Wojna trzydziestoletnia

Transkrypt

1 Wojna trzydziestoletnia Wojna powinna żywić wojnę. Albrecht Wallenstein ( ) - wódz i polityk z okresu wojny trzydziestoletniej

2 1. Rzesza Niemiecka na początku XVII wieku Rywalizacja francusko-habsburska o rozbite tereny Rzeszy Rzesza na początku XVII to ok. 300 księstw i wolnych miast podporządkowanych cesarzowi z dyn. Habsburgów Książęta dążą do samodzielności Podział religijny w Rzeszy; początkowo dominowali protestanci, ale kontrreformacja miała się dobrze i książęta katoliccy w myśl zasady pokoju augsburskiego nawracali swoich poddanych

3 Aby bronić się przed wpływem i naciskiem katolickich książąt w maju 1608 r. zawarto Unię Protestancką na czele władca Palatynatu Reńskiego Fryderyk IV Na początku tylko kraje niemieckie, z czasem także sojusznicy z zagranicy Konflikt o obsadzenie księstwa Nadrenii; cesarz nie wyraził zgody na przejęcie władzy przez protestanckich spadkobierców; protestanci zbierają siły (także Anglia i Francja staje po stronie protestantów) W lipcu 1609 r. utworzono Ligę Katolicką z księciem Bawarii Maksymilianem I na czele Sojusz oficjalny protestantów z Anglia i Francją

4 Królestwo Czeskie Od 1526 r. rządzą tu Habsburgowie W okresie reformacji zdecydowanie przeciw Habsburgom; odrodzenie husytyzmu 1609 r. cesarz Rudolf II uchwala tzw. list majestatyczny 1. Pełna tolerancja innowiercom 2. Nad przestrzeganiem swobód religijnych mają czuwać defensorzy Cesarz Maciej I nie chce tego respektować Po nim ma rządzić Ferdynand (bardzo antyprotestancki)

5 2. Defenestracja praska 1618r r. zjazd szlachty czeskiej wystosował skargę protestantów na zlikwidowanie zborów Skarga odrzucona i dodatkowo cesarz zakazał zgromadzeń politycznych Mimo tego protestanci się zebrali, a podczas jednego doszli do zamku na Hradczanach, by stamtąd przez okno ( de fenestra ) wyrzucić namiestników cesarskich Czesi tworzą własny rząd (dyrektoriat), szukają sojuszników przeciw Habsburgom Z sojuszników zostali tylko Holendrzy (pieniądze i armia pod dowództwem Ernsta von Mansfelda) i Węgrzy (1619 r. na Węgrzech wybucha antyhabsburskie powstanie dowodzone przez Gabora Bethlena) Kiedy cesarzem wybrano Ferdynanda II, Czesi usuwają go z tronu i mianują królem elektora Palatynatu Reńskiego Fryderyka V Witelsbacha

6 3. Działania wojenne a) początek wojny okres czesko-palatynacki ( ) Czesi atakują Morawy, Węgrzy atakują Wiedeń Habsburgom pomagają żołnierze Aleksandra Lisowskiego (tzw. lisowczycy) 1620 r. armia gen. Johana von Tilly ego wchodzi do Czech Klęska Czechów pod Białą Górą 1620r pokój w Nikolsburgu

7 Represje wobec Czech 1. Krwawe represje wobec buntowników 2. Odwołano przywileje i swobody 3. Liczne egzekucje 4. Konfiskaty majątków protestantów 5. Zmuszono wielu do ucieczki z kraju 6. Likwidacja autonomii kraju

8 Atak cesarski na protestantów 1622 r. cesarz zajmuje Palatynat Reński, Fryderyk V stracił tytuł elektora Hiszpanie stwierdzili, że jest okazja do odzyskania Niderlandów Holandia pomaga Palatynowi Reńskiemu w stworzeniu nowej armii Jednak to cesarz dominuje; podnosi swojego sojusznika księcia Bawarii Maksymiliana do ragi elektora To powoduje niezadowolenie pozostałych książąt Rzeszy (naruszenie zasad Złotej Bulli z 1356r.), którzy popierają Fryderyka V

9 b) okres duński ( ) Dania boi się marszu cesarza na północ i przyłączenia się do konfliktu Szwecji Król Chrystian IV wkracza na tereny opanowane przez cesarza Dania+Holandia dowodzone przez Mansfelda zostały pokonane pod Dessau w 1626r. Wojskami katolickimi dowodził Albrecht von Wallenstein; pokonał on protestantów w bitwie pod Lutter am Barenberge Wallenstein wkracza do duńskiego Pomorza, a w 1628 r. bije wojska duńskie pod Wolgast 1629 r. pokój w Lubece 1. Dania nie będzie ingerować w sprawy Rzeszy 2. Dania może zatrzymać ziemie sprzed konfliktu

10 Edykt restytucyjny 1629 r. edykt nakazujący zwrot ziem sekularyzowanych po 1552 r. Niezadowolenie w Rzeszy i zwarcie szeregów przeciw cesarzowi Liga Katolicka obawia się wzrostu roli i siły Wallensteina i w 1630 r. doprowadza do odsunięcia go od dowodzenia wojskiem

11 c) szwedzki okres wojny ( ) Francja chce osłabienia silnych Habsburgów, więc nakłania Szwecję do udziału w wojnie Armia Gustawa II Adolfa wkracza w 1630 r. na teren Rzeszy; zajmuje Pomorze, Johan von Tilly atakuje i plądruje protestancki Magdeburg (1631 r.); ginie ok ludzi Bawaria zawiera sojusz z Francją, Saksonia ze Szwecją 1631 r. rozbicie armii cesarskiej pod Breitenfeldem Szwedzi idą na południe, a Wallenstein ponownie może zarządzać armią (w 1634 r. skazany na śmierć za próby dogadania się z protestantami) 1632 r. bitwa pod Lutzen; wygrana Szwedów ale śmieć Gustawa Adolfa Nie ma Adolfa - nie ma sukcesów 1634 r. bitwa pod Nordlingen - porażka Szwedów 1635 r. pokój w Pradze

12 d) francuski okres wojny ( ) Francja wypowiada wojnę Habsburgom, którzy dominują w Europie Walki w Hiszpanii i Niderlandach W sojuszu z Francją są Szwedzi, Republika Zjednoczonych Prowincji, Sabaudia, Wenecja, Siedmiogród Początkowo porażki Francji; pierwsze zwycięstwo dopiero w 1638 r. pod Rheinfelden Z czasem Habsburgowie coraz słabsi Rośnie w siłę Francja i Szwecja 1643 r. bitwa pod Rocroi (na granicy francusko-niderlandzkiej) pozwala zając się walkami w Rzeszy przeciwko Bawarii Klęska Bawarii i wojsk Habsburgów pod Jankovem doprowadzają do rokowań pokojowych Bitwa pod Nordlingen w 1645 wygrana Francji Bitwa pod Lens w 1648 r. j.w.

13 3. Pokój westfalski Francja dostała Alzację, biskupstwa Toul, Metz, Verdun 2. Szwecja ma Pomorze Przednie (ze Szczecinem) 3. Saksonia dostała Łużyce 4. Brandenburgia dostała Pomorze Tylne (z Kołobrzegiem) 5. Habsburgowie tracą tylko Łużyce, ale muszą uznać niepodległość Zjednoczonych Prowincji i Szwajcarii 6. Przywrócono postanowienia pokoju religijnego w Augsburgu z 1555r.; włączono do zasad wolności religii także kalwinów 7. Oddano protestantom zabrane majątki 8. Zmiany polityczne w Rzeszy, gdzie cesarza wybiera kolegium 8 elektorów (5 katolickich +3 protestanckich) 9. Książęta Rzeszy mają prawo samodzielnie prowadzić politykę zagraniczną 10. Francja może ingerować w sprawy wewnętrzne Rzeszy

14 4. Skutki wojny Kres dominacji Habsburgów w Europie i wzrost znaczenia Francji Wzrost znaczenia Habsburgów w samych Czechach i na Węgrzech Straty w liczbie ludności (nawet do 90% np. na Pomorzu, w Meklemburgii); w powodu działań wojennych lub epidemii i głodu wojna wyżywi się sama Straty w gospodarce Koniec wojen religijnych w Rzeszy Hiszpania będzie walczyć nadal z Francją do 1659 r. tzw. Pokój pirenejski Koniec wojny 30-letniej - Jacek Kaczmarski