Historia źródeł prawa w nowożytności narodziny Lewiatana

Transkrypt

1 Historia źródeł prawa w nowożytności narodziny Lewiatana

2 Słowem wstępu źródła prawa Słowniczek Absolutyzm Klasyczny (francuski/renesansowy) Oświecony Rewolucja Uprawnienia władzy: Sądownictwo patrymonialne Parlament Ordonans Prawa naturalne Pojęcia prawnokarne Dolus (directus, indirectus, eventualis) Praesumptio boni viri Nullum crimen sine lege poenale anteriori Salvador Dali, Chrystus św. Jana od Krzyża

3 Societas Christianorum Reformacja: upadek jedności Czynniki ekonomiczne Urbanizacja Europy Upowszechnienie się gospodarki towarowej Rewolucja środków produkcji: system nakładczy Czynniki kulturowo-religijne Ukształtowanie się kultury mieszczańskiej Upowszechnienie pisma Upadek moralny kleru i osiągnięć reformy gregoriańskiej Milienaryzm Czynniki polityczne Podporządkowanie Kościoła państwom Europy (mianowanie biskupów) Przeniesienie naczelnych ośrodków politycznych do Europy Środkowej Wyniszczające dotychczasowe elity wojny: stuletnia, Dwóch Róż, tureckie

4 Becket (1964), reż. P. Glenville

5 Prawo karne Narodziny państw policyjnych Miasta włoskie Lombardzkie tkaniny Miasta-państwa Patrycjat i proletariat Palazzo del popolo i capitano del popolo: system praw obywatelskich Wprowadzenie statutów miejskich i specjalistycznego sądownictwa Przestępstwa z oskarżenia publicznego Monarchia angielska Sądy westminsterskie (Spraw pospolitych, Ławy Królewskiej, Szachownicy) oraz common law Sąd Kanclerski oraz equity law Sąd Izby Gwiaździstej i Sąd Wysokiej Komisji oraz high treason Act of Attainder

6 Constitutio Criminalis Carolina z 1532 r. Narodziny państw policyjnych Katalog przestępstw Wprowadzenie przestępstw ściganych z urzędu Otwarty katalog przestępstw (definicja materialna) Typizacja czynów Wprowadzenie czynów przeciwko porządkowi publicznemu, dobrym obyczajom i religii Strona podmiotowa Wina istotną przesłanką karalności czynu Wprowadzenie zamiaru bezpośredniego (dolus) i winy nieumyślnej (culpa) Szczególna odpowiedzialność wobec nieletnich Obrona konieczna Katalog kar Funkcja odstraszająca (prewencja generalna) Wyjątkowe okrucieństwo np. podpalacze, dzieciobójczynie

7 Wojny chłopskie w Niemczech

8 Absolutyzm Podstawy nowego porządku politycznego Zagrożenie Przemieszanie społeczne w niespotykanej dotąd skali Herezje Kryzys porządku feudalnego Rozwiązanie Osoba monarchy Likwidacja niezależnych ośrodków władzy Biurokracja Militaryzm Rezultat Miejsce jednostki w społeczeństwie Rola elit

9 Oto jest głowa zdrajcy (1966), reż. F. Zinemann

10 Absolutyzm Okres klasyczny: Francja Prawa fundamentalne Rola monarchy Uprawnienia sądownicze Lettre de cachet, listy committimus oraz placet Lit de justice Hierarchia sądownicza: patrymonialne, prewotalne, baliwialne, parlamenty lokalne, parlament paryski i Rada Stron Procesowych Uprawnienia ustawodawcze Ordonanse, edykty, deklaracje królewskie oraz zarządzenia Rady Królewskiej Uprawnienia wykonawcze Cechy charakterystyczne państwa Omnipotencja Nietolerancja Gallikanizm

11 Dwór Henryka IV Bourbona

12 Absolutyzm Francja: źródła prawa Zbiory prawa zwyczajowego Lokalne prawa zwyczajowe: Coutume de Clermont 1280 r. Krajowe prawa zwyczajowe: Coutume de Paris 1510 r. Ustawodawstwo królewskie: Ordonans z Blois 1579 Wielkie ordonanse Ordonans z Villers-Cotterêts 1539 Proces inkwizycyjny: Tajne i pisemne Wyrok w oparciu o dowody stron: zeznania, przysięga dokumenty Możliwość apelacji i kasacji

13 Absolutyzm Zalety systemu Ekonomiczne protekcjonizm przemysł państwowy i zamówienia publiczne Si Dieu me prête vie, je ferai qu'il n'y aura point de laboureur en mon royaume qui n'ait les moyens d'avoir le dimanche une poule dans son pot! prototyp państwa opiekuńczego Społeczne Burżuazja Noblesse de robe Złota klatka wersalu Polityczne Centralizacja Unifikacja i budowa narodowości Efektywność państwa

14 Tudorowie ( ), reż. M. Hirst

15 Absolutyzm W drodze do ustroju oświeconego Idee oświecenia Immanuel Kant, Jan Jakub Russeau, John Stuart Mill Nowa legitymacja władzy Pierwszy sługa państwa: Fryderyk II Racjonalizm i Rechtstaat Reforma naczelnym celem? Stosunków społecznych Konserwacja stosunków feudalnych czy ustępstwa? Spraw wyznaniowych Józefinizm i częściowa tolerancja Systemu prawnego Wprowadzenie kodyfikacji Wychowanie człowieka i Landrecht Pruski

16 Fryderyk II Wielki wizytuje uprawę ziemniaków

17 Rewolucja francuska Korekta nowożytnego systemu Konstytucjonalizm Deklaracja Praw Człowieka 1789 i Wiosna Ludów 1848 Kontynuacja oświecenia Sprawy wyznaniowe Laickość i religia rozumu Model gospodarczy Rozbicie feudalizmu Stosunki etniczne Rzeź w Wandei i Marsylianka Źródła prawa Konstytucja francuska 1791 Procedura karna i kodeks karny 1791 Rewolucja pożera własne dzieci Danton i Napoleon

18 Rzeź w Wandei

19 Do zapamiętania! Constitutio Criminalis Carolina (1532 r.) Autor: Jonhann von Schwarzenberg Źródła: prawa niemieckie (landfrieden), prawo rzymskie oraz filozofia włoskiej szkoły prawa karnego Osiągnięcia: publiczny charakteru kary, wina podstawą odpowiedzialności karnej, przestępstwo godzi w porządek publiczny Klauzula salwatoryjna Postępowanie inkwizycyjne Zasada publicznoprawna (ex officio) Zasada prawdy formalnej (inquisitio veritatis) oraz legalnej teorii dowodowej Ograniczony katalog środków dowodowych: Torury Confessio est regina probationem

20 Do zapamiętania! Constitutio Criminalis Theresiana (1768 r.) Nemesis Theresiana Digesta wybór z wybitnych dzieł prawników Dolus indirectus oraz prewencja generalna Leopoldina (1786) Księstwo Toskanii Pierwszy kodeks znoszący karę śmierci Josephina (1787) Nullum crimen sine lege; nulla poena sine lege Kary pozbawienia wolności Dwupodział przestępstw Bawarski kodeks cywilny (1756) Deklaracja równości płci, ale zachowanie ius castigationis Ehepatent Józefa II (1783) Małżeństwo wyłącznie kontraktem cywilnym Pozostawienie wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa Landrecht pruski (1794) Ambicja zdefiniowania każdej sfery życia Abstrakcyjna definicja winy nieumyślnej System kar nieoznaczonych

21 Na przyszłe zajęcia Podręcznik s w tym powtórz: s ; Termin debaty oksfordzkiej: 12 stycznia (?) Zmiana terminu kolokwium semestralnego: 26 stycznia