MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I

Transkrypt

1 MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I Zasady oceniania: - Za rozwi zanie zada z arkusza I mo na uzyska maksymalnie 50 punktów. - Model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest cis ym wzorcem sformu owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych). - Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wy cznie pe ne punkty. - Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wy cznie za odpowied w pe ni poprawn. - Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawid owych elementów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu) przedstawi zdaj cy. - Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. - Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o zupe nym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej odpowiedzi, odpowied tak nale y oceni na zero punktów. Numer zadania Oczekiwana odpowied 1. Za prawid owe podanie nazwy ka dej struktury i jej funkcji po 1 pkt A Gruczo ojowy - wydziela (usuwa, wydala) ój (substancj t uszczow ). 1 pkt Dopuszcza si odpowied ucznia: - Namaszcza powierzchni skóry i w osy (i w ten sposób chroni powierzchni cia a przed zmoczeniem), (chroni równie skór i w osy przed nadmiernym wysuszeniem). - ój ma dzia anie bakteriobójcze, co chroni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów). B Gruczo potowy wydala (usuwa, wydziela) pot. 1 pkt Dopuszcza si odpowied ucznia: - Ma znaczenie termoregulacyjne, (pot ch odzi powierzchni skóry). - Ma dzia anie bakteriobójcze (chroni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów).. Za poprawne podanie cechy tkanki 1 pkt - W tkance tej mi dzy komórkami wyst puje (w du ej ilo ci, obficie) substancja mi dzykomórkowa (pozakomórkowa) istota podstawowa (która tworzy g ówn mas ko ci i stanowi o w a ciwo ciach tkanki). - Lu ny uk ad komórek. - Dopuszcza si odpowied komórki zanurzone w substancji/istocie pozakomórkowej. Maksymalna punktacja za zadanie 1 Uwagi Za nieprawid owe uznajemy odpowiedzi gruczo wydziela nadmiar oju/potu oraz gruczo ojowy nawil a skór /w osy

2 3. Za ka dy z dwóch prawid owo podanych przyk adów po 1 pkt Przyk ady: - Czaszka chroni mózg, klatka piersiowa ( ebra) chroni p uca i serce, kr gos up chroni rdze kr gowy. - Oko w oczodole. 4. Za ka de z dwóch poprawnie podanych wyja nie po 1 pkt - Skurcz mi nia dwug owego ramienia powoduje zgi cie ko czyny górnej (r ki, uniesienie przedramienia). 1 pkt - Skurcz mi nia trójg owego ramienia powoduje wyprostowanie ko czyny górnej /r ki/(wyprostowanie stawu okciowego), (opuszczenie przedramienia). 1 pkt 5. Za poprawnie podany skutek niedoboru elaza 1 pkt - Niedobór elaza wp ywa wi c na zmniejszenie produkcji erytrocytów, co prowadzi do anemii (niedokrwisto ci). - (Poniewa wyst puje w mioglobinie w mi niach) jego niedobór mo e powodowa niedotlenienie mi ni, szybkie m czenie si. - (Wchodzi w sk ad enzymów katalizuj cych reakcje utleniania redukcji w organizmie) jego niedobór upo ledza przebieg reakcji utleniania redukcji. Za poprawne wyja nienie ró nicy w zapotrzebowaniu na elazo 1 pkt - Doros a kobieta traci pewne ilo ci elaza podczas krwawienia miesi czkowego (przy obfitych miesi czkach mo e doj do niedoboru elaza) st d konieczno zwi kszonych dostaw elaza do organizmu. - Straty elaza w czasie ci y, porodu (utrata krwi). 6. Za prawid ow kolejno w glowodanów: skrobia, dekstryny, maltoza, glukoza 1 pkt Za prawid ow kolejno enzymów: amylaza linowa, amylaza trzustkowa, maltaza jelitowa 1 pkt; Przyk adowy schemat: skrobia amylaza linowa ( maltoza) + dekstryny amylaza trzustkowa maltoza maltaza jelitowa glukoza Dopuszczalna jest inna forma zapisu pod warunkiem, e ucze odró nia enzymy od w glowodanów. 7. Za podanie nazwy rodzaju transportu transport czynny (aktywny) 1 pkt Za poprawne uzasadnienie 1 pkt Przyk ad uzasadnienia: - Transport zachodzi niezgodnie z gradientem st e. - Wymaga dodatkowej energii. 8. Za prawid owe uzupe nienie ka dej z dwóch luk na schemacie po 1 pkt. A - pobudzanie wydzielania glukagonu 1 pkt B - pobudzanie wydzielania insuliny 1 pkt Nie uznaje si odpowiedzi z okre leniem d o.

3 9. Za poprawne wyja nienie roli b onnika 1 pkt - B onnik (p cznieje w wodzie, dzi ki czemu wype nia o dek) zmniejsza uczucie aknienia /apetyt, (co u atwia odchudzanie). 10. Za prawid ow lokalizacj ka dego z procesów po 1 pkt - Proces I zachodzi w p ucach (p cherzykach p ucnych)/ w naczyniach w osowatych otaczaj cych p cherzyki p ucne/ - 1 pkt. - Proces II w tkankach organizmu w narz dach /w naczyniach w osowatych tkanek/ 1 pkt Za poprawne wyja nienie 1 pkt - Hemoglobina czy si (odwracalnie) z tlenem [przy czym nie zmienia si stopie utlenienia elaza (w cz steczkach hemu)] tworzy si oksyhemoglobina - taki proces nazywamy utlenowaniem. 11. Za opis uk adu badawczego 1 pkt - Ucze wlewa do zlewki wod wapienn i przez rurk wprowadza (wdmuchuje) do niej wydychane powietrze. Za obserwacje zmiany 1 pkt - Obserwuje zmian (zm tnienie roztworu) (powstaje CaCO 3 ). 1. Za ka d z dwóch cz ci wyja nienia po 1 pkt Przyk ad cz ci wyja nienia dotycz cej niewydolno ci kr enia: - Zw enie wiat a naczy (wie cowych) powoduje zmniejszenie /utrudnienie przep ywu krwi przez te naczynia, (czego skutkiem jest zmniejszenie natlenienia mi nia sercowego). 1 pkt Przyk ad cz ci wyja nienia dotycz cej zawa u serca: - Ca kowite zaczopowanie naczy wie cowych /ograniczenie w nich przep ywu krwi (powoduje brak dop ywu krwi do mi nia sercowego) prowadzi do martwicy tkanki (zawa ). 1 pkt C. 1 pkt Za ka dy z dwóch poprawnych argumentów ró ni cych si merytorycznie - po 1 pkt Przyk ady argumentów: - Nie mo na zarazi si wirusem HIV drog kropelkow kichanie / kas anie / przez dotykanie tych samych rzeczy / u ywanie tych samych sprz tów / podanie d oni / wirus nie jest przenoszony przez owady. - Zarazi si mo na przez krew /stosunki p ciowe. - Wirus HIV nie wytrzymuje nawet krótkiego przebywania poza wilgotnym rodowiskiem krwi i b on luzowych, poza organizmem ginie w krótkim czasie. Nie uznajemy argumentów etycznych.

4 15. Za prawid owe podanie miejsca filtracji 1 pkt Filtracja zachodzi w miejscu A. Za podanie prawid owej nazwy produktu 1 pkt W wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny (przes cz pierwotny/ przes cz k buszkowy/ filtrat). 16. Za ka dy z dwóch logicznych przyk adów po 1 pkt Przyk ady dzia a : Rozwi zywanie problemów / wyci ganie wniosków / wydawanie opinii / gry np. szachy, bryd / rozwi zywanie krzy ówek / czytanie ksi ek, gazet itp. / uczenie si np. j zyków obcych / wiczenia umys owe np. liczenie w pami ci / rozwijanie zainteresowa (hobby) / (codzienny) wysi ek fizyczny / sen. 17. Za ka de z dwóch w a ciwych przyporz dkowa po 1 pkt - I b/ chemoreceptory 1 pkt - II c/ mechanoreceptory- 1 pkt 18. Za ka de z dwóch poprawnych wyja nie po 1 pkt - Zw enie (zmniejszenie) renicy nast puje przy zwi kszaniu nat enia wiat a (jasny dzie, jaskrawe s o ce, silne wiat o w zamkni tych pomieszczeniach) 1 pkt - Rozszerzenie (zwi kszenie) renicy gdy nat enie wiat a maleje (w wietle s abym - ciemne pomieszczenie) 1 pkt 19. Za poprawne okre lenie kategorii odruchu wraz z wyja nieniem 1 pkt S to odruchy warunkowe/ wyuczone/ nabyte, poniewa czyta i pisa trzeba si nauczy (odruchy wyuczone). Dopuszcza si odpowied jest to wy sza czynno nerwowe (wyuczona). Za podanie poprawnej przyczyny zaniku tego typu odruchu 1 pkt Przyk ad przyczyny: Czynno ci te musz by utrwalane na drodze wicze, je eli nie s wykonywane, to zanikaj. 0. Za ka d z dwóch dobrze wymienion cech po 1 pkt Odpowied powinna zawiera przyk ad cechy lub wskazanie obecno ci/ braku cechy. - Ró nice w budowie zewn trznych narz dów p ciowych; pr cie, srom. - Ró nice w budowie wewn trznych narz dów p ciowych: j dra, jajniki. - Ró nice w sylwetce cia a u kobiet szersze biodra /w sza talia / wi cej tkanki t uszczowej / piersi; u m czyzn szersza klatka piersiowa / obecno tzw. jab ka Adama / mocniej rozwini ta szcz ka dolna itp. Uwaga! Za ka dy poprawny przyk ad, który potwierdza konieczno utrwalania odruchu warunkowego 1 pkt

5 1. Za podanie rodzaju mutacji 1 pkt - Trisomia (mutacja zmiany liczby chromosomów lub chromosomowa). Za prawid owe wyja nienie 1 pkt - Polega ona na zwi kszeniu liczby chromosomów w 1 parze z do 3.. Za poprawne wyja nienie 1 pkt Do genomu (uprawianej odmiany) ziemniaka wprowadza si wyizolowany gen bakterii odpowiedzialny za syntez substancji Bt, dzi ki czemu substancja ta b dzie znajdowa a si w ro linie (w jej li ciach). Za poprawne uzasadnienie 1 pkt Przyk ad argumentu: Metoda genetyczna jest bardziej korzystna ni metoda tradycyjna (opryskiwanie), poniewa substancja Bt, która znajduje si w li ciach ziemniaka (ro linach) dzia a wy cznie na owady eruj ce na li ciach (larwy stonki), natomiast substancja ta znajduj ca si na powierzchni li ci (ro lin) mog aby niszczy tak e inne owady (inne zwierz ta ro lino erne) (wystarczy wprowadzi odpowiedni gen do genomu ziemniaków i zrezygnowa z powtarzanych oprysków). Odpowied : Trisomia 1 pary oceniana jest na pkt. 3. C. 1 pkt 1 4. Za poprawne wyja nienie 1 pkt Wczesne wykrycie wady genetycznej spowoduje, e kobieta cz ciej b dzie poddawa a si odpowiednim badaniom (samokontrola piersi, USG piersi, mammografia), co pozwoli wcze nie wykry chorob i zapewni du e szanse na wyleczenie. 5. Za w a ciw kolejno wpisania do schematu 1 pkt fitoplankton larwy j tki pstr g rybo ów Za poprawne wyja nienie 1 pkt DDT nie rozk ada si i nie jest wydalany z organizmu. Organizmy z kolejnych poziomów troficznych pobieraj DDT wraz z pokarmem (organizmy z poprzedzaj cych poziomów troficznych) co jest przyczyn kumulacji DDT w kolejnych ogniwach a cucha pokarmowego. Najwi ksze st enie DDT wyst puje wi c w ostatnim ogniwie a cucha - u rybo owa. DDT kumuluje si, przechodz c przez kolejne ogniwa a cucha pokarmowego. 1

6 6. Za ka d z dwóch poprawnie przedstawionych konsekwencji po 1 pkt Przyk ady skutków: - Zmniejszy si ró norodno gatunkowa ekosystemu / zmieni si przep ywy w jego sieci pokarmowej. - Wyt pione zostan nie tylko owady szkodniki, ale równie inne owady (np. zapylaj ce kwiaty) (ograniczeniu ulegnie rozród ro lin brak owoców i nasion). - Wyt pione zostan owady bezskrzyd e ograniczenie rozdrabniania i rozk adu szcz tków organicznych / co spowoduje zmniejszenie mineralizacji gleby / dodatkowa konsekwencja zmniejszone przewietrzanie gleby. - Spadnie liczebno ptaków owado ernych na skutek braku pokarmu / mo e przez to doj równie do spadku liczebno ci ssaków drapie nych. - Po zaprzestaniu oprysków ponownie mo e wzrosn ilo owadów szkodników na skutek braku wrogów naturalnych. - Zachwianie równowagi biocenotycznej. 7. Za poprawne uzasadnienie 1 pkt Przyk ad uzasadnienia: - Szkodnikiem jest organizm, który powoduje zniszczenie upraw prowadzonych przez cz owieka. W tym wypadku uprawa opuncji wymkn a si spod kontroli cz owieka (opuncja sta a si gro nym chwastem zagra aj cym i zajmuj cym tereny uprawne, zatem, sprowadzona g sienica dzia a a na korzy farmerów. Za poprawny przyk ad korzy ci 1 pkt Przyk ady korzy ci: - Nie zastosowano tu rodków chemicznych, wi c nie spowodowano zanieczyszczenia chemicznego gleby, a po rednio i wody. Odzyskano du e obszary ziemi uprawnej nie ska onej chemicznie (Wykorzystanie g sienicy stanowi przyk ad walki biologicznej z chwastami zagra aj cymi rodowisku). - Metoda pozwoli a skutecznie ograniczy rozwój opuncji zabieraj cej przestrze rodzimym gatunkom.