WPŁYW STATUSU SPOŁECZNEGO NA SPOSÓB ŻYWIENIA I STYL ŻYCIA MIESZKAŃCÓW WARSZAWY W ŚREDNIM WIEKU BADANIE POL-MONICA BIS
|
|
- Franciszek Laskowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Nowiny Lekarskie 6, 75, 5, ANNA WAŚKIEWICZ, ELŻBIETA SYGNOWSKA WPŁYW STATUSU SPOŁECZNEGO NA SPOSÓB ŻYWIENIA I STYL ŻYCIA MIESZKAŃCÓW WARSZAWY W ŚREDNIM WIEKU BADANIE POL-MONICA BIS SOCIOECONOMIC STATUS AS A DETERMINANT OF DIETARY HABITS AND LIFE STYLE AMONG MIDDLE AGED WARSAW POPULATION POL-MONICA BIS PROJECT Zakład Eidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia, Instytut Kardiologii, Warszawa Kierownik: rof. dr hab. med. Wojciech Drygas Streszczenie Cel. Ocena związku omiędzy oziomem wykształcenia a sosobem żywienia i wybranymi cechami zachowań zdrowotnych. Metodyka. W ramach rojektu Pol- MONICA bis w roku 1 rzebadano rerezentatywne róbki 658 mężczyzn i 671 kobiet, mieszkańców Warszawy. Wyniki. Poziom wykształcenia był ozytywnie związany ze sożyciem witaminy C i E, wania, magnezu, ryb, owoców i roduktów mlecznych u obu łci oraz witamin z gruy B, żelaza oraz warzyw w gruie kobiet. Wraz ze wzrostem edukacji malał odsetek alaczy i rósł rocent osób wzbogacających dietę sulementami, a u mężczyzn dodatkowo wzrastała ozazawodowa aktywność fizyczna. Wnioski. Wzrost oziomu wykształcenia wiąże się z bardziej rawidłowym żywieniem i korzystniejszymi zachowaniami zdrowotnymi. SŁOWA KLUCZOWE: oziom wykształcenia, status socjoekonomiczny, zachowania zdrowotne, sosób żywienia, wartość energetyczna i odżywcza diety. Summary Aim. To examine the effects of educational status on dietary habits and health behaviour. Methods. Within the frame of the Pol-MONICA bis Project two random samles of 658 male and 671 female Warsaw residents, aged 74, were surveyed in 1. Results. The educational status was ositively associated with an intake of vitamin C, E, calcium, magnesium, fish, fruits, dairy roducts in both genders, and vitamins B, iron and vegetables in women. In both genders the higher the educational level the smaller was the number of smokers and more frequent was vitamin and mineral sulements use and in men increased leisure time hysical activity. Conclusion. Higher educational level is associated with healthy diet and more beneficial health behaviour. KEY WORDS: educational level, socioeconomic status, health behaviour dietary habits, energy and nutrient intake. Wstę Żywienie ełni ważną rolę w rozwoju około chorób i wływa także na oziom mierników stanu zdrowia. Analizy sołecznych uwarunkowań wystęowania chorób cywilizacyjnych oraz ich czynników ryzyka, n. otyłości, zaburzeń gosodarki liidowej, nadciśnienia wskazują, że wady w żywieniu nie są w sołeczeństwie rozłożone równomiernie [1 5]. Na oziom i strukturę konsumcji żywności wływa wiele złożonych i wsółzależnych czynników. Do ważniejszych należą: ty i wielkość rodziny, gusty i rzyzwyczajenia, ceny, wiedza żywieniowa oraz moda, kształtowana głównie rzez reklamy. Kolejnymi różnicującymi sosób żywienia są czynniki socjoekonomiczne:, dochód i rodzaj racy, a także fakt zatrudnienia oraz stan cywilny [6 9]. Obecnie rynek żywności w Polsce charakteryzuje się wysoko nasyconą odażą, co teoretycznie ozwala na ełne zasokojenie otrzeb sołeczeństwa odnośnie konsumcji. Wybór sosobu żywienia zależy więc od referencji konsumentów w zakresie sożycia, ich wiedzy żywieniowej, a także możliwości finansowych, a więc czynników w znacznym stoniu związanych z oziomem wykształcenia. Dodatkowo stoień edukacji wywiera istotny wływ na zachowania i ostawy wobec zdrowia. Celem racy była ocena związku omiędzy oziomem wykształcenia a sosobem żywienia i wybranymi cechami zachowań zdrowotnych. Materiał i metodyka Przedstawiony materiał obejmuje wyniki badań skriningowych uzyskanych w ramach Programu Pol- MONICA bis w 1 roku. Przedmiotem badania były rerezentatywne róbki oulacji mieszkańców dwóch dzielnic Warszawy (Praga Południe i Praga Północ) w wieku 74 lat. Oeratem losowania był owszechny elektroniczny system ewidencji ludności (PESEL). Wylosowano o 1 osób z każdej łci, zbadano 679 mężczyzn i 691 kobiet. Ostatecznie do analizy zakwalifikowano dane odowiednio 658 i 671 osób, o odrzuceniu części z owodu niedostatecznej wiarygodności wywiadów żywieniowych.
2 444 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska Dane o oziomie statusu socjoekonomicznego zebrano za omocą standardowego kwestionariusza. Dla celów niniejszej racy osoby uczestniczące w badaniu zostały ogruowane wg nastęujących kategorii wykształcenia; 1 odstawowe; obejmujące nieełne odstawowe lub brak wykształcenia, ełne odstawowe lub nieełne średnie i zasadnicze zawodowe; 2 średnie; obejmujące ełne średnie lub nieełne wyższe; 3 wyższe; ukończone studia wyższe. Indywidualny sosób żywienia oceniono metodą wywiadu odnośnie sożycia roduktów i otraw w czasie 24 godzin orzedzających badanie. Do oceny ilości sożytej żywności osłużono się Albumem fotografii roduktów i otraw, w którym zawarte są odstawowe artykuły o zróżnicowanych wielkościach orcji, najczęściej wystęujące w codziennym żywieniu. Obliczenia wartości energetycznej oraz składników diety dokonano rzy zastosowaniu bazy danych oracowanej na odstawie tabel wartości odżywczej roduktów sożywczych oublikowanych w 1998 roku [1]. W wynikach uwzględniono straty witamin owstające w czasie rocesów technologicznych i związane z rzygotowywaniem otraw, w nastęujących wysokościach 8 dla witaminy C, 1 dla witaminy A i E, 1 5 w rzyadku witaminy B 1 oraz od 1 dla B 2, w zależności od rodzaju roduktu i rocesu kulinarnego [11]. Przy obliczeniach zawartości w diecie witamin i składników mineralnych uwzględniono jedynie ich ilości obrane z żywnością, nie brano natomiast od uwagę sulementacji rearatami witaminowymi i mineralnymi. Przy analizach dotyczących konsumcji gru roduktów, takich jak: mięso i wędliny, rodukty zbożowe, mleczne, warzywa itd. rzynależność artykułów sożywczych do oszczególnych gru roduktów ustalono na odstawie ich ochodzenia oraz technologii wytwarzania. Od wszystkich acjentów metodą ankietową uzyskano informację odnośnie stylu życia i zachowań zdrowotnych, takich jak: alenie aierosów, aktywność fizyczna, wzbogacanie diety sulementami witamin i składników mineralnych, wykonywanie badań rofilaktycznych. Przedstawiona raca uzyskała zgodę Terenowej Komisji Bioetycznej rzy Instytucie Kardiologii. Metody statystyczne Zróżnicowanie średnich badanych czynników w gruach osób o odmiennym oziomie wykształcenia wyznaczono metodą kowariancji (roc. GLM rogram SAS) z adiustacją na wiek. Wyniki Wśród mężczyzn, niezależnie od stonia wykształcenia, wartość energetyczna diety kształtowała się na odobnym oziomie (około 2 kcal), wśród kobiet najmniej energii sożywały osoby z m odstawowym (145 kcal) w orównaniu do ozostałych gru (165 kcal). U obu łci wraz ze wzrostem oziomu edukacji malał odsetek energii dostarczanej rzez węglowodany, a rósł ochodzącej z białka (tab. 1.). Poziom wykształcenia był ozytywnie związany z zawartością w racji okarmowej witamin C i E oraz wania i magnezu u obu łci oraz dodatkowo witaminy B 1, B 2 oraz żelaza w gruie kobiet (tab. 1.). Wśród mieszkańców rawobrzeżnej Warszawy stoień edukacji różnicował także konsumcję niektórych artykułów sożywczych. W diecie osób z m uniwersyteckim znajdowało się więcej roduktów korzystnych dla zdrowia, tj. owoców, ryb oraz roduktów mlecznych w gruach obu łci oraz warzyw w gruie kobiet (tab. 2.). Jednocześnie oziom edukacji wywierał istotny wływ na zachowania zdrowotne (ryc. 1., ryc. 2.). U obu łci wraz ze wzrostem edukacji malał odsetek alaczy, a u mężczyzn wzrastał rocent osób urawiających jakąkolwiek ozazawodową aktywność fizyczną (rzynajmniej minut 1 raz w tygodniu). Także rzyjmowanie sulementów witamin i składników mineralnych związane było z wyższym statusem sołeczno-ekonomicznym. Decyzję o stosowaniu tego tyu rearatów najczęściej odejmowały osoby z m wyższym, a najrzadziej z odstawowym. Kobiety z m uniwersyteckim w orównaniu do ozostałych gru częściej wykonywały też omiary ciśnienia tętniczego w celach rofilaktycznych. * <,5 ** <, * 58 odstawowe średnie wyższe ** odsetek alaczy aktywność fizyczna 1 63 * jakakolwiek aktywność fizyczna o charakterze ćwiczeń gimnastycznych trwająca rzynajmniej min 1 raz w tygodniu Ryc. 1. Zachowania zdrowotne mieszkańców Warszawy w gruach wykształcenia.
3 Wływ statusu sołecznego na sosób żywienia i styl życia mieszkańców Warszawy w średnim wieku Tab. 1. Średnia wartość energetyczna i odżywcza dziennej racji okarmowej w gruach wykształcenia odstawowe N = 289 średnie N = 282 wyższe N = 87 energia (kcal) ns białko ( energii) 14,5 14,5 15,7,5 węglowodany ( energii) 48,6 48,2 45,2,5 tłuszcze ( energii) 37, 37,3 39, ns witamina A (µg) ns witamina C (mg) ,1 witamina E (mg) 1,6 12,4 12,3,1 witamina B 1 (mg) 1,43 1,47 1,47 ns witamina B 2 (mg) 1,62 1,67 1,7 ns magnez (mg) ,1 wań (mg) ,5 żelazo (mg) 12,7 13,1 13,3 ns odstawowe N = 241 średnie N = 351 wyższe N = 79 energia (kcal) ,1 białko ( energii) 13,8 14,5 15,1,5 węglowodany ( energii) 51,2 49,3 47,9,5 tłuszcze ( energii) 34,9 36,1 37, ns witamina A (µg) ns witamina C (mg) ,1 witamina E (mg) 8,3 9,2 9,9,5 witamina B 1 (mg),83,93,94,5 witamina B 2 (mg) 1,1 1,3 1,4,5 magnez (mg) ,1 wań (mg) ,1 żelazo (mg) 8,2 9,1 9,8,5 Tab. 2. Średnie sożycie roduktów w gruach wykształcenia (g/dzień) odstawowe średnie wyższe rodukty zbożowe ns rodukty mleczne ,1 mięso i wędliny ns warzywa ns owoce ,1 ryby ,1 tłuszcze zwierzęce dodane ns tłuszcze roślinne dodane ns odstawowe średnie wyższe rodukty zbożowe ns rodukty mleczne ,1 mięso i wędliny ns warzywa ,1 owoce 19 2,1 ryby 8 42,1 tłuszcze zwierzęce dodane ns tłuszcze roślinne dodane ns
4 446 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska * <,5 ** <, odsetek osób stosujących sulementy witamin i minerałów odstawowe średnie wyższe ** ** 47 omiar ciśnienia tętniczego w ostatnim roku * Ryc. 2. Zachowania zdrowotne mieszkańców Warszawy w gruach wykształcenia. Dyskusja Wyniki rzerowadzonych analiz wskazują, że w oulacji rawobrzeżnej Warszawy, oziom wykształcenia wywierał wływ zarówno na sosób żywienia, jak i zachowania zdrowotne. W zasadzie zróżnicowaniu sołecznemu w niewielkim stoniu odlegała wartość energetyczna diety (z wyjątkiem kobiet o wykształceniu odstawowym, u których sożycie energii było niższe o około kcal w orównaniu do ozostałych gru). Wystęowały natomiast dystanse sołeczne w zawartości istotnych ze względów zdrowotnych składników odżywczych i gru roduktów będących ich nośnikami. Były to witaminy C i E, składniki mineralne, wań, magnez oraz gruy roduktów: owoce, rodukty mleczne i ryby u obu łci oraz witaminy z gruy B, żelazo i warzywa w gruie kobiet. W omawianej oulacji, osoby o wykształceniu uniwersyteckim sożywały większe ilości owoców i warzyw. Wyższa konsumcja tych roduktów odzwierciedliła się odwyższoną zawartością w diecie witaminy C i E w orównaniu do ozostałych gru. Dane z roku 1 ochodzące z budżetów rodzinnych również wskazały, że gosodarstwa domowe osób z m uniwersyteckim charakteryzowały się wyższą niż rzeciętna konsumcją soków oraz warzyw i owoców [12]. Analogicznie w Finlandii [13], Szkocji [14], USA [15] i ZSRR [16] oziom wykształcenia był ozytywnie związany ze sożyciem tych artykułów. Również w USA w badaniach ARIC [17] i NFCS [18] oraz we Włoszech [19] rzeciętne racje okarmowe osób o wyższym oziomie wykształcenia cechowała wyższa zawartość witamin, głównie witaminy C (w wartościach bezwzględnych lub rzeliczana na gęstość diety). Należy odkreślić, że omimo różnic wystęujących omiędzy gruami wykształcenia, zawartość witamin C i E w dietach mieszkańców Warszawy była zadowalająca []. Natomiast niekorzystnie rezentowały się wyniki odnośnie oziomu sożycia witamin z gruy B. Niezależnie od stonia edukacji ich konsumcja znajdowała się oniżej zalecanego oziomu. Największe niedobory notowano u kobiet z m odstawowym stoień realizacji norm wynosił jedynie 5 w rzyadku witaminy B 1 oraz 68 w rzyadku witaminy B 2 []. W omawianej oulacji w diecie osób o wyższym oziomie wykształcenia zanotowano istotnie wyższą średnią zawartość wania i magnezu, a u kobiet również żelaza. Jest to zgodne z wynikami innych badań. W rojekcie The PIT County Study [21] u obu łci stwierdzono ozytywny związek omiędzy zawartością wania a oziomem statusu socjoekonomicznego. Również w Moskwie i St. Petersburgu w ramach Liid Research Clinics Study [16] zanotowano, że osoby z wyższym m sożywały istotnie więcej mleka, jogurtów i serów. Zawartości wania w diecie wrawdzie nie analizowano, ale można wysnuć wniosek, że jego sożycie było wyższe właśnie w tej gruie osób. Także meta-analiza dotycząca badań rzerowadzonych w krajach euroejskich wskazała, że sożycie serów będących nośnikiem wania wzrastało wraz z oziomem wykształcenia [22]. Uzyskane w niniejszym badaniu dane wskazują, że we wszystkich gruach wykształcenia, a w największym stoniu u osób z m odstawowym, wystąiła niedoborowa zawartość wania, magnezu i żelaza, ierwiastków, które ełnią w organizmie szereg odowiedzialnych funkcji. Nieokojąco niska była zawartość wania i żelaza w dietach kobiet z m odstawowym, zaewniająca tylko w około 5 7 realizację zaleceń. Niskie sożycie żelaza może być brane od uwagę jako czynnik żywieniowy srzyjający rozwojowi niedokrwistości, a niskie sożycie wania może wływać na coraz częstsze ojawianie się osteoorozy. Uważa się, że różnice w konsumcji owoców i warzyw oraz roduktów mlecznych mogą wynikać z faktu, że osoby o wyższym oziomie statusu socjoekonomicznego mają mniejsze roblemy finansowe związane z nabyciem tych artykułów, natomiast u osób o niskim oziomie wykształcenia wybór roduktów zależy często od ceny. Badania konsumenckie wykazały również, że osoby o wyższym oziomie edukacji leiej rozumieją treść informacji odawanej na roduktach sożywczych i dokonują ich właściwej oceny. Charakteryzuje je także bardziej krytyczny stosunek do informacji rzekazywanych rzez środki masowego rzekazu, z których część należy traktować z dużą ostrożnością, onieważ są agresywnymi reklamami różnych firm.
5 Wływ statusu sołecznego na sosób żywienia i styl życia mieszkańców Warszawy w średnim wieku Poziom wykształcenia różnicował także styl życia mieszkańców Warszawy. Mężczyźni z omawianej oulacji wraz ze wzrostem oziomu edukacji częściej urawiali jakąkolwiek ozazawodową aktywność fizyczną. Notowany w badaniu sadek częstości alenia tytoniu wraz ze wzrostem wykształcenia stanowi tylko otwierdzenie obserwowanych od lat ostaw wobec alenia, osoby leiej wykształcone częściej ozostają niealącymi [23]. Wśród badanych decyzję o stosowaniu sulementacji diety witaminami i minerałami częściej odejmowały osoby z wyższym m. Jest to zgodne z wynikami innych rac dotyczących mężczyzn i kobiet w średnim wieku zarówno w Polsce, jak i innych krajach. W oulacji Łodzi witaminy stosowane były najczęściej rzez osoby ze średnim i wyższym m [24]. W USA większe rozowszechnienie sulementacji stwierdzono u osób z co najmniej 12-letnim okresem edukacji [25]. Także we Francji i Północnej Irlandii wzbogacający dietę charakteryzowali się wyższym oziomem wykształcenia w orównaniu do ozostałych gru [26]. Częstsze stosowanie sulementacji diety rearatami witamin i składników mineralnych rzez osoby o wyższym wykształceniu może dodatkowo ogłębiać istniejące już różnice w zawartości witamin oraz związków mineralnych w diecie omiędzy gruami osób o różnym oziomie edukacji. Kobiety z m uniwersyteckim owszechniej decydowały się też na wykonywanie badań rofilaktycznych w kierunku chorób układu krążenia, tj. na omiar ciśnienia tętniczego. Natomiast w badaniach rzerowadzonych wśród czynnych zawodowo mieszkańców Wrocławia stwierdzono, że nie różnicuje wrawdzie częstotliwości oddawania się badaniom rofilaktycznym, ale wyraźnie wływa na częstość wizyt u lekarzy rywatnych. Ponadto o wyższej edukacji częściej zgłaszają się na badania cytologiczne i mammograficzne [27]. Potwierdza to fakt, że osoby należące do inteligencji częściej korzystają z usług służby zdrowia. Otrzymane wyniki dowiodły, że w oulacji mieszkańców rawobrzeżnej Warszawy wzrost oziomu wykształcenia wiązał się bardziej z racjonalnym żywieniem i korzystniejszymi zachowaniami zdrowotnymi. Nieokojącym wydaje się fakt, że niezależnie od oziomu wykształcenia w analizowanych dietach notowano zbyt niską zawartość witamin z gruy B oraz wania, magnezu i żelaza. Największe niedobory dotyczyły kobiet z m odstawowym. Uzyskane informacje dotyczące kształtowania się sosobu żywienia i zachowań zdrowotnych w zależności od czynników sołeczno-ekonomicznych mogą być rzydatne dla osób odowiedzialnych za olitykę żywnościową i zdrowotną oraz roducentów artykułów sożywczych. Osoby zajmujące się ochroną zdrowia mogą wykorzystać tę wiedzę do romowania tendencji ozytywnych i eliminowania nawyków mających ujemny wływ na stan zdrowia sołeczeństwa Piśmiennictwo 1. Panagiotakos D., Pitsavos C., Chrysohoou C. i ws.: The association between educational status and risk factors related to cardiovascular disease in healthy individuals: The AT- TICA Study. Ann. Eidemiol., 4, 14, Mayer O., Simin J., Heidrich J. et al.: Educational level and risk rofile of cardiac atients in the EUROASPIRE II substudy. J. Eidemiol. Community Health, 4, 58, Strand B., Tverdal A.: Can cardiovascular risk factors and lifestyle exlain the educational inequalities in mortality from ischaemic heart disease and from other heart disease? 26 year follow u of 5 Norwegian men and women. J. Eidemiol. Community Health, 4, 58, Szklarska A., Jankowska E.: Indeendent effects of social osition and arity on body mass index among Polish adult women. J. Biosc. Sci., 3, 35, Kalan G., Keil J.: Socioeconomic factors and cardiovascular disease: a review of the literature. Circulation, 1993, 88, Haulshof K., Brussaard J., Kruizinga A. et al.: Socioeconomic status, dietary intake and 1y trends: the Dutch National Food Consumtion Survey. Eur. J. Clin. Nutr., 3, 57, Groth M., Fagt S., Brondsted L.: Social determinants of dietary habits in Denmark. Eur. J. Clin. Nutr., 1, 55, Lindstrom M., Hanson B., Wirfalt E. et al.: Socioeconomic differences in the consumtion of vegetables, fruit and fruit juices. Eur. J. Public Health, 1, 11, Thiele S., Mensnik G., Beitz R.: Determinants of diet quality. Public Health Nutr., 4, 71, Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i ws.: Tabele wartości odżywczej roduktów sożywczych. IŻŻ, Warszawa Nadolna I., Kunachowicz H., Iwanow K.: Potrawy skład i wartość odżywcza. IŻŻ, Warszawa Gutkowska K.: Zróżnicowanie oziomu i struktury sożycia żywności w różnych tyach gosodarstw domowych. Żyw. Człow., 3,, Roos E., Prattala R., Lahelma E. et al.: Modern and healthy? Socioeconomic differences in the quality of diet. Eur. J. Clin. Nutr., 1996, 5, Uitenbroek D., Kerekovska A, Festchieva N.: Health lifestyle behaviour and socio-demograhic characteristics. A study of Varna, Glasgow and Edinburgh. Soc. Sci. Med., 1996, 43, Subar A., Heimendinger J., Patterson B. et al.: Fruit and vegetable intake in the United States: the baseline survey of the Five a Day for Better Health Program. Am. J. Health Promot., 1995, 9, Dennis B., Zhukovsky G., Shestov G. et al.: The association of education with coronary heart disease mortality in the USSR. Liid Research Clinics Study. Int. J. Eidemiol., 1993, 22, Shimakawa T., Sorlie P., Carenter M. et al.: Dietary intake attern and socio-demograhic factors in the atherosclerosis risk in communities study. Prev. Med., 1994, 23, Windham C., Wyse B., Hanson R.: Nutrient density of diets in the USDA Nationwide Food Consumtion Survey, : I Imact of socioeconomic status on dietary density. J. Am. Diet. Assoc., 1983, 82, D'Avanzo B., La Vecchia C., Braga C. et al.: Nutrient intake according to education, smoking, and alcohol in Italian women. Nutr. Cancer, 1997, 28,
6 448 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska. Ziemlański Ś., Bułhak-Jachymczyk B., Budzyńska-Toolowska J. i ws.: Normy żywienia dla ludności w Polsce. Nowa Med., 1995, 5, Gerber A., James S., Ammerman A. et al.: Socioeconomic status and electrolyte intake in black adults: the Pitt County Study. Am. J. Public Health, 1991, 81, Sanchez-Villegas A, Martinez J., Prattala R. et al.: A systematic review of socioeconomic differences in food habits in Euroe: consumtion of cheese and milk. Eur. J. Clin. Nutr., 3, 57, Przeciwko eidemii. Działania rządów a ekonomika ograniczenia konsumcji tytoniu. Publikacja Banku Światowego. Medycyna Praktyczna, Kraków Przeciwko eidemii. Działania rządów a ekonomika ograniczenia konsumcji tytoniu. Publikacja Banku Światowego. Medycyna Praktyczna, Kraków Stelmach W., Kaczmarczyk-Chałas K., Mianowany M. i ws.: Wływ wykształcenia i wysokości dochodów na konsumcje leków w rerezentatywnej róbie mieszkańców Łodzi w wieku lat. Prz. Lek., 4, 61, Lyle B., Marens- Perlman J., Klein B. et al.: Sulement users differ from nonusers in demograhic, lifestyle, dietary and health characteristics. J. Nutr., 1998, 128, Marques-Vidal P., Arveiler D., Evans A. et al.: Characteristics of male vitamin sulement users aged 5-59 years in France and northern Ireland: the rime study. Int. J. Vitam Nutr. Res.,, 7, Jankowska E., Kwiatkowska-Szleszkowska K., Łouszańska M.: Wykształcenie a zachowania zdrowotne Polaków. Pol. Med. Rodz.,, 2 3,
ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 28, 3, str. 34 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz* ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
Bardziej szczegółowoCzy jakość diety dorosłych mieszkańców Polski zależna jest od miejsca zamieszkania? Projekt WOBASZ
206 Probl Hig Epidemiol 2009, 90(2): 206-211 Czy jakość diety dorosłych mieszkańców Polski zależna jest od miejsca zamieszkania? Projekt WOBASZ Is the diet quality of the adult Polish population related
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODYCH KOBIET Z NIEDOBOREM MASY CIAŁA THE CHARACTERISTICS OF NUTRITION OF UNDERWEIGHT YOUNG WOMEN
Nowiny Lekarskie 26, 75, 6, 538 542 ELŻBIETA TRAFALSKA, ANDRZEJ GRZYBOWSKI CHARAKTERYSTYKA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODYCH KOBIET Z NIEDOBOREM MASY CIAŁA THE CHARACTERISTICS OF NUTRITION OF UNDERWEIGHT YOUNG
Bardziej szczegółowoAnaliza czynników wpływających na spożycie warzyw i owoców przez dzieci w wieku szkolnym
Wolnicka Probl Hig K Eidemiol i ws. Analiza 2014, czynników 95(2): 389-393 wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym 389 Analiza czynników wływających na sożycie warzyw i owoców
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 252-256 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI Zakład Epidemiologii, Prewencji
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 420-427 Angelika Edyta Charkiewicz, Bogusław Poniatowski, Maria Karpińska, Janusz Korecki, Jacek Jamiołkowski, Andrzej Szpak ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH
Bardziej szczegółowoWPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ZAKUP I STOSOWANIE PRZEZ OSOBY STARSZE WITAMINOWO-MINERALNYCH SUPLEMENTÓW DIETY
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 271 277 AGNIESZKA SARAN, GRAŻYNA DUDA 1 WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ZAKUP I STOSOWANIE PRZEZ OSOBY STARSZE WITAMINOWO-MINERALNYCH SUPLEMENTÓW DIETY Streszczenie
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy i świadomości osób po 50. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego
Family Medicine & Primary Care Review ; 7, : doi:./fmcr/ PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Ocena wiedzy i świadomości osób o. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego Coyright by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoAgnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
Bardziej szczegółowoWaldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoOCENA UDZIAŁU WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z SUPLEMENTÓW W DIECIE OSÓB STARSZYCH*
ROCZN. PZH, 2004, 55, NR 1, 51 61 JOANNA KAŁUŻA, AGNIESZKA BAGAN, ANNA BRZOZOWSKA OCENA UDZIAŁU WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z SUPLEMENTÓW W DIECIE OSÓB STARSZYCH* THE ASSESSMENT OF SUPPLEMENTS CONTRIBUTION
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoodżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoZasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Brzesku Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. inż. Agnieszka Świątkowska Zgodnie z zaleceniami racjonalnego żywienia przyjęto,
Bardziej szczegółowoOCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoRafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 293 298 Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA WYBRANYCH GRUP POPULACJI DOLNOŚLA SKIEJ 50-LATKOWIE Katedra
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 236 240 Barbara Ratkovska, Krystyna Iwanow, Agata Gorczakowska, Beata Przygoda, Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Edyta Balejko Przedmiot: Żywienie człowieka Ćwiczenie nr 5 Temat: Wskaźniki oceny wartości odżywczej białek
Bardziej szczegółowoZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
Bardziej szczegółowoKwasy tłuszczowe nasycone, a choroba układu krążenia
Kwasy tłuszczowe nasycone, a choroba układu krążenia Broszura informacyjna IDF (Factsheet) kwiecień 2016 Uwaga krajowa: tłumaczenie na język polski zostało sfinansowane ze środków FUNDUSZU PROMOCJI MLEKA
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoPOZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY MODEL ŻYWIENIA*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 615 619 Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski, Marian Grzymisławski 1) POZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY
Bardziej szczegółowoANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 327-332 JOANNA WYKA, ALICJA ŻECHAŁKO-CZAJKOWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU ASSESING THE FOOD INTAKE IN FIRST YEAR STUDENTS OF AGRICULTURAL
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOCENA WIEDZY OSÓB STARSZYCH DOTYCZĄCA WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 60 65 Agnieszka Saran, Grażyna Duda OCENA WIEDZY OSÓB STARSZYCH DOTYCZĄCA WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Katedra i Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoSPOSÓB ŻYWIENIA OSÓB Z HIPERCHOLESTEROLEMIĄ STOSUJĄCYCH ODPOWIEDNIĄ DIETĘ I NIESTOSUJĄCYCH DIETY
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 608 613 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz SPOSÓB ŻYWIENIA OSÓB Z HIPERCHOLESTEROLEMIĄ STOSUJĄCYCH ODPOWIEDNIĄ DIETĘ I NIESTOSUJĄCYCH DIETY Zakład Epidemiologii,
Bardziej szczegółowoOCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA
ROCZN. PZH 2008, 59, NR 3, 343-349 LUCYNA OSTROWSKA, EWA STEFAŃSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA ASSESSMENT
Bardziej szczegółowoOcena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet
Sochacka-Tatara Probl Hig Epidemiol E, Pac 2010, A, Majewska 91(1): 77-82 R. Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet 77 Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoOBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT
ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 1, 65 72 AGATA WAWRZYNIAK, JADWIGA HAMUŁKA, EWA SKIBIŃSKA OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ
Bardziej szczegółowoDariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 833 838 Dariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska Podaż wapnia z produktów mlecznych w diecie kobiet po 60 roku życia Katedra Dietetyki, Wydział Nauk
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 127 133 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Małgorzata Kardasz Milena Kozioł OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
Bardziej szczegółowoPROBLEM ODŻELAZIANIA WÓD W GEOTERMALNYCH NA CELE BALNEOLOGICZNE I REKREACYJNE. Problem żelaza w wodach geotermalnych
PROBLEM ODŻELAZIANIA WÓD W GEOTERMALNYCH NA CELE BALNEOLOGICZNE I REKREACYJNE Iwona Kłosok-Bazan Politechnika Oolska Science for Industry: Necessity is the mother of invention Second Networking Event in
Bardziej szczegółowoEwa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoOcena żywienia populacji polskiej z wykorzystaniem aplikacji internetowej Nutri-Day
Pac Probl A, Hig Sochacka-Tatara Epidemiol 2010, E, Majewska 91(3): 419-424 R. Ocena żywienia populacji polskiej z wykorzystaniem aplikacji internetowej... 419 Ocena żywienia populacji polskiej z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoWPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY NA SPOŻYCIE WITAMINY C
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 754 758 Katarzyna Mystkowska 1, Renata Markiewicz-Żukowska, Elżbieta Karpińska, Anna Puścion 1, Maria H. Borawska WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY
Bardziej szczegółowoWYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI PRAWNEJ
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 667 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 40 2011 ADAM ADAMCZYK Uniwersytet Szczeciński WYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 89 94 Katarzyna Cieloszczyk, Małgorzata E. Zujko, Anna Witkowska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 Zakład Technologii i Towaroznawstwa Żywności
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O NISKIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 533-540 MONIKA BRONKOWSKA, IZABELA KARCZ OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O NISKIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ ASSESSMENT OF VITAMINS CONTENTS IN THE FOOD RATIONS
Bardziej szczegółowoSUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 1, str. 30 35 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY ZDROWIA W BIAŁYMSTOKU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 704 708 Katarzyna Socha, Maria H. Borawska, Renata Markiewicz, Wioleta J. Charkiewicz 1) OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoUDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 51 59 Jadwiga Hamułka, Agata Wawrzyniak, Ewa Starzak-Jankowska UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Zakład Oceny
Bardziej szczegółowoMiejsce mięsa w diecie
Miejsce mięsa w diecie Walory zdrowotne mięsa od dawna są przedmiotem kontrowersyjnych poglądów wśród ludzi. Jedni widzą w mięsie znakomite źródło niezbędnych składników odżywczych, inni natomiast przypisują
Bardziej szczegółowoOCENA POBRANIA FLAWONOIDÓW Z DIETĄ PRZEZ STUDENTÓW AKADEMII MEDYCZNEJ WE WROCŁAWIU W LATACH 2005-2007
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 469-473 Rafał Ilow 1), Bożena Regulska-Ilow 2), Sabina Tangermann 1), Dorota Różańska 2) OCENA POBRANIA FLAWONOIDÓW Z DIETĄ PRZEZ STUDENTÓW AKADEMII MEDYCZNEJ
Bardziej szczegółowoMIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA
MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoSELF RATED HEALTH OF WARSAW INHABITANTS BETWEEN 1984 2001 TRENDS, DETERMINANTS. POL-MONICA STUDY
Nowiny Lekarskie 2006, 75, 6, 531 537 ELŻBIETA SYGNOWSKA, ANNA WAŚKIEWICZ SAMOOCENA STANU ZDROWIA MIESZKAŃCÓW WARSZAWY W LATACH 1984 2001 TRENDY, CZYNNIKI DETERMINUJĄCE. BADANIE POL-MONICA WARSZAWA SELF
Bardziej szczegółowoPodaż wybranych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach w całodziennych racjach pokarmowych młodzieży
Raczkowska Probl Hig Eidemiol E i ws. 2016, Podaż wybranych 97(1): 71-75 witamin rozuszczalnych w tłuszczach w całodziennych racjach okarmowych młodzieży 71 Podaż wybranych witamin rozuszczalnych w tłuszczach
Bardziej szczegółowoWarszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś. Instytut Żywności i Żywienia
Warszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś Instytut Żywności i Żywienia 1. Suplementy diety- źródło składników o działaniu fizjologicznym, częstość stosowania 2. Zasadność suplementacji 3. 4. 5. Poziomy witamin
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW
ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoDietetyka w fizjoterapii. mgr E. Potentas. 2 ECTS F-2-P-DF-14 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS:
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 1, 59-63 ZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ NUTRITIONAL HABITS OF FEMALE STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF BIALYSTOK DEPENDING
Bardziej szczegółowoŻywieniowe czynniki ryzyka osteoporozy u osób w podeszłym wieku
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 20, nr 2, 53 58 ISSN 1425 4956 Agata Skop-Lewandowska, Agnieszka Ostachowska-Gąsior, Emilia Kolarzyk Zakład Higieny i Dietetyki Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. stacjonarne. I stopnia. Aleksandra Zyska. ogólnoakademicki. kierunkowy WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba sporządzająca Profil Rodzaj
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 692 698 Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Marta Misiarz 1, Joanna Wyka 1,2, Ewa Malczyk 1,Beata Całyniuk 1, Aleksandra Mamala 1 ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 287 292 Zbigniew Marzec, Wojciech Koch, Agnieszka Marzec WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE
Bardziej szczegółowo[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N
[tlił [flliu IK lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N Redakcja naukowa Jan Gawęcki ŻYWIENIE CZŁOWIEKA i* WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 I. Wstęp 1. Człowiek i jego pokarm (Jan G aw ęcki)...13
Bardziej szczegółowoThe Influence of Anxiety Induced by Conservative Dentistry Procedures on Occurrence of Cardiac Arrhythmia in Patients with Ischaemic Heart Disease
424 M. Madejczyk et al. race oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 4, 424 429 ISSN 1644-387X Coyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Marlena Madejczyk 1, Andrzej Madejczyk 2,
Bardziej szczegółowoOCENA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA ZAKUP I STOSOWANIE PREPARATÓW WITAMINOWO MINERALNYCH PRZEZ UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 987-992 Aneta Kościołek 1), Magdalena Hartman 2), Katarzyna Spiołek 1), Justyna Kania 1), Katarzyna Pawłowska-Góral 1) OCENA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA ZAKUP
Bardziej szczegółowoDiety wegetariańskie. Klinika Pediatrii IP CZD, Carolina Medical Center
Diety wegetariańskie Małgorzata Desmond Klinika Pediatrii IP CZD, Carolina Medical Center Białko Spożycie białka g bia ałka/kg mas sy ciała Białko zwierzęce Białko roślinne Zalecane spożycie białka dla
Bardziej szczegółowoJakość żywienia i poziom wiedzy zdrowotnej u młodych dorosłych Polaków badanie WOBASZ
Waśkiewicz Probl Hig Epidemiol A. Jakość 2010, żywienia 91(2): i poziom 233-237 wiedzy zdrowotnej u młodych dorosłych Polaków badanie WOBASZ 233 Jakość żywienia i poziom wiedzy zdrowotnej u młodych dorosłych
Bardziej szczegółowoRedakcja naukowa. Hanna Kunachowicz. Wydanie drugie
Redakcja naukowa Hanna Kunachowicz Wydanie drugie SZYBKI DOSTĘP DO KLUCZOWYCH DANYCH Jak procesy przetwarzania żywności wpływają na zawartość poszczególnych składników odżywczych? 77 Jak przechowywać i
Bardziej szczegółowoPrezentacja materiałów przygotowanych. programu edukacyjnego Trzymaj formę!
Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę! KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA REALIZACJĘ IV EDYCJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO PT. TRZYMAJ FORMĘ! ZAKOPANE, 6 8 PAŹDZIERNIKA
Bardziej szczegółowoWpływ masażu leczniczego na zmiany parametrów ciśnienia i tętna
Chrzan Hygeia Public S i ws. Health Wływ 204, masażu 49(3): leczniczego 07- na zmiany arametrów ciśnienia i tętna 07 Wływ masażu leczniczego na zmiany arametrów ciśnienia i tętna Imact of theraeutic massage
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoSTOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 171 177 Elżbieta Głodek, Marian Gil STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa
Bardziej szczegółowo138 Forum Bibl. Med. 2011 R. 4 nr 1 (7)
Dr Tomasz Milewicz, Barbara Latała, Iga Liińska, dr Tomasz Sacha, dr Ewa Stochmal, Dorota Pach, dr Danuta Galicka-Latała, rof. dr hab. Józef Krzysiek Kraków - CM UJ rola szkoleń w nabywaniu umiejętności
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 598 603 Bożena Regulska-Ilow, Rafał Ilow, Dorota Sarzała-Kruk, Jadwiga Biernat OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY Katedra i Zakład Bromatologii i
Bardziej szczegółowoSposób żywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście Twardogórze
494 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 494-502 Sposób żywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście Twardogórze Food intake of elderly inhabitants of a small town Twardogora Dorota Różańska 1/,
Bardziej szczegółowo