Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych"

Katarzyna Łuczak
4 lat temu
Przeglądów:

1 Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych Zajęcia z Demografii Agata Górny Definicje migracji 1

2 Najprostsza geograficzno-demograficzna definicja Migrant to osoba przybywająca (imigrant) lub opuszczająca (emigrant) pewne miejsce w inny sposób niż poprzez urodzenie bądź śmierć Dodatkowe kryteria migracji międzynarodowych Przestrzenne Miejsca zamieszkania/pobytu Aktywności Czasu trwania Najczęściej migrant jest definiowany jako osoba, która przemieszcza się do nowego miejsca zamieszkania na pewien minimalny okres (na ogół 12 miesięcy). 2

3 Migranci według rekomendacji ONZ (1998) Migrant długoterminowy to osoba, która zmienia miejsce zamieszkania na co najmniej 12 miesięcy. Migrant krótkoterminowy to osoba, która podejmuje wyjazd na dłużej niż 3 miesiące, ale krócej niż 12 miesięcy. Nie-migranci według rekomendacji ONZ (1998) Pracownicy przygraniczni Osoby w tranzycie Turyści Osoby odbywające podróże służbowe Osoby ze statusem dyplomatycznym Personel wojskowy Nomadzi (osoby bez stałego miejsca zamieszkania) 3

4 Migranci według rekomendacji ONZ (1998) Osoby wyjeżdżające/przebywające w związku z: edukacją szkoleniem zawodowym pracą zawodową pracą w organizacjach międzynar. lub służbie cywilnej zamiarem osiedlenia się zamiarem połączenia się z rodziną posiadaniem uprawnień do pobytu zagranicą uchodźcy. Oraz: Starający się o status uchodźcy Osoby nie posiadające prawa do legalnego pobytu za granicą. Uchodźcy i poszukiwacze azylu 1951 United Nations Convention Relating to the Status of Refugees: Refugee (uchodźca) is a person residing outside his or her country of residence who is unable or unwilling to return because of a well-founded fear of persecution on account of race, religion, nationality, membership in a particular social group, or political opinion. Poszukiwacze azylu to osoby, które przemieszczają się w poszukiwaniu ochrony ale których status uchodźcy nie jest jeszcze potwierdzony. Poszukiwacze azylu ofiary czy migranci ekonomiczni? 4

Uchodźcy i poszukiwacze azylu stan obecny Stare i nowe kraje emigracji Top 10 source countries for immigration, 2000 and 2005 OECD Europe Thousands 2000 2005 Morocco 96 Poland 324 Ecuador 95 Romania

5 Uchodźcy i poszukiwacze azylu stan obecny Stare i nowe kraje emigracji Top 10 source countries for immigration, 2000 and 2005 OECD Europe Thousands Morocco 96 Poland 324 Ecuador 95 Romania 202 Poland 94 Morocco 128 Bulgaria 81 Bulgaria 82 Turkey 79 Germany 77 Romania 76 Ukraine 70 United States 64 Turkey 66 Germany 61 United Kingdom 65 France 60 Russian Federation 54 Italy 56 France 49 OECD outside of Europe Thousands China 238 China 297 Mexico 175 Mexico 164 Philippines 145 Philippines 158 India 78 India 134 Korea 49 United Kingdom 69 United States 47 Korea 57 Brazil 46 United States 53 United Kingdom 43 Viet Nam 52 Viet Nam 42 Russian Federation 39 Russian Federation 35 Cuba 36 Note: Data are not standardised and statistics for some countries may include many short-term flows. Data refer to the year 2003 for Korea and to 2004 for Denmark and Italy. Source: See Table A1.1 in the Statistical Annex. 5

6 40 Stare i nowe kraje imigracji Prevalence and evolution of the foreign-born population in OECD countries, Percentages Increase in % foreign-born (percentage points) % foreign-born in total population in 1995 Average annual change in number of foreign-born persons (%) (right scale) Korea Mexico Japan Spain Italy Finland Hungary Czech Republic Denmark Portugal Norway Ireland United Kingdom Notes: Data for Japan, Korea, Italy and Spain are for the foreign population. The earlier data year for Ireland and New Zealand is 1996, for Austria and the Czech Republic 1998 and for France The later data year for Germany is France Netherlands United States Belgium Greece Sweden Austria Germany New Zealand Canada Switzerland Australia Luxembourg 11 Teoretyczne ujęcia migracji 6

7 Fazy migracji i poziomy analizy Etapy migracji i jej analizy: uwarunkowania migracji trwanie migracji (adaptacja w kraju docelowym) zakończenie migracji (powrót) konsekwencje migracji Poziomy analizy każdego z etapów: makro mezo mikro. Koncepcje na poziomie makrospołecznym 7

8 Perspektywa socjologiczna: teoria czynników wypychających i przyciągających (Lee, 1966) Czynniki istotne dla decyzji migracyjnych: związane z miejscem pochodzenia związane z obszarem docelowym przeszkody pośrednie czynniki osobiste. Koncepcja neoklasyczna Dwie istotne przesłanki: Zróżnicowanie korzyści ekonomicznych netto, głównie zaś zróżnicowanie płac, to główna przyczyna migracji Migracje międzynarodowe mogą być analizowane w ten sam sposób co międzynarodowa mobilność kapitału. Czyli że traktujemy mobilność migrantów jak mobilność czynników produkcji. 8

9 Prosty model z handlu zagr. z mobilnością czynników (Bhagwati, Srinivasan, 1998: 468) MP2 MP2 MP1 MP1 0 A B 0 Teoria dualnego rynku pracy (Piore 1971) Sektor pierwotny (podstawowy): Sektor wtórny (drugorzędny): Rekrutacja oparta o kwalifikacje i produktywność Wysokie stawki płac Dobre warunki pracy Stabilność zatrudnienia Szanse awansu Oficjalne procedury Rekrutacja nie oparta o kwalifikacje, ale np. o płeć i siłę fizyczną Niskie stawki płac Złe warunki pracy Niestabilność zatrudnienia Brak możliwości awansu Nieoficjalne procedury 9

10 Koncepcje na poziomie mikrospołecznym Koncepcja neoklasyczna mikro (human capital approach) założenia Migracja odbywa się bez kosztów Migracja odbywa się bez ryzyka Potencjalni migranci dysponują doskonałą informacją Potencjalni migranci zachowują się w sposób w pełni racjonalny Potencjalny migrant jest jednostką autonomiczną Decyzja migracyjna ma wymiar czasowy znaczenie preferencji odnośnie teraźniejszości 10

11 Koncepcja neoklasyczna mikro model decyzyjny maxnpv(m kz ) t0 = Σ {[Σ (ρ ik u ik - ρ iz u iz ) - Σ (ρ ik c ik - ρ iz c iz )] (1+σ - ) -t } m kz migracja w czasie t 0 z kraju k do kraju z u użyteczność z pobytu w kraju (u k ) i za granicą (u z ) c koszty pozostania (c k ) i koszty wyjazdu (c z ) ρ prawdopodobieństwo pozostania (ρ k ) i migracji (ρ z ) σ czynnik dyskontujący użyteczność w zależności od preferencji względem teraźniejszości i przyszłości Podejście związane z kapitałem ludzkim wybrane wnioski Prawdopodobieństwo migracji jest większe dla osób z dłuższym horyzontem czasowym (młodszych) Im większe preferencje względem teraźniejszości tym mniejsza skłonność do migracji Koszty ponoszone w krótkim okresie muszą być skompensowane większymi dochodami w przyszłości 11

12 Nowa Ekonomiczna Teoria Migracji (NELM) Kluczowe elementy/pojęcia: relatywna deprywacja rola rodziny ryzyko i informacja. NELM relatywna deprywacja Relatywna deprywacja zjawisko polegające na tym, że satysfakcja z jednostki dochodu nie jest jedynie funkcją własnego dochodu ale także rozkładu dochodu innych osób. i RD y y i k g[1 F(x)]dx y i dochód gospodarstwa domowego y k najwyższy dochód gospodarstwa domowego w danej społeczności 1-F(x) odsetek gospodarstw domowych z dochodem wyższym niż x g[1-f(x)] deprywacja wynikająca z nieposiadania odpowiedniego dochodu 12

13 NELM rola rodziny Rola rodziny migranci maksymalizują korzyść netto gospodarstwa a nie indywidualną korzyść netto; pojawia się zjawisko nominowania migrantów. G f = R f C f R f korzyści gospodarstwa z migracji (ΣR i ) C f koszty gospodarstwa z migracji (ΣC i ) G f zyski gospodarstwa z migracji (ΣZ i ) NELM ryzyko i informacja Mobilność może być wyrazem dążenia do dywersyfikacji i minimalizacji ryzyka gospodarstwa. Założenia takiego podejścia Gospodarstwo domowe cechuje się awersją do ryzyka. Pożądane bezpieczeństwo finansowe jest nieosiągalne z uwagi na nieistnienie w rynków finansowych. Migracja może zmniejszyć skalę ryzyka i doprowadzić do zwiększenia poziomu dochodu gospodarstwa. 13

14 NELM najważniejsze wnioski Nie istnieje wybór pomiędzy aktywnością w kraju pochodzenia i migracją: często te formy są łączone, gdyż to może przynieść lepsze efekty. Migracja może być czasowa. Istotną rolę w kreacji strumieni migracyjnych odgrywają niedoskonałości rynkowe, zwłaszcza te których negatywny wpływ można niwelować za sprawą migracji. Ten sam dochód ma różne znaczenie dla różnych jednostek i gospodarstw domowych. Wybrane aspekty podejścia mezo- 14

15 Poziom mezo- sieci społeczne Sieci społeczne ustrukturyzowany zbiór powiązań społecznych pomiędzy jednostkami Migracyjne sieci społeczne sieci społeczne łączące migrantów, nie-migrantów i byłych migrantów w kraju pochodzenia i docelowym. Poziom mezo- kapitał społeczny Kapitał społeczny suma zasobów, rzeczywistych lub wirtualnych, które są dostępne dla danej jednostki lub grupy dzięki istnieniu trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wzajemnej znajomości i uznania. 15

16 Najważniejsze funkcje sieci społecznych w migracjach międzynarodowych Ochrona migrantów przed kosztami i utrudnieniami migracji Oddzielenie (insulate) migrantów od społeczeństwa przyjmującego i podtrzymywanie ich związków ze społecznością wysyłającą Kształtowanie procesu selekcji migrantów Kształtowanie procesu selekcji obszarów docelowych Kształtowanie procesu integracji migrantów w kraju docelowym Zapewnianie kanałów przepływu informacji, zasobów i norm Kształtowanie rozmiaru i natężenia migracji Czy istnieje teoria migracji? 16

17 Utrudnienia na drodze do stworzenia spójnej teorii migracyjnej Różnorodność definicji migracji Interdyscyplinarność studiów migracyjnych Wielopoziomowość analizy Wieloaspektowość problemu Literatura A. Górny i P. Kaczmarczyk (2003) Uwarunkowania i mechanizmy migracji zarobkowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, CMR Working Paper, nr

Podobne dokumenty

Migrant to osoba przybywająca (imigrant) lub opuszczająca (emigrant) pewne miejsce w inny sposób niż poprzez urodzenie bądź śmierć

Migrant to osoba przybywająca (imigrant) lub opuszczająca (emigrant) pewne miejsce w inny sposób niż poprzez urodzenie bądź śmierć Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych Zajęcia z Demografii 19.11.08 Agata Górny Definicje migracji Najprostsza geograficzno-demograficzna definicja Migrant