ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 29

Transkrypt

1 PRACE I MATERIAŁY Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 29 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 16

2 Rada Programowa Elżbieta Adamowicz (Przewodnicząca), Joanna Klimkowska (Sekretarz), Andrzej Kowalski Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor Naczelny) Karolina Konopczak (Sekretarz) ul. Madalińskiego 6/8, 2-13 Warszawa Artykuły zawarte w publikacji zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi MNiSW Wydanie I Wersja papierowa czasopisma jest wersją pierwotną Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 16 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione. Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza Al. Niepodległości 162, 2-4 Warszawa wydawnictwo@sgh.waw.pl ISSN Druk i oprawa: Nakład egz. Zamówienie:

3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ... Joanna Klimkowska III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE... 7 Piotr Szajner, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe... IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM... 2 Elżbieta Adamowicz, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe... V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE Maria Podgórska 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VI. KONIUNKTURA W HANDLU Katarzyna Majchrzak 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH Sławomir Dudek 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe IX. SUMMARY Elżbieta Adamowicz, Sławomir Dudek, Joanna Klimkowska, Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki, Katarzyna Majchrzak, Maria Podgórska, Konrad Walczyk

4 4 I. WSTĘP 1. Informacje zawarte w niniejszym numerze Zeszytów koniunktury w gospodarce polskiej oparte są na wynikach ankietowych badań koniunktury wykonanych przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (IRG SGH). Badania przeprowadzono w następujących działach gospodarki polskiej: - rolnictwie w 112 edycji badania w lipcu 16 r. wzięło udział 2112 gospodarstw rolnych; - przemyśle przetwórczym w 334 i 33 edycji badania w lipcu i sierpniu 16 r. uczestniczyło, odpowiednio: 273 i 279 przedsiębiorstw; - budownictwie w 92 edycji badania w lipcu 16 r. wzięło udział 197 przedsiębiorstw budowlanych; - handlu w 91 edycji badania w lipcu 16 r. odpowiedzi udzieliło 128 przedsiębiorstw handlowych; - bankowości w 7 edycji badania w lipcu 16 r. uczestniczyło banków; - gospodarstwach domowych w 96 edycji badania w lipcu 16 r. wzięło udział 79 respondentów. 2. Badania koniunktury są prowadzone przez IRG SGH raz na kwartał, z wyjątkiem badania w przemyśle przetwórczym, które jest prowadzone co miesiąc. Ankiety są wysyłane do losowo wybranej grupy odbiorców, z zachowaniem warunku reprezentatywności, w pierwszym miesiącu kwartału (w badaniu w przemyśle przetwórczym w połowie miesiąca). Kwestionariusze zawierają pytania dotyczące aktywności ekonomicznej ankietowanych jednostek. Pytamy o to, jak obecna sytuacja respondentów, tj. w okresie, w którym udzielają odpowiedzi, zmieniła się w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego kwartału lub roku, oraz o ich przewidywania co do sytuacji w analogicznym okresie kolejnego kwartału lub roku w porównaniu z sytuacją bieżącą. Niektóre pytania dotyczą tylko zmian, które zaszły. Wyjątkiem jest badanie koniunktury w bankowości, w którym ankietowani oceniają, jak ich sytuacja w kwartale poprzedzającym badanie zmieniła się względem kwartału wcześniejszego oraz jak ta sytuacja zmieni się w kwartale, w którym prowadzone jest badanie. Niniejsze opracowanie przedstawia zatem sytuację w głównych działach gospodarki polskiej na początku III kwartału 16 r. na tle poprzednich miesięcy. Jedynie w przypadku przemysłu przetwórczego ocena kwartalna została sporządzona na podstawie wyników za dwa pierwsze miesiące III kwartału 16 r. 3. Syntetyczną informację o koniunkturze w gospodarce polskiej dostarcza barometr IRG SGH (BARIRG). Jest on średnią ważoną ze wskaźników koniunktury opracowanych na podstawie wyników wszystkich badań koniunktury IRG SGH oraz wyników badania koniunktury w transporcie, prowadzonego przez Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie. 4. Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH: metoda_badawcza.pdf.

5 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ W lipcu 16 r. wartość barometru IRH SGH wynosi -3,9 pkt. W porównaniu z poprzednim kwartałem nastąpił spadek o 1,2 pkt. W porównaniu z sierpniem roku ubiegłego odnotowano natomiast znaczny wzrost wartości barometru, o,6 pkt. W trzecim kwartale roku barometr IRG SGH zazwyczaj przyjmuje wartość ujemną, na ogół też jest to wartość wyższa niż w kwartale drugim. Bieżący wynik odbiega zatem od wzorca sezonowości zmian barometru. Jest jednak lepszy od średniej dla III kwartału, która wynosi -6, pkt BARIRG średnia składnik cykliczny (prawa skala) W lipcu 16 r. trzy spośród siedmiu składowych barometru, tj. wskaźniki koniunktury w budownictwie, handlu i bankowości, przyjęły wartości dodatnie. Najwyższą odnotowano dla sektora bankowego (+38,7 pkt.). Wartości wskaźników dla budownictwa i handlu są zbliżone, ale zdecydowanie niższe (odpowiednio: +2,8 i +2,1 pkt.). Zazwyczaj również w przemyśle przetwórczym o tej porze roku wartość wskaźnika koniunktury jest dodatnia; reguła ta nie potwierdziła się w tym roku. Najniższa jest wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych (-19,1 pkt.), a następnie wartość wskaźnika w transporcie samochodowym. W rolnictwie i przemyśle wskaźniki osiągnęły wartości: -7, pkt. i -3,2 pkt., odpowiednio. Wzrost wartości barometru w porównaniu z poprzednim kwartałem jest niewielki. Ostatnio podobna sytuacja miała miejsce w 14 r. Obserwowany zazwyczaj o tej porze roku wzrost wartości barometru mieści się w przedziale od 2 do 6 pkt. Ponadto, w ubiegłym kwartale nie zadziałały pozytywne czynniki sezonowe. Bieżący wynik należy zatem ocenić jako niski, świadczący o słabej koniunkturze w gospodarce. Jeśli chodzi o składowe barometru, to wzrost wartości wskaźnika odnotowano w sektorze bankowym, rolnictwie i transporcie samochodowym; największy w bankowości (o 26, pkt.). Te trzy wskaźniki łącznie wniosły 2, pkt. do przyrostu wartości barometru. Niemal całość została zrównoważona spadkami, które odnotowano w budownictwie, handlu i gospodarstwach domowych; największy w budownictwie (o, pkt.). W przemyśle przetwórczym natomiast przyrost wartości wskaźnika jest nieznaczny i bez istotnego wpływu na zmianę wartości barometru. Biorąc pod uwagę okres ostatnich 6-7 lat, w większości badanych działów gospodarki (budownictwie, handlu, rolnictwie, transporcie samochodowym) bieżące zmiany w skali kwartału można określić jako typowe dla tej pory roku. W przypadku gospodarstw domowych po raz drugi

6 6 z rzędu nastąpił spadek wartości wskaźnika kondycji, głównie za sprawą obaw przed bezrobociem. Pogorszyły się również oceny ogólnej sytuacji ekonomicznej kraju oraz sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Ten ostatni wynik jest nieco zaskakujący w kontekście uruchomionego już programu Rodzina Plus. Inaczej zareagowali natomiast rolnicy, którzy w ocenach zarówno co do przyszłych dochodów, jak i poziomu zaufania byli w ostatnim badaniu bardziej optymistyczni niż zazwyczaj. W przypadku sektora bankowego przerwany został naprzemienny ciąg dobrych i złych ocen (dodatnich i ujemnych), zapoczątkowany dwa lata temu. Tym razem po optymistycznej ocenie z poprzedniego kwartału następuje kolejna optymistyczna ocena, a nawet lepsza od poprzedniej. Niestety, prognoza sektora bankowego na następny kwartał jest bardzo pesymistyczna. Należy jednak dodać, że prognozy bankowców są na ogół zaniżone. Pozytywnym sygnałem jest również odnotowany po raz trzeci z rzędu wzrost wartości wskaźnika w transporcie samochodowym, mimo iż tym razem o nieco mniej niż w kwartale II. Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień WrzesieńPaździernikListopad Grudzień W porównaniu z III kwartałem ubiegłego roku wartość barometru IRG SGH wzrosła o,6 pkt., znacznie więcej niż w kwartale II. Jedynie w przemyśle przetwórczym i rolnictwie odnotowano pogorszenie (w przemyśle znacznie większe, o 6,1 pkt). W pozostałych obszarach oceny poprawiły się. Największą poprawę odnotowano w sektorze bankowym (o 6,4 pkt.), następnie w transporcie samochodowym (wzrost o 12,6 pkt.) oraz budownictwie (wzrost o 6,9 pkt.). W sumie te trzy wyniki przekładają się na 6-punktowy wzrost wartości barometru w skali roku. Długookresowa średnia wartości barometru nieznacznie się zwiększyła w ostatnim roku i wynosi -9,7 pkt. Od początku roku utrzymuje się jednak trend spadkowy, głównie z powodu pogorszenia się koniunktury w przemyśle przetwórczym, budownictwie i handlu kluczowych dziedzinach dla rozwoju gospodarki. Trudno w tej sytuacji dopatrzyć się pozytywnych symptomów ekspansji gospodarczej w najbliższym czasie. Rokowania na następny kwartał są raczej pesymistyczne. Wynikają one zarówno z prognoz i zamierzeń producentów i konsumentów, jak i z nadejścia sezonowego spowolnienia w IV kwartale roku.

7 7 III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE 1. Omówienie wyników badania 1. W lipcu 16 r. koniunktura w polskim rolnictwie poprawiła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) wzrosła o 7, punktów, z poziomu -14, pkt. do 7, pkt., i przekroczyła linię średniej z lat , która wynosi -11,4 pkt. Wzrost wartości wskaźnika koniunktury wynika ze zwiększenia się wartości zarówno wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych o 9,1 punktu, z poziomu -19,2 pkt. do -,1 pkt. jak i wskaźnika zaufania, o 2,7 pkt, z poziomu -3, pkt. do -,8 pkt. Poprawa w zakresie przychodów i poprawa nastrojów gospodarstw rolnych w III kwartale roku są typowe i pod tym względem rok 16 nie odbiega od wzorca. Wzrost wartości wskaźnika koniunktury jest tylko nieznacznie (o,7 pkt.) niższy od średniego wzrostu w III kwartale w latach Nieco niższy od średniego (o 1,9 pkt.) jest również wzrost wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych. Silniejsza jest natomiast niż zwykle o tej porze roku poprawa nastrojów gospodarstw rolnych. Zdecydowanie większy optymizm cechuje rolników młodszych, gorzej wykształconych, prowadzących nieduże gospodarstwa w Polsce południowej i wschodniej. Sytuacja finansowa gospodarstw rolnych poprawiła się, a decydują o tym wyższe ceny sprzedaży produktów rolnych i udane zbiory. Rosną, choć niewspółmiernie do poprawy sytuacji dochodowej, wydatki na zakup obrotowych i trwałych środków produkcji rolnej. Przewidywania rolników dotyczące ich przyszłych dochodów są pozytywne. Wszystkie te zmiany okazały się jednak niewystarczające dla przełamania obserwowanej od blisko 3 lat tendencji spadkowej w polskim rolnictwie (opadająca linia składowej cyklicznej). Wartości ogólnego wskaźnika koniunktury i wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych są niższe niż rok temu (o odpowiednio:, i 3,6 pkt.). Wzrosła natomiast w skali roku wartość wskaźnika zaufania, o 3,8 pkt. Poprawę nastrojów rolników należy wiązać ze wzrostem ich dochodów z produkcji rolnej, jak i zapewne z programem Rodzina Plus. Należy jednak zwrócić uwagę, że o perspektywach rolnictwa w większym stopniu decydują takie czynniki jak kształtowanie się cen na rynkach rolnych w dłuższym okresie, warunkujące rentowność produkcji, niż przejściowy wzrost plonów, będący wynikiem sprzyjających warunków pogodowych, czy nastroje rolników, które jak wynika z doświadczenia są bardzo chwiejne. Nie bez znaczenia jest fakt, że obecnie optymistyczne nastawienie cechuje tych rolników, których efektywność produkcji jest niższa. Wyniki badania zaplanowanego na październik przesądzą o trwałości zanotowanej w lipcu poprawy koniunktury rolnej. 2. Kwartalną poprawę koniunktury odnotowano we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych z wyjątkiem zajmujących się rozmnażaniem roślin. Największe wzrosty wskaźnika koniunktury zarejestrowano w gospodarstwach najmniejszych, o powierzchni do 7 ha (o,9 pkt.), położonych w makroregionie zachodnim (o,8 pkt.), zajmujących się uprawą roślin innych niż wieloletnie (o, pkt.), prowadzonych przez rolników młodych, tj. w wieku do 3 lat (o, pkt.) i z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym (o 8,7 pkt.). Najniższe przyrosty wskaźnika koniunktury zanotowano w gospodarstwach największych, tj. o powierzchni powyżej ha (o 4,2 pkt.), położonych w makroregionie północnym (o,4 pkt.), zajmujących się chowem i hodowlą zwierząt (o 4,7 pkt.), prowadzonych przez osoby w wieku pow. 6 roku życia (o 4, pkt.), z wykształceniem wyższym (o 2,3 pkt.). 3. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych zwiększyła się drugi kwartał z rzędu i przewyższyła długookresową średnią (równą -17,8 pkt.). Wynosi obecnie -13,6 pkt. Wzrost nastąpił w porównaniu zarówno z poprzednim badaniem z kwietnia br. (o,1 pkt.), jak

8 8 i z badaniem przeprowadzonym w lipcu 1 r. (o 6, pkt.). Kwartalny wzrost wartości salda jest ponad trzykrotnie większy od przeciętnego w III kwartale roku. Jak już wspomniano, jest to wynik rosnących cen sprzedaży produktów rolnych i urodzajnych zbiorów. Na krajowym rynku rolnym zarysowała się po raz pierwszy od ponad dwóch lat lekka tendencja wzrostowa cen skupu, w tym głównie produktów zwierzęcych, kukurydzy, rzepaku i buraków cukrowych. Wzrost cen skupu jest pochodną poprawy koniunktury na światowym rynku rolnym indeks światowych cen żywności FAO wzrósł z poziomu 149,3 pkt. w styczniu br. do 161,9 pkt. w lipcu. Wzrosty cen skupu w kraju w lipcu br. wyniosły, przykładowo: trzody o 8,3 %, drobiu o 4,1 %, mleka o 1,3 %, kukurydzy o 1, %. Światowe ceny wielu przetworzonych produktów żywnościowych również rosną (m.in. cukru, produktów mleczarskich, olejów). Kwartalne wzrosty wartości salda zanotowano niemal we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych; największe w gospodarstwach o powierzchni do 7 ha (o 16,6 pkt.), położonych w makroregionie zachodnim (o 23, pkt.), zajmujących się uprawą roślin wieloletnich (o 31,2 pkt.), prowadzonych przez osoby w wieku 46-6 lat (o 19,4 pkt.), z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym (o 14 pkt.). Zaskakujący jest fakt, iż spadek wartości salda odnotowano w gospodarstwach rolnych tradycyjnie najbardziej efektywnych: położonych w makroregionie północnym (o 3,9 pkt.), prowadzonych przez rolników do 3 roku życia (o 7,3 pkt.) i z wykształceniem wyższym (o 4, pkt.). Rolnicy spodziewają się, że w kolejnym kwartale ich przychody pieniężne wzrosną. 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o oszczędności gospodarstw rolnych również zwiększyła się, o 8,9 pkt. do poziomu -32,2 pkt. Zmiana rok do roku wyniosła +4,8 pkt. Kwartalne wzrosty wartości salda zanotowano w większości badanych grup gospodarstw rolnych, z wyjątkiem tych o powierzchni powyżej ha i położonych w makroregionie północnym. Największy wzrost wartości salda zanotowano w gospodarstwach dużych, o powierzchni do 7-1 ha (o 13,8 pkt.), położonych w makroregionie środkowozachodnim (o,7 pkt.), zajmujących się uprawą roślin wieloletnich (o 18,1 pkt.), prowadzonych przez osoby w wieku 46-6 lat (o 12,2 pkt.), z wykształceniem podstawowym (o 14,1 pkt.). Rolnicy przewidują utrzymanie się tendencji wzrostowej w następnym kwartale.. Poprawa w zakresie przychodów pociągnęła za sobą poprawę stanu zadłużenia gospodarstw rolnych. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie jest niższa niż przed kwartałem o 8,7 punktu (w przypadku tego pytania spadek salda oznacza poprawę sytuacji) i wynosi -34,1 pkt. Spadek zadłużenia odnotowano we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych, z wyjątkiem zajmujących się rozmnażaniem roślin. Rolnicy spodziewają się dalszej poprawy stanu ich zadłużenia w kolejnym kwartale. 6. Ponownie rosną wydatki na zakup obrotowych środków produkcji roślinnej (wartość sald odpowiedzi na pytania o wielkość zakupów nawozów mineralnych wzrosła o 2, pkt., a środków ochrony roślin o 4,6 pkt.), maleją zaś wydatki na produkcję zwierzęcą (wartość salda obniżyła się o 1,2 pkt.). Wobec utrzymujących się spadków cen skupu głównych produktów zwierzęcych i stale obniżającej się rentowności ich produkcji, gospodarstwa rolne silniej rozwijają produkcję roślinną. 7. Obserwujemy odwrócenie się dotychczasowej tendencji spadkowej nakładów inwestycyjnych. Odsetek gospodarstw, które poniosły lub zamierzają ponieść wydatki na zakup na maszyn i urządzeń rolniczych, zwiększył się o 1,8 pkt. proc. O 2,7 punktów procentowych wzrósł natomiast odsetek gospodarstw, które dokonały lub planują dokonać inwestycji w budynki i budowle. 8. Nieznacznie wzrosła skłonność rolników do zaciągania zobowiązań. Odsetek gospodarstw rolnych, które zaciągnęły kredyt preferencyjny, wzrósł o 1,4 pkt. proc., a na warunkach rynkowych o 1,

9 9 pkt. proc. Zamiar wzięcia kredytu deklaruje o, pkt. proc. więcej gospodarstw rolnych niż przed kwartałem. Spadła natomiast dostępność kredytów preferencyjnych.

10 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY ,,,, -, -, -1, -, IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wskaźnik przychodów pieniężnych -1,9-7, -13,7-21,2-19,2 -,1 2. wskaźnik zaufania 2, -4,6-4,9-3, -3, -,8 wskaźnik koniunktury (1.ˣ2 ) 3 3 -, -6, -,8-1,2-14, -7, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

11 11 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów,2 7, ,6-3,4 -, -,9-7, -8,7 -,9-11,6 -,7-13,3-14, -1,6 -,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16 Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 7,2,1 - -4,1 - -8,1-8,3-7, , -16,1-1,9-14, -19, -21,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 3,8 Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6, ,3-6,1-9,3-1,9-8,2-12,8-12,1-13, ,7-17,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

12 12 - Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2,7-1,6, ,2-11,6-6,7-13,2-6, ,3 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Wskaźnik koniunktury wg grup PKD 7 21,6 1 8,1 1, ,1-1,6-4,1-17,1-1,8 -,2-2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q2 16 Q ,8 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

13 13 NASTROJE GOSPODARSTW ROLNYCH saldo średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q z ufnością 21, 17,2 16,4 18,3 19,1 19,7 2. z obawą 6, 67,8 69,2 67,1 64,8 66,4 3. ze strachem 13, 1, 14,4 14,6 16,1 13,9 saldo (1.-3.) 8, 2,2 2, 3,7 3,,8 wskaźnika zaufania (1.-2.ˣ,1-3.) -, -6, -,8-1,2-3, -,8 Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów ,8 19,6 17, 1 4, 4,8 4,8,7 1,2 1,9 7,3 3, ,7 -,2-3,7-8,4 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

14 14 2 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych 21,2 18,8 1 7,4 9,7 2,3,4 2, ,3-3,9-9, -14,1-14, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 17,3 13,4 12,6 8,3,3-1,2-1,6-3,2 -,1-14, -13,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

15 1 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1 1,2 17,2 13,3 8,6 1,9 4, ,7-4, -,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 7, ,4 11,,9 17,7 8, 3,6 - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin -3,8 -,3 chów i hodowla zwierząt -2, działalność mieszana Q2 16 Q3 16

16 16 PRZYCHODY PIENIĘŻNE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrosły,9,6 27,8 13,4 17,4 24,2 3,7 2. nie zmieniły się 43,9 39,2 33, 36,6 41, 38,1 34,1 3. zmalały 3,1 4,2 39,2,1 41,1 37,8 3,2 brak 7,6 8,2, 9, 8, 7,3 3, saldo (1.-3.) -14,2-19,6-11,4-36,7-23,7-13,6, Przychody pieniężne wg makroregionów 2,6 4, - - -, -1 -,7-13, -11, ,6-18, -21,9-18, -21,4-17, ,-27,6-28,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

17 17 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4-9,9-19,2-17,7-21,3-22, -13,1-12,6-14,8-1, , , do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,1-12,2-13,3-14,4-1, -18,3-21, -33,7-14,3-14,9-24,1-31,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

18 18 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne - - -,3-6, ,6-14,1 -, ,4-21,7-23, , podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Przychody pieniężne wg grup PKD 7 22,7 19,2,8 - -8,8-8, ,1-29,6-1,8-22,6-18,7-4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

19 19 OSZCZĘDNOŚCI stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrosły,3 11,3 16,1 8, 7, 12,9 2,4 2. nie zmieniły się 46,8 4,4 4,9 39,9 43,9 42, 39,9 3. zmalały 42,9 48,3 43, 1,6 48,6 4,1 34,7 4. brak 17,6,6 19,6 19,3 19,8 18,2 17,1 saldo (1.-3.) -32,6-37, -26,9-43,1-41,1-32,2-9, Oszczędności wg makroregionów -19,6-23,8-22,6-26,8-29,9-33,2-32,3-39,6-4,9-4, -42,3-42,7-44, -4,6-44, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

20 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3-28,3-3, -34, -34,3-39, -39,2-39,1-37,8-39,7-42,2-42,3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , -33,6-36, -3,9-3,1-3,9-39,8-36,2-31,8-34, -27, - -48,4-6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

21 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -26, -29,7-33, -34,2-4, -38,3-39,6-47,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q3 16-2,1 Oszczędności wg grup PKD 7 1,2 7, ,9-9, ,6-46,9 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin -39, -29,8 chów i hodowla zwierząt -41,4-3,8 działalność mieszana Q2 16 Q3 16

22 22 ZADŁUŻENIE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrosło 13, 12,4 1,2 12,8 14,6 11,4 13,3 2. nie zmieniło się 47,4 4,4 43,9 38,3 4,4 43,1 32, 3. zmalało 39,7 47,2 4,9 48,9 4, 4, 4,2 4. brak 32,9 31,3 3,6 32, 34,8 33,8 33,6 saldo (1.-3.) -26,7-34,8-2,7-36,1-2,4-34,1-4,9 Zadłużenie wg makroregionów ,2 -,7-23,4-22,8-26,3-28,4-27,7-34,1-31,7-39,8-38,8-38,4-43,9-49,8-4,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

23 23 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,6-18,4-19, ,6-29,3-28,9-31,9-36,1-3,1-34,1-34,2-3, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , ,3-22,4-19, ,9-27,3-27,3-28,9-34,6-3,7-36,9-36,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

24 24 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 -,3-24,3-3, -32,1-3,2-36,1-38,3 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q ,4 Zadłużenie wg grup PKD ,8-18, -3, -34,6-16,6-22,1-31, - -41, -44, -6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -1, rozmnażanie roślin Q2 16 Q3 16 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

25 2 ZAKUPY NAWOZÓW MINERALNYCH saldo średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wzrosły 14,2 13,6 11,7 12, 14, 1,6 2. nie zmieniły się 63,1 63, 8,2 6,4 8,3 8,2 3. zmalały 22,7 23,3 3,1 27,7 27,2 26,3 4. nie dokonano 4, 4,6 8,9 11,2 4, 3,8 saldo (1.-3.) -8, -9,7-18,4-1,7-12,7 -, Zakupy nawozów wg makroregionów -2, -1,2-4,6-7, -7, -11,2-11,3 -,6-13,8-13,7-13,4-13,2-14, -1,7-17,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

26 26 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 8,1, ,6 -,4-12,6-14,9-18, -22,3-21,1-21, -26,9-29,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 1,2-1,8 -,7-9,6-8,2 -,7-14,6-18,2-22, -21, -3,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

27 27 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne, 1,7 - -1,6 - -8,8-9, -1-1,1-12, ,1-18,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q ,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie -4, -3,7 -,4 Zakupy nawozów wg grup PKD 7 uprawa roślin wieloletnich 26,1-6, rozmnażanie roślin Q2 16 Q ,8-21,2 chów i hodowla zwierząt -16,1-11,9 działalność mieszana

28 28 ZAKUPY PASZ TREŚCIWYCH saldo średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wzrosły 11,1 12,6 22,9 18,9 14,9 14, 2. nie zmieniły się 62,7 6,1 3,2 8,3 8,9 8, 3. zmalały 26,2 27,3 23,9 22,8 26,2 27, 4. nie dokonano 29,2 29,1 31, 3,8 27,4 32,8 saldo (1.-3.) -1,1-14,7-1, -3,9-11,3-12, Zakupy pasz wg makroregionów ,9-9,7 -, , -14,6-16,2-12,3-13,3-14,2-18,1-16,9-16,8-13,9 -, , północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

29 29 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych ,7-8,2-11,9 -,7-11,3-6,6-14, ,1-29,1-2,9-22, ,8 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 2,9 - -1, -2, ,7-9,8-9, -17,8-14,2-18,2-16,2-17, , do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

30 3 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,8 -,3-6,2-8, -, -1-12,8 - -,2-18, -19, -2 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zakupy pasz wg grup PKD 7 4 3,7 3 1,1 3, , -19,1-14,7-11, -11,8-16, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -, rozmnażanie roślin Q2 16 Q3 16 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

31 31 ZAKUPY ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN saldo średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wzrosły 11, 14,1 9,7,6 12,9 16,9 2. nie zmieniły się 63,1 8,6 8,3 6,6 61,8 8,4 3. zmalały 2, 27,3 32, 28,8 2,3 24,7 4. nie dokonano 6,6 4,7 12,2 17,1,9 4,8 saldo (1.-3.) -14, -13,2-22,3-18,2-12,4-7, Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów 1, 1,4,4-2,2-3,4 -,2 -, -12,6-12, -12,3-12,2-14,3-16,7-16,7-1,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

32 32 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych,2,3 - -1, ,8-1, -14,3-16,9-16,8 -,4-22,1-23, -23,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 7,4 1,8-4,4-3,1-7,9-12,8-14, -12,4-17,9-19, -18, -33,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

33 33 Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 4,7 - -3,1-4, ,8-12,3-11, -8, ,6-18, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD 7 4, ,8 -,4-4, -6, -13,2-18,4-1,3-9, ,1-7 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q2 16 Q3 16 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

34 34 INWESTYCJE W MASZYNY I URZĄDZENIA dokonano średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 dokonano 41,4 43,3 4,1 42,6 37,9 39,7 nie dokonano 8,6 6,7 9,9 7,4 62,1 6,3 6 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów 4 44, 36,2 42,1 39,9 34,6 34,1 48,3 44,9 44,3 46, 4,2 39,8 4, 32,9 3 28, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

35 3 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych 7 6 8, 7,8 2,1 4 43, 39, 4,3 3 21,8 2,9,1,9,9 26, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4,6 47,4 47, 47,1 4,9 46, , 3,9 34,4 22,8 27,8 27,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

36 36 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 29,4 32,7 46,8 47,8 41,4 4, 47,7 49, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD 7 67,4 73, ,6 44,2 39,9 4,9 39,1 36,8 37, 3 2,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

37 37 INWESTYCJE W BUDYNKI I BUDOWLE dokonano średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 dokonano 17,1 19,7 21, 18,8 14,1 16,8 nie dokonano 82,9 8,3 79, 81,2 8,9 83,2 3 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów 2 24, 21,9 1 19, 16, 14,8 16,8 14,1 16,9 12,7 1,7 1,4 19,4 14,2 9,3 11,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

38 38 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych ,7 23,4 1 11,2 13,2 14,2 12,7 13, 9,9 19,8 13,6 1,7,2 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,8 8,6 77, 67, ,8 16, 17,7 19,1 11,3 14,9 8,2,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

39 39 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,8 27,1 2,2 1 18,8 18,4 12,7 13,9 16,2 9,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD 7 21,8 1 12,9 1,1 17, 11, 18, 18,6 12,7 17,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

40 4 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW PREFERENCYJNYCH tak średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 tak 69,9 78, 76,3 76,3 77,4 7,9 nie 3,1 21, 23,7 23,7 22,6 24,1 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów ,7 8,2 77, 73,7 7,3 72,9 84,7 78,4 78, 79,3 76,4 76,7 86,8 73,7 7 6, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

41 41 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,6 8, 77,6 8, 81, 77,9 73, 67,2 68,8 6,8 6,6 62,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,8 8,4 8,6 8,4 76,3 78,6 77, 7, 77,4 73,3 71,7 67, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

42 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 73,8 72,8 71,4 8,8 8,8 79, 76,6 81,1 81, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q3 16 Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD ,6 7,4 71,1 61,6 76,1 69,2 81,7 82,2 7,6 7,8 4 3 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

43 43 ZAMIAR WZIĘCIA KREDYTU tak średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 tak 28,3 27,6 27,9 28,3 22,8 23,3 nie 71,7 72,4 72,1 71,7 77,2 76,7 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów ,7 2,9 24,9 24,1 21,6 21,3 3,2 23,3 26,9 27,7 22, 22,2 21,1 19, 1 1,1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

44 44 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4 39, , 31, 2 17,8 18, 21,9 22,7 1 9,8 13,1 12,8 12, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 36, , 32,9 29, 2,6 26,7 2,6 19,8 19, 18, 16,2 1 11,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

45 4 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , 1,4,6 29,8 24,8 22, 33, 33,6 3,2 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD 7 34, ,4 23,9 27,1 21,8 22,7 24, 17, 16,3 1 12,2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

46 46 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU PREFERENCYJNEGO tak średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 tak 38, 4, 37,1 39,1 33,4 34,8 nie 61, 9, 62,9 6,9 66,6 6,2 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów ,7 37, 42,4 37,6 32,7 3,9 43, 3, 31, 4,4 36, 32,4 26,2 2 21,7 16,3 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

47 47 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 41,8 6,2,9 1,6 4 3, 34,8 3 13,4, 17,1 16,1 16,9 17,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 42,3 42,3 4,2 37,4 31, 31,3 29,7 27,7 24,4 18, 19,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

48 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 41,7 42, 4, 37,6 36,8 3, 32,8 3,1 28,3 2 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD ,9 3,8 31, 3,4 23,7 42,1 4,4 32,8 33,8 1 1,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

49 49 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU RYNKOWEGO tak średnia trend liniowy Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q1 16 Q3 16 tak 21,9 23,1,6 24, 18,8,3 nie 78,1 76,9 79,4 76, 81,2 79, ,3 19, 24,8 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów 26,9 24,9 23,1 21,9 21,9 21,1 19, 1,8 1,1 1, 14,3 12,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 1 Q2 16 Q3 16

50 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych 3 32,3 31,7 33, ,4 1,2 17,3 1,6 14, 14, 12,1 17,3 17, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 2 22,7 19,2 23,2 23,1 21,3,3 18, 19,7 16,2 1,7 12,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 1 Q2 16 Q3 16

51 1 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 19,7,4 21,8 26,2 18,8 19,4 18,3 22,4 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 1 Q2 16 Q Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD 7 34, ,8 21,6 16,8 18,8 2, 21, 16,6 19, 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q2 16 Q3 16

52 2 IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM 1. Omówienie wyników 1. Ocena koniunktury w trzecim kwartale jest sporządzana na podstawie wyników z lipca i sierpnia. W trzecim kwartale 16 r., podobnie jak w poprzednich, wyniki badania koniunktury w przemyśle przetwórczym cechowała zmienność. Zjawisko to obserwujemy od ponad dwóch lat. Wartości wskaźnika koniunktury w przemyśle naprzemiennie rosną i spadają, niekoniecznie zgodnie z rytmem zmian sezonowych, zaś w przebiegu czynnika cyklicznego od połowy 14 r. widoczna jest tendencja spadkowa. Zmienność ta najdobitniej przejawia się w zróżnicowaniu zachowań przedsiębiorstw z różnych sektorów własnościowych. Miało ono miejsce także w tym kwartale. Przedsiębiorstwa publiczne i prywatne naprzemiennie i odmiennie od siebie informowały o poprawie i pogorszeniu się koniunktury. Ogólny wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym w lipcu zwiększył swoją wartość względem wartości z czerwca 16 r. o,1 pkt., do poziomu -3,2 pkt. Ta zmiana była niewielka, mieściła się w granicach błędu statystycznego. Zmiany w sektorach własnościowych były bardziej wyraziste. Poprawę koniunktury odnotowały tylko przedsiębiorstwa prywatne. Wzrost wartości wskaźnika dla tej grupy przedsiębiorstw wyniósł 2,1 pkt., do poziomu -4,3 pkt. Przedsiębiorstwa publiczne odnotowały spadek wartości wskaźnika o 11,3 pkt., do poziomu +4,2 pkt. W sierpniu wartość ogólnego wskaźnika koniunktury zwiększyła się o 3, pkt., do poziomu +,3 pkt. W tym jednak miesiącu wzrost wartości wskaźnika miał miejsce w obu sektorach własnościowych. Wartość wskaźnika dla sektora prywatnego wzrosła o 3,4 pkt., do poziomu -,9 pkt., a dla firm publicznych o 4,3 pkt., do poziomu +8, pkt. W dalszym ciągu wskaźnik dla firm prywatnych ma wartość ujemną. W skali kwartału ogólny wskaźnik koniunktury zwiększył swoją wartość o 2, pkt. Zmiana wartości wskaźnika w sektorze publicznym wyniosła +9,1 pkt., a w sektorze prywatnym +1,8 pkt. W skali roku zmiany wartości wskaźnika były dodatnie i wyniosły, odpowiednio: +1,7, +19, i +,3 pkt. Tak więc w tym kwartale największa poprawę koniunktury miała miejsce w firmach publicznych. Dla firm prywatnych zmiany w skali kwartału były niewielkie, natomiast w poszczególnych miesiącach zróżnicowane. Zmiany surowych wartości wskaźnika nie wpłynęły na zmianę linii trendu. W dalszym ciągu jest opadająca, a odnotowana w III kwartale poprawa koniunktury osłabiła jedynie tempo spadku. 2. Zmiany koniunktury były zróżnicowane nie tylko w zależności od form własności przedsiębiorstw, ale także w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, rodzaju produkcji i miejsca prowadzenia działalności. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa pogorszenie koniunktury odnotowano w dwóch grupach przedsiębiorstw: najmniejszych, zatrudniających do pracowników, i dużych, zatrudniających od 1 do pracowników. Spadki wartości wskaźnika koniunktury dla tych grupy wyniosły tyle samo, tj. 4,2 pkt., jednak wartości wskaźników w sierpniu różnią się i wynoszą odpowiednio -2, oraz +9, pkt. W pozostałych grupach wartości wskaźników zwiększyły swoją wartość w skali kwartału. W grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do pracowników wartość wskaźnika nieznacznie wzrosła, o,2 pkt., do poziomu -6,6 pkt. W przedsiębiorstwach zatrudniających od 21 do pracowników wartość wskaźnika wzrosła najbardziej, o 1 pkt., do poziomu +8,6 pkt. Tylko dla dwóch grup najmniejszych przedsiębiorstw wartości wskaźników koniunktury są ujemne. 3. W przekroju według głównych grup produktowych pogorszenie koniunktury w skali kwartału odnotowano tylko w grupie przedsiębiorstw produkujących dobra inwestycyjne. Spadek wartości wskaźnika wyniósł,9 pkt. (do poziomu -13,2 pkt.). W pozostałych grupach nastąpiła poprawa koniunktury. Największy wzrost wartości wskaźnika, o 8, pkt. do poziomu +2, pkt., miał miejsce w produkcji dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku. Dla przedsiębiorstw produkujących nietrwałe dobra konsumpcyjne wskaźnik zwiększył swoją wartość o 4,4 pkt. do poziomu, pkt., a dla

53 3 przedsiębiorstw produkujących półprodukty wartość wskaźnika wzrosła o 3, pkt., do poziomu +4,9 pkt. Tylko dla przedsiębiorstw produkujących dobra inwestycyjne wskaźnik przyjął wartość ujemną. 4. Zmiany koniunktury w przekroju regionalnym także cechowała duża zmienność. Z miesiąca na miesiąc wartości wskaźników koniunktury obliczanych dla poszczególnych województw kolejno rosły i malały. W skali kwartału koniunktura poprawiła się w dziewięciu województwach: lubuskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, warmińsko-mazurskim i wielkopolskim. W pozostałych koniunktura pogorszyła się. Największa poprawa koniunktury miała miejsce w województwie małopolskim (o 29,7 pkt.), a największe pogorszenie w województwie dolnośląskim (o 1,1 pkt.). Najwyższą wartość, +16,3 pkt., wskaźnik koniunktury przyjął dla województwa warmińsko-mazurskiego; najniższą, -12, pkt., dla pomorskiego.. Odnotowano także zróżnicowanie odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety, zarówno w odniesieniu do sald diagnostycznych jak i prognostycznych. W lipcu przewidywania przedsiębiorstw z obu sektorów były umiarkowanie optymistyczne. Ten optymizm zaowocował poprawą koniunktury w sierpniu. Tym samym sezonowe ożywienie działalności gospodarczej w przemyśle przetwórczym nadeszło z pewnym opóźnieniem. W sierpniu oczekiwania przedsiębiorców w dalszym ciągu cechuje optymizm. Trudno jednak przewidywać, czy oznacza to dalszą poprawę koniunktury w IV kwartale, będzie to bowiem okres negatywnego oddziaływania czynników sezonowych. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji obniżała się zarówno w lipcu jak i sierpniu, jest ujemna i wynosi -7,4 pkt. Zmiana wartości salda w skali kwartału jest ujemna i wynosi 12,1 pkt. W skali roku miał miejsce wzrost wartości salda o,3 pkt. Zmiany surowych wartości sald w tym kwartale nie wpłynęły zasadniczo na przebieg linii trendu, którego spadek obserwujemy od dwóch lat. Od II kwartału widoczne jest jednak pewne zahamowanie tempa spadku. Wartości salda przewidywań są dodatnie i wyższe w kolejnych miesiącach kwartału, ale zróżnicowane w zależności od formy własności przedsiębiorstw. Wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień malały w lipcu i rosły w sierpniu. W ciągu kwartału wartość salda zwiększyła się o 2,4 pkt. Jest wyższa od wartości sprzed roku o 3,9 pkt. Mimo odnotowanej poprawy długookresowy trend w dalszym ciągu charakteryzuje tendencja spadkowa. Wartość salda prognostycznego w lipcu nie zmieniła się, w sierpniu wzrosła o,1 pkt., ale pozostaje ujemna. Wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień eksportowych w kolejnych miesiącach zwiększały się, ale nadal pozostają ujemne. W skali kwartału saldo zwiększyło swoją wartość o 2,8 pkt., zaś w skali roku o 6,7 pkt. Od początku 1 roku w przebiegu linii trendu widoczne jest wahanie wokół zera. Wartość salda prognostycznego także zwiększała się w kolejnych miesiącach, ale nadal pozostaje ujemna. Saldo odpowiedzi na pytanie o poziom zapasów zmniejszało swoje wartości w kolejnych miesiącach o odpowiednio:,6 i 3,7 pkt. W porównaniu z majem wartość salda zmniejszyła się o 8,1 pkt., w ciągu roku zaś o 7,4 pkt. W przebiegu linii trendu od połowy 1 roku wyraźna jest tendencja spadkowa. Saldo przewidywań przez cały kwartał przyjmowało wartości ujemne, chociaż w kolejnych miesiącach naprzemiennie zwiększało się i malało. Wartości salda odpowiedzi na pytanie o ceny wyrobów gotowych w kolejnych miesiącach zwiększały się, ale pozostają ujemne. W skali kwartału wartość salda wzrosła o 6,6 pkt., a w skali roku o 1,3 pkt. W przebiegu linii trendu po prawie trzyletnim dryfowaniu poniżej zera widoczne jest odwrócenie tendencji spadkowej. Wartości salda prognostycznego w lipcu rosły, ale w sierpniu zmalały. Wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia nieznacznie malały w kolejnych miesiącach. W lipcu miał miejsce spadek o,7 pkt., w sierpniu o 1,1 pkt. Zmiany były jednak różne w poszczególnych sektorach własnościowych. W ciągu kwartału wartość salda ogółem zwiększyła się o,8 pkt. Jest jednak niższa od wartości sprzed roku o,3 pkt. Od początku 1 w przebiegu linii trendu nasila się tendencja spadkowa. Wartości sald przewidywań są ujemne zarówno dla firm prywatnych jak i publicznych. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w ciągu kwartału poprawiła się. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie jest wyższa od wartości z maja br. o 3, pkt. W ciągu roku

54 4 wartość salda zwiększyła się o 2, pkt. W przebiegu linii trendu, po zahamowaniu w pierwszej połowie 1 roku, nasila się tendencja spadkowa. Przewidywania zarówno przedsiębiorstw prywatnych jak i publicznych na najbliższe miesiące są jednak optymistyczne. Oceny ogólnej kondycji gospodarki polskiej w ciągu kwartału poprawiły się. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wzrosła o 2,4 pkt. w porównaniu z majem br. Jest jednak niższa od wartości sprzed roku o 9,4 pkt. Wartości zarówno salda diagnostycznego jak i prognostycznego pozostają ujemne. W przebiegu linii trendu od drugiej połowy 1 roku nasila się tendencja spadkowa. 6. Kolejny kwartał przedsiębiorstwa informują o wzroście przeciętnego jednostkowego kosztu produkcji. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie zwiększyła się w ciągu kwartału o 14, pkt., jest także wyższa od poziomu sprzed roku o 8,9 pkt. Przedsiębiorstwa przewidują dalszy wzrost koszt przeciętnego. 7. O 4,4 punktu procentowego zwiększył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Obecnie wynosi on 76,6 % i jest wyższy od wartości z sierpnia 1 roku o,6 pkt. proc. Przewidywany jest dalszy wzrost stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych. 8. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość eksportu zwiększyła się w ciągu kwartału o 9,4 pkt. W ciągu roku miał miejsce niewielki wzrost wartości salda, o,1 pkt. Spodziewany jest wzrost eksportu w kolejnym kwartale. Spadkowi eksportu towarzyszy niewielki wzrost konkurencyjności naszych towarów na rynkach zagranicznych i spadek konkurencyjności wyrobów importowanych. W dalszym ciągu maleją korzyści z produkcji na eksport w porównaniu z produkcją na rynek krajowy. Przedsiębiorstwa nie przewidują zmian tych tendencji w najbliższych miesiącach. 9. W trzecim kwartale roku zmiany uciążliwości barier dla działalności gospodarczej były zróżnicowane. Zmiany były jednak niewielkie. Odsetki przedsiębiorstw informujących o tych uciążliwościach zwiększały się lub zmniejszały o 2-3 punktów procentowych. Nie zmienia się ich kolejność. Na pierwszym miejscu ciągle wymieniana jest bariera popytowa. Odczuwa ją 3, % badanych przedsiębiorstw. Na dwóch kolejnych wymieniane są bariera podatkowa i prawna. Odsetek informujących o nich przedsiębiorstw wynosi odpowiednio: 46, i 38, procent badanych przedsiębiorstw. Na czwarte miejsce wysuwa się bariera braku wykwalifikowanej siły roboczej. Informuje o niej 28,9 % ankietowanych przedsiębiorstw.. Na zmiany koniunktury w pierwszym kwartale pozytywnie oddziaływały czynniki sezonowe. Oddziaływanie czynników cyklicznych było negatywne. Mimo dość optymistycznych prognoz trudno przewidywać zmiany koniunktury w przemyśle przetwórczym w IV kwartale br. Powodem jest utrzymująca się wysoka zmienność opinii przedsiębiorstw i niepewność warunków otoczenia biznesu.

55 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGIND średnia składnik cykliczny (prawa skala) -2 składowe salda VIII 1 IV 16 V 16 VI 16 VII 16 VIII wielkość produkcji przewidywania 12,3 8, 9,4-1, 1,3 6,2 2. wielkość zamówień stan -13,6-12,9-12,1-9,2-11,6-9,7 3. zapasy - stan 2,9, 3,6 -,2 -,8-4, wskaźnik koniunktury (IRGIND): ( )/3-1,4-3,3-2,2-3,3-3,2,3 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych 8, 4,2 -,6 -,9 - -4,3 - -, -1 przedsiębiorstwa publiczne VIII'1 VII'16 VIII'16 przedsiębiorstwa prywatne

56 6 12 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 8,6 9, 8 6,7 6 4, ,7 -, -2, -2,2-3,7 -,9-6,6-7, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 6 4,9 Wskaźnik koniunktury wg głównych grup przemysłowych 4 2,7 2, 2, 1,, ,7-2,3-1, , ,2-12,9 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'1 VII'16 VIII'16

57 7 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost,7 2,3 2,6 21,3 19,7 2,2 brak zmiany,9 4,1 2,9 1,6 3,2,8 spadek 28,4,6 21, 27,1 27,1 19, saldo (1.-3.) -7,7 4,7 4,1 -,8-7,4 6,2 Produkcja wg sektorów własnościowych - -1,8-4,8 -,3 - -8, , ,4-4 przedsiębiorstwa publiczne VIII'1 VII'16 VIII'16 przedsiębiorstwa prywatne

58 8 1 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 9,7 - -,7 1,8-3,7 2,9, - -7,1-1 -,9-12,3-14, , -3 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16-26,6 1 Produkcja wg głównych grup przemysłowych 6,6 3,7 9, ,3-8,7-8,8-4,9-8,3 -, ,6 -, ,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

59 9 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost 18,,2,7 16,9 18,9, brak zmiany,4 47, 49,4 4,6 2,4 9, spadek 31,6 32,3 29,9 28, 28,6, saldo (1.-3.) -13,6-12,1-9,2-11,6-9,7 -, Zamówienia wg sektorów własnościowych - -1, , -12,3-12,2-11, ,3-3 przedsiębiorstwa publiczne VIII'1 VII'16 VIII'16 przedsiębiorstwa prywatne

60 6 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 3,2 7,1, - - -, -7,1-8,8-6, , - -16,2-17,8-18, ,7 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 1 Zamówienia wg głównych grup przemysłowych 11,1 - -3, ,1-11,1-6,8-8, -12,2 -, ,2-16, , -32, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

61 61 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost 13, 18,4 19,6 19, 19,3 21,4 brak zmiany 6,8 49,8 44,9 49,,9 8, spadek 3,2 31,7 3, 31, 29,8,1 nie dotyczy 29,2 29,4 3,1 28, 29,2 28,7 saldo (1.-3.) -17,2-13,3-1,9-11, -, 1,3 1 Zamówienia eksportowe wg sektorów własnościowych 1, ,3-18,4-8,8-1, ,9 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

62 62 Zamówienia eksportowe wg wielkości zatrudnienia 1 16,7 4,9,, ,4-12,1-1,3-16,9-18,9 -, -21,4-2,3 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 - Zamówienia eksportowe wg głównych grup przemysłowych 3, 2, ,1-12,4-11,9-13,7-12,9-11,1-8, , ,2-38,9 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

63 63 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost 18, 16,6 14,3 14,4 11,1 7,9 brak zmiany 66,9 7,4 71,1 7,4 73,3 79,6 spadek 1,1 13, 14, 1,2 1,6 12,4 saldo (1.-3.) 2,9 3,6 -,2 -,8-4, -4, ,3 Zapasy wg sektorów własnościowych 1 - -,6 -, -4,2-6,3-7,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

64 64 Zapasy wg wielkości zatrudnienia 16,7 1 9,9 2,, 9,7 6,2 - -3,2 - -8, ,8-13,3-14,3-16,9 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 1 Zapasy wg głównych grup przemysłowych 11,9 4,2 3,7,,,,8, ,7-6,4-6, -,7 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

65 6 CENY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost 6,2,7,4 7,9 8,4 11,6 brak zmiany 83,4 79,2 79,9 7,9 8,3 78,6 spadek,4 1,2 14,7 16,2 11,3 9,7 saldo (1.-3.) -4,2-9, -9,3-8,3-2,9 1,9 4 Ceny wg sektorów własnościowych 2 1, ,1-6 -4, ,1-8, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

66 66 Ceny wg wielkości zatrudnienia 6,3 3,2, -1,2 - -, -,3-4, -3,2 - -8, -8,7-11,1-1 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16-13,3 1 Ceny wg głównych grup przemysłowych 9,4,, 1, - -3,6-3,9-2,7 - -8,7-7, , -14,8-16,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'1 VII'16 VIII'16

67 67 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania wzrost 14,4 1,1 13, 13,9 13,6 14,1 brak zmiany 72,3 69,9 7, 74, 73,6 7,7 spadek 13,3 1,1,9 12, 12,8 1,2 saldo (1.-3.) 1,1, 2,6 1,9,8-1,1 2 21,1 22,9 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 1 7,3 -, -,2-1,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

68 68 3 Zatrudnienie wg wielkości przedsiębiorstwa 3 28,6 2, 1 12,, 3, 1,2 3,3 - -,9 -,9-2, ,3 -, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 1 7,1 8,1 9,9 Zatrudnienie wg głównych grup przemysłowych 11, 3,8 4,, - -2,6 -,3-1, -1, , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

69 69 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania poprawa 14,7 1,6 13,3 12, 14, 16,1 brak zmiany 62,4 6, 64,4 6,2 6,3 64, pogorszenie 22,9 24,3 22,3 22,4,2 19, saldo (1.-3.) -8,2-8,7-9, -9,9 -,7-3,4 1 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 12,7 4,2 - -1,8 - -9,4-8, -1-12,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

70 7 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 6,3 7,2 3,2 - -3, ,6-9,8-9,9-11,1-13,8-13,3-1,2-17, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 Sytuacja finansowa wg głównych grup przemysłowych -1, - -4, - -6,6-8, -7,4-6, -,8-1 -1,3-1, - -,2-19, -2-23,1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

71 71 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 1 V 16 VI 16 VII 16 VIII 16 przewidywania poprawa 13,3 8, 6,4 8,6 7, 7,9 brak zmiany 69,2 67, 66,3 69,2 72,4 67, pogorszenie 17, 24, 27,3 22,2,6 2,2 saldo (1.-3.) -4,2-16, -,9-13,6-13,6-17,3 7, Ogólna sytuacja gospodarki wg sektorów własnościowych , -6, ,8-12, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'1 VII'16 VIII'16

72 72 Ogólna sytuacja gospodarki wg wielkości zatrudnienia 6,3, - -3, - -,7-9,6-7, ,4-12, -12, , -2-21,6-23,6-3 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób VIII'1 VII'16 VIII'16 Ogólna sytuacja gospodarki wg głównych grup przemysłowych 2,9 1,2 - -3, -2, ,7-14,8-16,8-14, , -23,4-2,9-3,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'1 VII'16 VIII'16 konsumpcyjne

73 73 WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 21,6 22,4 13,1 17,9 18,2 18,4 brak zmiany 64,1 6,4 68,3 63,3 6,4 66,4 spadek 14,2 17,2 18, 18,9 16,4 1,2 saldo (1.-3.) 7,4,2 -,4-1, 1,8 3,2 stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (%) 76, 71, 73,3 72,2 76,6 76, ,9 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 1,1,2 3, ,2-11,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

74 74 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 1 2,3,7 9,3,1 8,3 6,6 6,7 6,7 - -3,4 - -7,2 -,6-9,7-1 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg głównych grup przemysłowych 1,8 1, 7,3 3,4,, 4,9 9,2 - -1,6-4,9 - -7, ,2 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

75 7 KONKURENCYJNOŚĆ TOWARÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 11,2 13,9 12,3 14,4 12, 11,2 brak zmiany 81,1 8,3 8,3 81,9 82,8 81, spadek 7,7,7 7,4 3,7,2 7,3 trudno ocenić 3,1 27,1 26,4 2,1 28,4 3,6 saldo (1.-3.) 3, 8,2 4,9,7 6,8 3, Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg sektorów własnościowych 12, 8 6,6 8, ,2, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

76 76 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg wielkości zatrudnienia 16,7 1 11,4 11,9 14,3 7,7 9,1 2,9 3,3,, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób -11, -8,3 Q3 1 Q2 16 Q Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg głównych grup przemysłowych 22,8 1 13,4 13, 1,2 13,8 8, 7,7 7,4 4,1,7 - -1, ,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

77 77 PRODUKCJA NA EKSPORT stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 16,7 14,4 18,9,1 14,1 21,6 brak zmiany 9, 63,1 6,4 62, 64,6 62, spadek 23,8 22, 24,8 17,9 21,3 1,9 saldo (1.-3.) -7,1-8,1 -,9 2,2-7,2,7 6,2 Produkcja na eksport wg sektorów własnościowych 4 2 1,, ,7-7, -8,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

78 78 Produkcja na eksport wg wielkości zatrudnienia 4 3,8 3, 2,7 3,3, -1, ,1-9,1-7,1-17,7-13,4-7,7-3 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób Q3 1 Q2 16 Q ,4 Produkcja na eksport wg głównych grup przemysłowych, 14,3, , -, -4,4-8,8-13,3 -,9-6, ,1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

79 79 KONKURENCYJNOŚĆ WYROBÓW KRAJOWYCH NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 8, 11, 12,1 11,8,8 7,6 brak zmiany 8,9 79,8 78,9 76, 79,3 81, spadek 11,1 9,2 9, 11,8 9,9 11,4 trudno ocenić 23,7 22,9 22,1 23,6 26,6 32,1 saldo (1.-3.) -3,1 1,8 3,1,,9-3,8 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg sektorów własnościowych 8,7 8 6, ,7 -, , przedsiębiorstwa publiczne -3,1 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

80 8 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg wielkości zatrudnienia 2, 1 1,6,4,,, ,7 -,4 -,4-4,2-7, -8, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób Q3 1 Q2 16 Q Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg głównych grup przemysłowych 11,2 11, 8,2 8,,7, - -2, ,8-9,9-8, , ,7 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

81 81 KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA EKSPORT W STOSUNKU DO KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA RYNEK KRAJOWY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 21,8 24,3 31, 31,1 26, 24,2 brak zmiany 4,6 62, 47,4 2,7 2,,3 spadek 23,6 13,6 21,1 16,2 21,, saldo (1.-3.) -1,8,7,4 14,9, 3,7 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg sektorów własnościowych 17,6 1 9, 1, , ,6-22,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

82 82 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg wielkości zatrudnienia ,7 1 17,3, 16,7 8,7 6,6,3 14,3, ,9-1,4 -, <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób Q3 1 Q2 16 Q Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg głównych grup przemysłowych 36,7 42,1 3 27,3 21,6 14,8 16,1 12,2,4 3, 3,7 - -8,1-9,9 - półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

83 83 PRZECIĘTNY KOSZT PRODUKCJI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania wzrost 31,3 26,8 31,8 28, 38,9 29,8 brak zmiany 9, 6,4 8,8 9,6 3,3 6,7 spadek 9,2 7,7 9,4 12, 7,9 4, saldo (1.-3.) 22,1 19,1 22,4 16, 31, 2,3 4 Przeciętny koszt produkcji wg sektorów własnościowych 36,9 3 22,8 22,2 18,2,2 - -9, - przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

84 84 Przeciętny koszt produkcji wg wielkości zatrudnienia ,2 32,1 3,8 3,8 29, 31,2 2 21, 23,2 21,4 1 16,7 14,3 3,1 <1 osób 1- osób 21- osób 1- osób Q3 1 Q2 16 Q Przeciętny koszt produkcji wg głównych grup przemysłowych 47, 1,1 4 39, 3 24, 3,4 23,4 21, 21,7 12,7 1,6,8 14,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 1 Q2 16 Q3 16

85 8 BARIERY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 6,1 4,2 3,,8 48,7 46, 4 41,4 39,8 38, 32,3 3 28,9 26,7 2,2 24, 23,2 23, 21,3,9 21,,9 18, 12, 11, 12,2,6 7,8 7, 4,8 4,7 1,9 3,7 8, 2,9, 7, 8,,1, 3,8 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) (12) (13) Q3 1 Q2 16 Q3 16 (1) niedostateczny popyt krajowy (2) niedostateczny popyt zagraniczny (3) konkurencyjny import (4) brak wykwalifikowanej siły roboczej () niedostateczne wyposażenie (6) brak surowców i materiałów (7) niska płynność finansowa (8) niska dostępność kredytu (9) niekorzystne warunki kredytowe () niestabilność przepisów prawnych (11) obciążenia podatkowe (12) inne (13) nie występują

86 86 V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE 1. Omówienie wyników 1. W III kwartale 16 roku ogólny wskaźnik koniunktury w budownictwie przyjął wartość +2,8 pkt., mniejszą o, punktów niż w II kwartale bieżącego roku, a większą o 7, punktów niż w III kwartale roku 1. Wartości wskaźników koniunktury dla firm prywatnych i przedsiębiorstw publicznych prawie się nie różnią. Wartość wskaźnika dla sektora prywatnego wynosi +3,3 pkt., a publicznego +2,7 pkt. Bardziej szczegółowe klasyfikacje pokazują jednak duże zróżnicowanie koniunktury. W grupach małych i średnich zakładów wskaźniki są ujemne, a dość wysoką wartość, +14, pkt., ma wskaźnik dla największych zakładów, zatrudniających powyżej osób. Wysoką wartość, +16,4 pkt., przyjął wskaźnika dla grupy zakładów budujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej (PKD 42), a bardzo niską, -7,2 pkt., dla grupy zakładów wznoszących budynki (PKD 41). Warto zwrócić uwagę na grupę przedsiębiorstw państwowych, dla której wskaźnik koniunktury ma wysoką wartość, +14, pkt. Jest to jedyna grupa, która bardzo korzystnie ocenia zmiany w budownictwie, pod każdym względem. 2. Trend produkcji budowlanej w dalszym ciągu jest spadkowy. Obecna wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji wynosi +16,2 pkt. Jest mniejsza o, punktów od wartości z poprzedniego kwartału i o 2, punkty od zanotowanej w III kwartale 1 r. Wyraźne zróżnicowanie wartości salda występuje pomiędzy zakładami sektora prywatnego i publicznego. Wartość salda dla sektora prywatnego jest równa +13,8 pkt., dla sektora publicznego wynosi +32,8 pkt., a w grupie przedsiębiorstw państwowych aż +,8 pkt. Wartości salda są silnie zróżnicowane również ze względu na wielkość zakładu oraz rodzaj produkcji budowlanej. W grupie zakładów zatrudniających do pracowników saldo przyjmuje wartość +6,4 pkt., przy zatrudnieniu 21- osób +14,2 pkt., a powyżej osób +2,3 pkt. W grupie zakładów budujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej saldo produkcji ma wysoką wartość +46,2 pkt., w grupie zakładów wykonujących prace specjalistyczne wynosi +8,9 pkt., a w grupie zakładów wznoszących budynki jest ujemna i równa -,6 pkt. 3. Pod względem zamówień dla zakładów budowlanych bieżący kwartał nie przyniósł zmian na korzyść. Wartości funkcji trendu zamówień w dalszym ciągu maleją. Pod tym względem znacznie lepsza sytuacja panuje w sektorze publicznym niż prywatnym. Wartość salda wynosi +29,9 pkt. dla sektora publicznego i +9,4 pkt. dla sektora prywatnego, a dla przedsiębiorstw państwowych aż +9, pkt. W grupie firm prywatnych, będących własnością krajowych osób fizycznych, wartość salda jest równa +9,3 pkt., a w grupie najmniejszych firm prywatnych, zatrudniających do pracowników, jest ujemna i równa -2,9 pkt. Silne zróżnicowanie zamówień dotyczy także zakładów klasyfikowanych według wielkości oraz według rodzaju działalności budowlanej. W zakładach zatrudniających do, - oraz powyżej pracowników salda zamówień wynoszą, odpowiednio: +1,3, +7,2 oraz +28,6 pkt. W grupie zakładów budujących obiekty inżynieryjne saldo jest równe +39, pkt., w grupie zakładów wykonujących specjalistyczne prace budowlane +6,3 pkt., a w grupie zakładów wznoszących budynki tylko -,9 pkt. Działalność eksportową nadal prowadzi mała część zakładów budowlanych; w bieżącym kwartale zaledwie 9, % ankietowanych przedsiębiorstw. W tym sektorze budownictwa występują wyraźne zmiany na korzyść. Wartość salda zamówień eksportowych wynosi +19, pkt., a trend jest rosnący i przebił linię długookresowej średniej. Przewidywania co do zamówień na nadchodzący kwartał nie są optymistyczne, także ze względu na sezonowe osłabienie aktywności budownictwa w IV kwartale. Prognoza wartości salda dla ogółu

87 87 zakładów wynosi +,9 pkt., dla sektora prywatnego +2,8 pkt., a dla publicznego -,3 pkt. Prognoza zamówień eksportowych, choć niższa od obecnego salda, ma stosunkowo wysoką wartość +11,9 pkt. 4. Nadal obserwujemy spadek cen usług budowlanych, jako że we wszystkich analizowanych grupach zakładów wartości sald są ujemne. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -21,1 pkt., dla sektora prywatnego -,9 pkt., a publicznego -1,9 pkt. Nie sprawdziły się więc prognozy przedsiębiorstw publicznych z poprzedniego kwartału, spodziewających się odwrócenia się tendencji deflacyjnej, czyli wzrostu cen. Prognoza wartości salda na nadchodzący kwartał w ujęciu ogółem wynosi -, pkt., dla sektora prywatnego -9,3 pkt., a dla sektora publicznego +16,9 pkt. Zatem przedsiębiorstwa publiczne ponownie przewidują zakończenie spadków cen.. Mimo iż sezon letni jest zazwyczaj korzystny dla zakładów budowlanych, nie obserwuje się wyraźnego wzrostu zatrudnienia. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi +1,6 pkt., w sektorze publicznym +,3 pkt., a prywatnym +,9 pkt. Trend zmian zatrudnienia zmienił kierunek na spadkowy. Wartości salda dla grup zakładów, które zatrudniają do, - oraz powyżej pracowników są równe, odpowiednio: +3,8, +3,2 oraz -3,4 pkt. Wyraźnie większy wzrost zatrudnienia, +14, pkt., odnotowano tylko w grupie przedsiębiorstw państwowych. Prognozy zatrudnienia na nadchodzący kwartał również nie są optymistyczne. Prognozowana wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -6, pkt., dla sektora prywatnego -2,8 pkt., a publicznego -24, pkt. 6. Coraz większym problemem zakładów budowlanych, związanym z zatrudnieniem, są rosnące trudności pozyskania pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Obecnie aż 4 % ankietowanych zakładów stwierdza częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o wysokich kwalifikacjach, a 29 % zakładów ma takie trudności w odniesieniu do pracowników o niskich kwalifikacjach. Przed rokiem te odsetki były niższe o, odpowiednio:, oraz, punktów procentowych. Problem ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników jest szczególnie poważny w grupie zakładów budujących obiekty inżynieryjne (wskazuje na niego 64 % zakładów; w porównaniu z ubiegłym rokiem wzrost o 12, punktów). Problem nisko kwalifikowanych pracowników występuje z największym nasileniem w grupie zakładów wznoszących budynki (37 % zakładów, w porównaniu z ubiegłym rokiem wzrost aż o 19, punktów). 7. Po około dwóch latach powolnej poprawy sytuacji finansowej zakładów budowlanych w bieżącym okresie notuje się jej pogorszenie. Wartość salda w ujęciu ogółem jest o 14, punktów mniejsza niż w III kwartale poprzedniego roku. Trend jest spadkowy. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -13,9 pkt., dla sektora prywatnego jest równa -18, pkt., a dla sektora publicznego +,3 pkt. Wartości salda w grupach zakładów, zatrudniających do, - oraz powyżej pracowników są mało zróżnicowane i równe, odpowiednio: -11,3 pkt., -14,8 pkt. oraz -13, pkt. Wyraźnie większą, dodatnią wartość, +,1 pkt., saldo przyjęło dla grupy przedsiębiorstw państwowych. Prognoza wartości salda w ujęciu ogółem wynosi -1,2 pkt., dla sektora prywatnego -4,3 pkt., a publicznego +13,2 pkt. W nadchodzącym kwartale można zatem oczekiwać poprawy sytuacji finansowej przede wszystkim przedsiębiorstw publicznych. 8. W porównaniu z poprzednim kwartałem stopień wykorzystania mocy produkcyjnych zakładów budowlanych niemal się nie zmienił. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi +14,9 pkt., dla sektora prywatnego +9, pkt., a publicznego +38,6 pkt. Nie sprawdziły się więc optymistyczne prognozy z poprzedniego kwartału. Prognozy dotyczące wykorzystania mocy produkcyjnych w nadchodzącym kwartale są gorsze od obecnej oceny. Prognoza wartości salda w ujęciu ogółem wynosi +6,2 pkt., dla sektora prywatnego +6,4 pkt., a publicznego +1,8 pkt. 9. Przedsiębiorstwa budowlane wciąż ograniczają inwestycje. Wartość salda dla sektora prywatnego jest równa -19, pkt. i chociaż w sektorze publicznym jest dodatnia (+12,2 pkt.), w ujęciu

88 88 ogółem wynosi -13, pkt. Prognozy nakładów inwestycyjnych na najbliższy kwartał również są pesymistyczne. Niewielkiego wzrostu można oczekiwać tylko w sektorze publicznym. Prognozowana wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -16, pkt., dla sektora prywatnego -,6 pkt., a publicznego +6,1 pkt.. W bieżącym kwartale wartości salda odpowiedzi na pytanie o ogólną sytuację gospodarczą są ujemne dla wszystkich analizowanych grup zakładów. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -14,2 pkt. Jest mniejsza o 4, punkty od wartości z poprzedniego kwartału i o, punktów niższa niż w III kwartale rok temu. Wartości salda dla sektora prywatnego i publicznego wynoszą, odpowiednio: -14,8 pkt. i -4, pkt. Tak jak ocena ogólnej sytuacji gospodarczej, również ocena sytuacji budownictwa jest negatywna we wszystkich analizowanych grupach zakładów, z jednym jednak wyjątkiem w grupie przedsiębiorstw państwowych wartość salda jest dodatnia i równa +7,3 pkt. Ocena sytuacji w branży jest gorsza od stanu gospodarki. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o sytuację budownictwa wynosi -19, pkt. W porównaniu z poprzednim kwartałem jest mniejsza o 8, punktów, a w porównaniu z III kwartałem 1 roku mniejsza o 1, punktów. Wartość salda dla sektora prywatnego wynosi -21,8 pkt., a dla sektora publicznego -2,6 pkt. Zarówno prognozy ogólnej sytuacji gospodarczej jak i prognozy sytuacji budownictwa w nadchodzącym kwartale są zbliżone do obecnych ocen. Dla gospodarki prognozowane wartości salda wynoszą: w ujęciu ogółem -13,3 pkt., dla sektora prywatnego -14, pkt., a publicznego -9,9 pkt. Dla budownictwa, odpowiednio: -16,6 pkt., -17,6 pkt. i -9,7 pkt. 11. Tylko % zakładów budowlanych stwierdza, że nie ma barier, które ograniczałyby ich aktywność produkcyjną. Silna konkurencja wewnątrz gałęzi nadal jest główną barierą rozwoju działalności budowlanej. Wskazuje na nią 62,8 % zakładów budowlanych (w poprzednim kwartale 61,2 %). Drugą barierą jest niedostateczny popyt (39,7 % zakładów, w poprzednim kwartale 44, %), a trzecią nadmierne obciążenia podatkowe (38,7 %, w poprzednim kwartale 33, %). Kolejne miejsca zajmują: zatory płatnicze (33,7 %, w poprzednim kwartale 33, %), niestabilność przepisów prawnych (24,1 %, w poprzednim kwartale 26,3 %), wysokie ceny surowców i materiałów (,1 %, w poprzednim kwartale 18,2 %), trudności w uzyskaniu kredytu (12,1 %, w poprzednim kwartale, %) oraz niekorzystne warunki pogodowe (8, %, w poprzednim kwartale 1,3 %). Z wyjątkiem nadmiernych obciążeń podatkowych, zatorów płatniczych oraz niestabilnego prawa bariery są w obecnym kwartale bardziej dotkliwe dla przedsiębiorstw publicznych niż firm prywatnych. Zakłady budowlane przewidują, że w nadchodzącym kwartale, poza barierą niekorzystnej pogody, układ głównych barier ograniczających ich aktywność produkcyjną nie zmieni się, a trudności powodowane przez te bariery powinny być mniejsze od obecnych.

89 89 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGCON średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q zamówienia ogółem stan 11,8 7,7-1,3-41, 13,3 12,1 2. wielkość zatrudnienia przewidywania 7, -1,9-27,9 13, 12,3-6, wskaźnik koniunktury (IRGCON): (1.+2.)/2 9,4-4,1-14,6-13,8 12,8 2, , Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych 2 1-4,2 7,7 2,7 3,3 - przedsiębiorstwa prywatne -6,3 Q3 1 Q2 16 Q3 16 przedsiębiorstwa publiczne

90 9 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 2 22, 22,2 1,1 14, , -1,9-1, -11, -2-21,6 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q Wskaźnik koniunktury wg rodzajów działalności 22,7 16,4 4,8,9, ,3-7,2 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -1, roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -4,6 roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

91 91 Wskaźnik koniunktury wg regionów 1. Region północny,4 2. Region północno-wschodni 3, 3. Region środkowo-zachodni 12,1 4. Region stołeczny 2,7. Region środkowy -32,4 6. Region południowo-zachodni 17, 7. Region środkowo-wschodni 9, 8. Region południowy -8,4 9. Region południowo-wschodni,3

92 92 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 36,1 28,4 9, 37,3 34,1 2,1 2. brak zmiany 46,2 48,7 31,1 46,7 48, 6,2 3. spadek 17,7 22,9 9,8 16, 17,9 18,7 saldo (1.-3.) 18,4, -,8 21,3 16,2 6,4 Produkcja wg sektorów własnościowych 4 36,6 38, 3 32, ,1 1 13,7 13,8 przedsiębiorstwa publiczne Q3 1 Q2 16 Q3 16 przedsiębiorstwa prywatne

93 93 6 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 2,6 4 34,4 3 2,3, 6,4 6,8 1,9 14,2 - -1,1 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Produkcja wg rodzajów działalności 46,2 4 36,1 38,7 3,6 17,3 13,1 9,9 8,9 -,6 - roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

94 94 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 31,4 26,3 12,3 3,6 34,3 2,2 2. brak zmiany 44,9 46,1 34,4 42,1 43,, 3. spadek 23,7 27,6 3,3 22,3 22,2 24,3 saldo (1.-3.) 7,7-1,3-41, 13,3 12,1,9 6 Zamówienia wg sektorów własnościowych 47, ,7 29,9 1,9 4,4 9,4 przedsiębiorstwa publiczne Q3 1 Q2 16 Q3 16 przedsiębiorstwa prywatne

95 9 4 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 44,1 3 2,7 28,6 1,3, 7,2 - -9,6-3, ,8-3 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zamówienia wg rodzajów działalności , ,6 3, 2,9 6, ,8 -,9 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -1,3 roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

96 96 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 18,1 12,7, 21,8 32,1 22,8 2. brak zmiany 7, 7, 64, 74,4 4,8 66,3 3. spadek 6,9 3,4 2,4 3,8 13,1,9 saldo (1.-3.) 11,2-17,7-14,9 18, 19, 11,9

97 97 CENY USŁUG BUDOWLANYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q1 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 3,1,2 1,4 2,7 3,1 6,9 2. brak zmiany 8,7 8, 79,2 74,7 72,8 8,7 3. spadek 16,2 14,3 19, 22,6 24,2 12,4 saldo (1.-3.) -13,1-9,1-18,1-19,9-21,1 -, Ceny wg sektorów własnościowych - -4, ,4-1 -1,9-1, przedsiębiorstwa publiczne -22,1 -,9 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

98 98 Ceny wg wielkości zatrudnienia 2, ,1-9,9-1,4-18,8-19,2 -,9-24, -26,8 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Ceny wg rodzajów działalności , ,8-14,3-1, -2-21,1 -,9-23, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -3 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

99 99 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 19, 14,6 7,7 17,3 1,6 9,4 2. brak zmiany 63, 68,7 1,9 67,6 7, 74,6 3. spadek 18, 16,7 4,4 1,1 14, 1,9 saldo (1.-3.) 1, -2,1-32,7 2,2 1,6-6, 3 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 2 23, ,2,3 przedsiębiorstwa publiczne,9 -,3 -,2 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

100 2 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 21,1 1 9,1 3,8 3, ,9-4,1 -,7 -, -3,4-1 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zatrudnienie wg rodzajów działalności 1 11,4 7,2 4,2 3,8,6,6 1, - -2, ,2 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

101 1 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa 19,2 18,2 7,2 11,7 13,8 18,1 2. brak zmiany 8, 63,7,2 61,1 8, 62,6 3. pogorszenie 22,8 18,1 37,6 27,2 27,7 19,3 saldo (1.-3.) -3,6,1-3,4-1, -13,9-1,2 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 2,4,3 - -,2 - -9,2-1 - przedsiębiorstwa publiczne -17,2-18, przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

102 2 3 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 26, , -, -11,3-1, -13,3-14,8-13, -21,1 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16, Sytuacja finansowa wg rodzajów działalności 1, ,3-6, ,8-14,9-17,7-16, ,6 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

103 3 STOPIEŃ WYKORZYSTANIA MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 29, 23,8 7,1 26,4 2,4 18, 2. brak zmiany 1, 9,3 44,7 7, 64,1 7,1 3. spadek 19, 17, 48,3 16,6, 11,8 saldo (1.-3.), 6,8-41,2 9,8 14,9 6,2 4 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych , 38,6 3 27, , 3, 9, przedsiębiorstwa publiczne Q3 1 Q2 16 Q3 16 przedsiębiorstwa prywatne

104 4 3 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 32, ,8 21,,8 2, 3,9 6, , -7,3 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg rodzajów działalności 34, ,9 24,3 8, - 4,2,6-3, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -, -2,8 roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

105 NAKŁADY INWESTYCYJNE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 8, 11,9 6, 13,7 11,8 7,9 2. brak zmiany 64,1 6, 7, 7, 62,9 67,7 3. spadek 27,9 23, 36, 29,2 2,3 24,4 saldo (1.-3.) -19,9-11,1-29, -1, -13, -16, 1 11,7 Nakłady inwestycyjne wg sektorów własnościowych 12, , przedsiębiorstwa publiczne -19, -22,9-22,7 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

106 6 Nakłady inwestycyjne wg wielkości zatrudnienia 3, ,7-12,7-6,6 -, , -23,8-23,8-26,3 < osób 21- osób > osób Q3 1 Q2 16 Q3 16 Nakłady inwestycyjne wg rodzajów działalności ,1-8, ,6-11, ,7-16, ,6-29,4-26, -3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

107 7 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W KRAJU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa 1,7 19,6 4,3 12,7 12,1 12,3 2. brak zmiany 64,6 69,1 67,2 64,1 61, 62,1 3. pogorszenie 19,7 11,4 28, 23,2 26,3 2,6 saldo (1.-3.) -4, 8,2-24,2 -, -14,2-13,3 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg sektorów własnościowych 1 13, 1, , -,6-1 - przedsiębiorstwa publiczne -16,9-14,8 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

108 8 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg wielkości zatrudnienia 4, ,1-1,3-6,2-2, ,4-1,9-12, < osób 21- osób > osób -2,3 Q3 1 Q2 16 Q3 16 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg rodzajów działalności 2,9 - -3, , -,2-11,8-11, ,8-21,9 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

109 9 SYTUACJA BUDOWNICTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa 16,9 21,4 6,8 14,7 11,1 11,1 2. brak zmiany 61,7 9, 9,8 9,2 8,2 61,2 3. pogorszenie 21,4 19,7 33,4 26,2 3,6 27,7 saldo (1.-3.) -4, 1,7-26,6-11,4-19, -16,6 Sytuacja budownictwa wg sektorów własnościowych 7,3 3, - -2,6 - -6, przedsiębiorstwa publiczne -16,4-21,8 przedsiębiorstwa prywatne Q3 1 Q2 16 Q3 16

110 1 1 Sytuacja budownictwa wg wielkości zatrudnienia, ,2-12,3-3,9-9, -16,4-18,3-2, < osób 21- osób > osób -3,3 Q3 1 Q2 16 Q Sytuacja budownictwa wg rodzajów działalności 3, -,9, ,6-9, ,9-16,1-2 -2,1-24,2-3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 1 Q2 16 Q3 16

111 111 BARIERY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ ,8 61,2 9,6 44, 4 41,3 39,7 39,6 38,7 37,3 36,9 % 33,33,7 3 26,3 24,9 24,1 22,2,1 18,2 1,3 11,1 12,1, 8,9 8, 7,,8 4,8 4,3, 2,7 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () Q3 1 Q2 16 Q3 16 (1) konkurencja wewnątrz gałęzi (2) obciążenia podatkowe (3) zatory płatnicze (4) niedostateczny popyt () niestabilność przepisów prawnych (6) ceny surowców i materiałów (7) trudności w uzyskaniu kredytu (8) niekorzystne warunki pogodowe (9) inne () nie ma barier 7% Bariery wg sektorów własnościowych 6% % 4% 3% % % % (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne

112 112 VI. KONIUNKTURA W HANDLU 1. Omówienie wyników 1. Koniunktura w handlu w III kwartale 16 r. uległa pogorszeniu. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zmniejszyła się o 3,8 punktu i obecnie wynosi +2,1 pkt. Jest jednak wyższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (o,8 punktu) oraz od średniej dla trzeciego kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona +,1 pkt.). 2. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano wzrost wartości wskaźnika w grupie dużych przedsiębiorstw (z +1,6 pkt. do +31, pkt.) oraz w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do osób (z +1,9 pkt. do +2, pkt.). W pozostałych grupach sytuacja przedstawia się następująco: w przedsiębiorstwach zatrudniających od 1 do pracowników nastąpił głęboki spadek z +9,2 pkt. do -13,3 pkt., a w przedsiębiorstwach zatrudniających do pracowników spadek z -3,8 pkt. do -9,9 pkt. 3. Poprawę koniunktury zanotowano w przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą hurtową wzrost o 6,1 pkt. (z +24,7 pkt. do +3,8 pkt.). W przypadku przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą we wszystkich formach (detaliczną, hurtową i mieszaną) odnotowano spadek o 7,6 pkt. (z +7,4 pkt. do -,2 pkt.). Dla przedsiębiorstw prowadzących działalność detaliczną wartość wskaźnika obniżyła się w ciągu kwartału o 8,1 pkt. do poziomu -6,2 pkt. 4. W przekroju wg miejsca prowadzenia działalności poprawę koniunktury zaobserwowano jedynie w przedsiębiorstwach handlowych działających w dużych miastach (wzrost o 8, pkt. z +13,2 pkt. do +21,7 pkt.). Dla tej grupy przedsiębiorstw wskaźnik koniunktury osiągnął najwyższą wartość. Najniższą wartość wskaźnika koniunktury (w wysokości -11, pkt.) odnotowano dla przedsiębiorstw działających w małych miastach. Dla pozostałych grup otrzymano następujące rezultaty: przedsiębiorstwa ze wsi spadek z +13,9 pkt. do +3,2 pkt., a ze średnich miast spadek z +4,2 pkt. do -4,4 pkt.. Wartość ogólnego wskaźnika koniunktury w handlu obniżyła się. Spadły również wartości sald odpowiedzi na pytania dotyczące: zmian ogólnej sytuacji, zmian sytuacji finansowej przedsiębiorstw handlowych oraz zakupów od dostawców krajowych. Mimo to przedsiębiorcy są optymistycznie nastawieni i ocenili swoją ogólną kondycję jako dobrą. Przewidywania dotyczące rozwoju ogólnej sytuacji w najbliższych 6 miesiącach są jednak negatywne. 6. Od początku badań koniunktury w handlu, prowadzonych przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w analizowanym kwartale. W porównaniu z II kwartałem 16 r. zwiększył się odsetek przedsiębiorstw wskazujących koszty zatrudnienia pracowników za główną przeszkodę w rozwoju działalności (z,8 % do 6,3 %). Zmniejszył się natomiast odsetek ankietowanych wskazujących, iż to konkurencja oraz niedostateczny popyt ograniczają poprawę ich sytuacji (zmiany, odpowiednio: z 73,6 % do 69, % oraz z 8,6 % do 2,9 %). Na kolejnych miejscach uplasowały się: inne (czynniki), powierzchnia sprzedaży oraz wysokość oprocentowania kredytów. 7. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w stosunku do II kwartału 16 r. o 7,7 pkt., osiągając poziom -7, pkt. Jest ona niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (+2,3 pkt. w III kwartale 1 r.).

113 113 Przewidywania dotyczące najbliższych kilku miesięcy są również pesymistyczne; przedsiębiorstwa spodziewają się dalszego pogorszenia swojej ogólnej sytuacji. 8. Ocena ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych powiązana jest z oceną ich sytuacji finansowej. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o zmianę sytuacji finansowej wyniosła -11,1 pkt i jest o,8 pkt. niższa niż kwartał wcześniej oraz o 12,4 pkt niższa od wartości z analogicznego okresu ubiegłego roku. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 11,6 % badanych przedsiębiorstw uznało, że względem II kwartału 16 r. ich sytuacja poprawiła się, 6,7 % respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 22,7 % badanych odnotowało jej pogorszenie. Podobnie jak w przypadku przewidywań dotyczących ogólnej sytuacji, przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się również pogorszenia swojej sytuacji finansowej w najbliższych miesiącach. 9. Wartość salda odpowiedzi o wielkość zapasów podwyższyła się w stosunku do minionego kwartału o 7, pkt. (z poziomu -6,6 pkt) i wynosi +,9 pkt. Jest wyższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (wzrost o 1,9 pkt.). Złożył się nie następujący rozkład odpowiedzi: 1,8 % badanych przedsiębiorstw uznało, że ich zapasy się zwiększyły, 69,3 % nie zadeklarowało żadnych zmian w ich poziomie, a 14,9 % respondentów stwierdziło ich zmniejszenie się. Przewidywany jest spadek poziomu utrzymywanych zapasów w nadchodzących miesiącach.. W ciągu ostatniego kwartału zarejestrowano spadek wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych, z -2, pkt. do -6,7 pkt. Wartość salda była również niższa od wartości odnotowanej w analogicznym okresie ubiegłego roku (+7,2 pkt.). Prognozy na najbliższe miesiące są jednak pozytywne; przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się wzrostu zakupów od dostawców krajowych. 11. O 3,7 punktu zwiększyła się w ciągu kwartału wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (z poziomu -12, pkt. do -8,3 pkt.). Wartość salda zanotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku była zbliżona i wynosiła -8,1 pkt. Na bieżące saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 9,1 % respondentów w III kwartale 16 r. zwiększyło w porównaniu z II kwartałem 16 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 73, % utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 17,4 % zmniejszyło je. Zakupy od dostawców zagranicznych asymetrycznie reagują na zmiany koniunktury, tzn. maleją przy spadku koniunktury i powoli zmieniają się wraz z jej poprawą. Zdaniem przedsiębiorców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie pogorszeniu (wartość salda prognostycznego wynosi -,6 pkt.). 12. W ciągu ostatniego kwartału o, pkt. wzrosła wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wielkości zatrudnienia. Po raz pierwszy od 8 roku przyjęła ona wartość dodatnią (+, pkt.). Należy ją wiązać przede wszystkim z sezonowym wzrostem zatrudnienia. W analogicznym okresie ubiegłego roku osiągnęła ona poziom -1, pkt. Przedsiębiorstwa spodziewają się jednak spadku zatrudnienia w nadchodzących miesiącach. 13. W III kwartale 16 r. w 27,6 % przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z II kwartałem 16 r. (w tym: w 6,7 % o więcej procent, w 9,6 % o tyle samo procent, a w 11,3 % o mniej procent), w 6,3 % ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w 12,1 % obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu cen w kolejnym kwartale. 14. W ostatnich trzech miesiącach zwiększył się wolumen sprzedawanych towarów (wzrost wartości salda o 1,2 punktu). Wartość salda osiągnęła poziom 1,2 pkt., który był zbliżony do poziomu odnotowanego w analogicznych okresie ubiegłego roku (+2, pkt.). Na obecne saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 23,2 % przedsiębiorstw handlowych uznało, że w III kwartale 16 r.

114 114 względem II kwartału 16 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 4,8 % respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 22, % ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują dalszy wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale. 1. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej zwiększyła się w ciągu kwartału, osiągając wartość +1,7 pkt. Jest ona wyższa niż rok wcześniej o 2,6 pkt. Prognozy są jednak pesymistyczne; przedsiębiorcy zamierzają zmniejszyć wielkość powierzchni magazynowej w kolejnych miesiącach. 16. Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w III kwartale 16 r. została przez nie oceniona jako dobra i wartość salda odpowiedzi na to pytanie wyniosła +16,1 punktu. Rozkład salda odpowiedzi jest następujący: 31,4 % badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 3,4 % ankietowanych za średnią, natomiast 1,3 % za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym okresie. 17. Od wielu lat na wysokim poziomie utrzymuje się dodatnia wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wzrostu konkurencji na rynku. W tej edycji badania spadła ona istotnie w stosunku do poprzedniego kwartału (o 8,7 punktu) i osiągnęła poziom +3,7 pkt. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 33,2 % ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w III kwartale 16 r. względem II kwartału 16 r. konkurencja dla nich wzrosła, 64,3 % nie zaobserwowało zmiany, a 2, % respondentów stwierdziło, że konkurencja dla nich zmniejszyła się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego wzrostu zagrożenia ze strony konkurencji w najbliższych miesiącach.

115 11 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGTRD średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wolumen sprzedaży - przewidywania, -1,4 4,2 13,7 8,7 2. zakupy towarów od dostawców krajowych i zagranicznych - przewidywania -2,7-11, -2,6-2,6-1,4 3. zapasy - stan -1, -,3-2,7-6,6,9 wskaźnik koniunktury (IRGTRD): (1+2-3)/3 1,3-4,2 9,1,9 2, ,2 Wskaźnik koniunktury wg rodzaju działalności handlowej 24,7 3,8 1, hurt -, detal -6,2 Q3 1 Q2 16 Q3 16

116 ,7 Wskaźnik koniunktury wg miejsca prowadzenia działalności 1 14, 13,2 13,9 3,8 4,2 3, ,2-4,4-4,9-8, -11, duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 31, 1 9,2, 1,6 1,9 2, ,4-3,8-2,9-3,8-9,9-13,3 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

117 117 SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa,3 17,8 13,4 19, 14,9 19,4 2. brak zmiany 61,7 6, 1,8 61,6 63,2 8,6 3. pogorszenie 18, 21,7 34,9 18,8 21,9 22,1 saldo (1.-3.) 2,3-3,9-21,,7-7, -2,7 Sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej 3, ,6 -,4-6,7-8, -1-16,3 - hurt detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

118 ,1 Sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 7,8 7,1 6, 3, - -3,1-4, -4,2 - -6,6 -,3 -,3-9,9-1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q3 16 Sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia 3 27,3 2, 21, 8,, , -9,7-8,3-7,1-14,7 -,8-23,6 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

119 119 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa,2 1,2 11,6,3 11,6 1,2 2. brak zmiany 6,9 63,9 7,7 9,1 6,7 61,2 3. pogorszenie 18,9,9 3,6,6 22,7 23,7 saldo (1.-3.) 1,3 -,7-19, -,3-11,1-8, 3 Sytuacja finansowa wg rodzaju działalności handlowej,8 13,8 - -9,9-8, ,8-3 hurt -2,6 detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

120 1 3 Sytuacja finansowa wg miejsca prowadzenia działalności 2 23,1 17,1 1 12, 2,3,, , -13,9-12,1-1,8-1,4 -,7 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 3 22,8 3,,3 12, 9, ,2-13,1-1, -14,3 -,8 -,6-22,2 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

121 121 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 18,7 16,4 9, 14, 1,8 13,6 2. brak zmiany 61,6 66,9 6,3 6,4 69,3 68,2 3. spadek 19,7 16,7 34,7,6 14,9 18,2 saldo (1.-3.) -1, -,3-2,7-6,6,9-4,6 1 Zapasy wg rodzaju działalności handlowej 9,7 2,4 - -2, ,4-12,8 - hurt -16,3 detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

122 122 2 Zapasy wg miejsca prowadzenia działalności 19,8 1 12,1 6,9 4,1, ,8-4,6 -,8 -,7-1, -16, -21,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Zapasy wg wielkości zatrudnienia 1, 21,, 3,3,8 9,1, - -9,8-2, , ,8-28,6-4 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

123 123 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW KRAJOWYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 21,6,4,7 18,6 14,6 19,2 2. brak zmiany 63,9 9,6 6,2 6,8 64, 64,4 3. spadek 14,4, 33,1,6 21,3 16,3 saldo (1.-3.) 7,2,4-22,4-2, -6,7 2,9 3 2, Zakupy od dostawców krajowych wg rodzaju działalności handlowej - -3,8-8,6-6, - -,7-3 hurt -2,6 detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

124 ,9 Zakupy od dostawców krajowych wg miejsca prowadzenia działalności 9,3 4,7 3,4 4, 2,6 1,8 2,1 - -1,4-2, - -1, ,3 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Zakupy od dostawców krajowych wg wielkości zatrudnienia 26,3 18,2, 16,7,, ,6-19, -13,9-11,7-9,1-21,4-3 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

125 12 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 11,2 7,,3 9,2 9,1 7,3 2. brak zmiany 69, 74,4 72, 69,6 73, 79,7 3. spadek 19,3 18,6 22,3 21,2 17,4 12,9 saldo (1.-3.) -8,1-11,6-17, -12, -8,3 -,6 2 Zakupy od dostawców zagranicznych wg rodzaju działalności handlowej 1 14,6 12, 18, 3, hurt -24,3-2, detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

126 126 Zakupy od dostawców zagranicznych wg miejsca prowadzenia działalności 1,7 4,2 6,4 - -2, -2, , -8,8-13, -8, , ,9-2,8 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q3 16 Zakupy od dostawców zagranicznych wg wielkości zatrudnienia,, , -7,1-6,3-9,4 -,6-9, -1-14, , , do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

127 127 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 17,6 1, 11,3 9,3 12,7 11,8 2. brak zmiany 63,7 63,9 9, 71,4 7,1 7, 3. spadek 18,6 21,1 29,7 19,3 12,2 17,7 saldo (1.-3.) -1, -6,1-18,1 -,, -, ,8 Zatrudnienie wg rodzaju działalności handlowej 2,, ,3 -, -1, -3 hurt detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

128 ,7 1, Zatrudnienie wg miejsca prowadzenia działalności 1,3 3, 4, - -2,3-3,6-4, , -11, ,7-22,7 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 33,3,6 1,4, ,3-8,6 -, -19,4-19,4-14,7-18,2-1, -3 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

129 129 KONKURENCJA POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORSTWAMI HANDLOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 4,3 41,6 36,2 4,1 33,2 37, 2. brak zmiany 3,1 6,9 62,8 9,2 64,3 6,9 3. spadek 1,6 1,4 1,1,7 2, 2,1 saldo (1.-3.) 43,7 4,2 3,1 39,4 3,7 34,9 7 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg rodzaju działalności handlowej 6 8,6 1,3 4 32,7 33,2 3,2 3 22, hurt detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

130 13 6 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg miejsca prowadzenia działalności 48,4 47,4 48,2 4 4,6 39, 41, 37,9 34,4 36, 3 2,9 29,4 23,4 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg wielkości zatrudnienia 9, ,3 44,4 4, 41,7 3, 3, 33,3 37, 4, 28,6 17,7 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

131 131 WOLUMEN SPRZEDAŻY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 24,8 23,9 17,3 28,1 23,2 3,3 2. brak zmiany 2,4,4 43, 43,8 4,8 48,1 3. spadek 22,8 2,7 39,8 28,1 22, 21,6 saldo (1.-3.) 2, -1,8-22,, 1,2 8,7 4 Wolumen sprzedaży wg rodzaju działalności handlowej 3 28,8 3,, - - hurt -17,4-12,9 detal -14,4 Q3 1 Q2 16 Q3 16

132 132 Wolumen sprzedaży wg miejsca prowadzenia działalności 1 14, 12,3 14,,7 1,3,4 - -4,6-4, -3, -3, -, ,3 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Wolumen sprzedaży wg wielkości zatrudnienia 4, 3 22,7 21,, 8,,, ,6-13,9-11,8-19, -23,6 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

133 133 POWIERZCHNIA MAGAZYNOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. wzrost 3,3,4 3,2 2,1 4,2 4,2 2. brak zmiany 92, 9, 91,4 94,8 93,3 9,3 3. spadek 4,2 4,6,4 3,1 2,, saldo (1.-3.) -,9,8-2,2-1, 1,7-1,3 Powierzchnia magazynowa wg rodzaju działalności handlowej 17,2 1 1,9 4,7 1,6 - -3,1 - hurt -7,3 detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

134 , Powierzchnia magazynowa wg miejsca prowadzenia działalności 8, 6,6 4,6, - -3, -3,3-4, -3,6-4,3-4, - duże miasto średnie miasto małe miasto wieś -7,4 Q3 1 Q2 16 Q3 16 Powierzchnia magazynowa wg wielkości zatrudnienia 8,3,1,3 4, 1,4, - -1,4-2,8-2,9 -,6 - -9,1 -, -1 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

135 13 OGÓLNA SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 przewidywania 1. poprawa 3,1 27,6 21, 2,2 31,4 12,3 2. brak zmiany 7,9 9,9 64,4 6,3 3,4 66,9 3. pogorszenie 11,9 12, 14,6 14, 1,3,8 saldo (1.-3.) 18,2 1,1 6,4,7 16,1-8, 6 4 1,99 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej 3,6 37, 3 - -,2-9,8-6, - hurt detal Q3 1 Q2 16 Q3 16

136 ,9 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 3 29,8 3,6 31,4 24,4 12, 14,6 19, , -3, -8,2-13,2 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 1 Q2 16 Q Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia 6 7,1 4 33,3, 4,9 3 18,2 1, ,2-3, -6, -8,3-11,4-13,4 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q3 1 Q2 16 Q3 16

137 137 CENY TOWARÓW Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wzrost 28, 23,1 24,6 3,9 27,6 o więcej 7,4 6,6,7 9, 6,7 o tyle samo,7 6,6 12,1 11, 9,6 o mniej,4 9,9 6,8,4 11,3 2. brak zmiany 7,9 69,3 6,1,2 6,3 3. spadek 13,6 7,7,3 13,9 12,1 saldo (1.-3.) 14,9 1,4 14,3 17, 1, CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE POPRAWĘ SYTUACJI PRZEDSIĘBIORSTW HANDLOWYCH ,3 78,8 73,6 69, 6 % 4 46,6 8,6 2,9 9,2,8 3 14, 14,,3 11,6 12,,6 8,7 7,7 8,7 8,3 9,2 6,8 7,4 4,8,8,8 3,4 3,8 2,4 3,4 1,7 1,7 1,1,7 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) Q3 1 Q2 16 Q3 16 (1) niedostateczny popyt (2) niedostateczna podaż sprzedawanych towarów (3) jakość towarów (4) wysokość oprocentowania kredytów () możliwość uzyskania kredytów (6) koszty zatrudnienia pracowników (7) powierzchnia sprzedaży (8) wielkość magazynów (9) konkurencja () nie występują (11) inne

138 138 VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI 1. Omówienie wyników 1. W II kwartale 16 r. wartość wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym IRG SGH (IRGBAN) wzrosła, osiągając poziom +38,7 punktu. Wynik ten jest o 26, pkt. wyższy od wskazania z poprzedniego kwartału, a także znacząco (o 31, pkt.) powyżej oczekiwań wyrażonych przez banki w poprzednim badaniu. Na wzrost wartości wskaźnika bardzo silnie wpłynął wzrost wartości sald odpowiedzi na pytania o wynik z działalności bankowej oraz wypracowany zysk; wpływ wartości salda odpowiedzi na pytanie ankiety o wielkość zatrudnienia był ujemny. Spodziewane jest jednak pogorszenie się sytuacji w bankowości w kolejnym okresie; wartość salda przewidywań wynosi -19,4 pkt. 2. W ostatnim okresie wynik z działalności bankowej (netto) podlegał znacznym wahaniom. W II kwartale 16 r. wartość salda wzrosła do +6, pkt., podczas gdy w I kwartale wynosiła +, pkt. Obecny wynik okazał się lepszy od oczekiwań sprzed trzech miesięcy (o 33,7 pkt.). Przewidywania na kolejny kwartał wskazują na nieznaczny wzrost wyniku z działalności bankowej; wartość salda prognostycznego wynosi +6,7 pkt. 3. W II kwartale 16 r., podobnie jak we wcześniejszym, wartość salda odpowiedzi na pytanie o ocenę dynamiki warunków prowadzenia działalności bankowej była ujemna i wyniosła -33,3 pkt. Bieżąca ocena jest gorsza od przewidywań sektora formułowanych w poprzednim kwartale (o 23,3 pkt.). Spodziewane jest dalsze pogorszenie się warunków dla działalności banków (wartość salda prognostycznego równa -13,3 pkt.). 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość wypracowanego zysku wyniosła +66,7 pkt. Wzrosła w ciągu kwartału o 31,7 pkt. Z opinii respondentów wynika, że w kolejnym kwartale zyski znacznie spadną; wartość salda prognostycznego wynosi -3,3 pkt.. Saldo odpowiedzi na pytanie o jakość portfela zmniejszyło swoją wartość do wysokości -, pkt. Po raz drugi z rzędu liczba banków, których jakość portfela się pogarsza, jest wyższa niż tych, których się poprawia. Obecna wartość salda jest niższa od przewidywanej kwartał temu (o -3, pkt.). Banki jednak spodziewają się poprawy jakości portfela w najbliższym okresie (wartość salda przewidywań wynosi 13,3 punktu). 6. Ogólne zainteresowanie klientów usługami bankowymi nie zmienia się. Wartość salda wyniosła, pkt. (tak samo jak w poprzednim kwartale). Ponad połowa banków (86,7 %) wskazuje na stabilizację w tym obszarze. Spodziewany jest niewielki wzrost zainteresowania usługami bankowymi w III kwartale 16 r. 7. W II kwartale 16 r. banki po raz kolejny zadeklarowały chęć zmniejszenia zatrudnienia, jednak słabszą niż przed kwartałem. Bieżąca wartość salda wynosi -, pkt. i jest o 7,7 pkt. wyższa od wartości w poprzedniego kwartału. Banki planują jednak dalsze cięcia w zatrudnieniu w kolejnych miesiącach. 8. W II kwartale 16 r. przeciętne odczucia dotyczące dolegliwości barier w sektorze bankowym nie uległy znaczącej zmianie. Na pierwszym miejscu banki wymieniają obciążenia podatkowe (62, %, nieznaczny spadek w porównaniu z poprzednim kwartałem), następnie bariery prawne (62, % wskazań, niewielki spadek w porównaniu z poprzednim badaniem) oraz bariery związane z niedostatecznym popytem na usługi finansowe (6,3 % wskazań). W opinii bankowców w kolejnym kwartale rozwój

139 139 banków będzie hamowany głównie przez bariery podatkowe i prawne, a także trudną sytuację finansową klientów. 9. Słabnie dynamika inwestycji kapitałowych i banki spowalniają odbudowę swoich pozycji inwestycyjnych (saldo, pkt. wobec +, pkt. poprzednio). Prognozy respondentów wskazują również na brak inwestycji kapitałowych w kolejnym kwartale.. Odsetek banków, które spodziewają się, że wielkość spreadu będzie się zmniejszać, obniżył się z 31,6 %, do 21,4 %, a odsetek tych, które spodziewają się krótkookresowego jego wzrostu, wzrósł z 26,3 % do 28,6%. Banki spodziewają się stabilizacji spreadu w dłuższej perspektywie. Obecnie 92,3 % badanych przewiduje brak jego zmian w horyzoncie 12 miesięcy. Pozostali respondenci prognozują jego wzrost. 11. Ankietowani najczęściej wskazują, że w krótkim okresie wartość polskiej waluty wzrośnie ( % badanych). 2 % banków wskazuje na prawdopodobną stabilizację złotego, a pozostałe 2 % na możliwy spadek jego wartości w krótkim terminie. Grupa respondentów spodziewających się aprecjacji złotego w długim okresie stanowi 37, % badanych. Tyle samo banków spodziewa się stabilizacji. Na możliwą deprecjację wskazuje 2 % respondentów. 12. W formułowanych krótkoterminowych prognozach 93,8 % respondentów z sektora bankowego uważa, że stopy procentowe zostaną utrzymane na obecnym poziomie. Pozostali przewidują ich obniżenie. Zdaniem banków, wysokość stóp procentowych nie zmieni się również w perspektywie 12 miesięcy. 13. Od IV kwartału 8 r. większość respondentów badania koniunktury w sektorze bankowym niezmiennie prognozowała stabilizację sytuacji gospodarczej w kraju. Podobne opinie dotyczą również III kwartału 16 r. Odsetek respondentów spodziewających się braku jakichkolwiek zmian sytuacji gospodarczej w krótkiej perspektywie wynosi 8 %. Pozostałe banki wskazują na pogorszenie się (13,3 %) lub poprawę sytuacji gospodarczej (6,7 %). Należy się zatem spodziewać utrzymania ścieżki wzrostu gospodarczego na podobnym do dotychczasowego poziomie w najbliższym okresie. Prognozy długookresowe również wskazują na utrzymanie się dotychczasowej tendencji rozwojowej. 14. W ostatnim okresie sytuacja sektora finansowego na tle innych sektorów gospodarki zaczęła się gwałtownie pogarszać. Obecnie, siódmy kwartał z rzędu, odsetek banków negatywnie oceniających sytuację sektora finansowego przewyższa odsetek tych, którzy oceniają ją pozytywnie. Odsetek respondentów przewidujących brak jakichkolwiek zmian sytuacji sektora w krótkiej perspektywie wynosi 37, % (w poprzednim kwartale 3 %). Pozostali respondenci wskazują na negatywne krótkookresowe perspektywy dla branży finansowej (62, %, podczas gdy w poprzednim kwartale 6, %). Żaden bank nie spodziewa się poprawy sektora na tle innych branż. Przewidywania długookresowe są nieco bardziej optymistyczne 6,3 % ankietowanych wskazuje na możliwą poprawę sytuacji, a 6,3 % na pogorszenie ,7 % ankietowanych banków przewiduje utrzymanie się obecnego wyniku na operacjach reverse-repo w III kwartale 16 r. Pozostali wskazują po równo na pogorszenie się i polepszenie wyniku. Zdolność generowania zysków z operacji reverse-repo prawdopodobnie utrzyma się również w długim okresie (spodziewa się tego 78,6 % banków). 16. Deflacja sięgnęła w lipcu 16 r. poziomu -,3 % w ujęciu rocznym. Jest to głównie wynik utrzymywania się niskich cen surowców. Respondenci z sektora bankowego spodziewają się odwrócenia się tej tendencji już w najbliższych miesiącach. 7 % badanych przewiduje wzrost cen w III

140 14 kwartale 16 r. Pozostali prognozują utrzymanie się cen na niezmienionym poziomie (2 %). Oczekiwania dotyczące inflacji w długim okresie są pod wpływem czynników popytowych i tym samym zdecydowanie silniej zorientowane na możliwy wzrost inflacji. Obecnie aż 93,8 % respondentów spodziewa się jej przyspieszenia, a jedynie 6,3 % oczekuje, że dynamika cen nie ulegnie zmianie. 17. Przewidywania dotyczące kształtowania się realnej podaży pieniądza w krótkim okresie wskazują na jej zdecydowany wzrost (62, %) lub stabilizację (37, %). Wzrostu podaży w nadchodzącym roku (kolejnych 12 miesiącach) spodziewa się 81,3 % badanych, a 18,8 % wskazuje na brak zmiany. Nikt nie spodziewa się jej spadku.

141 Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGBAN średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 1 Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 wskaźnik koniunktury (IRGBAN) 17,4-17,7 3,6-19,3 12,2 38,7 wskaźnik prognozowanej koniunktury 2, -14,8 4,6 2,3 7,7-18, wskaźnik przewidywanej koniunktury średnia

142 142 WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ (NETTO) stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. wzrost 4, 61,1 4, 4, 8, 4, 2. brak zmiany, 33,3 2, 3,, 26,7 3. spadek 4,,6 3, 2,, 33,3 saldo (1.-3.),,,, 6, 6,7 WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. poprawa 6,6,6,,, 6,7 2. brak zmiany 8, 77,8 23,8 3, 66,7 73,3 3. pogorszenie 13,3 16,7 76,2 6, 33,3, saldo (1.-3.) -6,7-11,1-76,2 -, -33,3-13,3

143 143 WIELKOŚĆ WYPRACOWANEGO ZYSKU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. wzrost 33,3, 1, 6, 8, 13,3 2. brak zmiany 26,7 22,2 1, 1, 6,7, 3. spadek 4, 22,2 7, 2, 13,3 66,7 saldo (1.-3.) -6,7 33,3 -, 3, 66,7-3,4 JAKOŚĆ PORTFELA NALEŻNOŚCI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. poprawa 26,7 22,2 2,,, 13,3 2. brak zmiany 3,3 61,1 6,, 4, 86,7 3. pogorszenie, 16,6, 2, 4,, saldo (1.-3.) 6,7,6 1, -, -, 13,3

144 144 OGÓLNE ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW USŁUGAMI BANKOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. wzrost 46,7 27,8 19,, 6,7 6,7 2. brak zmiany 46,7 66,7 76,2 79, 86,7 93,3 3. spadek 6,7,6 4,7, 6,7, saldo (1.-3.) 4, 22,2 14,3,, 6,7 WIELKOŚĆ ZATRUDNIENIA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. wzrost >2, %,,9,,,, 2. wzrost <2, %, 23,,, 14,3, 3. brak zmiany 21,4 41,2 63,2 47,4, 76,9 4. spadek <2, % 64,3 29,4 26,3 36,8 3,7 23,1. spadek >2, % 14,3,,,3,, saldo (1.+2.ˣ,-4.ˣ,-.) -46,4 2,9-7,9-18,4 -,7-11,

145 14 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ BANKÓW Bariery prawne czytelność prawa Bariery prawne restrykcyjność ustawodawstwa Brak odpowiednio przeszkolonego personelu Ograniczenia polskiego rynku finansowego Niedostateczny popyt na usługi finansowe Niedostosowanie produktów bankowych Obciążenia podatkowe Polityka NBP Sposób myślenia i przyzwyczajenia klientów Technologia i informatyka (funkcjonowanie IT) Trudności z pozyskaniem klientów Wysoki koszt kapitału Trudna kondycja finansowa klientów stan 37,% 18,8% przewidywania 62,%,%,%,% 31,3% 31,3% 6,3% 43,8% 6,3% 6,3% 62,% 43,8% 6,3% 12,% 6,3% 6,3% 12,% 6,3% 18,8% 2,% 18,8% 18,8% 43,8%,% INWESTYCJE KAPITAŁOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 przewidywania 1. wzrost 7,1 17,7,, 13,3 6,7 2. brak zmiany 78,6 76, 89, 8, 73,3 86,7 3. spadek 14,3,9,, 13,3 6,7 saldo (1.-3.) -7,1 11,8,,,,

146 146 SPREAD (ROZSTĘP) MIĘDZY OPROCENTOWANIEM KREDYTÓW I DEPOZYTÓW KURS PLN WZGLĘDEM PARYTETU (KOSZYKA WALUT) STOPY PROCENTOWE NBP (OGÓLNA TENDENCJA)

147 147 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI POLSKIEJ NIEZALEŻNIE OD SYTUACJI SEKTORA FINANSOWEGO OGÓLNA SYTUACJA SEKTORA FINANSOWEGO NA TLE POLSKIEJ GOSPODARKI WYNIK NA OPERACJACH REVERSE-REPO (POMNIEJSZONY O REPO)

148 148 POZIOM INFLACJI REALNA PODAŻ PIENIĄDZA

149 149 VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH 1. Omówienie wyników 1. W lipcu 16 r. nastroje polskich gospodarstw domowych uległy pogorszeniu drugi raz z rzędu. Wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych IRG SGH (IRGKGD) obniżyła się o 2, pkt. (tak jak poprzednio), do czego w największym stopniu przyczyniły się narastające obawy przed bezrobociem. Negatywnie wpłynęły również przewidywania co do rozwoju ogólnej sytuacji gospodarczej w Polsce i sytuacji finansowej gospodarstw domowych w kolejnych 12 miesiącach. Poprawiła się natomiast ocena gospodarstw domowych ich przyszłych zdolności do oszczędzania. 2. Wyniki lipcowego badania są niejednoznaczne. Z jednej strony obserwujemy poprawę i dość dobre oceny własnej, bieżącej sytuacji finansowej (wzrost wartości salda o,9 pkt.) i sytuacji gospodarczej w kraju (wartość salda zwiększyła się o 4,3 pkt.). Zarazem gospodarstwa domowe spodziewają się pogorszenia ich przyszłej sytuacji finansowej i sytuacji ogólnogospodarczej; natęża się niepokój dotyczący perspektyw zatrudnienia (wartość salda odpowiedzi na pytanie o obawy przed bezrobociem wzrosła o ok. 6,9 pkt.). Pogorszenie się ocen w tym zakresie jest prawdopodobnie konsekwencją rewizji przez niektóre instytucje prognoz wzrostu gospodarczego w Polsce w 16 r. i niższej od spodziewanej dynamiki PKB w dwóch pierwszych kwartałach br. Budżety gospodarstw domowych są zbilansowane. Dość liczna ich grupa jest zdolna do odkładania oszczędności. Ostrożnie podchodzą do zwiększania wydatków, z wyjątkiem wydatków na zakup samochodów. Uwzględniając efekt programu Rodzina Plus, należy spodziewać się wzrostu konsumpcji prywatnej w najbliższych kwartałach. W perspektywie roku czynniki o charakterze makroekonomicznym mogą jednak stanowić element ryzyka. 3. Zanotowano nieznaczny spadek oczekiwań inflacyjnych. Wartość salda w ostatnich kwartałach utrzymuje się na niskim, stabilnym poziomie, oscylując +/-3 pkt. wokół wysokości 2, pkt. Można więc mówić o trendzie horyzontalnym. Deflacja w Polsce nadal utrzymuje się na poziomie ok.,9 % r/r. Gospodarstwa domowe nie przewidują zmian w tym zakresie. Oceny bieżących kosztów utrzymania są podobne. 4. Wraz z pogorszeniem się ocen sytuacji finansowej gospodarstwa domowe zrewidowały swoje prognozy wydatków na dobra konsumpcyjne trwałego użytku w kolejnych 12 miesiącach. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie obniżyła się o prawie, pkt. Obecnie ok. % respondentów przewiduje zwiększenie wydatków (poprzednio było to ok. 23 %). Oceny bieżącego klimatu do zakupu trwałych dóbr konsumpcyjnych uległy jednak poprawie (po znaczącym spadku w poprzednim badaniu). Duża ich zmienność w czasie utrudnia formułowanie prognoz.. W bieżącym badaniu odnotowano znaczny wzrost skłonności do zakupu samochodu. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o prawdopodobieństwo nabycia samochodu w kolejnych 12 miesiącach zwiększyła się o 9,6 pkt. Jest obecnie na wysokim poziomie, powyżej długookresowej średniej. Prawie 12 % respondentów ocenia prawdopodobieństwo zakupu samochodu jako bardzo duże lub dość duże. Wzrost popytu gospodarstw domowych na samochody jest częścią obserwowanego obecnie silnego ożywienia na polskim rynku motoryzacyjnym. 6. Po dwóch kwartałach nasilenia popytu gospodarstwa domowe skorygowały zamiary zakupu lub budowy domu (mieszkania) w następnych 12 miesiącach. Ta zmienna cechuje się dość dużą zmiennością, co utrudnia ocenę tendencji kształtowania się wydatków mieszkaniowych. Wskaźnik wygładzony nadal ukazuje wzrost. Obecnie 8,6 % (poprzednio 9,6 %) respondentów rozważa zakup lub budowę domu (mieszkania). Wartość salda jest wyższa od długookresowej średniej, lecz wciąż poniżej poziomów sprzed kryzysu globalnego. W przypadku wydatków remontowych również obserwujemy

150 spowolnienie, choć wskaźnik wygładzony nadal ukazuje tendencję wzrostową. Ok. 1 % respondentów ocenia prawdopodobieństwo poniesienia wydatków remontowych jako bardzo duże lub dość duże (19,4 % w poprzednim badaniu, a ponad 24 % przed kryzysem finansowym). 7. Zdolność gospodarstw domowych do oszczędzania nie zmieniła się saldo utrzymuje się na wysokim poziomie, najwyższym od 1997 r. Obserwujemy tendencję wzrostową wskaźnika wygładzonego z wahań krótkookresowych. Poprawiają się oceny przyszłej zdolności do oszczędzania. 8. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o bilansowanie się bieżących dochodów i wydatków gospodarstwa domowego zwiększyła się do poziomu najwyższego w historii badania (+16,6 pkt.). Po jego oczyszczeniu z wahań krótkookresowych nadal ukazuje wyraźną tendencję wzrostową. Odsetek gospodarstw domowych, które nieco oszczędzają, jest bardzo wysoki i wynosi 39,7 % (przed kwartałem 37,7 %). Odsetek tych, którzy dużo oszczędzają, nie zmienił się i jest równy 4,1 %. Jedynie 3,9 % gospodarstw domowych wpada w długi, a 7, % ocenia, że musi sięgać po oszczędności. Wśród oszczędzających przeważają gospodarstw domowe, które odkładają miej niż % dochodów; jest ich 6,8 %. Drugą grupę stanowią respondenci, którzy oszczędzają - % swoich dochodów; jest ich 26,3 %. Tych, którzy są w stanie odłożyć ponad 3 % dochodów, jest,3 %. Średnia, szacowana stopa oszczędności wynosi,7 %.

151 11 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONDYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH IRGKGD średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q zmiana sytuacji finansowej - przewidywania -9,2-9,3-7,3-1,8-1,9-3,3 2. ogólna sytuacja ekonomiczna Polski - przewidywania -14,4-16,1-13,2-12,1-17,3-18,8 3. bezrobocie w kraju - przewidywania 6,7 12,3 13,2 6, 6,1 13, 4. oszczędności - przewidywania -47,8-1,7-47, -4, -43, -41,4 wskaźnik koniunktury (IRGKGD): ( )/4-19, -22,4 -,3-1,2-17,2-19,1

152 12 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH STAN zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q poprawiła się bardzo 3,2 4, 3,4 4,1 2,1 2,3 2. poprawiła się trochę 17,1 9,7 16,7 11, 13,1 21,6 3. bez zmian 3, 4,7 49,6,7 4,4,3 4. pogorszyła się trochę,4 22,1 22,6,1 24, 17,8. pogorszyła się bardzo 6,3 9,4 7,7 8, 6,4 8, saldo (1+, 2-, 4-) -4,7-11,7-7,2-8,7-9,7-3,8 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH PRZEWIDYWANIA zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q poprawi się bardzo,4 2,,9 3,6 3, 2,4 2. poprawi się trochę 14,9 1,2 19,8,8 22,9 18,1 3. bez zmian 6, 4,4 49,4 49,1 47,6 4,9 4. pogorszy się trochę 23,2 19, 23,7 21,4,2 19,8. pogorszy się bardzo,4 9,4 6,2,1 6,3 4,8 saldo (1+, 2-, 4-) -9,2-9,3-7,3-1,8-1,9-3,3

153 13 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE STAN ogólna sytuacja ekonomiczna Polski stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q poprawiła się bardzo,6, 1, 1,1,9,8 2. poprawiła się trochę 16,6 21,7 23,4 17,7 22,7 27, 3. bez zmian 42,1 36,8 38,7 41,1 33,9 3, 4. pogorszyła się trochę 3,9 3, 26,4 31,3 34,3 26,1. pogorszyła się bardzo 9,8 11, 9,9 8,8 8,1, saldo (1+, 2-, 4-) -16,4-1,4-9,9-14, -12,9-8,6 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE PRZEWIDYWANIA ogólna sytuacja ekonomiczna Polski przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q poprawi się bardzo,4,7 2,2 2,9 1,7,8 2. poprawi się trochę 19,3 21, 22, 28, 26,1 22, 3. bez zmian 42,6 32,8 34,1 2, 23,8 31,2 4. pogorszy się trochę 26,3 34,9 29,1 29,1 32, 31,. pogorszy się bardzo 11,3,1 12,1 14,4 1,8 1,1 saldo (1+, 2-, 4-) -14,4-16,1-13,2-12,1-17,3-18,8

154 14 KOSZTY UTRZYMANIA STAN koszty utrzymania stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wyraźnie dużo wyższe 3,2,4 6,1 6,3,2,8 2. znacznie wyższe 11, 11,1 1,8 8,9 1,3 13, 3. nieco wyższe 37,7 41,8 43,4 39, 39,8 38,9 4. takie same 43,6 38, 31,9 43,3 36,2 41,3. niższe 4, 3,3 2,8 2,6 3,6 1,1 saldo (1+, 2-, 4-) -17,6-11,6-4,7-13, -8,9-9, ZMIANA CEN PRZEWIDYWANIA zmiany cen przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wzrost cen będzie szybszy,3 16,, 3,9 27,2 2,4 2. ceny wzrastać będą tak samo 37,1 43,3 4,3 23,6 32,8 33,3 3. ceny wzrastać będą wolniej 8,9,7,9,8 11,2 8, 4. ceny będą mniej więcej takie same 38,9 29, 27, 31,4 27,1 31,2.ceny nieco zmaleją 4,8,4 1,2 3,3 1,8 1,7 saldo (1+, 2-, 4-) 4,6 22,6 2,9 23,7 28,3 24,7

155 1 BEZROBOCIE W KRAJU PRZEWIDYWANIA bezrobocie w kraju przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q gwałtownie wzrośnie 4,9 4,4 6,7,9 6,3, 2. nieznacznie wzrośnie 31,3 34,4 34,6 2,8 26,2 29,2 3. pozostanie takie samo 36,6 42,7 37, 44,1 41,2 39,3 4. nieznacznie zmaleje 27, 18,4,9 23,9 2,8 19,9. gwałtownie zmaleje,3,1,3,4, 1,6 saldo (1+, 2-, 4-) 6,7 12,3 13,2 6, 6,1 13, ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU STAN zakupy dóbr trwałego użytku stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q tak, teraz właśnie jest odpowiedni czas,3 14,4 11,9 16,8 8,3 9,9 2. obecny czas nie jest na to ani dobry, ani zły 76,8 72,3 72, 67,8 74,6 77, 3. nie, nie jest to czas odpowiedni 13, 13,3 16,1 1, 17,1 13,1 saldo (1.-3.) -2,7 1,1-4,1 1,3-8,8-3,2

156 16 ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU PRZEWIDYWANIA zakupy dóbr trwałego użytku przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q dużo większe,2 7,9 8,1 8,6 7,6,3 2. nieco większe, 11,8 12,6 1,6 1,6 14,6 3. podobne 2,8 44,3 4,9 47,7 1,4 3,3 4. nieco mniejsze 9,8 16,8, 12,7 12,9 11,6. dużo mniejsze 12,1 19,1 14, 1,4 12, 1,1 saldo (1+, 2-, 4-) -1,8-13,7 -,1 -,3-3, -8,2 OSZCZĘDNOŚCI STAN oszczędności stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q bardzo dobry czas, aby oszczędzać,6 3,7 4,9 6,8 4,6 2,9 2. dobry czas, aby oszczędzać 28,6 2, 27,4 29,4 32,6 33,4 3. raczej niekorzystny czas, aby oszczędzać 44,3 46,1 37,9 42, 42,2 47,2 4. bardzo niekorzystny czas, aby oszczędzać 21,4 2,3 29,8 21,9,6 16, saldo (1+, 2-, 3-4) -23,7-32,1-3,2-21,4 -,8 -,

157 17 OSZCZĘDNOŚCI PRZEWIDYWANIA oszczędności przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q bardzo duże 6,3 4,3 3,,4 3,1, 2. dość duże,1 9,7 14,6 17,3 16, 14,4 3. znikome 49,, 49,3 4,6 1, 3,8 4. żadne 34,7 3,6 33,1 31,7 29,4 26,7 saldo (1+, 2-, 3-4) -47,8-1,7-47, -4, -43, -41,4 STOPA OSZCZĘDNOŚCI 13, 12, 12, 11, 11,,, 9, 9, 8, 8, Q4 13 Q1 14 Q2 14 Q3 14 Q4 14 Q1 1 Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q więcej niż 3 % dochodów 9,1,6,9 7,2 4,3,3 2. od % do 3 % dochodów 7,6 9, 8,6 11,4,2 7,6 3. od do % dochodów 23, 26,1 27,9 31,7 27,2 26,3 4. mniej niż % dochodów 9,8 8,9 7,7 49,6 8,3 6,8 saldo (1,3+2,2+3,1+4,) 11,6 11,2 11,3 12,6 11,1,7

158 18 OBECNA KONDYCJA FINANSOWA GOSPODARSTW DOMOWYCH obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q wpadamy w długi 3,4 4,7 3,,2,2 3,9 2. przejadamy nasze oszczędności 9, 9, 8,8 8, 6,7 7, 3. nasz dochód z trudem starcza,2 48,6 46,1 42,2 46,4 4,2 4. nieco oszczędzamy 31,2 3, 37,8 39,9 37,7 39,7. dużo oszczędzamy,7 2,7 3,8 4,8 4,1 4,1 saldo (+, 4-, 2-1) 13,1 11,1 14,9 1,6 14,3 16,6 ZAKUP SAMOCHODU PRZEWIDYWANIA zakup samochodu - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q bardzo duże,2 2,2 2,8 2,4 1,3 4,8 2. dość duże 1,7 6,1,8 7,, 7,1 3. niewielkie 16,7 11,9 1,1 1,8 18,6 17, 4. zdecydowanie żadne 76,4 79,9 76,2 74,4 7,1 7,6 saldo (1+, 2-, 3-4) -78,7-8,6-78,1-76,2-8,6-71,1

159 19 ZAKUP DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA zakup domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q zdecydowanie tak 1,1 3,3,7 2,1 4, 4, 2. możliwe,2,6 4,3 4,,6 4,6 3. raczej nie 9,6 6,6 8,9,2,3 9,4 4. zdecydowanie nie 84,1 84, 86,1 83,2 8,1 82, saldo (1+, 2-, 3-4) -8,2-81,8-87,8-83,9-78, -8,4 REMONT DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA remont domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 1 Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q bardzo duże 3,9 7,8,2 4,9 6,8,7 2. dość duże 9,9,8,4 11,2 12,6 9,1 3. niewielkie 34,9 27,3 34,4 4, 34,6 38,1 4. zdecydowanie żadne 1,3 4,, 43, 46, 47, saldo (1+, 2-, 3-4) -6, -4, -6,9-3,2 -,3 -,8