RAPORT. z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego za lata

Transkrypt

1 RAPORT z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego za lata KRAŚNIK, CZERWIEC 2011

2 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego za lata został sfinansowany ze środków budżetowych Powiatu Kraśnickiego Wykonawca: EURO-PROJEKT mgr inż. Marcin Rubaj euro.projekt@interia.eu Prace nad Raportem z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego za lata prowadzone były przy ścisłej współpracy ze Starostwem Powiatowym w Kraśniku oraz Gminami Powiatu Kraśnickiego. 2

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 2. Stan środowiska w Powiecie Kraśnickim 2.1. Wody Wody powierzchniowe Wody podziemne 2.2. Gospodarka wodno-ściekowa Wodociągi i kanalizacja Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kraśnickiego 2.3. Ocena jakości powietrza Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2009 roku Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2010 roku Podsumowanie 2.4. Hałas komunikacyjny 2.5. Promieniowanie elektromagnetyczne 2.6. Środowisko przyrody ożywionej Przyroda Lesistość Gleby 3. Realizacja zadań w okresie z zakresu ochrony środowiska na terenie Powiatu Kraśnickiego 3.1. Infrastruktura techniczna Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych Ochrona atmosfery oraz poprawa klimatu akustycznego 3.2. Edukacja ekologiczna 3.3. Ochrona zasobów naturalnych i walorów przyrodniczych 4. Analiza wydatków poniesionych na realizację celów ochrony środowiska przez gminy Powiatu Kraśnickiego 4.1. Miasto Kraśnik 4.2. Gmina Kraśnik 4.3. Gmina Annopol 4.4. Gmina Urzędów 4.5. Gmina Zakrzówek 4.6. Gmina Gościeradów 3

4 4.7. Gmina Trzydnik Duży 4.8. Gmina Wilkołaz 4.9. Gmina Szastarka Gmina Dzierzkowice Koszty realizacji zadań ponoszone przez gminy w skali Powiatu Kraśnickiego Analiza poniesionych kosztów w przeliczeniu na jednego mieszkańca 5. Analiza wydatków poniesionych na realizację celów ochrony środowiska przez Powiat Kraśnicki 6. Podsumowanie 7. Spis tabel wykresów i map 4

5 1. WPROWADZENIE Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) w artykułach 17 i 18 nakłada na Zarząd Powiatu, jako realizację polityki ekologicznej państwa, obowiązek sporządzenia powiatowego programu ochrony środowiska, który jest uchwalany przez Radę Powiatu. Sporządza się go, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, na 4 lata. Określa on cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działań proekologicznych, oraz źródła finansowania niezbędne do osiągnięcia postawionych celów. Rada Powiatu w Kraśniku w dniu r. przyjęła uchwałą Nr XVIII/64/04 w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego. Program ten stanowił podstawę dla formułowania wytycznych do gminnych programów ochrony środowiska. W programie sformułowano następujące cele nadrzędne: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, Minimalizacja uciążliwości hałasu, Minimalizacja wpływu promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego, Osiągnięcie jak najwyższej jakości wód powierzchniowych i podziemnych i ich ochrona, Podniesienie jakości gleb oraz ich ochrona, Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie, Wzrost różnorodności biologicznej i ochrona terenów cennych przyrodniczo, Działania na rzecz ograniczenia występowania nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, W gminach Programy Ochrony Środowiska zostały uchwalone w następujących terminach: gmina DZIERZKOWICE Uchwała nr XX/144/05 z dnia r, gmina GOŚCIERADÓW Uchwała nr XXI/145/04 z dnia r, gmina KRAŚNIK Uchwała nr XXII/083/2004 z dnia r, gmina SZASTARKA Uchwała nr XL/30/2005 z dnia r, gmina TRZYDNIK DUŻY Uchwała nr XXI/109/04 z dnia r, gmina URZEDÓW Uchwała nr XXIV/172/2004 z dnia r, gmina WILKOŁAZ Uchwała nr XIX/95/2004 z dnia r, gmina ZAKRZÓWEK Uchwała nr XXIV/108/2004 z dnia r. gmina ANNOPOL Uchwała nr XXXII/253/06 z dnia r, miasto KRAŚNIK - Programu nie uchwalono Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty z wykonania programu ochrony środowiska, które przedstawia się Radzie Powiatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa wymagań dotyczących formy i struktury raportu z realizacji powiatowego programu ochrony 5

6 środowiska. Przyjęto, że raport z realizacji Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kraśnickiego powinien zawierać: opis istniejącego stanu środowiska stopień realizacji zadań wynikających z powiatowego programu ochrony środowiska, wnioski odnośnie przyszłego raportowania stanu realizacji programu ochrony środowiska. 6

7 2. STAN ŚRODOWISKA W POWIECIE KRAŚNICKIM Charakterystykę stanu środowiska opracowano na podstawie Raportu o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2009 roku, Oceny jakości wód powierzchniowych w województwie lubelskim w roku 2009 i 2010 roku, Oceny jakości powietrza w województwie lubelskim w 2009 i 2010 roku" oraz "Pięcioletniej oceny jakości powietrza w województwie lubelskim za lata " sporządzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie WODY Wody powierzchniowe W 2009 r. podstawę systemu obserwacji jakości wód powierzchniowych stanowiły - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685): monitoring diagnostyczny, którego zadaniem jest oprócz oceny stanu jednolitych części wód, ocena długoterminowej zmiany stanu tych wód na podstawie wyników badań elementów biologicznych wspomaganych przez elementy fizykochemiczne oraz pomiaru wskaźników chemicznych, monitoring operacyjny, stosowany do tych jednolitych części wód, których stan jest zagrożony nie osiągnięciem celów środowiskowych. Służy do oceny stanu wód oraz krótkoterminowych zmian jakości wód powierzchniowych na podstawie badań elementów biologicznych wspomaganych elementami fizykochemicznymi oraz, w kilku przypadkach (wynika to z określonej presji), pomiaru wskaźników chemicznych, monitoring operacyjny - celowy, czyli zależny od sposobu użytkowania wód prowadzony na: wodach powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, wodach występujących na obszarach przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym obszarach Natura W roku 2009 spośród 85 punktów pomiarowo kontrolnych (ppk.) zlokalizowanych na 75 jednolitych częściach wód poddanych ocenie na terenie województwa lubelskiego, stan/potencjał ekologiczny określono dla 76 ppk. w tym dwóch na terenie powiatu kraśnickiego - na rzece Wyżnicy w ppk. w Dzierzkowicach oraz na rzece Wiśle w ppk. w Annopolu. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się poprzez nadanie jednolitej części wód jednej z pięciu klas jakości wód gdzie: klasa I - bardzo dobry stan ekologiczny 7

8 klasa II klasa III klasa IV klasa V - dobry stan ekologiczny - umiarkowany stan ekologiczny - słaby stan ekologiczny - zły stan ekologiczny Przyjęto, że stan bardzo dobry i dobry wód oznacza brak zagrożenia eutrofizacją, stan umiarkowany zagrożenie, zaś stan słaby i zły wykazuje na eutrofizację. Z wyników badań przeprowadzonych przez WIOŚ w Lublinie w 2009 roku wynika iż rzeka Wyżnica w ppk w Dzierzkowicach charakteryzuję się złym stanem ekologicznym (V klasa), natomiast rzeka Wisła w ppk. w Annopolu charakteryzuje się umiarkowanym stanem ekologicznym (III klasa). Mapa1. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2009 roku Źródło: WIOŚ Lublin W 2010 roku monitoring rzek prowadzony był w 59 ppk. na 55 jednolitych częściach wód powierzchniowych (JCWP), w 36 ppk. na wodach naturalnych oraz 23 ppk. na wodach sztucznych i silnie zmienionych. Badania jakości wód realizowane były w ramach: monitoringu operacyjnego (59 ppk.), w tym badań na wodach: wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, w którym badania prowadzono w punktach zlokalizowanych na obszarach szczególnie narażonych (OSN), wodach powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, 8

9 wodach występujących na obszarach przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, w tym obszarach Natura monitoringu w punktach granicznych: badania prowadzono w 8 punktach pomiarowych na rzece Bug w ramach współpracy międzynarodowej. Ocenę jakości wód przeprowadzono, podobnie jak w 2009 roku w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Dla wód powierzchniowych przeprowadza się: klasyfikację stanu ekologicznego (dotyczy wód naturalnych), klasyfikację stanu chemicznego, ocenę stanu wód, klasyfikację potencjału ekologicznego (dotyczy wód silnie zmienionych i sztucznych), oceny spełniania wymagań jakościowych wód powierzchniowych związanych z ich użytkowaniem wynikającym z warunków korzystania z wód regionu wodnego (ocena przydatności wód do określonych celów do bytowania ryb w warunkach naturalnych). W 2010 roku na terenie powiatu kraśnickiego monitoringiem wód powierzchniowych została objęta jedna rzeka - Wisła w ppk. w Annopolu. Badania wykazały poprawę stanu ekologicznego z umiarkowanego w 2009 roku do dobrego w roku Mapa 2. Ocena stanu/potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym w 2010 roku. Źródło: WIOŚ Lublin 9

10 Tabela1. Ocena stanu/potencjału ekologicznego rzeki Wisły w ppk. Annopol Elementy fizykochemiczne Elementy biologiczne 10 Nazwa ppk. Zakwaszenie Klasa elementów fizykochemicznych Stan/potencjał ekologiczny Stan fizycz ny Warunki tlenowe Zasolenie Substancje biogenne Wisła - Annopol 19,40 μg/l Fitoplankton - chlorofil "a" Klasa elementów biologicznych Temperatura Tlen rozpuszczony BZT5 OWO Przewodność w 20 o C Substancje rozpuszczone Odczyn ph Azot amonowy Azot Kiejdahla Azot azotanowy Azot ogólny Fosfor ogólny I I II II I I II I I II I I I I II II 20,5 o C 6,6 mgo 2 /l 4,1 mgo 2 /l 8,0 mgc 2 /l 860 us/cm 539 mg/l 8,2 0,49 mgn-nh 4 /l 1,67 mgn/l 1,77 mgn-no 3 /l 2,92 mgn/l 0,16 mgp/l Źródło: WIOŚ Lublin Legenda: Stanu/potencjał ekologiczny rzeki Wisły I Bardzo dobry II Dobry

11 Dodatkowo w latach WIOŚ Lublin przeprowadził ocenę stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych. Ocena ta obejmowała wszystkie punkty pomiarowo - kontrolne w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, w tym punkt w Dzierzkowicach i Annopolu. Wyniki tej oceny przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Ocena stopnia eutrofizacji rzeki Wyżnicy i Wisły 11 19,4 NIE Nie badano 6,0 NIE 7,69 NIE 1,56 NIE 1,36 NIE 2,07 NIE 3,13 NIE 0,4 NIE 0,31 NIE Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Wartość do oceny Ocena eutrofizacji Nazwa ppk. Chlorofil "a" μg/l Fitobentos BZT5 mgo/l OWO mgc/l Azot amonowy mgn-nh 4 /l Azot Kjeldahla mgn/l Azot azotanowy mg N-NO 3 /l Azot ogólny mg N/l Fosfor ogólny mgp/l Fosforany mgpo 4 /l OGÓLNA OCENA EUTROFIZACJI Wisła - Annopol NIE Nie badano 0,270 TAK 8,8 TAK 8,64 NIE 1,78 TAK 2,88 TAK 3,33 NIE 7,14 NIE 0,27 NIE 0,50 TAK Wyżnica - Dzierzkowice TAK Źródło: WIOŚ Lublin

12 Podsumowując, oraz porównując stan czystości wód powierzchniowych występujących na terenie powiatu Kraśnickiego przede wszystkim należy stwierdzić iż od czasu opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego (2003 rok) wystąpiły istotne zmiany w prawodawstwie polskim dotyczącym monitoringu stanu czystości wód powierzchniowych. Do 2003 roku ocena jakości wód powierzchniowych wykonywana była w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, powołanego ustawą z dnia r o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77 z 1991r, z późniejszymi zmianami) oraz zgodnie z ustawą z dnia r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami). Od 2009 r. podstawę systemu obserwacji jakości wód powierzchniowych stanowią - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685) - monitoring diagnostyczny i operacyjny. Również punkty pomiarowo-kontrolne zlokalizowane na terenie powiatu uległy zmianie (w 2003 roku: Bystrzyca-Zakrzówek i Wisła-Annopol, w latach : Wyżnica- Dzierzkowice i Wisła-Annopol). Mając na uwadze powyższe nie można dokładnie porównać stanu czystości wód powierzchniowych w 2003 roku i w latach Niemniej jednak należy stwierdzić iż jakość wód powierzchniowych systematycznie się poprawia. W 2003 roku Wisła w ppk. w Annopolu była rzeką pozaklasową, w 2009 roku charakteryzowała się umiarkowanym stanem ekologicznym a w 2010 roku dobrym stanem ekologicznym z czterema wskaźnikami na trzynaście przekraczającymi wartości dla stanu bardzo dobrego. Rzeka Wyżnica w ppk. w Dzierzkowicach w 2009 roku charakteryzowała się złym stanem ekologicznym. W 2010 roku nie było prowadzonego monitoring w tym punkcie dlatego nie można stwierdzić pogorszenia, poprawy lub utrzymania stanu ekologicznego Wody podziemne Podstawę prawną do wykonania oceny jakości wód podziemnych stanowią: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryterium i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 241, poz.2093). rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61 poz.417). Ocena jakości wód obejmuje: klasyfikację elementów fizykochemicznych w 5 klasach jakości (I bardzo dobra, II dobra, III zadowalająca, IV niezadowalająca, V zła), 12

13 ocenę stanu chemicznego, przy czym klasa jakości I, II i III oznacza dobry stan chemiczny, zaś klasy IV i V słaby stan chemiczny. W latach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie nie przeprowadzał badań wód podziemnych na terenie powiatu kraśnickiego. Ostatnie badania przeprowadzono w latach w punkcie kontrolnym w miejscowości Szczecyn w gminie Gościeradów, w mieście Kraśniku oraz w miejscowości Jakubowice w gminie Annopol. Tabela 3. Ocena jakości wód podziemnych Lp. Punkt kontrolny Stratygrafia warstwy wodonośnej Klasa wody w 2006 r. Klasa wody w 2007 r. Wskaźniki występujące w niższej klasie wody (IV; V) w 2007 roku 1 Szczecyn kreda/jura II IV ogólny węgiel organiczny 2 Kraśnik kreda I II - 3 Jakubowice kreda/jura II II - Źródło: WIOŚ Lublin Badania prowadzone przez WIOŚ Lublin w latach wskazują na pogarszanie się w tym okresie stanu wód podziemnych w punkcie kontrolnym w Szczecynie i Kraśniku. Ze względu na brak danych w latach późniejszych nie można stwierdzić czy ten stan się ustabilizował, pogorszył czy poprawił GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Wodociągi i kanalizacja Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone zostały w szczególności w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku. Dokument ten obliguje Rząd Rzeczypospolitej Polskiej do wybudowania, rozbudowania i/lub zmodernizowania oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach w horyzoncie czasowym do 2015 r. W grudniu 2003 r. Rada Ministrów przyjęła Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK) wprowadzony do polskiego systemu prawnego poprzez ustawę Prawo wodne. Od tej pory był on już kilkakrotnie aktualizowany. Porządkowanie gospodarki wodościekowej i zaspakajanie potrzeb ludności w dziedzinie odprowadzania ścieków należy do zadań własnych gmin. Zadaniem państwa jest przede wszystkim tworzenie prawnych, organizacyjnych i finansowych instrumentów wspomagających działania samorządów lokalnych. W oparciu o przepisy ustawy prawo wodne na terenie powiatu Kraśnickiego zostały wyznaczone trzy aglomeracje: 13

14 aglomeracja Kraśnik (miasto i gmina Kraśnik), aglomeracja Annopol (miasto i gmina Annopol) aglomeracja Zakrzówek (gmina Zakrzówek) Zadania samorządów szczebla gminnego w zakresie gospodarki ściekowej skupić się powinny na rozbudowie sieci kanalizacyjnych tam, gdzie już funkcjonują zbiorcze oczyszczalnie ścieków. Alternatywnym rozwiązaniem dla terenów wiejskich o rozproszonej zabudowie jest budowa przydomowych oczyszczalni ścieków współfinansowana przez fundusze pomocowe, Gminy i mieszkańców. Tabela 4. Stopień zwodociągowania powiatu kraśnickiego Stopień zwodociągowania powiatu Długość sieci wodociągowej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców powiatu 2008 rok 826, b.d b.d rok 900, Przyrost 74, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Tabela 5. Stopień skanalizowania powiatu kraśnickiego Stopień skanalizowania powiatu Długość sieci kanalizacyjnej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców powiatu 2008 rok 126, b.d b.d rok 151, Przyrost 24, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Powyższe tabele pokazują ciągły przyrost długości sieci wod-kan i ilości korzystających z niej mieszkańców od roku % mieszkańców powiatu korzystających w wody wodociągowej i 40 % z sieci kanalizacyjnej to bardzo dobry wynik w skali powiatu kraśnickiego, powiatu typowo rolniczego. Zadowalająca jest również ilość mieszkańców korzystających z wody wodociągowej i podłączonych do sieci kanalizacyjnej. Ta ilość kształtuje się na poziomie 50%. Niemniej jednak, jak pokażą poniższe tabele, te wskaźniki są "zawyżane" przez miasto Kraśnik. W pozostałych gminach te proporcje wyglądają już znacznie inaczej, czego nie można nazwać zjawiskiem złym, gdyż na terenie całej Polski tereny wiejskie są znacznie słabiej zwodociągowane i skanalizowane głownie ze względów ekonomicznych i korelacji efektu ekologicznego do poniesionych nakładów. W takich przypadkach szczególnie ważnym jest przeciwdziałanie odprowadzaniu ścieków bezpośrednio do wód lub do ziemi i 14

15 dopilnowanie przez organy gminy szczelności zbiorników bezodpływowych i odpowiedniej częstotliwości ich opróżniania. Tabela 6. Stopień zwodociągowania poszczególnych gmin powiatu kraśnickiego Gminy Długość sieci wodociągowej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców gminy m. Kraśnik 109, Kraśnik 44, Zakrzówek 87, Dzierzkowice 99, Annopol 128, Gościeradów 43, Urzędów 98, Wilkołaz 55, Trzydnik Duży 109, Szastarka 125, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Tabela 7. Stopień skanalizowania poszczególnych gmin powiatu kraśnickiego Gminy Długość sieci wodociągowej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców gminy m. Kraśnik 70, Kraśnik 4, Zakrzówek 12, Dzierzkowice 37, Annopol 3, Gościeradów 6, Urzędów 16, Wilkołaz Trzydnik Duży Szastarka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Brak Brak Brak 15

16 Wykres 1. Długość sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Długośc sieci wodociągowej , ,3 99,6 98, , ,9 125, ,5 43, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Wykres 2. Długość sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Długość sieci kanalizacyjnej 80 70, , ,3 16,4 10 4,6 3, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin 16

17 Wykres 3. Stosunek długość sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Długość sieci wodociągowej do kanalizacyjnej 128,7 125,2 109,3 109,9 99,6 98,1 87,5 70, ,5 43,1 37,4 12,3 16,4 4,6 3, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kraśnickiego Miasto Kraśnik: Lokalizacja oczyszczalni: Miasto Kraśnik; ul. Graniczna. Typ oczyszczalni: Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków ze zintegrowanym usuwaniem związku węgla, azotu i fosforu. Odbiornik: rzeka Wyżnica. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne i przemysłowe. Przepustowość oczyszczalni: m 3 /d Ilość oczyszczonych ścieków: m 3, m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: Mg, Mg. Postępowanie z osadami ściekowymi - mineralizacja na Otwartych Komarach Fermentacyjnych. Gmina Kraśnik: Korzysta z miejskiej oczyszczalni ścieków. Gmina Gościeradów (2 oczyszczalnie): Lokalizacja oczyszczalni: 1. Gościeradów Folwark, 2. Wólka Gościeradowska. Typ oczyszczalni: oczyszczalnie mechaniczno biologiczne Odbiornik: 1. ciek partyzant, 2. rzeka Tuczyn. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. 17

18 Przepustowość oczyszczalni: m 3 /d, m 3 /d Ilość oczyszczonych ścieków: lata m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: lata m 3. Postępowanie z osadami ściekowymi - dostarczane na oczyszczalnię ścieków w Kraśniku. Gmina Annopol: Lokalizacja oczyszczalni: Annopol. Typ oczyszczalni: oczyszczalnia mechaniczno biologiczne Odbiornik: rzeka Wisła. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 600 m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: lata m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: lata Mg. Postępowanie z osadami ściekowymi - składowanie. Gmina Szastarka: Brak oczyszczalni Gmina Trzydnik Duży: Brak oczyszczalni Gmina Urzędów: Lokalizacja oczyszczalni: Urzędów; ul. Wodna. Typ oczyszczalni: SBR oczyszczalnia mechaniczno biologiczne Odbiornik: rzeka Urzędówka. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 170 m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: m 3, m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: Mg, Mg. Postępowanie z osadami ściekowymi - dostarczane na oczyszczalnię ścieków w Kraśniku. Gmina Wilkołaz: Oczyszczalnia zakładowa przy Szkolne Podstawowej w Rudniku Szlacheckim o przepustowości około 16 m 3 /d - nie jest użytkowana. Gmina Zakrzówek: Lokalizacja oczyszczalni: Bystrzyca. Typ oczyszczalni: oczyszczalnia mechaniczno biologiczne Odbiornik: rzeka Bystrzyca. 18

19 Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 400 m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: m 3, m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: lata Mg. Postępowanie z osadami ściekowymi - składowanie na poletkach osadowych starej oczyszczalni. Gmina Dzierzkowice: Lokalizacja oczyszczalni: Terpentyna. Typ oczyszczalni: oczyszczalnia mechaniczno biologiczne BDLOARA 1000 Odbiornik: rzeka Wyżnica. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 202m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: m 3, m 3. Ilość wytworzonych osadów ściekowych: brak danych Podsumowując, średni stopień zwodociągowania powiatu wynosi aktualnie 85 % (wzrost z 77 % wg informacji zawartych na stronach stan 2004 rok) i waha się od 50 % w gminie Wilkołaz do 96 % w mieście Kraśniku. Średni stopień skanalizowania powiatu wzrósł z 35 % w 2004 r. do 40 % w chwili obecnej i waha się od całkowitego braku kanalizacji sanitarnej (gmina Wilkołaz, Trzydnik Duży i Szastarka) do 88 % (miasto Kraśnik). Na terenie powiatu znajduje się również około 140 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków. Ogromny wpływ na stan środowiska naturalnego w powiecie kraśnickim ma gospodarka wodno ściekowa, dlatego jej uporządkowanie jest jednym z podstawowych zadań, którego realizacja w znacznym stopniu przyczyni się do poprawy jakości środowiska, a w szczególności jakości wód powierzchniowych i podziemnych OCENA JAKOŚCI POWIETRZA Ocena została wykonana w oparciu o następujące akty prawne: ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 216, poz.1377), 19

20 dyrektywę 2004/107/WE z 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wwa w otaczającym powietrzu, dyrektywę 2008/50/WE, Dyrektywa CAFE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz Wytyczne do rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonywanej wg zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE Celem sporządzenia oceny jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze na obszarze strefy w której jest zlokalizowany powiat kraśnicki w zakresie umożliwiającym: dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o obowiązujące kryteria, wskazanie potrzeb dotyczących wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny, wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. Kryteriami klasyfikacji stref są: poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu oraz, w niektórych przypadkach, dozwolona liczba przekroczeń poziomu dopuszczalnego, poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu powiększone o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się również do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu oraz, w przypadku ozonu dla kryterium ochrony zdrowia, dozwolona liczba przekroczeń poziomu docelowego, poziomy celów długoterminowych dla ozonu w powietrzu. Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska w celu oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje się klasyfikacji stref, w których: dla przypadków, gdy jest określony margines tolerancji: poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, dla przypadków, gdy margines tolerancji nie jest określony lub wynosi zero: poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny, poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, poziom stężeń przekracza poziom docelowy, poziom stężeń nie przekracza poziomu docelowego, poziom stężeń przekracza poziom celu długoterminowego, 20

21 poziom stężeń nie przekracza poziomu celu długoterminowego. Uwzględniając ww. Wytyczne, wynikiem oceny dla obu kryteriów, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas: klasa A jeżeli stężenia substancji na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych bądź poziomów docelowych, klasa B jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; klasa C - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne bądź poziomy docelowe, natomiast dla parametru jakim jest poziom celu długoterminowego dla ozonu, przewidziane są: klasa D1 jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, klasa D2 - jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. W ocenie uwzględniono następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10, arsen, kadm, nikiel i benzo/α/piren dla kryteriów ochrony zdrowia, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon dla kryteriów ochrony roślin. Do klasyfikacji wykorzystano dane pomiarowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiej i Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, a także metody inne niż pomiarowe. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku, na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy ( A, B, C ), które zależą od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiążą się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza bądź utrzymania jakości na dotychczasowym poziomie. 21

22 Tabela 8. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji KLASA STREFY POZIOM STĘŻEŃ WYMAGANE DZIAŁANIA nie przekraczający poziomu dopuszczalnego*, nie przekraczający poziomu docelowego i poziomu celu długoterminowego brak B C przekraczający poziom dopuszczalny* lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji* przekraczający poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji*, przekraczający poziom docelowy, przekraczający poziom celu długoterminowego określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji - opracowanie programu ochrony powietrza dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, Tabela 9. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy nie jest określony margines tolerancji KLASA STREFY A C POZIOM STĘŻEŃ nie przekraczający poziomu dopuszczalnego*, nie przekraczający poziomu docelowego, nie przekraczający poziomu celu długoterminowego, przekraczający poziom dopuszczalny*, przekraczający poziom docelowy, przekraczający poziom celu długoterminowego brak WYMAGANE DZIAŁANIA - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych - działania na rzecz poprawy jakości powietrza, opracowanie programu ochrony powietrza dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, 22

23 Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2009 roku W 2009 roku powiat kraśnicki został zaliczony do lubelsko-puławskiej strefy zanieczyszczeń powietrza (w podziale dokonanym ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin) oraz do strefy lubelskiej (w podziale ze względu na ozon). Klasyfikację strefy przedstawiają poniższe tabele. Tabela 10. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2009 r. dokonanej ze względu na ochronę zdrowia Nazwa strefy lubelsko puławska Źródło: WIOŚ Lublin Kod strefy PL z.06 Zanieczyszczenia podlegające ocenie C 6 H 6 SO 2 NO 2 PM10 CO Pb As Cd Ni B/ά/p A A A A A A A A A A Tabela 11. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2009 r. dokonanej ze względu na ochronę roślin Nazwa strefy lubelsko puławska Źródło: WIOŚ Lublin Kod strefy PL z.06 Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO 2 A NO x A Strefa o klasie A - głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. Tabela 12. Klasa strefy dla ozonu zyskana w ocenie jakości powietrza za 2009 r. Nazwa strefy Kod strefy Ze względu na ochronę zdrowia Ze względu na ochronę roślin Poziom Poziom celu Poziom Poziom celu docelowy długoterminowego docelowy długoterminowego lubelska PL b.23 A D 2 A D 2 Źródło: WIOŚ Lublin Strefa o klasie A głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie, Strefa o klasie D2 - niezbędne jest podejmowanie ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych mających na celu osiągnięcie poziomu celu długoterminowego w 2020 r Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2010 roku W 2010 roku w województwie lubelskim ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi podlegają dwie strefy a ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę roślin 1 strefa. W obydwu przypadkach powiat kraśnicki został zakwalifikowany do strefy lubelskiej. 23

24 Tabela 13. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2010 r. dokonanej ze względu na ochronę zdrowia Nazwa strefy Kod strefy lubelska PL0602 Źródło: WIOŚ Lublin Zanieczyszczenia podlegające ocenie C 6 H 6 PM2,5 SO 2 NO 2 PM10 CO Pb As Cd Ni B/ά/p A B A A C A A A A A A Tabela 14. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2010 r. dokonanej ze względu na ochronę roślin Nazwa strefy lubelska Źródło: WIOŚ Lublin Kod strefy PL0602 Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO 2 A NO x A Strefa o klasie A - głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie, Strefa o klasie B - głównym celem działań jest określenie obszarów przekroczeń dopuszczalnych stężeń, dążenie do osiągnięcia stężeń poniżej poziomów dopuszczalnych na tych obszarach, Strefa o klasie C - głównym celem działań jest określenie obszarów przekroczeń dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, podjęcie działań na rzecz jakości powietrza, opracowanie programu ochrony powietrza. Tabela 15. Klasa strefy dla ozonu zyskana w ocenie jakości powietrza za 2010 r. Nazwa strefy Kod strefy Ze względu na ochronę zdrowia Ze względu na ochronę roślin Poziom Poziom celu Poziom Poziom celu docelowy długoterminowego docelowy długoterminowego lubelska PL0601 A D 2 A D 2 Źródło: WIOŚ Lublin Strefa o klasie A głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie, Strefa o klasie D2 - niezbędne jest podejmowanie ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych mających na celu osiągnięcie poziomu celu długoterminowego w 2020 r Podsumowanie Źródła emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu kraśnickiego: punktowe tzw. emisja punktowa - pochodząca ze źródeł zorganizowanych, powstająca głównie w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych 24

25 procesów technologicznych; Na terenie powiatu kraśnickiego głównymi źródłami emisji punktowej są dwa zakłady (ciepłownie) należące do spółki Dalkia Kraśnik: Elektrociepłowni zlokalizowanej przy ul. Fabrycznej 6 w dzielnicy Fabrycznej Kraśnika, wyposażonej w jeden kocioł parowy OR-32, trzy kotły parowe OSR-25, dwa kotły wodne WR-25 oraz turbozespół przeciwprężny TP 6/4 oddany do użytku pod koniec roku Całkowita moc osiągalna elektrociepłowni wynosi 125 MWt oraz 6,0 MW energii elektrycznej. W chwili obecnej elektrociepłownia dostarcza ciepło w wodzie siecią ciepłowniczą dla dzielnicy Fabrycznej Kraśnika oraz ciepło w parze i wodzie, a także energię elektryczną dla potrzeb Tsubaki- Hoover Polska Sp. z o.o. i FŁT-Kraśnik S.A. oraz działających na jej terenie spółek Ciepłowni zlokalizowanej przy ul. Obwodowej 5 w dzielnicy Lubelskiej Kraśnika, wyposażonej w trzy kotły wodne: jeden WR-5-022, dwa WR-5/M. Całkowita moc zainstalowana ciepłowni wynosi 21,8 MWt. W chwili obecnej ciepłownia dostarcza ciepło w wodzie siecią ciepłowniczą dla dzielnicy Lubelskiej Kraśnika. liniowe tzw. emisja liniowa komunikacyjna, pochodząca głównie z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego, w której poszczególne odcinki drogi rozpatrywane są jako emitory liniowe; Na terenie powiatu kraśnickiego wiąże się głownie z transportem drogowym. powierzchniowe tzw. emisja powierzchniowa której głównym źródłem są paleniska domowe, gromadzenie oraz utylizacja ścieków i odpadów. Na podstawie badań przeprowadzonych w latach oraz stanu czystości powietrza opisanego w Programie Ochrony Środowiska w 2003 roku można wysnuwać wnioski które wskazują na pogorszenie stanu czystości powietrza w powiecie kraśnickim. W 2010 roku strefa lubelska, w której znajduje się również powiat kraśnicki, została zakwalifikowana do klasy C ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnej dla pyłu PM10. Niemniej jednak badania prowadzone w 2009 roku, z podziałem na 9 stref zakwalifikowały strefę lubelsko - puławską w której znajduje się powiat kraśnicki do klasy A. Mając na uwadze to, iż przekroczenia w zakresie pyłu PM10 w 2010 roku miały miejsce w miastach poza terenem powiatu kraśnickiego można zaryzykować stwierdzenie iż, stan czystości powietrza na terenie powiatu kraśnickiego można zakwalifikować według stanu z 2009 roku - do klasy A HAŁAS KOMUNIKACYJNY Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.2007, Nr 120, poz.826) terenami podlegającymi ochronie akustycznej są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 25

26 wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Tabela 16. Dopuszczalne poziomy hałasu w Środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez straty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L Aeq D i L Aeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Dopuszczalne poziomy hałasu w [db] Lp Rodzaj terenu a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci lub młodzieży c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tyś. mieszkańców Drogi lub linie wypoczynkowe L Aeq D Przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N Przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq D równoważny poziom hałasu dla pory dnia w decybelach (db) L Aeq N równoważny poziom hałasu dla pory nocnej w decybelach (db) Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu L Aeq D Przedział czasu odniesienia równy najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym L Aeq N Przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy

27 Przy ocenie klimatu akustycznego w zakresie hałasu komunikacyjnego wykorzystuje się także opracowaną przez Państwowy Zakład Higieny skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych tj.: mała uciążliwość - L Aeg 52 db średnia uciążliwość - 52 db < L Aeg 62 db duża uciążliwość - 63 db < L Aeg 70 db bardzo duża uciążliwość - L Aeg > 70 db Hałas komunikacyjny jest głównym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego na terenie powiatu kraśnickiego. Pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu kraśnickiego były prowadzone w trzech punktach na terenie miasta Kraśnika przy drodze krajowej nr 19. Tabela 17. Wyniki pomiarów hałasu drogowego przy drodze krajowej nr 19 w Kraśniku Lokalizacja punktu pomiarowego Poziom hałasu drogowego A w porze dziennej [db] Natężenie ruchu [poj./godz.] % pojazdów ciężkich Ul. Lubelska 48 60, ,7 Ul. Janowska 99 61, ,5 Ul. Janowska , ,4 Źródło: WIOS Lublin Podsumowując, należy stwierdzić iż główny wpływ na klimat akustyczny powiatu ma hałas komunikacyjny. Powoduje to pogorszenie warunków akustycznych w obrębie tras komunikacyjnych PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Na terenie powiatu kraśnickiego, jak wynika z danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie w 2009 oraz 2010 r. nie były wykonywane pomiary promieniowania elektromagnetycznego, stąd brak danych na temat ewentualnych przekroczeń wartości dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych z obiektów znajdujących się na przedmiotowym terenie ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ Przyroda Powiat kraśnicki posiada wysokie walory przyrodnicze. Od czasu pracowania Programu Ochrony Środowiska w 2003 roku powiat kraśnicki stracił jeden pomnik przyrody 27

28 - Buk rosnący na działce Nr 619 położonej w miejscowości Wilkołaz Pierwszy gmina Wilkołaz (Rozporządzenie Nr 18 Wojewody Lubelskiego z dnia 19 czerwca 2008 roku w sprawie zniesienia pomników przyrody) natomiast zyskał jeden rezerwat przyrody oraz 6 Obszarów Specjalnej Ochrony (SOO) w ramach sieci Natura Rezerwat przyrody Wisła pod Zawichostem Rezerwat przyrody znajduje się na terenie województw: lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Położony jest w dolinie Wisły na powierzchni 1264 ha. Został utworzony w roku 2008 na podstawie: Zarządzenia Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Lublinie z dnia 15 lutego 2008 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody. Rozporządzenie Wojewody Świętokrzyskiego nr 12/2008 z 9 października 2008 w sprawie uznania za rezerwat przyrody Przedmiotem ochrony (wg aktu powołującego) jest zachowanie stanowisk lęgowych, miejsc żerowania oraz odpoczynku podczas wędrówek rzadkich i charakterystycznych dla doliny Wisły gatunków ptaków. Rezerwat obejmuje tereny: województwo lubelskie - 313,3254 ha (24,8% powierzchni rezerwatu) w powiecie kraśnickim, w gminie Annopol. województwo podkarpackie - 256,65 ha (20,3% powierzchni rezerwatu) w powiecie stalowowolskim, w gminie Radomyśl nad Sanem; województwo świętokrzyskie - 693,977 ha (54,9% powierzchni rezerwatu) w powiecie sandomierskim, w gminie Dwikozy (144,57 ha), w Zawichoście i gminie Zawichost (549,407 ha); Specjalny Obszar Ochrony Przełom Wisły w Małopolsce Obszar obejmuje przełomowy odcinek doliny Wisły, od ujścia Sanny powyżej Annopola do miasta Puławy. Wiśle towarzyszą liczne starorzecza, łachy i zastoiska, piaszczyste wyspy, namuliska, rozległe płaty zarośli wierzbowych oraz - lokalnie płaty łęgów nadrzecznych. Część koryta rzeki jest obwałowana, a obszar międzywala zajęty jest przez ekstensywnie użytkowane łąki i zarośla wierzbowe. W górnym biegu rzeki, na stromych, wapiennych i lessowych skarpach wznoszących się nad doliną (osiągających miejscami nawet do 90 m wysokości względnej) występują cenne płaty muraw kserotermicznych. Do Wisły uchodzą liczne mniejsze cieki wodne i w tych rejonach spotyka się interesujące siedliska ekotonowe. Dolina Wisły jest jedną z niewielu w Europie dużych rzek, zachowanych w stanie względnie naturalnym. Dolina na tym odcinku ma charakter przełomu i posiada unikalne walory krajobrazowe. Stwierdzono tu 10 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 28

29 92/43/EWG (24% powierzchni) oraz 21 gatunków z Załącznika II tej Dyrektywy. Obszar obejmuje fragment ostoi ptaków wodno - błotnych o randze europejskiej (IBA E 63), ważnej zarówno dla gatunków lęgowych jak i migrujących. W "Paneuropejskiej strategii ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej" Dolina Wisły została zaliczona do 10 systemów rzek Europy, którym nadano priorytet ochrony naturalnych walorów. Uważana jest za korytarz ekologiczny rangi europejskiej. Obszar obejmuje fragmenty parków krajobrazowych: Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego (4 989 ha; 1990) i Kazimierskiego Parku Krajobrazowego ( ha; 1979) oraz obszarów chronionego krajobrazu: Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu ( ha; 1990), Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu ( ha; 1990), Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Zwoleńki (5 040 ha), Obszaru Chronionego Krajobrazu Solec Nad Wisłą ( ha); obejmuje rezerwaty przyrody: Skarpa Dobrska (39,7 ha; 1991), Krowia Wyspa (62,3 ha; 1991), Łęg na Kępie (4,71 ha; 1963). Zagrożenie dla walorów przyrodniczych tego obszarów stanowią przede wszystkim zanieczyszczenie wód Wisły, zarastanie muraw kserotermicznych przez drzewa i krzewy, projekt regulacji rzeki Wisły, presja na zabudowanie zboczy doliny w rejonie Kazimierz Dolny - Janowiec. Mapa 3. SOO Przełom Wisły w Małopolsce w rejonie Annopola 29

30 Specjalny Obszar Ochrony Dzierzkowice Obszar położony na obrzeżach Kraśnika (na zach. od Kraśnika Fabrycznego). W podłożu zaznaczają się płytko położone utwory węglanowe. W skład obszaru wchodzi kompleks leśny "Las Zwierzyniec" oraz część doliny Urzędówki. Lasy użytkowane są gospodarczo (grunty Skarbu Państwa, Nadleśnictwo Kraśnik); dolina rzeki użytkowana jest jako łąki kośne. NA tym obszarze występuje istotne stanowisko obuwika pospolitego w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Znaczącą część powierzchni (66,7%) zajmują siedliska grądu subkontynentalnego z dużą ilością storczyków. Zagrożeniem dla obszaru mogą być niektóre formy gospodarki leśnej: wycinki, nasadzenia sosnowe (plantacje) oraz zaniechanie użytkowania łąkowego. Mapa 4. SOO Dzierzkowice Specjalny Obszar Ochrony Gościeradów Pod względem fizycznogeograficznym obszar położony jest w obrębie Wzniesień Urzędowskich (zachodnia część Wyżyny Lubelskiej). Ukształtowanie rzeźby terenu jest odbiciem budowy geologicznej. Dominującym elementem są wierzchowiny rozcięte dolinami rzecznymi. Obszar leży na dwóch poziomach: najwyższym na wysokości m n.p.m. położonym na odpornych wapieniach, pokrytych lessami lub zwietrzeliną skał podłoża i poziomie niższym o wysokości m n.p.m. Najczęściej zachował się on na gezach i 30

31 opokach kredowych, które obecnie pokryte są zwietrzeliną lub utworami deluwialnymi. Zrównania wierzchowinowe rozcięte są przez doliny rzeczne oraz doliny denudacyjne i rozcięcia erozyjne. Część zachodnia obszaru - Las Dąbrowa - leży na pokrywie piasków eolicznych tworzące wały wydmowe i pola piasków. W części wschodniej dominują lessy i piaski pylaste. Powierzchniowe utwory geologiczne warunkują rzeźbę terenu i stosunki glebowe, a pośrednio także roślinność. Las Dąbrowa leżący na piaskach podścielonych utworami węglanowymi to kompleks fitocenoz ciepłolubnego, ubogiego grądu i świetlistej dąbrowy, zaś Las Gościeradowski to w przeważającej większości żyzne grądy. SOO Gościeradów jest ważnym obszarem występowania świetlistej dąbrowy na Wyżynie Lubelskiej. We wschodniej części obszaru zwarte płaty grądu subkontynentalnego z dużym udziałem storczykowatych. Poza ww. występują też płaty siedliska łęgu olszowego, żyznej buczyny i łąk kośnych. Zagrożeniem dla obszaru mogą być niektóre formy gospodarki leśnej: wycinki, nasadzenia gatunków obcych siedliskowo. Mapa 5. SOO Gościeradów Specjalny Obszar Ochrony Świeciechów Rozczłonkowany obszar leśny położony na terenie wsi Bliskowice, Świeciechów Duży i Świeciechów Poduchowny. Pod względem fizycznogeograficznym jest to południowozachodni skraj Wyżyny Lubelskiej (Wzniesienia Urzędowskie) w bliskim sąsiedztwie 31

32 Małopolskiego Przełomu Wisły. Podłoże geologiczne to płytko zalegające utwory węglanowe pokryte utworami polodowcowymi (piaski, gliny). Najliczniejsze stanowisko obuwika pospolitego w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Występuje on w dwóch skupieniach w południowej i północnej części obszaru. Charakterystyczną cechą obszaru jest występowanie siedliska grądu subkontynentalnego z dużą ilością storczyków - postać ta nawiązuje do sukcesyjnych postaci świetlistej dąbrowy (grądowienie świetlistej dąbrowy). Zagrożeniem dla obszaru mogą być niektóre formy gospodarki leśnej: wycinki, nasadzenia sosnowe (plantacje). Mapa 6. SOO Świeciechów Specjalny Obszar Ochrony Szczecyn Obszar obejmuje kompleks lasów na pograniczu Wzniesień Urzędowskich (Wyżyna Lubelska) i Kotliny Sandomierskiej. Obszar składa się z dwóch płatów: większy - zachodni rozciąga się od Liśnika na północy po Wólkę Gościeradowską na południu i obejmuje lasy porastające bogato urzeźbioną strefę wierzchowinową i krawędziową Wyżyny Lubelskiej. Mniejszy płat położony jest przy południowej granicy Wyżyny w sąsiedztwie wsi Baraki Nowe i Zdziechowice. Zrównania wierzchowinowe budują wapienie, gezy i opoki kredowe pokryte lessami lub zwietrzeliną skał podłoża. Strefa krawędziowa Wyżyny Lubelskiej (południowa część obszary) pocięta jest dolinami denudacyjnymi i rozcięciami erozyjnymi. Szczególnie 32

33 rozbudowane są w pokrywie lessowej na zachód i południe od Salomina (rez. Doły Szczeckie). Przeważają gleby płowe w kompleksie z brunatnymi wyługowanymi wytworzone z lessów i utworów lessopodobnych. Rędziny wytworzone z wapieni i margli kredowych występują na wierzchowinach i zboczach, z których w znacznym stopniu została zdarta pokrywa czwartorzędowa. W okolicach "Kamiennej Góry" (zach. część obszaru), znajdują się rędziny wytworzone na wapieniach mioceńskich. Posiadają one szkieletowy, słabiej rozwinięty profil. Prawie 100% powierzchni obszaru zajmują lasy. Pozostałe formy użytkowania to: łąki, dawne kamieniołomy (obecnie zarośla i murawy kserotermiczne), sieć komunikacyjna. Obszar chroni istotne płaty siedliska grądu subkontynentalnego wykształconego w postaciach: z bukiem i z jodłą - obydwa gatunki mają tu kresowe stanowiska na północnowschodniej granicy zasięgu; ciepłolubnej z dużym udziałem storczykowatych (las koło Baraków). Obszar chroni jedno z dwóch potwierdzonych stanowisk pachnicy dębowej na Wyżynie Lubelskiej. Zagrożenia: Płat zachodni: pinetyzacja, juwenalizacja, uproszczenie struktury wiekowej oraz przestrzennej drzewostanu, usuwanie martwych drzew. Płat wschodni: pinetyzacja, ekspansja graba w miejscu występowania helio i kalcyfilnej roślinności, wycinanie dębów, zrywanie roślin chronionych, składowanie odpadów z gospodarstw domowych, wydobywanie wapienia i piasku. Mapa 7. SOO Szczecyn 33