Daltonizm. - wada wzroku spowodowana nieprawidłową budową siatkówki

Transkrypt

1 Daltonizm - wada wzroku spowodowana nieprawidłową budową siatkówki,,jesteśmz (tzlko) karłami, którzy wspęli się na barki olbrzymów. Wten sposób widzimy więcej i dalej niż oni, ale nie dlatego, żeby wzrok nasz był bystrzejszy lub wzrost słuszniejszy, ale dlatego, iż oni nas wznieśli w górę iii podrzymują na owej gigantycznej wysokości Bernard de Chartres Wszyscy oczywiście, mają świadomość, jak ważny jest dla człowieka zmysł wzroku. Już ludzie pierwotni zdawali sobie sprawy, że bez światła nie będą widzieć rozmaitych przedmiotów, dla tego ogniem i pochodniami rozświetlali ciemności nocy i mroczne jaskinie, w których żyli. Ciągle jednak jest bardzo trudno poznać naturę światła oraz mechanizmy jego rozchodzenia się. Dyskusje i spory pomiędzy zwolennikami korpuskularnej natury światła oraz zwolennikami natury falowej światła sięgają czasów starożytnej Grecji, a zagadnienie to dzieliło zwolenników Pitagorasa i Empedoklesa. Jak zmysł słuchu umożliwia nam doznawania wrażeń dźwiękowych, tak zmysł wzroku pozwala nam kontakt z otaczającymi nas przedmiotami, umożliwia nam rozróżnienie ich kształtu, koloru, położenia, ruchu itd. Światło, które do nas dociera, może być emitowane przez Słońce i inne gwiazdy, być wynikiem różnych procesów fizycznych i chemicznych. Może być rezultatem procesów spalania(ogień), reakcji jądrowych, odbicia promieni świetlnych(księżyc, planety), żarzenia(żarówka elektryczna), fal elektromagnetycznych. Układ optyczny oka stanowią: soczewka, ciało szkliste i rogówka. Kształt soczewki zależy od skurczu mięśni akomodacyjnych oka. Stwarza to możliwość akomodacji oko i dostosowanie załamania światła do odległości obserwowanego obiektu; obraz obiektu pada na siatkówkę, która zawiera elementy wrażliwy na światła (pręciki i czopki). Oko ludzkie działa zgodnie z zasadami optyki geometrycznej.

2 Na siatkówce oko otrzymujemy obraz rzyci wisty odwrócony i pomniejszony. To, że uzmysławiamy sobie obrazy przedmiotów jako proste jest wynikiem analizy sygnału odbieranego przez nerw wzrokowy, przez odpowiedni ośrodek w mózgu. (Plama ślepa (Plama Mariotte'a) Jest to pusta przestrzeń w polu widzenia, spowodowana tym, że na niewielkim obszarze siatkówki nie występują elementy percepcyjne (czopki i pręciki). Odpowiada to tarczy nerwu wzrokowego (skupieniu włóknien nerwowych w obrębie siatkówki). Gdy promienie świetlne zogniskują się na plamce ślepej, występuje niewidzenie małego wycinka z pola widzenia. Jest to zjawisko normalne) Światło nazywane białym fizycznie nie jest tworem jednorodnym. Jest zbiorem fal elektromagnetycznych o różnych długościach, który rozchodzą się w tym samym kierunku W życiu codziennym w świetle białym nie potrafimy rozróżnić długości fal elektromagnetycznych, a więc nie identyfikujemy również poszczególnych kolorów. Światła taki odbieramy jako pozbawiony koloru. -7 Fala o długości poniżej 2,85*10 są pochłaniane przez atmosferę. Fale elektromagnetyczne odpowiadające promieniowaniu widzialnemu (VIS) mają długość (3,8*10-7 m-7,6*10-7 m(na ten zakres jest wrażliwe oko ludzkie). Zmiana zdolności skupiającej oka podczas akomodacji można wyliczyć opierając się na równanie soczewki: 1/f=1/x+1/y Zdolność widzenia barw jest funkcją czopków. Prawidłowe ich rozpoznawanie zależy od 3typów receptorów czopkowych - czerwonych, zielonych i niebieskich zawierających odpowiedni fotopigmenty, a także od równowagi tzw. kanałów barwnych czerwono-zielonego i niebiesko-żółtego, które integrują, a następne transferują bodźce na wyższe poziomy ośrodkowego układu nerwowego. Daltonizm to poważna wada wzroku (potocznie nazwą tą określa się również każde z pozostałych zaburzeń rozpoznawania barwnego).jest to dziedziczna wada wzroku, będącą konsekwencją nieprawidłowej budowy siatkówki. Polega na nierozpoznawaniu barwy: czerwonej (protanopia), zielonej (deuteranopia), czerwono-zielonej (daltonizm), żółto-niebieskiej (tritanopia). Zaburzenia rozpoznawania barw występują głównie u mężczyzn (od8%- da15%), wyjątkowo u kobiet(od 0,4%-da 0,5%) niedowidzących barw, mówimy o nich: daltoniści.. Daltonizm, jako nazwa wady wzroku, pochodzi od nazwiska angielskiego chemika i fizyka Johna Daltona, który zauważył, że pewne kolory postrzega inaczej niż pozostali ludzie: przedmioty zielone widzi jako czerwone. Dalton opisał swoją wadę wzroku, ale nikt ze współczesnych mu lekarzy nie potrafił

3 wyjaśnić, dlaczego tak się dzieje. Dopiero badania przeprowadzone w 1994 r. w Londyńskim Instytucie Okulistycznym wykazały, że zaburzenia w rozróżnianiu barw powodowała nieprawidłowa budowa siatkówki tzn. nie zawierała ona jednego z trzech fotoreceptorów, odpowiedzialnego właśnie za widzenie koloru czerwonego. J. Dalton, jako pierwszy opisał daltonizm, na własnym przypadku opublikował jej opis w Człowiek postrzega świat za pomocą pięciu organów zmysłu. Spośród nich najwięcej informacji przekazuje nam wzrok (90%). Utrata informacji dotyczących percepcji barw pogarsza jakość naszego życia, obniża bezpieczeństwo przetwarzania informacji, a poprzez to oddziałuje na czas reakcji rozpoznawania (np. podczas prowadzenia samochodu).potocznie uważa się, że daltonista nie widzi w ogóle żadnych kolorów, a daltonizm nazywa się ślepotą barw. Tymczasem najczęściej nie rozpoznaje on koloru zielonego, bądź myli go z kolorem czerwonym. Rodzaje daltonizmu Czasami objawy choroby są łagodne i chory sam nie zdaje sprawy, że jest daltonistą. Istnieje kilka rodzajów daltonizmu, które powodują różne zaburzenia widzenia barw. Najbardziej powszechny jest dichromatyzm (gdy brakuje jednego z fotoreceptorów). Taka osoba całkowicie nie rozpoznaje koloru czerwonego lub zielonego. Przy trichromatyzmie występują różnice w czułości czopków w siatkówce, co z kolei ma wpływ na obniżenie nasycenia jednego z kolorów. Najcięższą odmianą, na szczęście występującą bardzo rzadko jest monochromatyzm. Poza kolorami białym i czarnym daltonista nie rozróżnia żadnej innej barwy. Achromatopsja (całkowita ślepota barwna) normalnie występująca rzadko, jest bardzo powszechna na wyspie Pingelap, części stanu Pohnpei (Mikronezja). Posiada ją około 8% tamtejszej populacji. Jest to wynikiem tego, że w XVIII wieku wyspę tę zniszczył sztorm w i jeden z kilku ocalałych mężczyzn był nosicielem genu achromatopsji, który przekazał potomstwu.

4 Dichromatopsja to jest widzenia dwu barw. Może to być: 1.protanopia ślepota na barwę czerwoną 2.deuteranopia ślepota na barwę zieloną 3.tritanopiab- ślepota na barwę niebieską(występuje bardzo rzadko) Brak całkowitej ślepoty na barwy, a jedynie ich gorsze postrzeganie, jest nazywane anomalią (protanomalia, deuteramalia, tritanomalia). Trichromatopsija. Oko ludzkie postrzega promieniowanie świetlne w zakresie od czerwieni (670nm) do fioletu (420nm) i zdolne jest rozróżnić okołó 160 odcieni barw, będących mieszaniną 3 barw podstawowych: czerwieni, zieleni i błękitu. Równomierne podrażnienie wszystkich 3rodzajów czopków powoduje wrażenie brwy białej, brak ich podrażnienia- barwy czarnej. Wrodzene upośledzenie widzenia barw, tzw daltonizm, jest spowodowane wrodzonym brakiem poszczególnych fotopigmientów lub nieprawidłową budową ich cząsteczki. Dyschromatopsje te są wywołane zmianami genetycznymi, a ich dziedziczenie jest zwiążane z płcią. Ocenia się że jest nimi dotkniętych około 8% mężczyzn i <1% kobiet. Cechami dyschromatopsji wrodzonych są:obustronność, symetryczność i stabilność. Najczęściej dotyczą osi czerwonno-zielonej. +U osoby ślepej na barwy (daltonisty) czopki oka zielone lub czerwone w ogóle nie działają. W przypadku osób niedowidzących barwy (daltonistów częściowych) wszystkie czopki oka działają.!!!!!!!!!!ludzie często mięszają pojęcia "niedowidzenia barw" (trichromatyzm, nazywany też daltonizmem częściowym) i "ślepoty barw" (dichromatyzm, nazywany też daltonizmem). Zasadnicza różnica natomiast leży w tym, że w przypadku osób niedowidzących barw (daltonistów częściowych) wszystkie czopki oka działają, podczas gdy u osoby ślepej na barwy (daltonisty) czopki zielone lub czerwone wogóle nie działają.!!!!!!!!! Daltonizm - historia choroby(daltonizm zazwyczaj jest wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X. Z tego powodu znacznie częściej dotyczy mężczyzn. ) Daltonizm w większości przypadków to wrodzona choroba dziedziczna. Gen odpowiedzialny za wystąpienie daltonizmu zlokalizowany jest w chromosomie X. W kodzie genetycznym mężczyźni mają tylko jeden chromosom X (XY), tymczasem kobiety mają aż dwa (XX). Dlatego też to panowie częściej mają problemy z rozpoznawaniem koloru zielonego i czerwonego. Szacuje się, że wadę tę może mieć jeden na ośmiu mężczyzn, gdy u kobieta jedna na sto jest daltonistką. Zdarza się, że daltonizm diagnozuje się u dziecka, a rodzice są jedynie nosicielami choroby, która u nich się nie objawia. Czasami daltonizm może pojawić się po wypadku lub urazie głowy, gdy dojdzie do uszkodzenia nerwu wzrokowego lub siatkówki. Może też być efektem ubocznym niektórych leków i związków chemicznych, a także chorób przewlekłych np. cukrzycy. W tych sytuacjach mamy do czynienia z daltonizmem nabytym. +Daltonizm nabyty może być wynikiem uszkodzenia dróg wzrokowych począwszy od siatkówki po korę mózgu. Może być również efektem ubocznego działania leków.daltonizm nabyty może pojawić się w wyniku uszkodzenia siatkuwki lub dróg wzrokowych (oko,nerw czaszkowy II wyrokowz ), a także po stosowaniu niektórych leków. Niedowidzenie barw(daltonizm częszciowy)jest to odmiana szczególnie niekorzystna w wieku dziecięcym. W tym wieku małe dziecko znajduje się w gorszej sytuacji zarówno w dziedzinie nauki, jak i samooceny. Jeżeli przedszkolacy i pierwszoklasiści na swoich rysunkach malują na przykład czerwoną trawę, czy zielony dach domu, za co mogą dostać złe stopnie, a na dodatek zostać wyśmianymi przez pozostałych.

5 Daltoniści nie mogą wykonywać ponad 150 zawodów i są oni poszkodowani praktycznie w każdej dziedzinie życia. Daltonizm: diagnoza Czasem brak rozróżniania kolorów można zauważyć już podczas zabawy z dzieckiem. Zazwyczaj jednak daltonizm diagnozuje się podczas okresowych badań okulistycznych, gdyż daltonista na ogół nie ma innych problemów ze wzrokiem. Do diagnozy stosuje się specjalny test graficzny. Najczęściej są to tzw. Tablice Ishihary. Przedstawiają one liczby, które składają się z małych kółek danego koloru na tle utworzonym przez kółka innej barwy. Każde oko bada się oddzielnie. Osoba zdrowa odczyta liczby prawidłowo, daltonista nie. W przypadku potrzeby wykonania dokładniejszych badań wykorzystuje się przyrząd nazywany anomaloskopem. Zadaniem pacjenta jest porównanie dwóch barw. Daltonizm: leczenie Nie ma metody, która pozwoliłaby na całkowite wyleczenie daltonizmu wrodzonego. Zaburzenia barw można korygować za pomocą okularów wyposażonych w specjalne soczewki korygujące. Umożliwiają one dostrzeżenie barw czerwonej, zielonej i pochodnych. Taka możliwość dotyczy jedynie osób z częściowym daltonizmem. Dwa lata temu medyczny świat obiegła informacja o możliwości leczenia daltonizmu za pomocą terapii genowej, a zdolność widzenia udało się przywrócić małpom. Być może właśnie leczenie daltonizmu za pomocą genów stanie się przyszłością okulistyki.!!!!!!!!!daltonizm nie powoduje zagrożenia życia, ale ważne jest wykrycie choroby, gdyż uniemożliwia ona wykonywanie niektórych zawodów n p. kierowcy, pilota, maszynisty. Daltoniści mogą być szczególnie niebezpieczni w ruchu ulicznym. Osoby widzące prawidłowo z daleka zauważą światło lamp sygnalizacyjnych. U daltonisty kolory te zlewają się w jedno, stąd zdarzają się wypadki spowodowane wjechaniem na tory mimo świecącej na czerwono lampy semafora. Problemem jest też fakt, że daltonista może nie zauważyć krwi w kale czy moczu, co jest objawem wielu poważnych chorób.!!!!!!!!!!!!!! (Dotychczas uważano daltonizm za chorobę nieuleczalną. Wraz z rozwojem nauki powstają jednak coraz skuteczniejsze metody zarówno diagnozowania jak i leczenia daltonizmu.)

6 Czy możliwa jest korekcja wady? Do wyeliminowania zaburzenia stosuje się soczewki zaopatrzonych w specjalną warstwę. Warstwa ta została zaprojektowana tak, aby zmienić spektrum przechodzącego przez nią światła, aby u osoby z daltonizmem wyzwolić bodźce podobne do tych, które pojawiają się u osoby widzącej kolory normalnie. Poprzez stosowanie soczewek korekcyjnych spowodować, że daltonista będzie zauważał również odcienie, których wcześniej nie obserwował. W 80% możliwa jest całkowita korekcja niedowidzenia barw (daltonizm częściowy). Żródła: 1. Polski dorobek naukowy XIX wieku w zakresie badań anatomii, fizjologii oraz patologii siatkówki z uwzględnieniem struktur otaczających (Andrzej Grzybowski.) 2.Podstawy Okulistyki.( Maria Hanna Niżankowska Wydanie II ) 3.Ilustrowana Encyklopedia Ucznia Fizyka i chemia (Z hiszpańskiego przełożyli Robert Drachal, Elżbieta Niegowska-Drachal) 4.Podstawy Fizyki (Andrzej Persona)