Zanieczyszczenie wód w Polsce

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Zanieczyszczenie wód w Polsce Marzec 1992 Elżbieta Berkowska, Janusz Jeziorski Robert Kijak, Mirosław Sobolewski Informacja Nr 24 Polska należy do krajów o małych a zarazem silnie zanieczyszczonych zasobach wód powierzchniowych i podziemnych. Pod względem ilości wody przypadającej na jednego mieszkańca Polska zajmuje 20 miejsce w Europie; tylko 4,8% badanych rzek i 2,5% jezior są wodami najlepszej jakości. Nadmierna eksploatacja i zanieczyszczenie zasobów wodnych, przy braku skutecznych działań ze strony państwa mających na celu odnowienie zasobów wodnych, może doprowadzić w konsekwencji do ograniczenia zaopatrzenia ludności, przemysłu i rolnictwa w wodę. W pracy przedstawiono diagnozę stanu ilościowego i jakościowego wód powierzchniowych i podziemnych, stanu skanalizowania miast i osiedli wiejskich w Polsce oraz perspektywy poprawy jakości wód w odniesieniu do polityki ekologicznej państwa.

2 - 1 - STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH W POLSCE Polska należy do krajów o niewielkich zasobach wodnych. Pod względem ilości wody przypadającej na jednego mieszkańca nasz kraj zajmuje 20 miejsce w Europie. Polskie rzeki niosą do Bałtyku ok 60 mld m wody rocznie [5]. Do wód tych regularnie odprowadzany jest potężny ładunek ścieków i zanieczyszczeń. Stan polskich wód powierzchniowych jest zły. Wyraźnie świadczy o tym charakterystyka rzek według klas czystości wód*). Do I klasy zakwalifikowano tylko 4,8% długości badanych rzek, do II klasy - 28,0%, do III klasy - 30,1%, aż 35,0% kontrolowanych odcinków niosła wody poza klasowe [4]. Zmiany jakości wód płynących w ciągu ostatnich 25 lat przedstawia rys.l. Rysunek 1 Nadmiernie zanieczyszczone są również wody jezior. Na podstawie badań prowadzonych w latach na grupie 161 jezior, do poszczególnych klas czystości zakwalifikowano: do klasy I - 2,5% badanych jezior, do klasy II - 39,8%, do klasy III - 29,2%, za pozaklasowe uznano 26,8% [4]. Głównymi źródłami zanieczyszczenia wód są ścieki odprowadzane z zakładów przemysłowych i miast. Wyraźnie zaznacza się również wpływ zanieczyszczeń ze źródeł niezorganizowanych, takich jak spływy ze składowisk odpadów oraz terenów rolniczych. Najczęściej występującym źródłem rolniczych zanieczyszczeń obszarowych jest nawożenie mineralne, powodujące nadmierny wzrost stężeń azotanów, fosforanów, potasu i wapnia. Poważne źródło zanieczyszczeń wód stanowią również ścieki bytowo-gospodarcze, wytwarzane przez ludność zamieszkałą na wsi, a także ścieki z dużych ferm hodowlanych, tzw. gnojowica. W coraz większym stopniu zaznacza się również wpływ zanieczyszczeń przedostających się do wód z atmosfery.

3 - 2 - Wielkość ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niezorganizowanych jest bardzo trudna do oszacowania. Dane te nie figurują w statystykach. Niemniej oblicza się na przykład, że ze spływów powierzchniowych z terenów rolniczych pochodzi 56% ogólnokrajowego ładunku związków azotu, 40% zanieczyszczeń organicznych i 30% fosforu [4]. Na podstawie danych dotyczących wyposażenia miast i wsi w kanalizację i oczyszczalnie ścieków szacować można, że rocznie do wód powierzchniowych i gruntowych odprowadzane jest ponad 650 tys m 3 nieoczyszczonych ścieków bytowo-gospodarczych z budynków pozbawionych kanalizacji. Z ogólnej liczby ponad 13 tysięcy punktowych źródeł zanieczyszczeń ujętych w ewidencji technicznych służb ochrony środowiska, największy wpływ na czystość wód wywiera 4,8 tys. zakładów przemysłowych odprowadzających ścieki i objętych stałą sprawozdawczością oraz 716 skanalizowanych miast wraz z przemysłem zlokalizowanym na ich terenie. W 1989 r. ze źródeł tych odprowadzono ponad 12 mld m 3 ścieków, z których 8 mld m stanowiły wody chłodnicze uznawane umownie za czyste, a ponad 4 mld m 3 ścieków wymagało oczyszczenia [6]. Z ogólnej ilości ścieków, które powinny być poddane odpowiednim procesom, oczyszcza się jedynie 65%, w tym znaczna część przy użyciu najprostszych, mało skutecznych metod. Pozostałe ścieki, w ilości ok. 1,5 mld m 3 bez żadnego oczyszczania trafiają do rzek, jezior lub bezpośrednio do Bałtyku. W ilości wytwarzanych ścieków zaznacza się duże zróżnicowanie terytorialne, uzależnione głównie od lokalizacji wodochłonnego przemysłu i dużych aglomeracji miejskich. W 1990 roku najwięcej ścieków wymagających oczyszczenia wytworzyły zakłady przemysłowe województw: katowickiego, warszawskiego, bydgoskiego, krakowskiego i łódzkiego. Łącznie w tych pięciu województwach koncentrowało się ponad 40% krajowej ilości ścieków wymagających oczyszczania i 64% ścieków nie oczyszczanych. Najmniej zagrożone ściekami są rejony wschodniej Polski. W 1989 r. na 1 km 2 powierzchni kraju przypadało średnio 14 tys m 3 ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania, przy czym wskaźnik ten wahał się od 1,4 tys m 3 w województwie bialskopodlaskim do ponad 100 tys m 3 w województwach katowickim, warszawskim i łódzkim [6]. W ogólnej ilości ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych największy udział ma przemysł łącznie z energetyką zawodową. Spośród 4.8 tys zakładów notowanych w statystykach, blisko 60% odprowadza ścieki bezpośrednio do wód powierzchniowych. W 1989 r. aż 90% ogólnej ilości ścieków nie oczyszczonych przypadło na 44 zakłady przemysłowe, z których każdy odprowadzał powyżej 1 mln m 3 ścieków rocznie [6]. Źródłem największej ilości ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych są zakłady należące do czterech gałęzi przemysłu: paliwowo-energetycznego, chemicznego, metalurgicznego i drzewno-papierniczego. Ich udział w ogólnej ilości ścieków przemysłowych wymagających oczyszczania odprowadzonych w 1990 roku przekracza 80%. Szczegółowy podział na poszczególne gałęzie przedstawia rys.2. Decydujący wpływ na ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych mają zakłady przemysłu paliwowo-energetycznego, zużywające znaczne ilości wody w celach chłodniczych. Wody chłodnicze, odprowadzane do odbiornika wydzielonym systemem kanalizacyjnym są umownie uznawane za nie wymagające oczyszczania. Należy jednak podkreślić, że te silnie podgrzane wody powodują szereg niekorzystnych zmian w środowisku, zmniejszając rozpuszczalność tlenu w wodzie. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie wód mają zakłady przemysłu chemicznego, głównie ze względu na różnorodny skład zawartych w ściekach zanieczyszczeń, zwłaszcza odprowadzanych z zakładów przemysłu organicznego, nawozów i tworzyw sztucznych, farmaceutycznego oraz włókien chemicznych. Do szczególnie niebezpiecznych substancji występujących w pewnych ściekach należą środki ochrony roślin. W związku ze swoim przeznaczeniem są one niebezpiecznymi truciznami, często wywołującymi już w

4 - 3 - bardzo małych stężeniach, wyniszczenie organizmów wodnych. Wiele z tych substancji nie ulega rozkładowi biochemicznemu lub rozkłada się bardzo powoli. Rysunek 2 Spośród ścieków przemysłu drzewno-papierniczego największe stężenia zanieczyszczeń mają ługi powarzelne. Charakteryzują się one dużym zapotrzebowaniem tlenu, toteż przy odprowadzeniu ścieków celulozowych do niewielkich odbiorników w ogóle nie zachodzi ich samooczyszczanie. Ponadto takie składniki ścieków jak włókno celulozowe i związki ligninosulfonowe ulegają bardzo powolnemu rozkładowi w wodzie odbiornika. Celuloza pozbawiona ligniny rozkłada się w wodzie ok. 1 roku. Powolny rozkład tych włókien powoduje całkowite nieraz zużywanie tlenu rozpuszczonego w wodzie, czyli wtórne zanieczyszczanie odbiornika. Zjawisko to jest przyczyną niszczenia jego biocenozy. Zakłady przemysłu metalurgicznego odprowadzają ścieki zanieczyszczone m.in. zawiesinami, metalami ciężkimi, smarami i olejami, a także substancjami toksycznymi. W odbiornikach ścieków z hut odkładają się złogi osadów dennych, co powoduje niszczenie fauny dennej stanowiącej pokarm dla ryb. Duży wpływ na zanieczyszczenie wód mają również ścieki przemysłu spożywczego, zwłaszcza cukrowniczego i ziemniaczanego oraz mleczarskiego, ze względu na zanieczyszczenie tych ścieków

5 - 4 - substancjami organicznymi. Ścieki mleczarskie odprowadzane są przeważnie do małych odbiorników, w których możliwe jest tylko niewielkie ich rozcieńczanie. Dlatego też zagrożenie tymi ściekami jest bardzo duże. Biochemiczny rozkład w wodzie odbiornika związków organicznych, pochodzących ze ścieków mleczarskich, oraz gnilny rozkład osadów dennych może spowodować całkowity zanik tlenu na dłuższych odcinkach rzek. Wywołuje to wymieranie organizmów wodnych i wydzielanie nieprzyjemnych zapachów. Przy nadmiernym przeciążeniu odbiornika ściekami mleczarskimi może on stać się nieprzydatny do celów bytowo-gospodarczych, a nawet przemysłowych. Obok ścieków przemysłowych do poważnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych przyczyniają się w dużym stopniu ścieki odprowadzane za pośrednictwem kanalizacji miejskiej, określane jako ścieki komunalne. Są one mieszaniną ścieków bytowo-gospodarczych pochodzących z gospodarstw domowych oraz ścieków przemysłowych. Skład ścieków komunalnych zależy od wielkości oraz stopnia uprzemysłowienia miasta. W miastach nie posiadających rozwiniętego przemysłu ścieki komunalne są zbliżone swym składem do ścieków bytowo-gospodarczych, z dużą ilością zawiesin oraz związków pochodzenia organicznego i nieorganicznego. W miastach uprzemysłowionych ścieki komunalne zawierają również zanieczyszczenia charakterystyczne dla ścieków przemysłowych. W 1990 roku do wód powierzchniowych odprowadzono kanalizacją miejską 2,3 mld m 3 ścieków, co stanowi 55% ilości ścieków wymagających oczyszczania [6]. STAN WÓD PODZIEMNYCH W POLSCE Zasoby zwykłych wód podziemnych (tj. takich których mineralizacja nie przekracza lg/1 dcm 3 ) szacowane były w roku 1991 na hm 3, zaś ich pobór w roku 1990 wynosił hm 3. Wody podziemne w Polsce cechuje ograniczona odnawialność i postępujące zubożenie zasobów. Wody podziemne są eksploatowane głównie z poziomów wodonośnych zlokalizowanych w utworach czwartorzędowych (zasoby 9194 hm 3 ), trzeciorzędowych (zasoby 1564 hm 3 ), kredowych (zasoby 1984 hm 3 ). Pozostałe zasoby zlokalizowane są w starszych utworach (jurajskich, triasowych, dewońskich) i wynoszą 1521 hm 3. Największe ubytki zasobów zaobserwowano w woj. warszawskim - o 63,2% i kaliskim - o 36,2%. Około 70% wód podziemnych występujących w głównych poziomach wodonośnych ma nadmierną zawartość żelaza i często manganu. To sprawia, że wymaga ona uzdatnienia. Najintensywniej pobierane są wody na obszarze aglomeracji miejskich i przemysłowych, co prowadzi tam do powstania wyraźnych niedoborów. Głównymi odbiorcami wód podziemnych są: gospodarka komunalna (1477 hm ) i przemysł (553 hm ). Przedstawione dane odnoszą się do rejestrowanych ujęć eksploatacyjnych. W rzeczywistości wielkość poboru wody jest wyższa od podawanej w statystyce GUS. Dotyczy to w szczególności obszarów wiejskich, rekreacyjnych, gdzie woda jest pobierana ze studni lub z nierejestrowanych płytkich ujęć otworowych. Woda jest tam eksploatowana najczęściej z pierwszego poziomu wodonośnego, który nie posiada dobrej izolacji od źródeł zanieczyszczenia wody. Wody tego poziomu cechują się najwyższymi wartościami zanieczyszczeń. Ich źródłem są nawozy sztuczne, szamba, produkty ropopochodne (pochodzące od użytkowanych maszyn rolniczych), opady atmosferyczne ("kwaśne deszcze"). W skali całego kraju głównymi źródłami zanieczyszczeń wód podziemnych są odpady, ścieki przemysłowe i komunalne, produkty naftowe, środki ochrony roślin, nawozy, opady atmosferyczne. Zanieczyszczenia zwykłych wód podziemnych mają charakter wielkoprzestrzenny na Górnym Śląsku, w rejonie Tarnobrzega, Warszawy, Wrocławia, Płocka, Częstochowy i Lublina. Pełne oszacowanie zanieczyszczeń wód podziemnych i kierunków ich migracji nie jest obecnie

6 - 5 - możliwe. Brak jest stałych służb monitorujących stan wód podziemnych, mogących skutecznie przeciwstawić się zagrożeniom. Brak jest również - na skalę potrzeb - rozwiązań systemowych i legislacyjnych dotyczących gospodarki zasobami wód podziemnych. Dotychczasowe prace w tej dziedzinie są na etapie projektów. STAN I PERSPEKTYWY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW W POLSCE Rozwój przemysłu, chemizacja rolnictwa i rosnące potrzeby bytowe ludności przy braku skutecznej polityki oczyszczania ścieków doprowadziły do katastrofalnego stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Ilość ścieków w 1990 r. zrzucanych do rzek wynosiła 11,4 mld m 3, z czego oczyszczono niecałe 2,8 mld m 3, w tym blisko 50% tylko mechanicznie, a więc metodą pozwalającą na usunięcie wyłącznie zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, takich jak ciała stałe bądź tłuszcze. Tylko 1,1 mld m 3 ścieków zostało poddane procesom oczyszczania biologicznego, dającego wyższy stopień redukcji zanieczyszczeń. Nie jest zadowalający stopień rozpoznania ładunków zanieczyszczeń zawartych w ściekach odprowadzanych do wód powierzchniowych. Wiele zakładów przemysłowych nie określa ładunków nawet tak podstawowych jak ChZT, BZT5 i zawiesiny. W związku z tym wielkości ładunków w ściekach przemysłowych otrzymywane z badań statystycznych są zaniżone o ładunki odprowadzane z zakładów, które nie określiły ich wielkości. Ponadto wiele zakładów przemysłowych wykazując średnie roczne ładunki zanieczyszczeń, opiera się na zbyt małej liczbie analiz (nierzadko tylko jednej w ciągu roku), w efekcie uzyskiwane dane często nie są reprezentatywne. Na 4840 zakładów przemysłowych odprowadzających ścieki w ilości powyżej 20 tys m 3 /rok blisko połowa nie posiada oczyszczalni ścieków [6]. Wiele zastrzeżeń budzi także stan techniczny funkcjonujących oczyszczalni. Przeprowadzony przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska przegląd wykazał, że blisko 60% oczyszczalni przemysłowych i komunalnych pracuje wadliwie, bądź na skutek przeciążenia lub niewłaściwej eksploatacji, bądź błędnych technologii oczyszczania i rozwiązań konstrukcyjnych. Miast w Polsce nie posiadających oczyszczalni ścieków jest 363; 110 miast nie posiada kanalizacji [1]. Miast o dużej skali zagrożenia ściekami jest w Polsce 129. W porównaniu z r. 1985, ilość ścieków przemysłowych i komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych w 1990 r. spadla o około 12% [1], głównie na skutek recesji w przemyśle, ale także dzięki naciskom na terminowe oddawanie do eksploatacji oczyszczalni ścieków. Było to możliwe dzięki dofinansowaniu budów z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W latach oddano do użytku około 850 oczyszczalni (przepustowość 3 mln m 3 /d). Aktualnie w budowie znajduje się około 800 oczyszczalni ścieków o przepustowości 8 mln m 3 /d, w tym 260 dużych oczyszczalni komunalnych. Przewiduje się spadek ilości ścieków nieoczyszczonych o 35%. Na uwagę zasługuje budowa pierwszej instalacji do odsalania wód kopalnianych w kopalni Dębieńsko [2]. Dokument pt. Polityka ekologiczna państwa" [3] przyjęty przez rząd w listopadzie 1990 r. określa działania dla przywrócenia wodom wartości użytkowych. Priorytety krótkookresowe przewidują złagodzenie deficytów czystej wody (miasta), przede wszystkim przez budowę oczyszczalni ścieków w dopływach Wisły i Odry oraz na rzekach Przymorza. Planuje się modernizację systemów wodociągowokanalizacyjnych. Priorytety średniookresowe przewidują ograniczenie ładunku zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych z miast i zakładów przemysłowych o 50%, poprzez zmniejszenie ilości nieoczyszczonych ścieków przemysłowych z 0.5 mld m 3 do 0.1 mld m 3 w 2000 r. i miejskich z 1.2 do 0.6 mld m 3. Ogólna ilość ścieków oczyszczanych metodami chemiczną i biologiczną ma wzrosnąć z 48%

7 - 6 - do 70% w 2000 r. Zamierza się działania mające na celu poprawę wyposażenia w wodociągi i kanalizację wsi, budowę dalszych instalacji odsalania wód kopalnianych oraz zaniechanie wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza przemysłem spożywczym i farmaceutycznym). Priorytety długookresowe mają na celu wprowadzenie nowych technologii w przemyśle, aby zmniejszyć ilość pobieranej wody do celów technologicznych i co ma też spowodować zarazem mniejszy zrzut ścieków. Polityka ekologiczna państwa powinna wymuszać budowę oraz modernizację oczyszczalni ścieków w celu zwiększenia przepustowości i stopnia oczyszczania ścieków. Jak przewiduje Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa [4] wymaga to działań bezpośrednich, takich jak: - budowa około 1900 dużych miejskich i przemysłowych oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 18.7 mln m 3 /d; - budowa około 800 oczyszczalni wiejskich o łącznej przepustowości 2.3 mln m 3 /d; - wykonanie około 35 tys. km kanalizacji miejskich i około 50 tys. kanalizacji wiejskich. Możliwości realizacji tych zamierzeń stoją pod znakiem zapytania, ze względu na stan kasy państwowej. Biorąc pod uwagę fakt, że środki finansowe przeznaczane na ten cel z budżetu są niewystarczające należy ubiegać się o pomoc Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska oraz pomoc kredytową Banku Światowego, innych międzynarodowych instytucji finansowych, a także poszczególnych krajów oraz wykorzystanie środków z programu ekokonwersji. Środki finansowe powinny być także wykorzystane do wdrożenia nowych technologii oczyszczania ścieków z usuwaniem związków biogennych i przeróbką osadów ściekowych, produkcję i stosowanie środków chemicznych i biopreparatów wspomagających proces oczyszczania ścieków. Oczyszczalnie ścieków są często przeciążone, co powoduje niedostateczne oczyszczanie ścieków. W celu uzyskania większej efektywności oczyszczania ścieków (głównie przemysł spożywczy i oczyszczalnie komunalne) stosowane są od wielu lat w krajach wysoko uprzemysłowionych tzw. biopreparaty (bakteryjno-enzymatyczne), dobierane w zależności rodzaju ścieków, wspomagające tradycyjny proces oczyszczania biologicznego. Biopreparaty te mają również zastosowanie przy kanalizacji lokalnej (szamba) i przy naturalnych metodach oczyszczania biologicznego. Objaśnienia [7]: 1. Klasy czystości wód: Do I klasy czystości zalicza się wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę do picia i zaopatrzenia zakładów przemysłowych wymagających wody o jakości wody do picia. Do II klasy zalicza się wody przeznaczone do hodowli zwierząt gospodarskich i urządzenia zorganizowanych kąpielisk, celów rekreacyjnych i uprawiania sportów wodnych. Do III klasy zalicza się wody przeznaczone do zaopatrzenia zakładów przemysłowych, z wyjątkiem zakładów wymagających wody o jakości wody do picia, a także nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz pod szkłem. Wody o zanieczyszczeniu wyższym niż wody III klasy określa się jako wody nadmiernie zanieczyszczone (pozaklasowe). 2. W procesie oczyszczania ścieków stosowane są metody: mechaniczne - oparte na procesach cedzenia, rozdrabniania, sedymentacji i flotacji, chemiczne - polegające na wykorzystaniu reakcji chemicznych, takich jak koagulacja, sorbcja na węglu, zobojętnienie, wytrącanie, utlenianie, biologiczne - polegające na rozkładzie i mineralizacji zanieczyszczeń organicznych przez mikroorganizmy.

8 3. Rodzaje ścieków: bytowo-gospodarcze - wody zużyte pochodzące z mieszkań, miejsc użyteczności publicznej i zakładów pracy, w w związku z prowadzeniem gospodarstw domowych wraz z zaspokajaniem potrzeb higieniczno-sanitarnych. Ścieki te zawierają składniki pochodzenia nieorganicznego (piasek, glina, popiół oraz różne rozpuszczalne i nierozpuszczalne związki chemiczne) i organicznego (resztki roślinne i zwierzęce, oleje roślinne). Mogą występować także organizmy żywe: drożdże, grzyby, bakterie i inne. Wskaźnikiem składu bakteriologicznego ścieków jest miano Coli oraz ogólna ilość bakterii, wyhodowana z 1 ml ścieków; przemysłowe - wody zużyte w procesach produkcyjnych przy otrzymywaniu, uszlachetnianiu i przeróbce surowców pochodzenia organicznego i mineralnego. Rodzaje i ilość zanieczyszczeń zawartych w ściekach zależą od rodzaju przemysłu, rodzaju surowców użytych do produkcji i od stosowanych technologii. Np: ścieki pochodzące z chłodzenia urządzeń energetycznych posiadają najczęściej podwyższoną temperaturę. Ścieki z przemysłu węglowego to przede wszystkim zasolone wody kopalniane. Ścieki z przemysłu chemicznego zawierają substancje organiczne i nieorganiczne oraz związki trujące, metale ciężkie. Ścieki z przemysłu rolno-spożywczego są zbliżone składem do ścieków bytowo-gospodarczych; ścieki opadowe - wody deszczowe lub roztopowe, a także ścieki powstające przy myciu i polewaniu ulic i placów, odpływające kanalizacją z terenów zurbanizowanych. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód opadowych są: dymy, gazy przemysłowe, kurze i pyły unoszone z ziemi, odpady przemysłowe i miejskie, nawozy sztuczne i pestycydy. 4. Wskaźniki zanieczyszczeń ścieków Wskaźniki zanieczyszczeń ścieków służą do określania właściwości i składu ścieków. Najczęściej stosowanymi są: zawiesiny - są to cząstki ciał stałych o różnym stopniu rozdrobnienia, wyrażone w mg/dm 3, g/m 3 lub kg/m 3. Dzieli się je na łatwo opadające (osadzają się na dnie po 2 godz.) i trudno opadające (po 2 godz.); BZT5 (biochemiczne zapotrzebowanie tlenu) - wyraża zapotrzebowanie na tlen niezbędny do utlenienia substancji organicznych zawartych w ściekach za Domocą mikroorganizrnów, w warunkach tlenowych, w temperaturze 20 C, wyrażone w mg O 2 /dm 3, g O 2 /m 3 lub kg O 2 /m 3 ; ChZT (chemiczne zapotrzebowanie tlenu) - umowny wskaźnik jakości wód, informujący o zawartości związków organicznych oraz niektórych nieorganicznych, ulegających utlenianiu pod wpływem silnych utleniaczy. Wyrażony w mg O 2 /dm, g O 2 /m lub kg O 2 /m ; sucha pozostałość - masa substancji pozostających ze ścieków po odparowaniu wody i wysuszona w temp. 105 C, wyrażona w mg/dm 3, g/m 3 lub kg/m 3 ; ph (kwasowość) - odczyn ścieków zależny od stopnia stężenia jonów wodorowych. Wartość ph występuje w przedziale od 0 do 14; zawartość różnych.substancji - azotanów, fosforanów, siarczanów, chlorków, metali ciężkich, itp, wyrażona w g/dm 3 ; barwa - wyrażona opisowo; temperatura - wyrażona w stopniach C.

9 - 8 -

10 - 9 - Literatura: [1] Rocznik statystyczny GUS, Warszawa [2] Raport o stanie państwa, "Przegląd rządowy" 1(7) [3] Polityka ekologiczna państwa, Warszawa [4] Zagrożenie środowiska przyrodniczego w Polsce. Stan i przeciwdziałania, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa [5] Ochrona środowiska 1991, GUS, Warszawa [6] Raport o stanie, zagrożeniu i ochronie środowiska, GUS, Warszawa [7] System Informatyczny "Definicje", Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Statystyki, Warszawa 1990.