Specyficzne problemy osób niewidomych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Specyficzne problemy osób niewidomych"

Kacper Grzybowski
8 lat temu
Przeglądów:

1 Hanna Pracharczyk Specyficzne problemy osób niewidomych Podczas omawiania problematyki osób niepełnosprawnych wzrokowo często padają określenia: osoby całkowicie niewidome, niewidome od urodzenia, ociemniałe, słabowidzące, niewidome z resztkami wzroku, niewidome z poczuciem światła, niedowidzące. Co oznaczają powyższe terminy? Całkowicie niewidomy to osoba, która całkowicie nie odbiera wrażeń wzrokowych. W czynnościach dnia codziennego posługuje się technikami bezwzrokowymi, porusza się w dużej przestrzeni z pomocą drugiej osoby (przewodnika) lub za pomocą białej laski. Czyta i pisze systemem pisma punktowego L. Braille a. Niewidomy od urodzenia to osoba, która urodziła się niewidoma lub straciła wzrok w wyniku schorzenia czy urazu w pierwszych 5 latach życia. W życiu dorosłym osoby niewidome od urodzenia nie zachowują wrażeń wzrokowych z dzieciństwa.osoba ta funkcjonuje jak całkowicie niewidoma. Osoby ociemniałe to osoby, które straciły wzrok z powyższych przyczyn w wieku powyżej 5-6 roku życia. Poziom funkcjonowania powyższych osób jest różny i zależy od wieku, w którym nastąpiła utrata wzroku, tzn. zależy od sumy doświadczeń nabytych z latami życia. Na przykład kobieta, która jako widząca osoba prowadziła gospodarstwo domowe (po okresie szoku), wraca bez problemów do wykonywanych wcześniej czynności, niekiedy modyfikuje tylko technikę wykonania lub pomaga sobie specjalnymi urządzeniami dla niewidomych (obrajlowionymi lub mówiącymi). W poruszaniu po najbliższym otoczeniu pomaga jej zapamiętana mapa/obraz terenu. Często zdarza się, że porusza się na pamięć bez laski, co kończy się najczęściej źle. Osoby słabowidzące mają ostrość widzenia między 0,02 a 0,3 według Snellena. Ich funkcjonowanie zależy od tego, czy słabowzroczność nie jest sprzężona z inną niepełnosprawnością. Słabowidzący winni poruszać się z krótką białą laską sygnalizacyjną. W czytaniu i pisaniu posługują się wzrokiem wspomaganym szkłami korekcyjnymi, pomocami optycznymi (np. lupa) lub powiększalnikiem. Jednakże część w tej grupie to osoby z tzw. resztkami wzroku, których ostrość widzenia mieści się między 0,02-0,05. W tej grupie problemy nasilają się. Często nie można dopasować pomocy optycznej. W życiu codziennym wiele czynności osoby te wykonują technikami bezwzrokowymi, posługują się w większości brajlem. Zaleca się poruszanie z laską, ale w praktyce różnie to bywa.

Całkowicie niewidomy to osoba, która całkowicie nie odbiera wrażeń wzrokowych.

2 74 Hanna Pracharczyk Osoby z poczuciem światła to osoby, które odróżniają dzień od nocy. Po wejściu do pokoju mogą określić, gdzie są okna (bez podania ich kształtu, często liczby), powiedzieć, czy jest zapalona lampa, wskazać kierunek, z którego dochodzi światło, wskazać duże bryły budynków (bez szczegółów), zauważyć cień przechodzącej osoby, dużego zwierzęcia, ale ich nie rozpoznają. Poczucie światła jest zróżnicowane i bardzo pomocne w orientacji i samodzielnym poruszaniu się. W czytaniu i pisaniu osoby te posługują się pismem Braille a, a czynności dnia codziennego wykonują technikami charakterystycznymi dla całkowicie niewidomych. 1. Rycina przedstawiająca ostrość widzenia Ostrość widzenia 1 wartość prawidłowa 0,3 0,1 niedowidzący prawie niewidomi 0,05 0,02 resztki wzroku slabo widzący 0,02 0,3 poczucie światła 0 całkowicie niewidomy 2. Rodzaje niepełnosprawności a rodzaje wspomagania Rodzaj wspomagania Pismo punktowe L. Braille`a Pomoc optyczna Biała laska Bezwzględnie wymaga pomocy drugiej osoby w c.d.c. Sporadycznie wymaga pomocy drugiej osoby w c.d. c. V=visus ostrość widzenia Rodzaj niepełnosprawności wzroku Całkowicie niewidomy /- + 0 Niewidomy z poczuciem światła Niewidomy z resztkami wzroku / ,02 +/ /- + 0,02-0,05 Niedowidzący - + +/ ,05-0,3

budynków (bez szczegółów), zauważyć cień przechodzącej osoby, dużego zwierzęcia, ale ich nie rozpoznają. Poczucie światła jest zróżnicowane i bardzo pomocne w orientacji i samodzielnym poruszaniu się.

3 Specyficzne problemy osób niewidomych Przyczyny słabowzroczności i jej następstwa funkcjonalne W świetle Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń pojęcie słabowzroczności jest bardzo szerokie. Należałoby ją zdefiniować jako istotne obniżenie czynności wzrokowych, które utrudnia, ogranicza lub nawet uniemożliwia osobie nią dotkniętej wykonywanie zadań życiowych i pełnienie ról społecznych na poziomie uznanym za normalny, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć i ewentualnie inne czynniki. Definicja ta uwzględnia z jednej strony stopień uszkodzenia sprawności funkcjonowania wzroku, a z drugiej strony konsekwencje, jakie ono powoduje w życiu człowieka. (...) Zwykle w definicjach słabowzroczności podkreśla się ograniczenie najważniejszej z czynności wzrokowych widzenia centralnego, określanego ostrością wzroku. Pod tym względem Światowa Organizacja Zdrowia przyjmuje: słabowzroczność w znaczeniu szerokim obniżenie ostrości wzroku od 0,3 do 0,02; w znaczeniu wąskim obniżenie ostrości wzroku od 0,3-0,05. (...) O ile chodzi o widzenie obwodowe to w klasyfikacji ŚOZ nie jest wyraźnie określone, od jakiego stopnia ograniczenia pola widzenia należy kwalifikować uszkodzenie jako słabowzroczność. Sprawa ta jest tylko określona w odniesieniu do ślepoty, a mianowicie ograniczenia pola widzenia do 20 stopni i więcej. Najczęściej występujące schorzenia i uszkodzenia powodujące słabowzroczność i ich następstwa funkcjonalne Patologia Achromatopsja (Achromatopsia) Zaburzenia Następstwa towarzyszące funkcjonalne NP Osłabiona ostrość Ślepota na barwy Światłowstręt Diagnoza Obraz kliniczny ERG Pomoc Korekcja Ciemne szkła Poradnia genet. Barwnikowe zwyrodnienie siatkówki (Retinitis pigmentosa) Bezsoczewkowość (Aphakia) Beztęczówkowość (Aniridia) P Zanik nerwów w. NP NP Odwarstwienie siatkówki Niedorozwój plamki Zmętnienie rogówki na obwodzie Ślepota zmierzch. Zwężenie pola widzenia Zaburzona wrażliwość na światło Osłabiona adaptacja Zmienne widzenie Dalekowzroczność Brak akomodacji Osłabione poczucie głębi Obniżona ostrość Zniekształcenie obwodowego pola w. (szkła) Osłabiona ostrość Światłowstręt/ olśnienie Osłabiona adaptacja Obraz kliniczny ERG (pryzmaty Fresnela, luneta odwrócona) Ćwiczenia z orientacji; laska, Ćwiczenie przeszukiwania Szkła okularowe (38% zniekszt.) Szkła kontaktowe (10%) Sztuczna socz. (2%) Ciemne szkła Sztuczna źrenica (szkła kontaktowe)

Należałoby ją zdefiniować jako istotne obniżenie czynności wzrokowych, które utrudnia, ogranicza lub nawet uniemożliwia osobie nią dotkniętej wykonywanie zadań życiowych i pełnienie ról społecznych

4 76 Hanna Pracharczyk Patologia Bielactwo (Albinismus) NP Zaburzenia towarzyszące Niedorozwój plamki Wady wzroku: krótkowzroczność astygmatyzm Następstwa funkcjonalne Osłabiona ostrość Światłowstręt/olśn. Osłabiona adaptacja Diagnoza Pomoc Korekcja Ciemne szkła Poradnia genet. (Glaucoma) wrodzona P Wole oko Bielmo rogówki Zanik nerwów w. Światłowstręt Łzawienie Osłabiona ostrość Zabieg operacyjny Leki obniżające ciśnienie Stymulacja wzroku nabyta Zanik nerwów w. Zwężenie pola Ślepota zmierzchowa Osłabiona adaptacja Zaburzona wrażliwość na światło Zmienne widzenie Bóle Skutki uboczne leków Powiększona plama ślepa Ciśn. wewnątrzgałkowe Obraz dna oka Badanie pola Badanie rogówki Badanie przepł. Gonioskopia Leki Zabieg operacyjny (pole w.) Ćwicz. przeszukiw. Ćwicz. z orientacji Niewidzenie NP Ubytek połowy połowiczne (Hemianopsia) Odwarstwienie siatkówki (Ablatio retinae) Retinopatia cukrzycowa (Retinopathia diabetica) Wysoka krótkowzroczność (Myopia alta) P P Odwarstwienie siatkówki Osłabiona akomodacja Odwarstwienie siatkówki Wylewy do plamki P (zaćma wrodzona) Zwyrodnienie plamki (zaćma starcza) pola Problemy z poruszaniem się Problemy z czytaniem Osłabione poczucie głębi Osłabiona ostrość Ubytki w polu widz. Zaburzenia widz. barw Zaburzona adaptacja Zmienność widzenia Stres Zmęczenie Mroczki rosiane Zaburzone widz. barw Obniżona ostrość do dali Ślepota zmierzchowa Mroczek centralny Zniekształc. obwod. pola widz. (szkła) Obniżona ostrość Zaburz. wrażliwość na światło Zażółcenie obrazu Mroczki (pole pryzmaty Fresnela) Ćwiczenia uspraw. (m.in. przeszukiwanie) Zabiegi Fotokoagulacja Witrektomia/usun. ciała szklistego Ograniczenie wysiłku fizycznego Korekcja Zabieg operac. Środki rozszerz. źrenicę (z. cent.)

Światłowstręt Łzawienie Osłabiona ostrość Zabieg operacyjny Leki obniżające ciśnienie Stymulacja wzroku nabyta Zanik nerwów w.

5 Specyficzne problemy osób niewidomych 77 Patologia Zanik nerwu wzrokowego (Atrophia optical A. nervi optici) Zwyrodnienie plamki żółtej (Degeneratio maculae) młodzieńcze starcze Zwłóknienie pozasoczewkowe Rozrost włóknisty pozasoczewko-wy Retinopatia wcześniacza (Fibroplasia retrolentalis) (Retinopathia neonatorum) Zaburzenia Następstwa towarzyszące funkcjonalne (w niektórych Zależą od lokalizacji odmianach) i stopnia zaniku Mroczki Obniżona ostrość Zab. widz. barw Ślepota zmierzchowa Obniżona ostrość Mroczek centralny Zaburz. widz. barw Zaburz. wrażliwość na światło Czasem regres Wysoka krótkowzroczność Odwarstw. siatkówki Obniżona ostrość Zaburz. wrażliwość na światło Zaburzona adaptacja Diagnoza Pomoc Stymulacja wzroku Ćwicz. w patrzeniu pozaplamkowym Stymulacja wzroku P= postępuje NP = nie postępuje W rubryce 1 zatytułowanej Patologia wymienione są niektóre schorzenia i wady wzroku. W następnej oznaczono symbolami, czy wada wzroku jest postępująca P, czy nie postępuje NP. Warto zwrócić szczególną uwagę na informacje o skutkach niedowidzenia, zawarte w rubrykach Zaburzenia towarzyszące i Następstwa funkcjonalne. Pomagają one rodzicom i nauczycielom właściwie zaplanować pracę z dzieckiem i realnie ocenić jego możliwości. Ostatnia rubryka wskazuje, w jaki sposób możemy pomóc dziecku słabowidzącemu jakie szkła zastosować, czy prowadzić ćwiczenia w orientacji w przestrzeni, czy wskazane są ćwiczenia usprawniające widzenie itd. Sama tabela i wiadomości w niej zawarte nie wystarczą. Chociaż pomogą lepiej zrozumieć dziecko słabowidzące, niezbędne są badania okulistyczne i stosowanie zaleceń lekarza. 4. Komunikacja z osoba niewidomą wskazania praktyczne Porozumiewanie się z osobą niewidomą winno przebiegać jak najbardziej naturalnie. Nie należy unikać słów: widzieć, zobaczyć, do widzenia, patrzeć, oglądać. Niewidomi od razu wyczują sztuczność. Należy zwracać się bezpośrednio do niewidomego, a nie do przewodnika. 5. Pomoc, jakiej może udzielić osoba przypadkowa (nieprzeszkolona): poruszanie z przewodnikiem,

(Retinopathia neonatorum) Zaburzenia Następstwa towarzyszące funkcjonalne (w niektórych Zależą od lokalizacji odmianach) i stopnia zaniku Mroczki Obniżona ostrość Zab. widz.

6 78 Hanna Pracharczyk

7 Specyficzne problemy osób niewidomych 79

8 80 Hanna Pracharczyk

Podobne dokumenty

Rehabilitacja wzroku słabowidzących Wzrok jest dominującym zmysłem w zdobywaniu informacji o rzeczywistości świata i zaburzenie tego narządu u wielu

Rehabilitacja wzroku słabowidzących Wzrok jest dominującym zmysłem w zdobywaniu informacji o rzeczywistości świata i zaburzenie tego narządu u wielu osób powoduje stres oraz wycofanie się z życia zawodowego