OCHRONA PRZYRODY I RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ W PRAWIE KRAJOWYM I UNII EUROPEJSKIEJ (CZ.1)

Transkrypt

1 OCHRONA PRZYRODY I RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ W PRAWIE KRAJOWYM I UNII EUROPEJSKIEJ (CZ.1) Prof. nadzw. UKW dr hab. Zbigniew Bukowski, Kierownik Zakładu Prawa Administracyjnego i Prawa Ochrony Środowiska Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

2 Prawo międzynarodowe Najstarsze akty prawne dotyczące ochrony przyrody pochodzą sprzed 4000 lat z Babilonii, Egiptu oraz Indii Pierwsze umowy międzynarodowe w tym zakresie z końca XVIII w. dotyczyły głównie ochrony gatunkowej

3 Lata 70-te W latach 70-tych opracowanych zostało szereg umów międzynarodowych dotyczących ochrony przyrody, w tym Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego z 1971 r., Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z 1972 r., Konwencja Waszyngtońska o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem z 1973 r., Konwencja Bońska o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt z 1979 r., Konwencja Berneńska o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej z 1979 r.

4 Ochrona bioróżnorodności W latach 80-tych wypracowywano także kierunek, dziś nazwany ochroną bioróżnorodności, której elementem jest ochrona gatunkowa czy obszarowa. Problematyka ochrony różnorodności biologicznej była jedną z najistotniejszych poruszanych na Konferencji w Rio de Janeiro. Najważniejszym aktem prawa międzynarodowego w tym zakresie jest przyjęta 22 maja 1992 r. konwencja o różnorodności biologicznej.

5 rozdział 15 Agendy 21 Wśród podstawowych celów działań określa on: poprawę ochrony różnorodności biologicznej, zapewnienie trwałego użytkowania zasobów biologicznych oraz wsparcie dla wprowadzenia w życie omówionej wyżej konwencji. Zmniejszanie się bioróżnorodności spowodowane jest przez człowieka, m.in. przez niszczenie siedlisk, nadmierną ich eksploatację, emisję zanieczyszczeń, nieracjonalne wprowadzanie obcych gatunków roślin i zwierząt. W związku z tym podkreślono konieczność opracowania narodowych strategii ochrony biologicznej różnorodności. Bardzo mocny nacisk położono także na zasadę sprawiedliwego i równego podziału zysków czerpanych z badań, rozwoju i wykorzystania zasobów biologicznych i genetycznych, łącznie z biotechnologią, pomiędzy państwa, w których posiadaniu znajdują się źródła tych zasobów i te, które z nich korzystają, co zresztą spowodowało konflikt na tym tle pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a resztą uczestników Konferencji w Rio.

6 Konwencja Ramsarska Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego sporządzona została w Ramsarze dnia 2 lutego 1971 r. (Dz.U. z 1978 r. Nr 7, poz. 24 z późn.zm.)

7 Wyznaczenie obszarów Podstawowe przyjęte w umowie zobowiązanie dotyczy wyznaczenia przez państwa na swoim terytorium obszarów wodno-błotnych w celu włączenia ich do Spisu Obszarów Wodno-Błotnych o Międzynarodowym Znaczeniu. Mogą one też obejmować strefy przybrzeżne rzek i mórz przylegające do obszarów wodno-błotnych oraz wyspy lub wody morskie głębsze niż sześć metrów podczas odpływu, lecz otoczone obszarami wodno-błotnymi, zwłaszcza gdy mają one duże znaczenie jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. Wyboru obszarów wodno-błotnych, które powinny być zamieszczone w Spisie, należy dokonać na podstawie ich międzynarodowego znaczenia ekologicznego, botanicznego, zoologicznego, limnologicznego lub hydrologicznego.

8 Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjęta została w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji (Dz.U. z 1976 r. Nr 32, poz.190).

9 Dziedzictwo naturalne Dziedzictwo naturalne natomiast to: - pomniki przyrody utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji, przedstawiające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego, - formacje geologiczne i fizjograficzne oraz strefy o ściśle oznaczonych granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki lub ich zachowania, - miejsca lub strefy naturalne o ściśle oznaczonych granicach, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki, zachowania lub naturalnego piękna.

10 identyfikacja Obowiązek identyfikowania i wyznaczania granic wszelkiego rodzaju dóbr dziedzictwa kulturalnego i naturalnego należy do każdego państwa, na którego terytorium one się znajdują.

11 Dziedzictwo powszechne Zarazem przyjęto, że przy całkowitym poszanowaniu suwerenności państw, na których terytorium znajduje się dziedzictwo kulturalne i naturalne i nie naruszając praw rzeczowych do tego dziedzictwa wynikających z ustawodawstwa krajowego państwa uznają, że stanowi ono dziedzictwo powszechne, w którego ochronie ma obowiązek współdziałać cała społeczność międzynarodowa. Stąd też państwa zobowiązują się nie podejmować świadomie żadnych działań mogących wyrządzić bezpośrednio lub pośrednio szkodę dziedzictwu kulturalnemu i naturalnemu znajdującemu się na terytorium innych państw.

12 Listy dziedzictwa światowego Na podstawie wykazów przedstawionych przez państwa Międzyrządowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego o Wyjątkowej Powszechnej Wartości ustala, aktualizuje i rozpowszechnia pod mianem "Listy dziedzictwa światowego" wykaz dóbr dziedzictwa kulturalnego i dziedzictwa naturalnego, które uznaje za mające wyjątkową powszechną wartość na podstawie kryteriów ustalonych przez siebie.

13 Konwencja Waszyngtońska Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem sporządzona została w Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 27, poz. 112 z późn.zm.)

14 Reglamentacja handlu Podstawową zasadą przyjętą w konwencji jest, że handel okazami gatunków zagrożonych wyginięciem powinien być poddany szczególnie ścisłej reglamentacji w celu zapobieżenia dalszemu zagrożeniu ich istnienia i może być dozwolony jedynie w wyjątkowych okolicznościach. W przypadku eksportu wymagane jest uprzednie uzyskanie i przedstawienie zezwolenia eksportowego. Natomiast import wymaga uprzedniego uzyskania i przedstawienia zezwolenia importowego oraz zezwolenia eksportowego albo świadectwa reeksportu.

15 Konwencja z Bonn Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt została sporządzona w Bonn dnia 23 czerwca 1979 r. (Dz.U.z 2003 r. Nr 2, poz. 17).

16 działania Podstawową przyjętą zasadę jest uznanie wagi ochrony gatunków wędrownych i zgody Państw Strefy na podjęcie działań w celu ochrony tych gatunków wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i właściwe.

17 Porozumienia do Konwencji Bońskiej Do Konwencji Bońskiej zawarte zostały zgodnie z jej postanowieniami porozumienia. Stroną dwóch porozumień jest Polska: o ochronie nietoperzy w Europie oraz o ochronie małych waleni Bałtyku i Morza Północnego. Ponadto podjęto porozumienia: w sprawie ochrony fok w Morzu Wattów, w sprawie ochrony afrykańskoeuroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych oraz w sprawie ochrony małych waleni w Morzu Czarnym, Morzu Śródziemnym i przylegającym obszarze Atlantyku.

18 Konwencja Berneńska Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk została sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r. (Dz.U.z 1996 r. Nr 58, poz. 263 z późn.zm.).

19 Cel konwencji Celem konwencji jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku państw, oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie. Szczególny nacisk położono na ochronę gatunków zagrożonych i ginących, włączając w to gatunki wędrowne zagrożone i ginące. W związku z tak określonym celem zalicza się ją do umów mających na celu ochronę ekosystemów

20 Konwencja o różnorodności biologicznej Konwencja o różnorodności biologicznej sporządzona została w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz.U.z 2002 r. Nr 184, poz. 1532).

21 Cel konwencji Celami konwencji jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni dostęp do zasobów genetycznych i odpowiedni transfer właściwych technologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii, a także odpowiednie finansowanie.

22 Pojęcie różnorodności biologicznej Przez "różnorodność biologiczną" rozumie się zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów pochodzących, inter alia, z ekosystemów lądowych, morskich i innych wodnych ekosystemów oraz zespołów ekologicznych, których są one częścią. Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami. Konwencja przyjmuje trzy poziomy działań ochronnych ekosystemowy, gatunkowy i genetyczny.

23 Postanowienia Konwencji Konwencja ma charakter ramowy, większość jej postanowień to zalecenia i sugestie, a nie prawnie wiążące zobowiązania

24 Zasady Jako podstawowe zasady wymieniono w konwencji (artykuł 3) zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych oraz zasadami prawa międzynarodowego: suwerenne prawo państw do wykorzystywania swoich własnych zasobów zgodnie z własną polityką w zakresie środowiska, odpowiedzialność państw za zapewnienie, że działalność w ramach ich jurysdykcji lub kontroli nie powoduje szkody w środowisku innych państw lub na obszarach znajdujących się poza jurysdykcją krajową.

25 Ogólne zobowiązania (a) opracowania krajowych strategii, planów lub programów dotyczące ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej bądź dostosowowania w tym celu istniejących strategii, planów lub programów, które odzwierciedlają, inter alia, działania przewidziane w konwencji, (b) włączenia, w miarę możliwości i potrzeby, ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej do odpowiednich sektorowych i międzysektorowych planów, programów i polityk.

26 identyfikacja i monitoring różnorodności biologicznej (a) identyfikuje elementy różnorodności biologicznej istotne dla jej ochrony i zrównoważonego użytkowania; (b) monitoruje, poprzez pobieranie próbek lub innymi metodami, elementy różnorodności biologicznej zidentyfikowane stosownie do litery (a), z uwzględnieniem tych elementów, które wymagają pilnych działań ochronnych oraz mają największą potencjalną wartość dla zrównoważonego użytkowania; (c) identyfikuje procesy i kategorie działań, które mają lub mogą mieć znaczny negatywny wpływ na ochronę i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej, oraz monitoruje ich skutki przez pobieranie próbek lub za pomocą innych technik, oraz (d) gromadzi i opracowuje, za pomocą każdego systemu, wyniki identyfikacji i monitoringu uzyskane stosownie do liter (a), (b) i (c).

27 ochrona in-situ Ochrona ekosystemów i naturalnych siedlisk oraz utrzymanie i restytucję zdolnych do życia populacji gatunków w ich naturalnym środowisku, a w przypadku gatunków udomowionych lub hodowlanych, w środowisku, w którym rozwinęły swoje charakterystyczne właściwości

28 zobowiązania W ramach tego sposobu ochrony państwa, w miarę możliwości i potrzeb: (a) ustanawiają system obszarów chronionych lub obszarów, na których muszą być podjęte specjalne działania w celu ochrony różnorodności biologicznej;

29 ochrona ex-situ ochrona składników różnorodności biologicznej poza ich naturalnymi siedliskami.

30 zrównoważone użytkowanie elementów różnorodności biologicznej (c) chroniły i zachęcały do zwyczajowego wykorzystywania zasobów biologicznych, zgodnie z tradycyjnymi praktykami kulturowymi, które odpowiadają wymogom ochrony i zrównoważonego użytkowania; (d) udzielały pomocy społecznościom lokalnym w opracowywaniu i stosowaniu działań naprawczych na obszarach zdegradowanych, gdzie różnorodność biologiczna została zmniejszona, oraz

31 ocena oddziaływania na środowisko Za jeden z istotniejszych środków służących zachowaniu różnorodności biologicznej uznano ocenę oddziaływania na środowisko. Przyjęto, że strona w miarę możliwości i potrzeb wprowadza odpowiednie procedury wymagające wykonania oceny oddziaływania na środowisko proponowanych projektów, które mogą mieć istotne negatywne skutki dla różnorodności biologicznej, w celu uniknięcia lub zmniejszenia takich skutków, oraz tam, gdzie to jest właściwe, pozwala na udział społeczności w tych procedurach. W zakresie ocen strategicznych postanowiono, że strona w miarę możliwości i potrzeb wprowadza odpowiednie uregulowania dla zapewnienia, że środowiskowe konsekwencje jej programów i polityk, które mogą mieć znacząco negatywne oddziaływanie na różnorodność biologiczną, są w sposób należyty brane pod uwagę.

32 Protokół Kartageński Protokół Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej, sporządzony został w Montrealu dnia 29 stycznia 2000 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 216 poz. 2201)

33 Prawo Unii Europejskiej

34 OOŚ dla obszarów Natura 2000 lato

35 Źródła prawa Dyrektywa 92/43/EWG (dyrektywa habitatowa, siedliskowa) Dyrektywa ptasia 2009/147/WE (dawna 79/409) Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. - art a Ustawa z 3.X

36 Natura 2000 W skład Natury 2000 wchodzą specjalne obszary ochrony (dyrektywa habitatowa) obszary specjalnej ochrony (dyrektywa ptasia 2009/147/WE (dawna 79/409) Wyznaczanie obszarów Natura państwo członkowskie w konsultacjach z KE 36

37 Status obszarów Natura 2000 w Polsce Znane ostatecznie - obszary specjalnej ochrony ptaków rozporządzenie MŚ z w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 229, poz.2313 ze zm.) Pozostałe obszary - zamknięta już lista przekazana przez MŚ do KE (pierwotnie była to lista z maja 2004, potem kilkakrotnie uzupełniana) - niewykluczone ewentualne żądanie KE dalszego uzupełnienia Część obszarów zatwierdzona już decyzjami KE = obszary o znaczeniu wspólnotowym (OZW) Shadow list Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy; 37

38 Status ochronny zasada i wyjatek Zasada: Zabrania się podejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, oraz na integralność tego obszaru (art. 6.2 dyrektywy habitatowej i art ustawy o ochr. przyrody) Wyjątek od ww. zasady może być ustanowiony tylko po przeprowadzeniu odpowiedniej procedury z tzw. oceną habitatową 38

39 Status ochronny - specyfika Rozszerzenie ochrony w stosunku do tradycyjnych form ochrony przestrzennej nieograniczony charakter zakazu brak listy zabronionych czynności ochrona nieograniczona przestrzennie Ograniczenie ochrony w stosunku do tradycyjnych form ochrony przestrzennej ochrona ograniczona tylko do celów ochrony obszaru nie obejmuje elementów niezwiązanych z celami ochrony 39

40 Ocena habitatowa charakter i podstawy prawne Pojęcie oceny habitatowej różnica w stosunku do "klasycznej" OOŚ cel oceny habitatowej Podstawy prawne w UE - art. 6.3 dyrektywy habitatowej w Polsce - ustawa o ochronie przyrody i ustawa z 3 X

41 Ocena habitatowa - zakres Przedsięwzięcia: na obszarze Natura 2000 lub poza nim, ale wpływające na niego niezwiązane bezpośrednio z zarządzaniem danym obszarem Natura 2000, niekonieczne do zarządzania takim obszarem brak listy może być każde przedsięwzięcie jeśli dla przedsięwzięcia z grupy I lub II ocena habitatowa w ramach OOŚ Jeśli dla innego przedsięwzięcia (tzw. III grupa) tylko ocena habitatowa 41

42 Wymagana procedura decyzyjna przegląd (1) 1) Jeśli plan, program lub przedsięwzięcie mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura wymagane przeprowadzenie oceny habitatowej 2) Po przeprowadzeniu oceny wydaje się: dla planu lub programu - zezwolenie regionalnego dyrektora z art uop w istocie uzgodnienie planu lub programu dla przedsięwzięcia uzgodnienie regionalnego dyrektora ochrony środowiska albo decyzja środowiskowa Jendrośka Jerzmański 42

43 Wymagana procedura decyzyjna przegląd (2) 3) Jeżeli ocena wykazała znaczące negatywne oddziaływanie planu, programu lub przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, to w zasadzie nie można zezwolić na ich realizację, chyba że: jest to uzasadnione koniecznymi wymogami o charakterze społecznym i gospodarczym i nie ma rozwiązań alternatywnych i zapewnione zostanie wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędne dla zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci Natura 2000 (art. 34 ust. 1 ust. o ochr. przyr.) 43

44 Wymagana procedura decyzyjna przegląd (3) 4) Jeżeli na obszarze N2000 występuje gatunek lub siedlisko prior., na realizację planu lub przedsięwzięcia można zezwolić tylko w celu: ochrony zdrowia i życia ludzi, lub zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego, lub uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego, lub wynikającym z innych koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, ale po uzyskaniu opinii KE i jednocześnie nie ma rozwiązań alternatywnych i zapewniona zostanie kompensacja przyrodnicza. Jendrośka Jerzmański 44

45 Ocena habitatowa przed wydaniem decyzji indywidualnej Dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko przy decyzji środowiskowej lub w ramach ponownej oceny wydzielona część raportu Dla wszelkich innych przedsięwzięć specjalna ocena habitatowa w ramach dowolnej decyzji regulacyjnej 45

46 Specjalna ocena oddziaływania na obszar Natura 200 Organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko (??), które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jest obowiązany do rozważenia, przed wydaniem tej decyzji, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura

47 Decyzje potencjalnie wymagające oceny habitatowej Do decyzji przed wydaniem których trzeba rozważyć potencjalne znaczące oddziaływanie należą w szczególności: decyzje, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 15 (przed wydaniem których wymagana jest klasyczna OOŚ) oraz inne decyzje: wszelkie koncesje górnicza wszelkie pozwolenia wodnoprawne zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich 47

48 Przekazanie dokumentacji dyrektorowi regionalnemu (1) Jeżeli organ wydający decyzję uzna, że przedsięwzięcie inne, niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi: wniosku o wydanie tej decyzji; karty informacyjnej przedsięwzięcia; poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie; 48

49 Przekazanie dokumentacji dyrektorowi regionalnemu (2) w przypadku koncesji górniczych prowadzonych w granicach przestrzeni niestanowiącej części składowej nieruchomości gruntowej, zamiast ww. mapy mapę sytuacyjno-wysokościową wypisu i wyrysu z mpzp jeżeli został uchwalony albo informacji o jego braku; nie dotyczy to drogi publicznej, linii kolejowej o znaczeniu państwowym, przedsięwzięć Euro 2012, przedsięwzięć wymagających koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin oraz bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze, inwestycji w zakresie terminalu LPG w Świnoujsciu 49

50 Stwierdzenie potrzeby przeprowadzenia oceny habitatowej Po otrzymaniu przekazanych dokumentów regionalny dyrektor stwierdza, uwzględniając łącznie uwarunkowania, o których mowa w art. 63 ust. 1 (kryteria selekcji) w odniesieniu do oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, w szczególności w odniesieniu do integralności i spójności tych obszarów, oraz biorąc pod uwagę skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi przedsięwzięciami, w drodze postanowienia, obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura

51 Postanowienie o braku potrzeby oceny habitatowej W przypadku stwierdzenia, że przedsięwzięcie nie będzie mieć znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000, regionalny dyrektor stwierdza, w drodze postanowienia, brak konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie 51

52 Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia oceny habitatowej (1) Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia oceny habitatowej wydaje się w przypadku stwierdzenia, że przedsięwzięcie może mieć znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 Na postanowienie to przysługuje zażalenie Uzasadnienie tego postanowienia, niezależnie od wymagań wynikających z Kpa, powinno zawierać informacje o uwarunkowaniach, o których mowa w art. 63 ust. 1 (kryteriach selekcji) 52

53 Postanowienie o potrzebie przeprowadzenia oceny habitatowej (2) W postanowieniu tym regionalny dyrektor nakłada obowiązek przedłożenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i określa zakres tego raportu (2 egz. + wersja elektroniczna) Zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 powinien być ograniczony do określenia oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura

54 Terminy wydawania postanowień o potrzebie lub braku potrzeby oceny habitatowej Postanowienia te wydaje się w terminie 14 dni od dnia otrzymania wymaganych dokumentów. Przepisy art i art. 36 Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio. 54

55 Postanowienie kończące ocenę habitatową Postanowienie regionalnego dyrektora w sprawie uzgodnienia kończy ocenę habitatową przed wydaniem postanowienia regionalny dyrektor występuje do organu prowadzącego postępowanie o przeprowadzenie procedury udziału społ. (analogicznie jak przy ponownej OOŚ) nie zasięga opinii innych organów; wg noweli 2010, gdy przeds na obszarze morskim, zasięga opinii dyrektora urz. morskiego Postanowienie regionalny dyrektor wydaje w terminie 45 dni od dnia otrzymania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura Przepisy art i art. 36 Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie Postanowienie wiąże organ prowadzący postępowanie 55

56 Postanowienie kończące ocenę habitatową - wymagania Postanowienie to wymaga uzasadnienia. Uzasadnienie postanowienia, niezależnie od wymagań wynikających z Kpa, powinno zawierać: informacje o przeprowadzonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa; informacje o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione ustalenia zawarte w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura

57 Postanowienie - uzgodnienie ze względu na Naturę 2000 Po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, regionalny dyrektor wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 Regionalny dyrektor uzgadnia warunki realizacji przedsięwzięcia, jeżeli: z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar; z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar i jednocześnie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. 57

58 Postanowienie - odmowa uzgodnienia ze względu na Naturę 2000 Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar i jeżeli nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody regionalny dyrektor ochrony środowiska odmawia uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia. 58

59 Definicja ustawowa (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy z ) Ilekroć w ustawie jest mowa o znaczącym negatywnym oddziaływaniu na obszar Natura 2000 rozumie się przez to oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności działania mogące: a) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub b) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub c) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Trzeba widzieć tę definicję w kontekście art. 33 i 34 uop!!

60 Art. 33 ustawy o ochronie przyrody - zasada (zakaz) Art Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

61 Art. 34 uop - dopuszczalne wyjątki (1) Art Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich - dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.

62 Art dopuszczalne wyjątki (2) 2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: 1) ochrony zdrowia i życia ludzi; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

63 Skutki oceny habitatowej dla decyzji Organ prowadzący postępowanie wydaje decyzję uwzględniając warunki realizacji przedsięwzięcia określone w postanowieniu dotyczącym Natury 2000: W decyzji tej organ może: nałożyć na wnioskodawcę obowiązki dotyczące: zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a także wykonania kompensacji przyrodniczej, ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których przeprowadzono postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko; w przypadku decyzji, o której mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 nałożyć na wnioskodawcę obowiązek przedstawienia analizy porealizacyjnej, określając jej zakres i termin przedstawienia. 63

64 Odmowa wydania decyzji, przed którą przeprowadzono ocenę habitatową Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, organ właściwy do wydania decyzji, odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia, o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. 64

65 Uzasadnienie decyzji Decyzja wymaga uzasadnienia. Uzasadnienie decyzji powinno również zawierać informacje o sposobie, w jaki zostały wzięte pod uwagę i uwzględnione warunki realizacji przedsięwzięcia określone w postanowieniu regionalnego dyrektora 65

66 Orzecznictwo ETS C-209/02 KE vs Austria o konieczności ochrony decydują względy obiektywne C-127/02 Waddenzee szeroki zakres oceny habitatowej (również co roku odnawiana licencja na połów omułków) Ocena habitatowa dla obszarów jeszcze nie zatwierdzonych C-117/03 Draggagi C-244/05 Bund Naturschutz Bayern 66

67 Dokumenty wytworzone w ramach oceny habitatowej Gdy w ramach OOŚ i decyzji środowiskowej - dokum jak dla tej decyzji z uwzględnieniem Natury 2000 Gdy dla decyzji indywidualnej; gdy brak potrzeby oceny hab. - postanowienie RDOŚ o braku potrzeby oceny habitatowej gdy jest potrzeba: raport uzgodnienie RDOŚ dokumentacja dotycząca udziału społeczeństwa decyzja "indywidualna" Rola zaświadczenia / deklaracji RDOŚ

68 PRAWO KRAJOWE

69 Zrównoważony rozwój rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń (art. 3 pkt. 50 POŚ)

70 równowadze przyrodniczej rozumie się przez to stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej

71 Zasoby przyrodnicze Art Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; 2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; 3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewień.

72 Aspekt gospodarczy ochrony środowiska 13) ochronie środowiska rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego;

73 ustawa o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju Szczególnego znaczenia w zakresie aspektu gospodarczego ochrony środowiska nabiera wykorzystanie zasady zrównoważonego rozwoju w ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, której ideą przewodnią było uniemożliwienie dokonania przekształceń własnościowych tych zasobów, ale która także odniosła się do zasad gospodarowania tym zasobem

74 Zakres ustawy Ze względu na jej zakres i charakter przyjąć trzeba, że określa ona ogólne zasady gospodarowania następującymi strategicznymi zasobami naturalnymi kraju: 1) wodami podziemnymi oraz wodami powierzchniowymi w ciekach naturalnych i w źródłach, z których te cieki biorą początek, w kanałach, w jeziorach i zbiornikach wodnych o ciągłym dopływie w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, 2) wodami polskich obszarów morskich wraz z pasmem nadbrzeżnym i ich naturalnymi zasobami żywymi i mineralnymi, a także zasobami naturalnymi dna i wnętrza ziemi znajdującego się w granicach tych obszarów w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, 3) lasami państwowymi, 4) złożami kopalin niestanowiącymi części składowych nieruchomości gruntowej w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, 5) zasobami przyrodniczymi parków narodowych (art. 1).

75 Gospodarowanie zasobami Gospodarowanie tymi zasobami prowadzone jest zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju w interesie dobra ogólnego (art. 3). Wskazano więc tutaj jeszcze cel tej gospodarki - nadrzędność interesu ogólnego nad indywidualnym, przy czym przyjąć trzeba, że jest to przepis szczególny w stosunku do zasady uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli określonej w art. 7 kpa. Zasadniczo można tutaj założyć, że w związku z istotą zrównoważonego rozwoju występuje zgodność interesu ogólnego z tą koncepcją. Nota bene pojawia się tutaj nowe pojęcie interes dobra ogólnego, które stanowić będzie jedną z kategorii interesu publicznego

76 sposób realizacji gospodarowania zasobami strategicznymi Dla osiągnięcia powyższego celu określonego w art. 3 ustawy właściwe organy administracji publicznej oraz inne podmioty, sprawujące na podstawie odrębnych przepisów zarząd nad strategicznymi zasobami naturalnymi, mają obowiązek: 1) utrzymać, powiększać i doskonalić zasoby odnawialne, 2) użytkować złoża kopalin zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 4).

77 Ustawa o ochronie przyrody pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawia się bezpośrednio także w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, w której jednakże wykorzystano je wyłącznie w sposób szczegółowy - w definicji parku krajobrazowego odnośnie celu jego powołania (art. 16 ust. 1) - Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

78 Ma to, w przeciwieństwie do rygorystyczniejszych form ochrony przyrody, wskazać na możliwości prowadzenia normalnych form gospodarki ludzkiej na terenie parku krajobrazowego, co prawda, z pewnymi ograniczeniami wiążącymi się z ochroną tego obszaru. Będzie to główna przesłanka dla organu wprowadzającego ograniczenia na obszarze określonego parku krajobrazowego co do ustalenia ich zakresu w ten sposób, aby z jednej strony realizować funkcję ochronną tego terenu, a z drugiej umożliwić gospodarkę ludzką w sposób nienaruszający tej ochrony.

79 Pojęcie zrównoważony w ustawie Jest to wskazanie na szczególne sposoby prowadzenia określonych działań zgodne z koncepcją zrównoważonego rozwoju. W ustawie o ochronie przyrody ten termin występuje w stosunku do: użytkowania zasobów, tworów i składników przyrody (art.2 ust.1), użytkowania różnorodności biologicznej (art. 3 pkt 4, art. 56 ust. 1 pkt 2, art. 96 ust. 3 pkt 3, art. 111), wykorzystania użytków rolnych i leśnych (art. 24 ust. 1 pkt 6).

80 użytkowanie Zrównoważone użytkowanie zasobów, tworów i składników przyrody jest jednym z elementów ustawowego pojęcia ochrony przyrody, co jest zresztą jednoznacznie wiązane z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Na tej bazie J. Ciechanowicz-McLean słusznie zaproponowała, aby w prawie ochrony przyrody wyróżnić zasadę ogólną zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody. J. Sommer wyodrębnia ją jako zasadę zapewnienia zrównoważonego użytkowania składników przyrody. Obie te zasady wydają się, pomimo zastosowania różnych nazw, tożsame.

81 Użytkowanie bioróżnorodności Pojęcie zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej w całej ustawie występuje w odniesieniu do aktu planistycznego, jakim jest krajowa strategia ochrony i właśnie zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, wraz z programem działań.

82 Wykorzystanie użytków Wreszcie zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych jest jednym z zawsze dopuszczalnych celów dokonywania zmian stosunków wodnych na obszarach chronionego krajobrazu (innymi są ochrona przyrody oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka). W polskim prawie nie występuje, poza tą ustawą, pojęcie użytków leśnych, ale przyjąć by trzeba, że jest ono tożsame z terminem grunty leśne, wobec czego zrównoważone wykorzystanie użytków leśnych będzie zgodne ze zrównoważoną gospodarką leśną

83 podsumowanie Ustawa o ochronie przyrody zawiera jedynie jedno odniesienie do zrównoważonego rozwoju oraz liczne do zrównoważonych sposobów gospodarowania różnymi zasobami przyrody i środowiska. Na tej bazie J. Sommer wysnuł słuszny wniosek, że prawo ochrony przyrody odwołuje się do zasady zrównoważonego rozwoju - rozumianej w tym prawie jako ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej. Wydaje się, że poprawniej byłoby ująć to szerzej w prawie ochrony przyrody zasada ta rozumiana jest jako zrównoważone użytkowanie zasobów, tworów i składników przyrody, co zgodne jest z ustawową definicją ochrony przyrody i zarazem mieści w sobie różnorodność biologiczną. Co więcej, rola uwzględnienia zrównoważonego rozwoju w prawie ochrony przyrody jest tak znaczna, że w oparciu o nią sformułowano zasadę ogólną tego prawa i to z niej wynikają kolejne ujęcia, w których pojawia się pojęcie zrównoważony, zgodne zresztą ze standardami międzynarodowymi w tym zakresie (zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej).

84 Inne ustawy dotyczące zasobów przyrodniczych Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach W akcie tym nie występuje termin zrównoważony rozwój, ale wykorzystywane są pojęcia trwale zrównoważona gospodarka leśna (art. 6 pkt 1a, art. 7 ust. 1, art. 13a ust. 1, art. 13b ust. 1) oraz zrównoważone wykorzystanie wszystkich funkcji lasów (art. 8 pkt 3), co oczywiście nie oznacza ich tożsamości z pojęciem zrównoważonego rozwoju. Każde z tych pojęć ma swoją własną treść merytoryczną, lecz nawiązującą do koncepcji zrównoważonego rozwoju

85 Ustawa o lasach Pojęcie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej zostało w ustawie zdefiniowane. Można w niej zwrócić uwagę na odniesienie się do trzech funkcji sprawowanych przez lasy przyrodniczej, gospodarczej i społecznej, z dominantą dla tej pierwszej (co zresztą potwierdzone jest w zakresie celów tej gospodarki). Zarazem uwzględnić trzeba że, w słowniczku odróżniono pojęcia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej i gospodarki leśnej (w domyśle klasycznej, nie zrównoważonej).