulminacji fali w przekroju Wrocławia o około 1000 m3/s. PROJEKT BANKU ŚWIATOWEGO LIKWIDACJI SKUTKÓW POWODZI Celem projektu jest odbudowa infrastruktury w miastach i na terenach wiejskich dotkniętych powodzią (składowa A) oraz ograniczenie zagrożenia i ryzyka ewentualnych powodzi w przyszłości (składowa B). Składowa B projektu realizowana jest w następujących komponentach: B.1. Planowanie osłony przeciwpowodziowej w zlewni. B.2. Monitorowanie, prognozowanie i ostrzeganie. B.3. Inwestycje w infrastrukturę przeciwpowodziową (nie jest finansowany ze środków MBOiR) B.4. Prewencja i ograniczanie ryzyka powodzi. Realizacja zadań ujętych w Programie Banku Światowego w składowej B powinna zakończyć się do czerwca 2003 roku. 6129

3 KOMPONENT B.1. PLANOWANIE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ DLA ZLEWNI Głównym celem komponentu B.1. jest stworzenie podstaw skutecznej strategii ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach górnej i środkowej Odry oraz górnej Wisły. Nowo opracowywane strategie przeciwpowodziowe będą uwzględniały nie tylko optymalne wykorzystanie urządzeń technicznych (wały, zbiorniki, poldery, kanały ulgi) ale zawierać będą szereg działań o charakterze administracynolegislacyjnym (zmiany i ograniczenia zagospodarowania terenów zalewowych, politykę ubezpieczeniową, systemy ostrzegawcze i alarmowe, edukację społeczeństwa i inne). Podstawowym kryterium wyboru strategii będzie zasada maksymalnej efektywności i preferowanie działań, które pozwolą na ograniczenie zagrożenia życia i minimalizację szkód materialnych w stosunku do kosztów jakie generują powodzie. Kryterium dodatkowym będzie wybór rozwiązań najmniej szkodliwych dla środowiska. Opracowane zostaną studia wykonalności dla zabezpieczeń przeciwpowodziowych zaproponowanych w strategii ochrony przed powodzią. W każdym z wymienionych dorzeczy projekt zakłada powołanie przy RZGW w Krakowie i Wrocławiu nowej pilotowej jednostki organizacyjnej Ośrodka KoordynacyjnoInformacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej (OKI). W ramach realizacji projektu OKI zostaną wyposażone w nowoczesny sprzęt informatyczny, geodezyjny (m.in. GPS), komunikacyjny, numeryczne modele rzeźby terenu dolin rzecznych, przekroje poprzeczne, bazy danych o zasięgach zalewów wielkich wód, infrastrukturze i zagospodarowaniu terenów zalewowych oraz modele symulacyjne pozwalające tworzyć mapy terenów zalewowych i oceniać skuteczność techniczną różnych wariantów przedsięwzięć i działań oraz ich wpływ na środowisko. Narzędzia te wykorzystywane będą również w działaniach koordynacyjnooperacyjnych podczas powodzi. KOMPONENT B.2. SYSTEM MONITORINGU I OSŁONY KRAJU W ramach tego komponentu nastąpi zautomatyzowanie sieci posterunków obserwacyjnopomiarowych IMGW, zbudowanie niezawodnego systemu łączności pozwalającego zbierać i przekazywać informacje użytkownikom (po przetworzeniu do postaci potrzebnych użytkownikom komunikatów, ostrzeżeń i prognoz), wdrożenie nowoczesnych modeli prognostycznych, prognoz hydrologicznometeorologicznych, wyposażenie służb pomiarowych i serwisowych w nowoczesne i niezawodne narzędzia pracy w tym środki transportu. Niezależnie od sieci łączności Państwa, przyjęto zdublowanie środków łączności, zapewniające komunikację w warunkach ekstremalnych. Zapewniona zostanie ciągła praca urządzeń systemu za pomocą modułu niezależnego od sieci energetycznej. W zależności od znaczenia posterunków będą one mogły funkcjonować do jednego miesiąca bez zasilania standardowego. Parametry techniczne instalowanych posterunków hydrologicznych i meteorologicznych powinny zapewnić ich stabilną pracę nawet przy powodziach katastrofalnych. Zmodernizowany system osłony i prognoz hydrologicznych zapewni pełny dostęp do cyfrowej interpretacji sytuacji meteorologicznej oraz prognoz numerycznych. Zautomatyzowana zostanie obsługa użytkowników wewnętrznych i zewnętrznych. Odbiorcami nowoczesnego systemu prognozowania i ostrzegania IMGW będą struktury administracyjne i antykryzysowe oraz komitety przeciwpowodziowe wszystkich szczebli. KOMPONENT B.4. PREWENCJA I OGRANICZENIE ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W tym komponencie zostaną stworzone podstawy skutecznej strategii ochrony przeciwpowodziowej na poziomie społeczności lokalnych (gmin, powiatów), stanowiąc istotny element składowej strategii tworzonej w ramach komponentu B.1. dla poziomu dorzecza. Przewiduje się koncentrację działań na nietechnicznych środkach ograniczenia zagrożenia życia ludzi i szkód powodziowych takich jak edukacja, informacja, organizacja (lokalne plany reagowania na powódź), zagospodarowanie przestrzenne i in. Elementem 6130

4 wiążącym wszystkie zakresy działań będzie kompleksowy program informacji i szkoleń adresowanych do wielu grup związanych z ochroną przeciwpowodziową: administracji państwowej i samorządowej, sektora prywatnego i publicznego, społeczności lokalnych. PRIORYTETYZACJA PROJEKTÓW PRZECIWPOWODZIOWYCH PROGRAMU Ustalanie priorytetów dla inicjatyw Programu związanych z ochroną przeciwpowodziową. Na warsztatach, które odbyły się w dniach 2528 lutego 2001r. w Szklarskiej Porębie i zgrupowały głównych uczestników Programu, uzgodniona została lista priorytetowych przedsięwzięć przeciwpowodziowych. Jeśli weźmie się pod uwagę te obiekty infrastruktury, które i) są zaplanowane, ale jeszcze nie są w trakcie budowy; ii) dla których wstępne studia są dostatecznie zaawansowane, to zostają następujące obiekty, które są przedmiotem obecnego studium. Są to: Priorytet 1: Zbiornik Racibórz; Priorytet 2: Ochrona miasta Wrocławia; Priorytet 3: Ochrona Kotliny Kłodzkiej i górnego odcinka Nysy Kłodzkiej w tym miasta Kłodzka; Priorytet 4: Zbiornik Kamieniec Ząbkowicki; Priorytet 5: Ochrona miasta Opola; Priorytet 6: Ochrona miasta Słubice; Priorytet 7: Ochrona Nysy Kłodzkiej poniżej zbiornika Nysa. W poniższych punktach przedstawiono podstawowe charakterystyki techniczne obiektów infrastruktury i planowane koszty ich realizacji. Należy zauważyć, że podane tu informacje będą uaktualnione w oparciu o szczegółowe studium wykonalności, które powinno uwzględniać ocenę oddziaływania na środowisko przeprowadzoną zgodnie z wymaganiami instytucji finansujących. INWESTYCJE W DORZECZU RZEKI WARTY Wszechstronna i globalna strategia rozsądnego zarządzania zasobami środowiska rzeki Odry powinna również obejmować inwestycje w dorzeczu rzeki Warty. Chociaż Wstępne Studium Wykonalności koncentruje się przede wszystkim na dorzeczu Odry, to uznano, iż należy przeprowadzić prace i określić priorytetowe przedsięwzięcia w dorzeczu Warty ze względu na jej wpływ na niższe regiony dorzecza Odry. Dlatego Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu przeprowadził studium mające na celu określenie inwestycji w dziedzinie i) ochrony przeciwpowodziowej, ii) poprawy jakości wody, iii) leśnictwa, iv) ochrony środowiska i v) transportu wodnego. Z uwagi na ramy czasowe obecnego Wstępnego Studium Wykonalności i fakt, że większość prac przygotowawczych jest nadal w toku realizacji, informacje dotyczące dorzecza Warty obejmują wyłącznie priorytetowe inwestycje dotyczące jakości wody. Niemniej jednak decyzje o realizacji Programu, łącznie z finansowaniem i sprawami instytucjonalnymi, powinny także uwzględniać inne priorytetowe inwestycje, jakie są niezbędne w dorzeczu Warty Zbiornik retencyjny Racibórz OPIS PROJEKTU Wszystkie dotychczas opracowane makroregionalne i ogólnokrajowe perspektywiczne plany rozwoju gospodarki wodnej ujmowały w programach inwestycyjnych budowę dużego wielozadaniowego zbiornika retencyjnego na rzece Odrze między Raciborzem a granicą 6131

5 państwową. Ta lokalizacja została powszechnie uznana za najkorzystniejszą z punktu widzenia potrzeb wodnogospodarczych i możliwości ich zaspokojenia. Obfite zasoby wodne Odry (1,86 mld m 3 przeciętnego rocznego odpływu), górujące położenie zbiornika nad całym polskim odcinkiem tej rzeki oraz możliwość utworzenia dużej retencji sterowanej, uzasadniają taką opinię. Wykonane do 1997r. opracowania studialne zakładały budowę wielozadaniowego zbiornika, który miał służyć ochronie przed powodzią, poprawie warunków żeglugowych na Odrze środkowej, zaopatrzeniu w wodę i rekreacji. Zakładano także energetyczne wykorzystanie stopnia piętrzącego. Po wielkiej powodzi z 1997r. zrewidowano szereg przyjmowanych dawniej założeń uznając, że główną funkcją tego zbiornika powinna stać się ochrona przeciwpowodziowa doliny Odry od Raciborza do Wrocławia. Temu celowi podporządkowana jest aktualna koncepcja rozwoju projektu Racibórz. W koncepcji tej zakłada się trzy etapy budowy zbiornika: Etap I: realizowana obecnie (od 1989r.) budowa polderu Buków o powierzchni około 8 km 2 i pojemności maksymalnej 50 mln m 3. Etap II: budowa w ciągu najbliższych lat suchego zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny o pojemności 170 mln m 3 przy aktualnej topografii terenu. Etap III: przekształcenie suchego zbiornika Racibórz Dolny w zbiornik wielofunkcyjny o pojemności powodziowej jak w etapie II oraz pojemności użytkowej mln m 3 służącej głównie do wyrównania przepływów niżówkowych, poprawy warunków żeglugowych na Odrze środkowej, energetycznego wykorzystania stopnia wodnego, rekreacji itp. Przyjmuje się, że realizacja tego etapu projektu będzie możliwa za około lat (po zakończeniu eksploatacji żwirów zalegających w czaszy zbiornika). Kształt przestrzenny rozwiązania docelowego zbiornika przesądzony zostanie na etapie II, natomiast uzgodnione dotychczas ze stroną czeską maksymalne piętrzenie w zbiorniku na rzędnej 195,18 m. npm może podlegać ewentualnym negocjacjom. W chwili obecnej nie ma potrzeby definiowania programu inwestycyjnego dla etapu III. Dla Etapu II realizacji inwestycji (suchego zbiornika przeciwpowodziowego) w grudniu 1998r. opracowana została przez Hydroprojekt Sp. z o.o. w Warszawie Koncepcja programowo przestrzenna przeciwpowodziowego zbiornika Racibórz Dolny. Projektowany zbiornik w etapie II obejmuje dolinę Odry od mostu w Krzyżanowicach do granic miasta Raciborza na obszarze około 26 km 2. Projektowany zbiornik może dysponować przy uzgodnionych z Czechami piętrzeniach i aktualnym stanie wyeksploatowania czaszy, maksymalną całkowitą pojemnością 170 mln m 3 wykorzystywaną w całości do redukcji wezbrań powodziowych. W dolinie prowadzona jest eksploatacja kruszywa naturalnego, która powoduje obniżenie powierzchni terenu, może przyczynić się do podwojenia pojemności zbiornika w stosunku do jego pojemności topograficznej. Sumaryczna objętość złoża kruszyw naturalnych zalegających w czaszy zbiornika Racibórz Dolny szacowana jest na 200 mln ton (około 126 mln m 3 ). Grunty pokrywające pokłady kruszywa, które trzeba zdjąć, by umożliwić jego wydobycie posłużą do budowy zapory czołowej, przegradzającej dolinę Odry i zapór bocznych, które stanowić będą sztucznie ukształtowane brzegi przyszłego zbiornika. PODSTAWOWE PARAMETRY OBIEKTU 6132

6 Zapora główna Długość zapory głównej wynosi 13,0 km ( w tym 100 m. budowli upustowej). Klasa techniczna obiektu I. Rzędna korony zapory 195,50 m. npkr, wysokość maksymalna do 8,8 m. nad poziomem terenu ( ok. 15m. nad dnem koryta Odry), szerokość korony 4m. Zapora boczna Zapora boczna długości 9,15 km została zaliczona do II klasy technicznej o następujących parametrach: rzędna korony 195,30 m. npkr, wysokość max. do 6,5m. od poziomu terenu, szerokość korony 4m. Budowla zrzutowa pozwala na przepuszczenie wód powodziowych z redukcją odpływu do wielkości 1500 m 3 /s ( w skrajnych warunkach do 1800 m 3 /s), aż do wypełnienia zbiornika do rzędnej maksymalnego poziomu piętrzenia 195,20 m. npkr. Przy osiągnięciu w górnym stanowisku poziomu 195,20 m. npkr umożliwia przepuszczenie wód miarodajnej i kontrolnej w celu zagwarantowania bezpieczeństwa zbiornika. Umożliwia również ograniczoną żeglugę oraz zasilanie przepływem nienaruszalnym koryta Starej Odry. Podstawowe parametry: światło czynne 6 x 12m., światło całkowite 114,90m. Efekty projektu Przeprowadzone obliczenia wykazały wysoką efektywność redukcji wezbrań powodziowych w projektowanym suchym zbiorniku przeciwpowodziowym Racibórz. Oceniono, że zbiornik ten we współpracy z systemem zbiorników na Nysie Kłodzkiej (Nysa, Otmuchów, Kamieniec Ząbkowicki) wpłynie w sposób radykalny na obniżenie kulminacji fal powodziowych Odry od Raciborza do Wrocławia w stopniu umożliwiającym utrzymanie wymiarów istniejących obwałowań i ochronę wszystkich większych ośrodków miejskich (Racibórz, Koźle, Opole, Wrocław) bez konieczności radykalnej ingerencji w historycznie ukształtowany system ochrony przeciwpowodziowej tych ośrodków. Jak wykazały przeprowadzone obliczenia i symulacje dla historycznie notowanych fal powodziowych efektem działania suchego zbiornika Racibórz jest 50% redukcja kulminacji najwyższych fal powodziowych w przekroju wodowskazowym Racibórz Miedonia, a tym samym zapewnienie bezpiecznych warunków przeprowadzenia katastrofalnych wezbrań powodziowych w obrębie terenów zabudowanych miasta Raciborza i Koźla. Zasięg istotnego wpływu zbiornika Racibórz na obniżenie kulminacji fal powodziowych objawia się wyraźnie w rejonie Opola i Wrocławia. Efekt redukcji, zarówno wielkości przepływów jak i stanów wody dla fali historycznej 1997r. obrazuje poniższa tabela: Tabela 6.1 Wpływ zbiornika Racibórz na wielkości przepływów i stany wody w wybranych miejscach Profil Przepływ (m 3 /s) Stan (cm) Rzeczywisty Zredukowany Efekt redukcji Rzeczywisty Zredukowany Efekt redukcji Racibórz Opole Trestno* * redukcja kulminacji fali 1997r. w przekroju wodowskazowym Trestno nie uwzględnia wpływu istniejących i projektowanych zbiorników na Nysie Kłodzkiej. KOSZT I TERMINY REALIZACJI Całkowity koszt inwestycji, zaplanowany do roku 2011 (ceny 2001) wynosi mln PLN. 6133

7 Ochrona miasta Wroclawia OPIS PROJEKTU Wrocławski Węzeł Wodny jest obecnie w stanie przepuścić maksymalnie przepływ miarodajny dla I klasy tj. Q 0,5% czyli tzw. wodę dwustuletnią równą 2315 m 3 /s (w przekroju wodowskazowym Brzeg Most powyżej Wrocławia). Przepływ ten nie może być przeprowadzany z zachowaniem normatywnych wzniesień korony obwałowań czy bulwarów, a nawet więcej zagrożone zalewem już wówczas są niektóre rejony miasta np. osiedle Kozanów. Jeszcze większe zagrożenia występują powyżej miasta Siechnice gdzie woda miarodajna przewyższa korony lewostronnych obwałowań na linii Kotowice Zakrzów Siedlce i przedostaje się do polderu Oławka co grozi zalaniem Siechnic i Radwanic, a dalej wschodnim osiedlom Wrocławia (tak stało się w lipcu 1997 r.). W związku z powyższym działania dotyczące bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Wrocławia muszą wybiegać poza jego granice oraz poza granice powiatu wrocławskiego. GŁÓWNE PARAMETRY PROJEKTU Podczas wykonywania Studium przyjęto następujące założenia metodyczne: 1. Nie można zwiększać przepustowości Wrocławskiego Węzła Wodnego przez podnoszenie obwałowań i bulwarów gdyż uniemożliwia to aktualny skomplikowany układ komunikacyjny z wieloma mostami oraz prowadziłoby to do podwyższania kulminacji i zwiększania potencjalnego zagrożenia chronionych terenów. 2. W pierwszym rzędzie należy poszukać możliwości zredukowania kulminacji fal powodziowych powyżej Wrocławia na polderach istniejących i projektowanych. 3. W następnej kolejności należy zwiększać przepustowość Wrocławskiego Węzła Wodnego poprzez przebudowę i modernizację istniejących obiektów np. jazów, śluz i kanałów. 4. Modernizując obiekty o których mowa w punkcie 3 należy tak zmodyfikować rozdział wód w węźle wrocławskim, aby zmniejszyć ilość wody przepływającej przez najbardziej wartościowe i równocześnie zagrożone centrum miasta (Ostrów Tumski, Wyspa Piaskowa, Uniwersytet). 5. Modernizacja istniejącego systemu ochrony biernej, tj. obwałowań i bulwarów poprzez ich podwyższanie w niektórych rejonach miasta Wrocławia i powiatu wrocławskiego, czy też budowę nowych obwałowań (np. na Kozanowie) rozpatruje się jako zabiegi ostatecznie dostosowane do efektów uzyskanych w wyniku realizacji zadań wcześniejszych, wspomnianych w punktach 2, 3 i 4. Przy ustalaniu hierarchii zadań i kolejności ich realizacji proponuje się wziąć pod uwagę następujące kryteria: 1. Znaczenie obiektu dla funkcjonowania i ochrony miasta i powiatu na obszarze: całego węzła dużej części miasta lokalnym. 2. Wpływ obiektu na redukcję przepływów kulminacyjnych fal powodziowych lub na obniżenie poziomu zw. wód w korytach lub międzywalach. 6137

8 3. Wpływ obiektu na zmianę rozdziału wód we Wrocławskim Węźle Wodnym odciążającą zagrożone centrum. 4. Znaczenie obiektu dla ochrony historycznego centrum Wrocławia uznanego za pomnik historii. 5. Znaczenie obiektu dla ochrony najważniejszych elementów infrastruktury technicznej miasta zabezpieczającej jego sprawne funkcjonowanie. 6. Znaczenie obiektów dla ochrony skupisk ludności w zależności od ich wielkości. Ponadto przy podziale na zadania mogące być realizowane oddzielnie należy brać pod uwagę możliwość osiągnięcia jak najszybszych efektów przy zaangażowaniu minimum środków. W tabelach na następnych stronach zestawiono wykaz zadań przewidzianych do realizacji w ramach programu modernizacji systemu, z podziałem na obiekty mogące stanowić etapy realizacji zadania. Jednocześnie podano kryteria oceny znaczenia zadania lub obiektu dla miasta Wrocławia i całego Wrocławskiego Węzła Wodnego (W.W.W.) oraz zaznaczano w kolumnach znaczenie poszczególnych obiektów zgodnie z kryteriami omówionymi w rozdz W ostatniej kolumnie podano liczbami propozycję kolejności realizacji zadań, zaś literami propozycję kolejności realizacji obiektów (etapów) w ramach zadania. KOSZT PROJEKTU Całkowity koszt projektu, zaplanowanego do końca 2016 (ceny 2001), wynosi mln PLN. 6138

9 Tabela 6.2 Proponowana kolejność realizacji zadań w zakresie modernizacji Wrocławskiego Systemu Ochrony przed Powodzią Lp. Nazwa i lokalizacja zadania lub etapu Rozmiar zadania parametry koszty [mln zł] cały węzeł duża część miasta lokalne Znaczenie dla miasta i W.W.W. redukcja kulminacji bądź obniżenie poziomu zw. wód zmiana rozdziału wód ważne dla pomników historii ważne elementy infrastruk tury dla skupisk ludności Proponowana Doprowadzenie do sprawności eksploatacyjnej obiektów istniejących: pompownie RZMiUW przepusty wałowe RZMiUW przejazdy wałowe RZMiUW wyloty deszczówki ZMK zasuwy MPWiK rozbiórka jazów i śluz wałowych w dolinie Widawy syfon kolektora Odra (MPWiK) 1 szt 21 szt 1 szt 3 szt 5 szt 3 szt 1 szt niewielkie (nie określano) kolejność realizacji średnie niezwłocznie Uwaga: rodzaje i ilości obiektów wymagających naprawy podano wg stanu na koniec stycznia 2000 r. 6139

10 Usunięcie przeszkód dla przepływu wielkich wód: czyszczenie skarp i koryt rz. Odry i Widawy czyszczenie terenów zalewowych z ogrodów działkowych obniżenie nasypów dróg (Rędzin, Polanowice) udrożnienie światła mostów (Psary, Osobowice) 2 szt 2 szt niewielkie (nie określano) średnie pilna, jak najszybciej 3. Udrożnienie koryta rz. Widawy 4. Zabezpieczenie rejonu Popowice Kozanów Maślice: wał Kozanów z wałem w ul. Mącznej port Popowice wał Maślice 5. Polder Kotowice: podwyższenie wałów Kotowice II i Siedlce W1 podwyższenie i wydłużenie wału Siechnice Groblice wał zamykający północny z wałami polderowymi jazy: wlotowy i wylotowe 23 km 28,0 duże l=1,06 km 193 mb l=0,9 km całość l=10,8 km l=4,65 km 5,5 2,0 2,0 167,0 40,0 24,0 bardzo duże duże duże b.duże duże b.duże pilna, jak najszybciej 1 a b c 3 b a l=10,45 km 48,0 duże d św.103 mb 55,0 c 6. Modernizacja jazu całość 181,0 b.duże

11 Bartoszowice i Kanału Powodziowego z obwałowaniami: jaz Bartoszowice Kanał Powodziowy i obwałowania 7. Zwiększenie przepustowości w rejonie Stopnia Rędzin: modernizacja głów górnych śluz przełożenie wału Rędzin II obniżenie nasypu drogi dojazdowej oczyszczenie tarasy zalewowej św.2x30mb 5,5 km 0,48 km całość 2 szt 0,8 m 0,7 km 8 ha 30,0 150,0 1,0 37,9 32 5,0 0,4 0,5 duże duże średnie duże duże duże duże duże c a b 8 d c b a 8. Modernizacja lewostronnych obwałowań polderu Oławka : całość 13,0 duże 6 wał droga opolska Siechnice wał droga opolska Świątniki wał Międzyrzecka analiza zabezpieczenia w rejonie jazu Małgorzata 4,0 km 1,05 km 1,25 km 8,0 2,3 2,7 niewielka średnie duże duże duże d a b c 9. Modernizacja wału Pierścieniowego Mokry Dwór 10. Modernizacja wałów pierścieniowych Opatowice i Nowy Dom wał Opatowice wał Nowy Dom 4,0 km 8,5 bardzo duże 1,1 km 1,15 km 2,3 4,1 małe małe 2 12 b a 11. Modernizacja obwałowań polderu Blizanowice Trestno wał Trestno Siechnice wał Trestno 3,75 km 12,2 średnie 9 a 6141

12 Kotlina Kłodzka Ochrona Kotliny Kłodzkiej powyżej miasta Kłodzka OPIS PRZEDSIĘWZIĘCIA Komponent będzie szczegółowo analizowany w dokumencie zatytułowanym Studium Ochrony przeciwpowodziowej Kotliny Kłodzkiej a szczególnie miasta Kłodzka, dla którego RZGW Wrocław ogłosiło w czerwcu 2001r. przetarg na wykonanie usług projektowych. Niniejsze Studium będzie zawierać szczegółowy opis przyjętych w programie rozwiązań technicznych. Obejmie dorzecze górnej Nysy Kłodzkiej aż do przekroju wodowskazowego w Bardzie, ze szczególnym zwróceniem uwagi na doliny następujących rzek: Nysy Kłodzkiej Białej Lądeckiej Bystrzycy Dusznickiej Ścinawki W oparciu o Program zostanie rozważone od 6 do 8 priorytetowych lokalizacji dla zbiorników o wyjątkowym znaczeniu dla ochrony przeciwpowodziowej w Kotlinie Kłodzkiej, szczególnie dla redukcji ilości wód powodziowych w takich miastach, jak Kłodzko, Stronie Śląskie, Polanica i Bystrzyca Kłodzka. Oprócz rozwiązań technicznych dokument obejmie niektóre aspekty rozwoju miast i wsi, gospodarki leśnej i ochrony środowiska w Kotlinie. Wykonanie studium jest przewidziane na koniec 2002r. KOSZTY PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO Całkowity koszt przedsięwzięcia inwestycyjnego, którego realizacja jest planowana do 2015r. (w cenach z 2001r.) wynosi mln PLN Zbiornik Kamieniec Ząbkowicki OPIS ZADANIA Po powodzi lipcowej 1997r. została opracowana w grudniu 1998r. przez Hydroprojekt Warszawa Spółka z o.o. Koncepcja programowo przestrzenna zbiornika wodnego Kamieniec Ząbkowicki. Studia dotyczące budowy zbiornika prowadzone były od ponad 20 lat. Dominującą rolę zbiornika upatrywano wówczas w celu poprawienia żeglugi na Odrze oraz zaopatrzenia aglomeracji wałbrzyskiej w wodę. Po powodzi w 1997r. koncepcję budowy zbiornika opracowano biorąc pod uwagę przede wszystkim ochronę przeciwpowodziową doliny Nysy Kłodzkiej przy współpracy ze zbiornikami retencyjnymi Topola, Kozielno, Otmuchów i Nysa. W dniu 26 lipca 2000r. w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej we Wrocławiu odbyła się narada w sprawie podjęcia dalszych decyzji dotyczących realizacji zbiornika Kamieniec Ząbkowicki na rzece Nysie Kłodzkiej. Optowano za zbiornikiem docelowym 6.144

13 realizowanym w ramach jednego etapu atrakcyjnym zarówno pod względem efektywności funkcyjnej, jak i ze względu na aspekty ekonomiczno społeczne. Wielkość strat, jakie poniosły gminy w obszarze Nysy Kłodzkiej w czasie powodzi 1997r. poniżej Kamieńca Ząbkowickiego w przybliżeniu równoważy koszty budowy zbiornika. Przy opracowaniu koncepcji również uwzględniono: prowadzenie eksploatacji kruszywa z czaszy zbiornika zgodnie z koncesją przyznaną Wrocławskim Kopalniom Surowców Mineralnych; wykorzystanie zbiornika do produkcji energii elektrycznej i rekreacji; możliwość wykorzystania zbiornika dla potrzeb zaopatrzenia w wodę i alimentacji przepływów żeglugowych. PODSTAWOWE PARAMETRY OBIEKTU Zapora czołowa Zapora czołowa stanowi konstrukcję ziemną I klasy zaprojektowaną z materiałów miejscowych tj. pospółek żwirowych i mad rzecznych. Od strony odwodnej przewidziano uszczelnienie podłoża przesłoną iłobetonową grubości 0,7m. oraz na skarpie odwodnej ekran szczelny asfaltobetonowy na warstwie betonu porowatego grubości 0,2m. Parametry: rzędna korony zapory czołowej 258,50 m. npm normalny poziom piętrzenia (NPP) 249,70 m. npm maksymalny poziom piętrzenia (Max PP) 255,50 m. npm powierzchnia zalewu przy NPP 715 ha powierzchnia zalewu przy Max PP 930 ha pojemność przy NPP 40 mln m 3 pojemność przy MaxPP 102 mln m 3 maksymalna wysokość zapory czołowej 18,00 m. długość zapory czołowej 2247 m. kubatura zapory czołowej 2300 tys. m 3 długość zapór bocznych 4500 m. kubatura zapór bocznych 1130 tys. m 3 Blok przelewowo spustowy Blok przelewowo spustowy zaprojektowano w środkowej części zapory ziemnej czołowej. Przelew o kształcie praktycznym posiada 5 przęseł o łącznej szerokości 55m. i przedzielony jest czterema filarami. Miarodajna przepustowość bloku przelewowo spustowego wynosi 1826 m 3 /s (przy piętrzeniu 255,50m. npm) a przepustowość kontrolna 3040 m 3 /s (przy piętrzeniu 257,90m. npm tj. 30 cm poniżej korony zapory)

14 Przelew będzie wyposażony w ruchome zamknięcia, co umożliwia prowadzenie sterowanej gospodarki przeciwpowodziowej. Spusty w tym rozwiązaniu umieszczono w filarach a elektrownię w przyczółku. Wykorzystanie energetyczne: elektrownia przepływowa spad do wykorzystania energetycznego 12,5m. moc instalowana elektrowni wodnej 2,2 MW przełyk instalowany 24 m 3 /s, przepływ minimalny 3,2 m 3 /s. Efekty zbiornika Budowa kaskady zbiorników Kamieniec Ząbkowicki Topola Kozielno stworzy warunki do poprawy stanu ochrony przeciwpowodziowej w dolinie Nysy Kłodzkiej i po wdrożeniu systemu optymalnego sterowania kaskadą również w dolinie Odry od ujścia Nysy Kłodzkiej do Wrocławia. Sterowanie falą na zbiornikach Kamieniec Ząbkowicki, Topola, Kozielno, Otmuchów oraz Nysa powinno być uzależnione od rozwoju sytuacji powodziowej w dorzeczu Nysy Kłodzkiej i górnej Odry. Przy idealnej gospodarce wodnej na w/w zbiornikach jest możliwe osiągnięcie znacznych efektów w zakresie redukcji fali powodziowej przy ujściu Nysy Kłodzkiej do Odry rzędu 400 m 3 /s. Koszt inwestycji Koszt inwestycji zaplanowenej od roku 2004 do 2012 (w cenach 2001) wynosi mln. W chwili obecnej zostało zlecone firmie Hydroprojekt Warszawa Spółka z o.o. opracowanie Studium wykonalności dla zbiornika Kamieniec Ząbkowicki Ochrona miasta Opola OPIS PROJEKTU Podstawowym elementem ochrony przeciwpowodziowej miasta Opola jest Kanał Ulgi. Powódź lipcowa 1997r. wykazała, że Kanał Ulgi w Opolu musi być dokończony i przygotowany do przepuszczenia wód powodziowych w granicach m 3 /s, co po udrożnieniu i obwałowaniu Odry w obrębie miasta zabezpieczy Opole przed przepływem powodziowym w granicach do m 3 /s, a więc odpowiadającym pięćsetletniej wodzie powodziowej. Przepustowość powodziowa niedokończonego Kanału Ulgi w Opolu nie przekracza 450 m 3 /s. Ochronę przeciwpowodziową Opola i okolic ma docelowo wspomagać Polder Opole, który stanowić będzie obwałowana, lewobrzeżna dolina Odry z konieczną do wybudowania budowlą wpustową oraz nowymi obwałowaniami miejscowości od Źlinic do Winowa. Pojemność zalewowa tego polderu, wynosząca 25 mln m 3, służyć ma do redukcji kulminacyjnych przepływów powodziowych Odry, większych od m 3 /s, poniżej Krapkowic na Odrze. RZGW Wrocław zajął się kompleksowym dokończeniem Kanału Ulgi w Opolu wraz z przebudową i udrożnieniem Odry poniżej Opola, natomiast WZMiUW Opole lewobrzeżnym obwałowaniem Odry w obrębie miasta oraz przygotowaniami dotyczącymi realizacji Polderu Opole. Działania tych inwestorów wspomaga Urząd Miasta Opola, który przygotowuje dokumentację na zabezpieczenie przeciwpowodziowe centrum miasta, jak również Wyspy Pasieka i Wyspy Bolko od strony Odry. GŁÓWNE PARAMETRY PROJEKTU 6.149