Niektóre czynniki okresu okołoporodowego wpływające na laktogenezę Some perinatal period factors affecting the lactogenesis

Transkrypt

1 29 Niektóre czynniki okresu okołoorodowego wływające na laktogenezę Some erinatal eriod factors affecting the lactogenesis Artykuł oryginalny/original article LIDIA BIESIADA, STANISŁAW SOBANTKA, JACEK BŁASZCZYK, MICHAŁ KRAKORA, GRZEGORZ KRASOMSKI Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki Kierownik: rof. dr hab. n. med. Grzegorz Krasomski Adres do koresondencji/address for corresondence: Lidia Biesiada Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki ul. Rzgowska 289, Łódź tel , bieslidia@o2.l Statystyka/Statistic Liczba słów/word count 1937/2345 Tabele/Tables 5 Ryciny/Figures 0 Piśmiennictwo/References 16 Received: Acceted: Published: Streszczenie Wstê. Prawid³owe zaocz¹tkowanie laktacji o orodzie decyduje czêsto o decyzji kobiety dotycz¹cej dalszego karmienia iersi¹, dlatego znajomoœæ czynników niesrzyjaj¹cych ozwala na wyodrêbnienie acjentek, które wymagaj¹ szczególnej omocy w tym zakresie. Cel racy. Ocena w³ywu takich czynników jak wiek, rodnoœæ, stan od ywienia matki, d³ugoœæ trwania ci¹ y, sosób orodu oraz stê enie rolaktyny w surowicy matki na rozoczêcie laktacji. Materia³ i metody. Badaniem objêto 71 kobiet, które rodzi³y w tygodniu ci¹ y. W godzin o orodzie oznaczano stê enie rolaktyny w surowicy krwi matki i srawdzano obecnoœæ okarmu w iersiach orzez uzyskanie wydzieliny o lekkim ucisku gruczo³u iersiowego. Oceniano w³yw takich czynników jak wiek, rodnoœæ, rzedci¹ owe BMI, droga orodu i stê enie rolaktyny na wyst¹ienie laktacji. Analizê statystyczn¹ rzerowadzono stosuj¹c test Fischera, Cohrana-Coxa, t-studenta oraz chi kwadrat odaj¹c wartoœæ testu i oziom istotnoœci (). Wyniki. Laktacjê w ierwszej dobie stwierdzano czêœciej w gruie ci¹ donoszonych ni u rodz¹cych rzedwczeœnie (59,1% vs 33,3% =0,035). Œrednie stê enie rolaktyny w gruie rodz¹cych o czasie by³o wy sze ni u o³o nic o orodzie rzedwczesnym (251,25 ng/ml vs 178,62 ng/ml, 0,0007).Wiek, stan od ywienia rzyrost masy cia³a nie maj¹ znaczenia dla rozoczêcia laktacji, natomiast ozytywnie w³ywa oród drog¹ ochwow¹, a tak e wielorództwo w gruie kobiet o orodzie czasowym. Wnioski. Czynnikami srzyjaj¹cymi rawid³owemu rozoczêciu laktacji s¹ wiek ci¹ owy owy ej 36 tygodnia, wielorództwo i oród odbyty drog¹ ochwow¹. Poród ciêciem cesarskim zmniejsza rawdoodobieñstwo wyst¹ienia laktacji w ierwszej dobie u kobiet rodz¹cych o czasie, ale nie ma w³ywu u acjentek rodz¹cych rzedwczeœnie. Szczególn¹ oiek¹ laktacyjn¹ nale y otoczyæ na oddzia³ach szitalnych nieródki, kobiety o orodzie rzedwczesnym oraz o ciêciu cesarskim S³owa kluczowe: laktogeneza; rolaktyna; rodnoœæ; ciêcie cesarskie Summary Introduction. Proer begining of lactation after the birth often determines the decision on further women s breastfeeding. Therefore, knowing the favorable factors of breastfeeding it is ossible to distinguish atients who require secial of medical staff hel during their first days after delivery. Aim of study. To assess how such factors as age, arity, maternal nutritional status, duration of regnancy and rolactin level in maternal serum imact the initiating of lactogenesis. Materials and methods. Study included 71 healthy women who delivered between weeks of gestation. In hours after birth the level of maternal serum rolactin was taken. The

2 30 L. BIESIADA, S. SOBANTKA, J. B ASZCZYK, M. KRAKORA, G. KRASOMSKI resence of lactation was assessed and verified by getting the slight ressure around the nile with fingers. Such factors as the age, arity, matermal BMI before regnancy, the way labor and the level of rolactin were analized. Statistical analysis was erformed using Fischer s test, Cochran-Cox, Student s t and chi-square test Results. Lactation in the first day after delivery were observed more frequently in the grou of full-term regnancies (grou I) than in women after remature delivery (grou II) (59.1% to 33.3% = 0.035). Mean rolactin level in grou I was also higher than in grou II ( ng/ml to ng/ml, ). Age, nutritional status, weight gain are not good rognostic factors to forecast successful lactation, while vaginal delivery and at least one childbirth in the ast ositively influenced in the grou of women after term delivery. Conclusions.Gestational age>36 week, multiarity and vaginal delivery are favorable factors in lactogenesis. Cesarean section adversely affect early lactation in the full-term atients, but not in atients after remature delivery. Nulliaras, women after remature delivery and women after cesarean section should be taken of secial care by medical staff in the hosital wards to hel them in breastfeeding. Key words: lactogenesis; rolactin; arity; cesarean section WSTĘP Laktogeneza zale na jest rzede wszystkim od zmian hormonalnych zachodz¹cych o orodzie. G³ównym czynnikiem odowiedzialnym za inicjacjê wytwarzania okarmu jest rolaktyna. Estrogeny wytwarzane w du- ej iloœci rzez ³o ysko hamuj¹ odczas ci¹ y wydzielanie rolaktyny rzez rzedni ³at rzysadki. Po orodzie, na skutek gwa³townego sadku ich stê enia, dochodzi do odblokowania wytwarzania okarmu w gruczo³ach sutkowych. Prolaktyna jest niezbêdna dla laktogenezy, co otwierdzaj¹ badania rowadzone u kobiet z genetycznie uwarunkowanym niedoborem tego hormonu [1]. Jednak wielu autorów wskazuje na brak jednoznacznej zale noœci miêdzy stê eniem rolaktyny w osoczu a rodukcj¹ okarmu, zw³aszcza w óÿniejszym okresie karmienia [2,3]. Oksytocyna natomiast uwa ana jest za g³ówny czynnik wydzielania i wydalania mleka. Prawid³owa laktacja zale na jest tak e od innych czynników, takich jak: d³ugoœæ trwania ci¹ y, zaewnienie kontaktu matka-dziecko, stan zdrowia o- ³o nicy i noworodka. Wielu autorów wskazuje na zaburzenia laktogenezy i laktooezy o orodzie rzedwczesnym [4,5]. Wydaje siê, e rolê mo e równie odgrywaæ rodnoœæ kobiety, jej doœwiadczenia w karmieniu iersi¹ w orzednich orodach oraz nastawienie sychiczne. Równie rzebiegu orodu i sosób rozwi¹zania ci¹ y mog¹ w³ywaæ na laktogenezê. Ze wzglêdu na narastaj¹cy roblem oty³oœci kobiet obecnie szczególnie interesuj¹ca jest rola stanu od ywienia matki dla rawid³owoœci laktacji. W licznych doniesieniach odkreœla siê, e zwiêkszone onad normê rzedci¹ owe BMI kobiety w³ywa niekorzystnie na karmienie iersi¹ [6,7]. CEL PRACY Celem racy jest ocena w³ywu czynników takich jak: wiek, rodnoœæ, stan od ywienia matki, d³ugoœæ trwania ci¹ y, sosób orodu oraz stê enie rolaktyny w surowicy matki na rozoczêcie laktacji. INTRODUCTION Lactogenesis is eends rimarily on the hormone changes taking lace after the delivery. The chief factor resonsible for initiating mother s milk roduction is rolactin. In regnancy, estrogens released in abundance by the lacenta inhibit the roduction of rolactin by the anterior ituitary. After the delivery, due to a sudden dro of their concentration, milk roduction is unblocked in mammary glands. Prolactin is indisensable for lactogenesis, which was confirmed by studies on women with genetically conditioned deficit of the hormone [1]. Many authors, however, oint to the lack of a clear correlation between the rolactin concentration in lasma and milk roduction, articularly at a later stage of breast-feeding [2,3]. It is oxytocin that is regarded as the main factor of milk secretion and discharge. Normal lactation deends also on other factors, such as the duration of regnancy, the mother and child s contact, the health condition of the woman in uererium and of her newborn. Many authors oint to the disturbances of lactogenesis and lactooiesis after a reterm delivery [4,5]. The woman s arity also aears to lay a role, as well as her exerience with breast-feeding after ast deliveries and her mental attitude. Also, the course of labour and the method of delivery may have an effect on lactogenesis. Due to the increasing roblem of female obesity, articular interest is currently aid to the role of the mother s nutrition in ensuring normal lactation. Many reorts stress the negative effect of a woman s increased BMI before regnancy on the rocess of breast-feeding [6,7]. AIM OF THE STUDY The aim of the study was an assessment of the effect exerted by factors such as age, arity, the mother s nutritional state, the duration of regnancy, the method of delivery and rolactin concentration in the mother s serum on initiating lactation.

3 Niektóre czynniki okresu oko³oorodowego w³ywaj¹ce na laktogenezê 31 MATERIAŁ I METODY Badaniem objêto 71 kobiet, które urodzi³y w Klinice Po³o nictwa i Ginekologii ICZMP w odzi. U 44 acjentek oród odby³ siê w 37-41, a u 27- w okresie miêdzy 28 a 36 tygodniem ci¹ y. W rzyadku rodz¹cych ciêciem cesarskim do badañ zakwalifikowano tylko acjentki z lanowych zabiegów. Po orodzie czasowym drogami natury noworodek by³ rzystawiany do iersi jeszcze na sali orodowej, a otem rzebywa³ z matk¹ w systemie rooming-in karmiony na ¹danie. Kobiety rodz¹ce ciêciem cesarskim ogl¹da³y dziecko na sali oeracyjnej, ale ierwsze rzystawienie do iersi nastêowa³o doiero o oko³o 6-8 godzinach od orodu, gdy matka ouszcza³a salê ooeracyjn¹. Nastênie kobiety te równie rzebywa³y razem z dzieæmi, a w ierwszych godzinach o oeracji rzy rzystawianiu dziecka do iersi i jego ielêgnacji omaga³a o³o na. Noworodki z orodów rzedwczesnych nie by³y rzystawiane do iersi natychmiast o urodzeniu ze wzglêdu na koniecznoœæ wykonywania okreœlonych rocedur neonatologicznych. PóŸniej, w zale noœci od wieku ci¹ owego i stanu dziecka, rzebywa³y na oddziale innym ni matka, b¹dÿ te wraz z ni¹ (4 noworodki). Pomimo zachêcania matek do karmienia kontakt o³o nicy z dzieckiem nie by³ w tej gruie tak e³ny, jak w rzyadku orodów o czasie. Ze wzglêdu na zmiany wydzielania rolaktyny zwi¹zane z rytmem dobowym badane acjentki dobrano tak, e wszystkie kobiety rodzi³y w godzinach U ka dej o³o nicy obierano krew yln¹ w godzin o orodzie, tzn. o godzinie 6.00 dnia nastênego. Pobieranie odbywa³o siê rzed rzystawieniem dziecka do iersi, a od orzedniego karmienia musia³o min¹æ co najmniej 90 minut. Poziom rolaktyny oznaczano metod¹ immunoenzymatyczn¹ stosuj¹c odowiednie zestawy. Obecnoœæ siary stwierdzano o uciœniêciu sutka w okolicy otoczki brodawki i uwidocznieniu kroel wydzieliny. Badanie rzerowadzano w 18 godzin o orodzie. U adnej z badanych kobiet nie stwierdzano wydzieliny z sutków rzed orodem. Z wywiadu i dokumentacji lekarskiej uzyskano dane dotycz¹ce wieku acjentki, orzednich orodów, masy cia³a kobiety i jej wzrostu rzed koncecj¹ (wyliczono rzedci¹ owe BMI) oraz rzyrostu masy cia³a w czasie ci¹ y. Za nadmierny uznano rzyrost masy cia³a owy ej 16 kg w ci¹ y donoszonej. Nie badano w³ywu tego arametru na laktacjê w gruie orodów rzedwczesnych ze wzglêdu na trudnoœci w okreœleniu, co nale y rzyj¹æ za zbyt wysok¹ wartoœæ w oszczególnych tygodniach ci¹ y. Badane acjentki odzielono na dwie gruy: grua I- oród odbyty > 36 tygodnia ci¹ y (n= 44), grua II- oród w okresie tygodni (n=27). Analizê statystyczn¹ rzerowadzono stosuj¹c test Fischera, Cohrana-Coxa, t- Studenta oraz chi kwadrat odaj¹c wartoœæ testu i oziom istotnoœci (). MATERIAL AND METHODS The study covered 71 women who bore children at the Clinical Hosital of Obstetrics and Gynaecology of the Polish Mother s Memorial Hosital - Research Institute in ódÿ (Poland). 44 atients delivered their children between gestational week 37 and 41, and 27 atients - between week 28 and 36. Of those who delivered via Caesarean section, only atients after lanned oerations were qualified for the study. After a full-term vaginal delivery, the newborn was given to the mother to feed while still in the delivery room, and then the child stayed together with the mother in the rooming-in system and was breast-fed on demand. Women who delivered via Caesarean section could see the child in the oerating theatre but the first breast-feeding took lace only ca. 6-8 hours after the delivery, when the mother had left the recovery room. Those atients stayed with their children as well, and in the first hours after the surgery they were assisted by a midwife in breast-feeding and the newborn care. Preterm newborns were not given for breast-feeding immediately after the delivery due to neonatological rocedures that had to be erformed. Later, deending on their gestational age and general condition, the children stayed either in a different deartment than their mothers or together with the mothers (4 newborns). Desite being encouraged to breast-feed, the mothers in that grou did not have as dee contacts with their children as those in the full-term grou. Due to the changes of rolactin release associated with the circadian rhythm, the atients under study were selected in such a way that all of them delivered children between noon and 6.m. Veinous blood samles were collected from each woman hours after the delivery, that is, at 6 a.m. on the following day. The collection of blood samles took lace before the child was laced at the breast for feeding, and at least 90 minutes had to ass since the revious feeding. The rolactin level was determined with secial sets for immunoenzymatic assays. The resence of colostrum was determined after ressing the breast in the area of areola mammae and exosing its dros. The examination took lace 18 hours after the delivery. In none of the atients any release of the mammary glands was found before the delivery. The atients history and medical documentation sulied data on their age, ast deliveries, body weight and height before the concetion (re-regnancy BMI was calculated) and weight gain in regnancy. Body weight gain of over 16 kg in full term regnancy was considered excessive. The effect of this arameter on lactation was not examined in the case of reterm deliveries due to the difficulty in establishing excessive values of weight gain for individual gestational weeks. The atients under study were divided into two grous: grou 1 - delivery > gestational week 36 (n=44), grou 2 - delivery in gestational week (n=27). A statistical analysis was conducted with an alication of the Fisher, Cochran-Cox, Student t and chi

4 32 L. BIESIADA, S. SOBANTKA, J. B ASZCZYK, M. KRAKORA, G. KRASOMSKI WYNIKI Dane charakteryzuj¹ce oszczególne gruy rzedstawiono w tabeli 1. Gruy nie ró ni³y siê statystycznie w zakresie wieku, rodnoœæ, rzedci¹ owego BMI oraz iloœci orodów zakoñczonych ciêciem cesarskim. Natomiast, co jest zrozumia³e ze wzglêdu na krótszy czas trwania ci¹ y, w gruie II stwierdzono ró nice w zakresie rzyrostu masy cia³a kobiety, masy urodzeniowej i stanu noworodka. W³yw czynników takich jak: rodnoœæ, rzedci¹ owa masa cia³a kobiety, rzyrost masy cia³a odczas ci¹ y oraz sosób rozwi¹zania na inicjacjê laktacji w I dobie o orodzie rzedstawiono w tabelach 2 i 3. Natomiast w³yw wy ej wymienionych czynników na oorodowy oziom rolaktyny w surowicy rzedstawiono w tabelach 4 i 5. square tests, with a determination of the test value and significance level (). RESULTS The characteristic data of each grou are resented in Table 1. The grous did not differ statistically with resect to the age, arity, re-regnancy BMI and the number of ast deliveries via Caesarean section. In grou 2, however, differences in body weight gain, birth weight and the condition of the newborns were found, which is understandably due to the shorter duration of regnancy. The effect of factors such as arity, re-regnancy body weight, weight gain in regnancy and the way of delivery on initiating lactation on the first day after the delivery is resented in Table 2 and 3. The effect of the Tab. 1. Charakterystyka gru Wiek Tydzieñ orodu Masa noworodka (g) Stan noworodka wg Agar Stê enie rolaktyny w surowicy (ng/ml) Przedci¹ owe BMI Przyrost masy cia³a w ci¹ y (kg) Wieloródki Poród drog¹ cc Obecnoœæ siary w I dobie o orodzie Œrednia Grua I n=44 Odchylenie standardowe Œrednia Grua II n=27 Odchylenie standardowe Wartoœæ testu statystycznego 29,47 6,3 28,87 6,1 0,4568 0, ,8 2,33 31,8 2,31 40,0356 <0, ,2 451,6 1734,3 424,3 15,1325 <0,0001 9,25 1,2 7,4 1,3 12,0459 0, ,25 74,67 178,62 58,78 11,4998 0, ,08 5,19 24,97 3,56 0,0230 0, ,56 3,3 8,7 3,37 6,5798 <0,0001 liczba % liczba % 21 47, ,1 0,7774 0, , ,1 0,0637 0, ,1 9 33,3 4,4413 0,035 Tab. 1. Characteristic of grous Age Week of the delivery Newborn s birth weight (g) Newborn s Agar score Prolactin concentration in serum (ng/ml) Pre-regnancy BMI Weight gain in regnancy ( kg ) Multiaras Delivery via CS Colostrum resent on day 1 after the delivery Mean Grou I n=44 Standard deviation Mean Grou II n=27 Standard deviation Statistical test value 29,47 6,3 28,87 6,1 0,4568 0, ,8 2,33 31,8 2,31 40,0356 <0, ,2 451,6 1734,3 424,3 15,1325 <0,0001 9,25 1,2 7,4 1,3 12,0459 0, ,25 74,67 178,62 58,78 11,4998 0, ,08 5,19 24,97 3,56 0,0230 0, ,56 3,3 8,7 3,37 6,5798 <0,0001 Number % Number % 21 47, ,1 0,7774 0, , ,1 0,0637 0, ,1 9 33,3 4,4413 0,035

5 Niektóre czynniki okresu oko³oorodowego w³ywaj¹ce na laktogenezê 33 Porównuj¹c uzyskane wyniki w obu badanych gruach stwierdzono, e laktacjê w ierwszej dobie obserwowano w wiêkszym odsetku w gruie ci¹ donoszonych ni rodz¹cych rzedwczeœnie (59,1% vs 33,3 =0,035). Œrednie stê enie rolaktyny w gruie rodz¹cych o czasie by³o wy sze ni u o³o nic o orodzie rzedwczesnym (251,25 ng/ml vs 178,62 ng/ml, 0,0007). Badaj¹c obecnoœæ okarmu w sutkach w I dobie o orodzie stwierdzono, e dla wyst¹ienia laktacji w gruie ci¹ donoszonych mia³ znaczenie fakt, czy kobieta rzeby³a rzynajmniej jedn¹ ci¹ ê zakoñczon¹ urodzeniem dziecka, a tak e czy orzednio karmi³a iersi¹. Soœród 21wieloródek u 17 stwierdzono obecnoœæ okarmu w ierwszej dobie, (80,9%), a 15 z nich deklarowa³o, e karmi³o równie o orzednich orodach. Soœród 4 wieloródek z tej gruy (19,1%), u których brak by³o okarmu, dwie deklarowa³y, e nie factors on the ostartum rolactin level in serum is resented in Table 4 and 5. A comarison of results from both grous revealed that lactation was reorted on the first day in a larger ercentage of full-term regnancies than in reterm deliveries (59.1% vs 33.3, =0.035). The average rolactin concentration in full-term arturients was higher than in those after a reterm delivery ( ng/ml vs ng/ml, ). An examination of colostrum resence in breasts on the first day after the delivery indicated that it was significant for lactation whether the woman had at least one ast regnancy ending in childbirth and whether she had breast-fed her revious child. Among 21 multiaras, 17 had colostrum in their breasts on the first day after the delivery (80.9%), and 15 of them declared that they had breast-fed after their ast deliveries, as well. Of the 4 multiaras in that Tab. 2. Wływ niektórych czynników na inicjację laktacji w I dobie o orodzie w gruie I (orody >36 tygodnia ciąży) Liczba Obecnoœæ siary w I dobie Liczba % Brak siary w I dobie Liczba % Wartoœæ testu statystycznego Wiek >34 lat Wiek < 34lat Wieloródki Pierwiastki BMI >24,9 BMI < 24,9 Przyrost masy cia³a w ci¹ y > 16kg Przyrost masy cia³a w ci¹ y < 16kg Poród drog¹ ciêcia ces. Poród fizjologiczny ,4% 6 54,6% ,6% 12 36,4% ,9% 4 19,1% , , % 6 40% ,6% 12 41,4% ,8% 7 41,2% % 8 32% % 12 80% ,3% 6 20,7% 0,2502 0,6169 5,2056 0,0225 0,0078 0,9297 0,3711 0, ,7789 0,0001 Tab. 2. Imact of some factors on the initiation on lactation in the first days after delivery in grou I (deliveries> 36 week of gestation) Number Colostrum resent on day 1 Number % No colostrum on day 1 Number % Statistical test value Age > 34 Age < 34 Multiaras Primiaras BMI > 24.9 BMI < 24.9 Weight gain in regnancy > 16 kg Weight gain in regnancy < 16 kg Caesarean sec. delivery Vaginal delivery ,4% 6 54,6% ,6% 12 36,4% ,9% 4 19,1% , , % 6 40% ,6% 12 41,4% ,8% 7 41,2% % 8 32% % 12 80% ,3% 6 20,7% 0,2502 0,6169 5,2056 0,0225 0,0078 0,9297 0,3711 0, ,7789 0,0001

6 34 L. BIESIADA, S. SOBANTKA, J. B ASZCZYK, M. KRAKORA, G. KRASOMSKI karmi³y równie orzednio, a u jednej wyst¹i³o za- ³amanie nastroju sowodowane stwierdzon¹ o orodzie wad¹ serca dziecka. (80,9% vs 19,1% = 0,0225). Podobnej zale noœci nie obserwowano wœród kobiet o orodach rzedwczesnych. Odsetek wieloródek, u których stwierdzano laktacjê w ierwszej dobie oraz tych, u których laktacji nie by³o, by³y zbli one. (40% vs 60%, =0,6393). Badania wykaza³y, e gruie orodów o czasie w³yw na zaocz¹tkowanie laktacji ma sosób rozwi¹zania ci¹ y. Kobiety rodz¹ce ciêciem cesarskim wykazywa³y obecnoœæ okarmu rzadziej, ni rodz¹ce drogami natury (20% vs 79,3% =0,0001). Po orodzie rzedwczesnym drog¹ ciêcia cesarskiego równie odsetek acjentek z obecnoœci¹ siary w gruczo³ach iersiowych by³ ni szy, ale nie by³o to statystycznie znamienne (20% vs 41%, =0,48110). Nie otwierdzono w³ywu wieku, stanu od ywienia, rzyrostu masy cia- ³a na rozoczêcie laktacji. Badaj¹c stê enie rolaktyny w surowicy w I dobie o orodzie stwierdzono, e w gruie o orodzie czasowym stê enie rolaktyny jest wy sze u acjentek z obecnoœci¹ okarmu w stosunku do kobiet, gdzie okarmu nie stwierdzano (282,19 ng/ml vs 203,88ng/ml, =),003). Wy sze stê enie stwierdzano te u acjentek o orodzie fizjologicznym grou who did not lactate (19.1%), 2 declared that they had not breast-fed on the ast occassions, and 1 exerienced a mood breakdown due to the infant s cardiac defect detected after the delivery (80.9% vs 19.1%, =0.0225). A similar correlation was not found among the women after reterm deliveries. The rate of multiaras with lactation on the first day and of those without lactation was similar (40% vs 60%, =0.6393). The study revealed that, in the grou of full-term regnancies, the method of delivery had an effect on the initiation of lactation. Women who delivered via Caesarean section lactated less frequently than those after vaginal deliveries (20% vs 79.3%, =0.0001). After reterm deliveries via Caesarean section, the rate of atients with colostrum was lower, too, but not statistically significant (20% vs 41%, = ). No effect of age, nutritional state or body weight gain on initiating lactation was confirmed. The determination of rolactin concentration in serum on the first day after the delivery indicated that in the full-term grou the rolactin level was higher in lactating atients than in those who did not lactate ( ng/ml vs ng/ ml, =0.003). A higher concentration was also found in atients after a vaginal delivery as comared to those Tab. 3. Wływ niektórych czynników na inicjację laktacji w I dobie o orodzie w gruie II (orody między 28 a 36 tygodniem ciąży) Liczba Obecnoœæ siary w I dobie Liczba % Brak siary w I dobie Liczba % Wartoœæ testu statystycznego Wiek >34 lat Wiek < 34lat Wieloródki Pierwiastki BMI > 24,9 BMI < 24,9 Poród drog¹ ciêcia ces. Poród fizjologiczny % 3 75% , ,2% % 6 60% ,5% 13 76,5% ,6% 7 58, ,6% 11 73,4% % 8 80% , ,2% 0,0367 0,8481 0,2197 0,6393 0,1688 0,6812 0,463 0,4811 Tab. 3. Imact of some factors on the initiation on lactation in the first days after delivery in grou II (deliveries between 28 and 36 week of gestation) Number Colostrum resent on day 1 Number % No colostrum on day 1 Number % Statistical test value Age > 34 Age < 34 Multiaras Primiaras BMI > 24.9 BMI < 24.9 Caesarean sec. delivery Vaginal delivery % 3 75% , ,2% % 6 60% ,5% 13 76,5% ,6% 7 58, ,6% 11 73,4% % 8 80% , ,2% 0,0367 0,8481 0,2197 0,6393 0,1688 0,6812 0,463 0,4811

7 Niektóre czynniki okresu oko³oorodowego w³ywaj¹ce na laktogenezê 35 w orównaniu do kobiet o ciêciu cesarskim (280,77 vs 201,91ng/ml, <0,001). W gruie o orodzie rzedwczesnym owy szych zale noœci nie stwierdzono. DYSKUSJA Wytwarzanie okarmu rozoczyna siê ju odczas ci¹- y od w³ywem czynników hormonalnych. G³ówn¹ rolê odgrywa rolaktyna odowiedzialna za syntezê m- RNA dla bia³ek mleka i rzysieszenie translacji. Wraz z insulin¹ stymuluje równie wytwarzanie kwasów t³uszczowych. Natomiast glikokortykosterydy ³o yskowe w³ywaj¹ na iloœæ recetorów dla rolaktyny. W czasie ci¹ y rolaktyna ochodzi zarówno z rzysadki matki, jak i ³odu, a bardzo znacz¹cym jej Ÿród³em jest równie ³o ysko. Stê enie rolaktyny roœnie od ierwszego trymestru krotnie w orównaniu srzed ci¹ y i osi¹ga stê enie ok. 200ng/ml w okresie orodu [5]. Wydzielanie okarmu jest jednak zablokowane rzez wysoki oziom ³o yskowego rogesteronu i estrogenów. Po orodzie stê enie rolaktyny obni a after Caesarean section ( vs ng/ml, <0.001). The above correlationc were not found in the reterm grou. DISCUSSION Mother s milk roduction begins already in regnancy as a result of hormone activity. Prolactin lays the key role, being resonsible for the synthesis of m-rna for milk roteins and accelerating translation. Together with insulin, it also stimulates the roduction of fatty acids. Placental glucocorticosteroids, on the other hand, have an effect on the number of rolactin recetors. In regnancy, rolactin comes from both the mother s and the fetus ituitary; the lacenta is its very imortant source as well. The rolactin concentration increases, starting with the first trimester, by ca times as comared to the re-regnancy level and reaches the value of ca. 200 ng/ml at the time of the delivery [5]. However, milk roduction is blocked by a very high level of lacental rogesterone and estrogens. After the delivery, rolac- Tab. 4. Wływ niektórych czynników na stężenie rolaktyny w surowicy w I dobie o orodzie w gruie I (orody >36 tygodnia ciąży) Liczba Stê enie rolaktyny w ng/ml Œrednia Odchylenie Wartoœæ testu statystycznego Wieloródki Pierwiastki BMI > 24,9 BMI < 24,9 Przyrost masy cia³a w ci¹ y > 16kg Przyrost masy cia³a w ci¹ y < 16kg Obecnoœæ siary Brak siary Poród drog¹ ciêcia ces. Poród fizjologiczny ,04 91, ,86 57, ,4 98, ,27 60, ,3 74, ,14 76, ,19 79, ,88 33, ,91 30, ,77 79, 2,5630 0,3951 0,3183 0,7544 0,244 0,8077 4,3803 0,003 6,5755 <0,001 Tab. 4. Imact of some factors on the rolactine level in the first days after delivery in grou I (deliveries> 36 week of gestation) Number Prolactin concentration in ng/ml Mean Deviation Statistical test value Multiaras Primiaras BMI > 24.9 BMI < 24.9 Weight gain in regnancy > 16 kg Weight gain in regnancy < 16 kg Colostrum resent No colostrum Caesarean section delivery Vaginal delivery ,04 91, ,86 57, ,4 98, ,27 60, ,3 74, ,14 76, ,19 79, ,88 33, ,91 30, ,77 79, 2,5630 0,3951 0,3183 0,7544 0,244 0,8077 4,3803 0,003 6,5755 <0,001

8 36 L. BIESIADA, S. SOBANTKA, J. B ASZCZYK, M. KRAKORA, G. KRASOMSKI siê szybko i u kobiet niekarmi¹cych w okresie oko³o miesi¹ca owraca do normy dla nieciê arnych. Natomiast ssanie sutka rzez dziecko owoduje szybki i rzejœciowy wzrost jej stê enia do wartoœci z óÿnej ci¹ y [2,6]. Po kilku miesi¹cach laktacji odstawowy oziom rolaktyny jest zbli ony do kobiet niekarmi¹cych, a wydalanie okarmu zale ne jest od oksytocyny, wytwarzanej odczas ssania [7,8]. Wielu autorów uwa a, e stê enie rolaktyny nie koreluje bezoœrednio z iloœci¹ wytwarzanego okarmu [5,8]. Jednak badania rowadzono nie w ierwszej dobie o orodzie, ale w óÿniejszym okresie o³ogu, kiedy rola tego hormonu w laktooezie jest mniejsza. Natomiast Hennert oisuje wysoki oziom rolaktyny u karmi¹cych utrzymuj¹cy siê rzez 15 miesiêcy [6]. W badanej gruie u kobiet o orodzie czasowym, u których stwierdzano okarm w I dobie, œredni oziom rolaktyny by³ wy szy ni u tych, które okarmu nie mia³y. Ze wzglêdu na krótszy czas trwania ci¹ y o orodach wczeœniaczych nale y sodziewaæ siê ni szego oziomu rolaktyny w surowicy krwi matki, co zosta³o wykazane w badanej gruie i co otwierdzaj¹ doniesienia literaturowe [5]. Nie znaleziono w iœmiennictwie danych o w³ywie wieku na rozoczêcie laktacji. tin concentration decreases quickly and returns to the non-regnant norm within around a month if a woman does not breast-feed. A child s sucking on the breast, however, results in a fast and transitory increase of its concentration u to the late regnancy value [2,6]. After several months of lactation, the basic rolactin level is close to that of non-feeding women, and milk release is conditioned by oxytocin roduced during sucking [7,8]. Many authors believe that rolactin concentration is not correlated directly with the quantity of milk roduced [5,8]. However, the research was conducted not on the first day after the delivery but later on into the uererium, when the hormone s role in lactooiesis is less significant. Hennert describes, on the other hand, a high rolactin level in breast-feeding women retained for 15 months [6]. In our study grou of women after a full-term delivery in whom lactation was reorted on the first day, the average rolactin level was higher than in those who did not lactate. Due to the shorter duration of regnancy in the case of reterm deliveries, a lower rolactin level in the mother s blood serum should be exected, which was demonstrated in the study grou and confirmed by literature reorts [5]. No literature data have been found on the effect of age Tab. 5. Wływ niektórych czynników na stężenie rolaktyny w surowicy w I dobie o orodzie w gruie II (orody między 28 a 36 tygodniem ciąży) Liczba Stê enie rolaktyny w ng/ml Œrednia Odchylenie Wartoœæ testu statystycznego Wieloródki Pierwiastki BMI>24,9 BMI <24,9 Obecnoœæ siary w I dobie Obecnoœæ siary w I dobie Poród drog¹ ciêcia ces. Poród fizjologiczny ,11 73, ,8 4, ,84 44, ,16 66, ,88 61, ,5 56, , 68, ,82 54,32 0,8447 0,4063 1,049 0,2840 1,1482 0,2618 0,2482 0,8060 Tab. 5. Imact of some factors on the rolactine level in the first days after delivery in grou II (deliveries between 28 and 36 week of gestation) Number Prolactin concentration in ng/ml Mean Deviation Statistical test value Multiaras Primiaras BMI > 24.9 BMI < 24.9 Colostrum resent on day 1 No colostrum on day 1 Caesarean section delivery Vaginal delivery ,11 73, ,8 4, ,84 44, ,16 66, ,88 61, ,5 56, , 68, ,82 54,32 0,8447 0,4063 1,049 0,2840 1,1482 0,2618 0,2482 0,8060

9 Niektóre czynniki okresu oko³oorodowego w³ywaj¹ce na laktogenezê 37 W badaniach w³asnych rozatrywano w³yw wieku na rozoczêcie laktacji, wyodrêbniaj¹c odgruy kobiet oni ej i owy ej 34 roku ycia. Czynnik ten nie mia³ znaczenia dla inicjacji laktacji. Mc Neilly badaj¹c rodukcjê okarmu w odowiedzi na ssanie nie stwierdza ró nic zale nych od rodnoœci kobiety [8]. Badanie to jednak by³o rzerowadzone na róbie tylko 10 kobiet, natomiast Gubler odaje, e wieloródki odczas ierwszych dni o³ogu czêœciej karmi³y wy³¹cznie iersi¹ [8,9], bez koniecznoœci dokarmiania. W badaniach w³asnych odbycie w rzesz³oœci rzynajmniej jednego orodu (i karmienia) w³ywa- ³o ozytywnie na rozoczêcie laktacji. U wieloródek znacznie czêœciej stwierdzano obecnoœæ okarmu mimo, e œrednie stê enie rolaktyny by³o odobne, jak u ierworódek. Wobec narastania roblemu oty³oœci w krajach wysoko urzemys³owionych zwraca siê uwagê na zburzenia laktacji, jakie mo e nieœæ nadmierna masa cia³a o³o nicy. Rasmussen odaje e kobiety o BMI > 26 wykazywa³y mniejsze wytwarzanie rolaktyny w odowiedzi na ssanie sutka w czasie do 48 godzin o orodzie [7]. Podobne dane odaje Lee, zwracaj¹c rzy tym uwagê na oóÿnione zaocz¹tkowanie laktacji u oty³ych/z nadwag¹ [11]. To zjawisko jest wyjaœniane du ¹ rodukcj¹ estrogenów i rogesteronu w tkance t³uszczowej oty³ych kobiet. Zaburza to naturalny dla ierwszej doby o³ogu gwa³towny sadek stê enia tych hormonów we krwi i fizjologiczne odblokowanie laktacji. Wielu autorów donosi o rzadszym karmieniu naturalnym rzez oty³e/z nadwag¹ o³o nice (szczególnie ierworódki), rzedwczesnym jego zakoñczeniu oraz mniejszej rodukcji okarmu, co zmusza do dokarmiania okarmem sztucznym [6,9,10]. Badania w³asne nie otwierdzi³y owy szych obserwacji. Wielu autorów odkreœla negatywny w³yw orodu drog¹ ciêcia cesarskiego na laktacjê [12-15]. Prior, oieraj¹c siê na badaniach z 53 oœrodków odaje, e odsetek kobiet o ciêciu cesarskim z rawid³ow¹ laktacj¹ we wczesnym okresie o orodzie jest ni szy. Zwraca uwagê na fakt, e szczególnie niekorzystne jest wykonanie ciêcia cesarskiego rzed rozoczêciem czynnoœci skurczowej, natomiast rzerowadzone ciêcie cesarskie œródorodowo ma mniej istotny negatywny w³yw. Jednak kobiety, które rozoczê³y karmienie o ciêciu cesarskim, utrzymuj¹ je owy ej 6 miesiêcy od orodu równie czêsto, jak acjentki rodz¹ce drogami natury [13]. Przyczyn oóÿnionej i nieefektywnej laktacji o ciêciu cesarskim mo na uatrywaæ w mniej intensywnym wydzielaniu oksytocyny odczas orodu droga brzuszn¹, szczególnie elektywnego i rzed terminem orodu, kiedy rodukcja tego hormonu jest ma³a. Poród rozoczêty sontanicznie i rzebiegaj¹cy drog¹ ochwow¹ zaewnia d³u sz¹ stymulacjê oksytocyn¹ endogenn¹ lub te odawan¹ do ylnie. Nasilenie wydzielania oksytocyny zachodzi w zaawansowanym orodzie orzez ucisk g³ówki ³odu na szyjkê i ochwê i nastêow¹ transmisjê bodÿca do mózgu kobiety on initiating lactation. In the authors own study, that effect was examined by means of differentiating grous under and over the age of 34. The age roved to have no effect on initiating lactation. Mc Nelly, who studied milk roduction in resonse to sucking, did not found differences with regard to the woman s arity [8]. However, the study was conducted on a test grou of only 10 women, and Gubler stated that, in the first days of uererium, multiaras fed their infants more frequently with mother s milk only [8,9], without the need for additional artificial food. In our study, at least one ast delivery (and breast-feeding) had an advantageous effect on the initiation of lactation. Multiaras lactated much more frequently, even though their mean rolactin concentration was similar to that of rimiaras. In the light of the growing roblem of obesity in highly develoed countries, attention is aid to lactation disturbances resulting from the mother s overweight. Rasmussen stated that women with BMI > 26 dislayed lower rolactin roduction in resonse to breast sucking within 48 hours after the delivery [7]. Lee quoted similar data, ointing also to a delayed initiation of lactation in obese/overweight women [11]. The henomenon is exlained by a high roduction of estrogens and rogesterone in the fatty tissue of obese women, which disturbs the raid decrease of the blood level of the hormones, natural for the first day of uererium, and hysiological unblocking of lactation. Many authors have observed that obese/overweight mothers in uererium (rimiaras in articular) breastfeed less frequently, end the feeding earlier and roduce less milk, which creates the need for artificial feeding [6,9,10]. Our study did not confirm those observations. Many authors emhasize the negative effect of deliveries via Caesarean section on lactation [12-15]. Prior, basing on studies at 53 centres, stated that the rate of women after Caesarean section who lactated normally in the early eriod after the delivery was lower. He ointed to the fact that a Caesarean section erformed before the contractory function had begun had a articularly negative effect while a erinatal Caesarean section was less disadvantageous. Still, women who started to breast-feed after Caesarean section continue breast-feeding for over 6 months with an equal frequency as those after vaginal deliveries [13]. The reason for delayed and ineffective lactation after Caesarean section may be the less intensive oxytocin release during a surgical delivery, articularly when it is elective and reterm, when the hormone s roduction is low. A sontaneously initiated vaginal delivery ensures a longer stimulation with endogenous or intravenously administered oxytocin. An increased oxytocin release takes lace at an advanced stage of labour due to the ressure of the fetus head on the cervix and vagina and a consecutive transmission of the stimulus to the arturient s brain, which stimulates the hormone roduction. Oxytocin also exerts a central effect, influencing

10 38 L. BIESIADA, S. SOBANTKA, J. B ASZCZYK, M. KRAKORA, G. KRASOMSKI rodz¹cej, co stymuluje wytwarzanie tego hormonu. Oksytocyna dzia³a te oœrodkowo w³ywaj¹c na zachowania behawioralne kobiety zwi¹zane z otrzeb¹ karmienia i kontaktu z noworodkiem [5]. Inn¹ rób¹ wyjaœnienia jest fakt, e noworodki kobiet rodz¹cych ciêciem cesarskim s¹ ocz¹tkowo oddzielone od matki. W wiêkszoœci szitali ze wzglêdów organizacyjnych niemo liwy jest bezoœredni kontakt tzw. skóra do skóry i wczesne rzystawienie noworodka do iersi. OóŸnia to naturalne mechanizmy wyzwalania laktacji orzez stymulacjê brodawek w czasie ssania. [15]. Wielu autorów nie wyklucza równie negatywnego w³ywu na rozoczêcie laktacji œrodków u ywanych do analgezji odczas zabiegu, choæ nie neguje siê ich bezieczeñstwa dla matki i ³odu [16]. W badaniach w³asnych stwierdzono oóÿnienie wyst¹ienia laktacji o ciêciu cesarskim, bez wzglêdu na to, czy oród by³ czasowy, czy rzedwczesny. Wydaje siê równie, e mniejszy kontakt matka-dziecko by³ owodem oóÿnionej laktacji. Wykazano brak laktacji w I dobie u 58,2% kobiet w gruie acjentek, które urodzi³y rzedwczeœnie drogami natury. Po³o nice te nie mog³y bezoœrednio oiekowaæ siê noworodkiem ze wzglêdu na wczeœniactwo, a karmienie odbywa³o siê rzadziej ni dzieci donoszonych. WNIOSKI 1. Czynnikami srzyjaj¹cymi rawid³owemu rozoczêciu laktacji s¹: wiek ci¹ owy owy ej 36. tygodnia, wieloródstwo i oród odbyty drog¹ ochwow¹. 2. Poród ciêciem cesarskim zmniejsza rawdoodobieñstwo wyst¹ienia laktacji w ierwszej dobie u kobiet rodz¹cych o czasie, ale nie ma w³ywu u acjentek rodz¹cych rzedwczeœnie. 3. Szczególn¹ oiek¹ laktacyjn¹ nale y otoczyæ na oddzia³ach szitalnych nieródki, kobiety o orodzie rzedwczesnym oraz o ciêciu cesarskim. the woman s behaviour associated with the need for breast-feeding and for contacts with the newborn [5]. Another exlanation may be the fact that newborns delivered via Caesarean section are initially searated from their mothers. In most hositals, due to organizational reasons, a direct skin-to-skin contact and early lacement of the newborn at the breast is not ossible. This delays the natural mechanisms that initiate lactation through nile stimulation during sucking [15]. Many authors do not exclude a negative effect on initiating lactation exerted by analgesics alied during the surgery, although their safety for the mother and child is not questioned [16]. Our study revealed delayed lactation after Caesarean section, regardless of the delivery being full-term or reterm. It also aears that the reason for the delay was restricted contact between the mother and the child. No lactation on the first day was reorted in 58.2% of women in the grou after reterm vaginal deliveries. They could not rovide direct care of the newborn due to its rematurity, and breast-feeding took lace less frequently than in the case of full-term infants. CONCLUSIONS 1. The factors contributing to a normal initiation of lactation include: gestational age over week 36, multiarity, and a vaginal delivery. 2. A delivery via Caesarean section reduces the robability of lactation occurring on the first day after a full-term delivery but has no effect in the case of reterm deliveries. 3. A articular care with resect to lactation should be rovided for rimiaras, women after a reterm delivery and after a Caesarean section. Piśmiennictwo / References: 1. Kauila A, Chatelain P, Kirkinen P et al. Isolated rolactin deficiency in a woman with uereral alactogenesis. J Clin Endocrinol Metab. 1987;64(2): Howie P.W, Mc Neilly AS, Mc Ardle T et al. The relationshi between suckling-induced rolactin resonse and lactogenesis. Journ Clin Edocrin Met 1980;50: Bohnet HG, Kato K. Prolactin secretion during regnancy and uererium: resonse to metocloramide and interactions with lacental hormones. Obstet Gynecol. 1985;65(6): Chatterton RT, Jr Hill PD, Aldag JC et al. Relation of lasma oxytocin and rolactin concentrations to milk roduction in mothers of reterm infants: influence of stress. J Clin Endocrinol Metab. 2000;85(10): Hill PD, Aldag JC, Demirtas H et al. Association of serum rolactin and oxytocin with milk roduction in mothers of reterm and term infants. Biol Res Nurs. 2009;10(4): Hennart P, Delogne-Desnoeck J, Vis H et al. Serum levels of rolactin and milk roduction in women during a lactation eriod of thirty months. Clin Endocrinol (Oxf). 1981;14(4): Johnston JM, Amico JA. A rosective longitudinal study of the release of oxytocin and rolactin in resonse to infant suckling in long term lactation. J Clin Endocrinol Metab.1986;62(4): McNeilly AS, Robinson IC, Houston MJ et al. Release of oxytocin and rolactin in resonse to suckling. Br Med J. 1983;286(6361): Gubler T, Krähenmann F, Roos M et al. Determinants of successful breastfeeding initiation in healthy term singletons: a Swiss university hosital observational study.

11 Niektóre czynniki okresu oko³oorodowego w³ywaj¹ce na laktogenezê 39 J Perinat Med Oct 25. ii: /j/jme.ahead-of-rint/ jm /jm xml.doi: /jm [Eub ahead of rint] 10. Kronborg H, Vaeth M, Rasmussen KM. Obesity and early cessation of breastfeeding in Denmark. Eur J Public Health Se 29. [Eub ahead of rint] 11. Lee MBacardí Gascón MCastañeda et al. Effect of maternal obesity on lactation: systematic review. Nutr Hos. 2011;26(6): Zanardo V, Pigozzo A, Wainer G et al. Early lactation failure and formula adotion after elective caesarean delivery: cohort study. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed Ar 19. [Eub ahead of rint] 13. Prior E, Santhakumaran S, Gale C et al. 13 Breastfeeding after cesarean delivery: a systematic review and meta-analysis of world literature. Am J Clin Nutr. 2012; 95(5): Pérez-Ríos N, Ramos-Valencia G, Ortiz AP. Cesarean delivery as a barrier for breastfeeding initiation: the Puerto Rican exerience. J Hum Lact. 2008;24(3): Elliott-Carter N, Harer J. Keeing mothers and newborns together after cesarean: how one hosital made the change. Nurs Womens Health. 2012; 16(4): Jonas K, Johansson LM, Nissen E et al. Effects of intraartum oxytocin administration and eidural analgesia on the concentration of lasma oxytocin and rolactin, in resonse to suckling during the second day ostartum. Breastfeed Med. 2009;4(2):71-82.