prace oryginalne 20 C with immobilization. The number of damage in the gastric mucosa was assessed planimetrically.

Transkrypt

1 prace oryginalne Sławomir KWIECIEŃ Dagmara WÓJCIK Katarzyna MAGIEROWSKA Zbigniew ŚLIWOWSKI Marcin MAGIEROWSKI Tomasz BRZOZOWSKI Resweratrol: zły bloker konstytutywnej cyklooksygenazy czy dobry zmiatacz wolnych rodników? Badania nad działaniem resweratrolu w doświadczalnym modelu uszkodzeń żołądka Resveratrol: wrong blocker of constitutive cyclooxygenase or good free radicals scavenger? Investigations on resveratrol action in experimental model of gastric damage Zakład Fizjologii Doświadczalnej Katedry Fizjologii Wydziału Lekarskiego; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kierownik: prof. dr hab. Tomasz Brzozowski Dodatkowe słowa kluczowe: resweratrol stres żołądek peroksydacja lipidów glutation Additional key words: resveratrol stress stomach lipid peroxidation glutahione Praca finansowana z dotacji na działalność statutową, nr K/ZDS/ Autorzy nie deklarują konfliktu interesów Otrzymano: Zaakceptowano: Adres do korespondencji: dr hab. med. Sławomir Kwiecień Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski Katedra Fizjologii Zakład Fizjologii Doświadczalnej ul. Grzegórzecka 16, Kraków tel , skwiecien@cm-uj.krakow.pl Wstęp: Resweratrol jest polifenolem występującym przede wszystkim w winogronach. Łączy on w sobie właściwości antyutleniacza z blokowaniem cyklooksygenazy (COX)-1. Interesującym wydaje się sprawdzenie która jego właściwość przeważa w eksperymentalnym modelu stresowym uszkodzenia błony śluzowej żołądka: uszkadzająca w związku z blokowaniem COX-1, czy ochronna związana ze zmiataniem wolnych rodników. Stres powoduje równocześnie wzrost wolnorodnikowego uszkodzenia tkanek, jak również hamuje produkcję prostaglandyn. W tych warunkach resweratrol może ujawnić działanie niekorzystne, wskutek dalszego pogłębienia deficytu prostaglandyn, w związku z zablokowaniem COX-1. Możliwe jest także, iż jego działanie antyoksydacyjne będzie przeważać i okaże się czynnikiem osłabiającym wrzodotwórcze działanie stresu. Nasze badania stanowią próbę odpowiedzi na to pytanie. Cel pracy: Celem badań będzie wykazanie czy resweratrol wykazuje silniejsze działanie ochronne na błonę śluzową żołądka poprzez hamowanie peroksydacji lipidów i wzrost SOD i GSH, w porównaniu z nieselektywnym blokerem COX (kwas acetylosalicylowy), a także z selektywnymi blokerami COX-1 (SC-560) lub COX-2 (rofekoksyb). Materiał i Metodyka: Eksperymenty zostały przeprowadzone na modelu zwierzęcym in vivo (szczury rasy Wistar). Zastosowany został ogólnoustrojowy sposób wywoływania uszkodzeń błony śluzowej żołądka: 3,5-godzinny stres wodny z oziębieniem w wodzie o temperaturze 20 C i z unieruchomieniem (WRS). W błonie śluzowej żołądka mierzono liczbę Introduction: Resveratrol, polyphenol in chemical structure, is a constituent of grapes. It connects antioxidative properties with inhibition of cyclooxygenase (COX)-1. There seems to be interesting to investigate which resveratrol property will be more pronounced in stress conditions in gastric mucosa: deleterious effect because of inhibition of COX-1 or beneficial effect, resulting from scavenging properties against free oxygen radicals. Stress produce simultaneously oxidative tissue damage and inhibition of prostaglandins production. In these conditions, resveratrol may reveal noxious action due to increase of prostaglandins deficiency or advantageous effect because of free radicals elimination. Our investigations try to answer this question. Aim: The aim of our investigations was to determine which property of resveratrol prevails in experimental stress conditions in gastric mucosa. Material and methods: Experiments were carried out in animal in vivo model on male Wistar rats. They underwent water immersion and restraint stress (WRS) in water in temperature 20 C with immobilization. The number of damage in the gastric mucosa was assessed planimetrically. Gastric blood flow was measured, using laser Doppler flowmeter. Concentrations of lipid peroxidation products (malondialdehyde: MDA and 4-hydroxynonenal: 4-HNE), reduced glutathione (GSH) and superoxide dismutase activity (SOD) were determined spectrophotometrically. Results: We demonstrated that WRS produced numerous gastric damage, accompanied by reduction of gastric blood flow. We observed intensification of lipid peroxidation in 332 S. Kwiecień i wsp.

2 uszkodzeń (planimetrycznie), żołądkowy przepływ krwi (przepływomierzem laserowym), a także metodami spektrofotometrycznymi stężenia produktów peroksydacji lipidów (malonylodialdehydu: MDA i 4-hydroksynonenalu: 4-HNE), zredukowanej postaci glutationu (GSH), a także aktywność dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). Wyniki: Stwierdziliśmy, iż w modelu WRS obserwuje się powstawanie licznych uszkodzeń błony śluzowej żołądka, z towarzyszącą redukcją żołądkowego przepływu krwi. W tkankach stwierdza się nasilenie peroksydacji lipidów (wzrost MDA + 4-HNE) i zmniejszenie efektywności mechanizmów antyoksydacyjnych (spadek SOD i GSH). Wykazane zostało, iż zwiększeniu liczby powstających uszkodzeń w modelu stresowym (WRS), wskutek podawania selektywnych blokerów COX (SC-560, rofekoksyb), towarzyszy wzrost tkankowego stężenia MDA i 4-HNE, spadek aktywności SOD i uszczuplenie puli GSH. Natomiast resweratrol, mimo blokowania cyklooksygenazy, okazał się substancją o działaniu ochronnym, w modelu WRS, ze względu na właściwości zmiatacza wolnych rodników tlenowych. Wnioski: Wyniki badań dla resweratrolu wykazały gastroprotekcyjny charakter tej substancji. Resweratrol ujawnił, w modelu WRS, właściwości zmiatacza wolnych rodników (spadek MDA + 4-HNE), zwiększającego potencjał antyoksydacyjny poprzez zwiększenie puli GSH. Uzyskane w naszej pracy wyniki wskazują, że w modelu stresowym (WRS), własności resweratrolu jako przeciwutleniacza przeważają nad konsekwencjami wynikającymi z blokowania COX-1 tissues, expressed by elevation of MDA and 4-HNE level, as well as decrease of scavenging mechanisms effectiveness (decrease of SOD activity and GSH concentration). There was shown that increase of gastric damage, in the WRS model, in case of administration of selective COX blockers (SC-560, rofecoxib) was accompanied by increase of MDA and 4-HNE, decrease of SOD activity and GSH pool. On the contrary, resveratrol, despite properties of COX blocker, revealed protective action in the WRS model due to oxidative stress attenuation. Conclusions: Results of our investigations evidenced gastroprotective properties of resveratrol. Resveratrol revealed in the WRS model antioxidative action (decrease of MDA and 4-HNE), accompanied by enlargement of GSH pool. Results of our findings shows that in the WRS model scavenging (antioxidative) properties of resveratrol prevails under effects of COX-1 blockade. Wstęp Prawidłowe funkcjonowanie bariery śluzówkowej żołądka zależy od równowagi pomiędzy czynnikami uszkadzającymi a mechanizmami obronnymi. Zaburzenie tej równowagi skutkować może powstawaniem uszkodzeń błony śluzowej żołądka w postaci nadżerek, a nawet wrzodów [1]. Istotną rolę w utrzymaniu fizjologii błony śluzowej żołądka pełnią prostaglandyny, produkowane przez enzym cyklooksygenazę (COX) z kwasu arachidonowego [2]. Cyklooksygenaza nie jest jednopostaciowym enzymem i występuje w 2 izoformach: konstytutywnej (COX-1) i indukowalnej (COX-2). Przez wiele lat przypisywano COX-2, indukowanej w czasie procesów zapalnych, siłę sprawczą w generowaniu efektów ubocznych zapalenia, jak ból, gorączka. Natomiast COX-1, stale aktywna w błonie śluzowej żołądka, miała być odpowiedzialna za efekt dobroczynny, gdyż produkowane przez nią prostaglandyny zaangażowane są w utrzymanie integralności błony śluzowej (mechanizmy fizjologiczne) [3,4]. W związku z tym, przez pewien czas (początek XXI wieku) pokładano wielkie nadzieje w selektywnych inhibitorach COX-2, jak rofekoksyb (znany pod nazwą Vioxx), jako lekach przeciwbólowych i przeciwzapalnych bez efektów ubocznych, wynikających ze zbyt silnego zahamowania syntezy prostaglandyn [5]. Niestety, dalsze badania, jak i stwierdzone skutki uboczne stosowania tego leku, wykazały, iż prostaglandyny produkowane przez COX-2 również uczestniczą w utrzymaniu procesów fizjologicznych zachowania integralności tkanek, wspierając tym działanie prostaglandyn produkowanych przez COX-1 [6,7]. Kolejnym ważnym czynnikiem warunkującym patogenezę uszkodzeń błony śluzowej żołądka jest lokalny tkankowy status oksydacyjny. W świetle koncepcji wolnorodnikowego uszkodzenia tkanek, najistotniejsza jest lokalna równowaga pomiędzy wolnorodnikowymi czynnikami uszkadzającymi a komórkowymi, ochronnymi antyutleniaczami [8]. Główną konsekwencją oksydatywnego uszkodzenia tkanek jest powstawanie nadtlenków lipidów błon komórkowych, w procesie peroksydacji lipidów. Nadtlenki lipidów są dalej przekształcane do malonylodialdehydu (MDA) i 4-hydroksynonenalu (4-HNE). Poziom MDA i 4-HNE jest więc wskaźnikiem biologicznych efektów działania wolnych rodników tlenowych [9]. Natomiast w kaskadzie antyutleniaczy kluczową rolę odgrywa enzym ją otwierający, jakim jest dysmutaza ponadtlenkowa (superoxide dismutase SOD). Wynikiem działania SOD jest powstanie nadtlenku wodoru (H 2 O 2 ) [10]. Jest to związek chemiczny, który ze względu na swą wciąż dużą reaktywność chemiczną musi być dalej neutralizowany przez enzym (peroksydazę glutationową), potrzebujący do swej aktywności odpowiedniej puli zredukowanego glutationu (GSH) [11]. W naszych badaniach właśnie produkty peroksydacji lipidów (MDA i 4-HNE), a także aktywność SOD i stężenie GSH, będą głównymi wskaźnikami wydajności funkcjonowania mechanizmów obronnych bariery śluzówkowej w modelu doświadczalnym. Resweratrol jest polifenolem występującym przede wszystkim w winogronach [12]. Łączy on w sobie właściwości antyutleniacza z blokowaniem COX-1 [13]. Interesującym wydaje się sprawdzenie która jego właściwość przeważa w eksperymentalnym modelu stresowym: uszkadzająca w związku z blokowaniem COX-1, czy ochronna związana ze zmiataniem wolnych rodników [14-16]. Większość badań wskazuje na korzystną rolę stosowania resweratrolu w profilaktyce i terapii wielu schorzeń, ze względu na usuwanie patogennie działających wolnych rodników tlenowych [17-19]. Interesującym wydaje się ustalenie jego roli w żołądku w warunkach stresowych. Stres powoduje równocześnie wzrost wolnorodnikowego uszkodzenia tkanek, jak również hamuje produkcję prostaglandyn, tak istotnych w funkcjonowaniu bariery śluzówkowej żołądka [20]. W tych warunkach resweratrol może ujawnić działanie niekorzystne, wskutek dalszego pogłębienia deficytu prostaglandyn, w związku z zablokowaniem COX-1. Możliwe jest także, iż jego działanie antyoksydacyjne będzie przeważać i okaże się czynnikiem osłabiającym wrzodotwórcze działanie stresu. Nasze badania stanowią próbę odpowiedzi na to pytanie. Cel pracy Celem badań będzie wykazanie czy resweratrol wykazuje silniejsze działanie ochronne na błonę śluzową żołądka poprzez hamowanie peroksydacji lipidów i wzrost SOD i GSH, w porównaniu z nieselektywnym blokerem COX (kwas acetylosalicylowy), a także z selektywnymi blokerami COX-1 (SC-560) lub COX-2 (rofekoksyb). Materiał i Metodyka Badania przeprowadzono w modelu in vivo na szczurach białych, samcach, rasy Wistar, o masie ciała gramów. Do doświadczeń użyto 50 szczurów, dobierając osobniki zdrowe, dobrze odżywio- Przegląd Lekarski 2018 / 75 /

3 ne i przystosowane do życia w warunkach laboratoryjnych. Zwierzęta zostały pozbawione pokarmu na okres 24 godzin przed rozpoczęciem badań. W tym celu umieszczono je w klatkach indywidualnych, z zachowaniem swobodnego dostępu do wody. Badania wykonano po uzyskaniu zgody dla wykonawców eksperymentu od Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach, działającej przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wywoływanie stresowych uszkodzeń błony śluzowej żołądka Uszkodzenia błony śluzowej żołądka wywoływano metodą stresu wodnego z unieruchomienia i oziębienia, zaproponowaną przez Takagi i współpracowników [21]. W tym celu zwierzęta, wcześniej pozbawione pokarmu (jak opisano powyżej), unieruchamiano w indywidualnych klatkach, a następnie zanurzano w wodzie o temperaturze 20 C, do poziomu wyrostka mieczykowatego mostka, na okres 3,5 godziny (210 minut). Dla procedury tej przyjęto skrót WRS (Water immersion zanurzenie w wodzie, Restraint unieruchomienie, Stress). W zależności od przynależności zwierząt do badanej grupy (jak podano niżej), na 30 minut przed rozpoczęciem procedury 3,5-godzinnego termicznego stresu wodnego (WRS), podawano zwierzętom odpowiednie substancje chemiczne (badane preparaty). Zwierzęta podzielono na następujące grupy doświadczalne: 1) Grupa zdrowych szczurów nie poddanych żadnym zabiegom; 2) Grupa zwierząt poddanych WRS, którym 30 minut wcześniej podano placebo, czyli sól fizjologiczną (0,9% NaCl), drogą dootrzewnową (intraperitoneally i.p.) lub dożołądkową (intragastrically i.g.); 3) Grupa zwierząt, którym podano kwas acetylosalicylowy (ASA) w dawce 40 mg/kg (i.g.), podzielona na 2 podgrupy: a) podgrupa poddana 30 minut później WRS (ASA 40 mg/kg i.g. + WRS); b) podgrupa nie poddana później żadnym zabiegom (ASA 40 mg/kg i.g. bez WRS); 3) Grupa zwierząt, którym podano SC-560 w dawce 5 mg/kg (i.g.), podzielona na 2 podgrupy: a) podgrupa poddana 30 minut później WRS (SC-560 w dawce 5 mg/kg i.g.+ WRS); b) podgrupa nie poddana później żadnym zabiegom (SC-560 w dawce 5 mg/kg i.g. bez WRS); 4) Grupa zwierząt, którym podano rofekoksyb w dawce 10 mg/kg (i.g.), podzielona na 2 podgrupy: a) podgrupa poddana 30 minut później WRS (rofekoksyb 10 mg/kg i.g.+ WRS); b) podgrupa nie poddana później żadnym zabiegom (rofekoksyb 10 mg/kg i.g. bez WRS); 4) Grupa zwierząt, którym podano resweratrol w dawce 10 mg/kg (i.g.), podzielona na 2 podgrupy: a) podgrupa poddana 30 minut później WRS (resweratrol 10 mg/kg i.g.+ WRS); b) podgrupa nie poddana później żadnym zabiegom (resweratrol 10 mg/ kg i.g. bez WRS) Produkty peroksydacji lipidów (MDA + 4-HNE) W poszczególnych grupach zwierząt dokonano pomiaru tworzenia produktów peroksydacji lipidów poprzez oznaczenie dialdehydu malonowego (MDA) i 4 hydroksynonenalu (4-HNE). W tym celu pobierano około 300 miligramów (300±50 mg) śluzówki z każdego żołądka, dodając 20 mikrolitrów 0,5-molowego roztworu BHT (3, 5 diizobutylo 4-hydroksytoluen; Sigma Co. St. Louis, USA) w celu zatrzymania procesu peroksydacji lipidów. Tkankę żołądkową homogenizowano następnie przez 15 sekund w buforze zawierającym 20 mmol/l Tris (2-amino-2-hydroksymetyl-1, 3-propanodiol; Fluka, Buchs, Szwajcaria), doprowadzonym do ph = 7,4, przy użyciu homogenizatora (Ultra - Turrax, Ika - Labortechnik, Staufen, RFN). Następnie homogenaty odwirowano z prędkością obrotów na minutę, przez 10 minut, w temperaturze 4 C (wirówka Biofuge Fresco, Heraeus, Hanau, RFN). Uzyskany klarowny supernatant przechowywano w temperaturze -80 C do chwili wykonania oznaczeń. Pomiar MDA i 4-HNE dokonano metodą kolorymetryczną, wykorzystując zjawisko powstawania substancji barwnej z MDA i 4-HNE po reakcji z N-metyl- 2 fenylindolem, przy użyciu zestawu Bioxytech LPO firmy Oxis, Portland, USA. Stężenie MDA i 4-HNE oznaczano metodą kolorymetryczną stosując spektrofotometr Marcel s 330, Warszawa, Polska, przy długości fali 586 nanometrów, wobec ślepej odczynnikowej. Wyniki wyrażano w nanomolach na gram tkanki (nmol/g) [9]. Aktywność dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) W celu oznaczenia aktywności dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) pobierano próbki śluzówki żołądka w sposób opisany powyżej. Pomiar aktywności SOD dokonano metodą kolorymetryczną, wykorzystując zjawisko autooksydacji tetrahydrotrihydroksybenzofluorenu w środowisku alkalicznym. Użyto zestaw Bioxytech SOD-525 firmy Oxis, Portland, USA. Aktywność SOD oznaczano stosując spektrofotometr Marcel s 330, Warszawa, Polska, przy długości fali 525 nanometrów, wobec ślepej odczynnikowej. Wyniki wyrażano w jednostkach aktywności enzymu na gram tkanki (U/g). 1 jednostka (U) SOD to taka aktywność enzymu, która podwaja szybkość reakcji dysmutacji, w porównaniu z szybkością reakcji spontanicznej, niekatalizowanej [10]. Pomiar stężenia zredukowanego glutationu (GSH) W homogenatach tkankowych błony śluzowej żołądka, przygotowanych w sposób opisany powyżej, mierzono także poziom zredukowanej formy glutationu (GSH). W tym celu próbki zostały poddane działaniu odczynnika strącającego białko- 5% wodnego roztworu kwasu metafosforowego (Sigma- Aldrich Chemie, Steinheim, RFN). Stężenie glutationu zredukowanego oznaczano spektrofotometrycznie przy długości fali 400 nanometrów, wobec ślepej odczynnikowej (spektrofotometr Marcel s 330, Warszawa, Polska), używając zestawu Bioxytech GSH firmy Oxis, Portland, USA. Metoda ta bazuje na reakcji GSH z metylosiarczanem 4 chloro- 1-metylo-7-trifluorometylochinoliny z wytworzeniem tioeterów, ulegających rozpadowi w środowisku alkalicznym. Wyniki przedstawiano w mikromolach na gram tkanki (µmol/g) [7]. Analiza statystyczna wyników Wyniki badań we wszystkich typach doświadczeń poddano analizie statystycznej przy użyciu nieparametrycznego testu Manna - Whitneya (test U). Za statystycznie znamienne przyjęto te różnice, dla których poziom istotności był mniejszy od 0,05 (p<0,05). Wyniki wyrażano jako średnie arytmetyczne ± standardowe błędy średnich (SEM). Wyniki Rycina 1 przedstawia wpływ inhibitorów SC 560 w dawce 5 mg/kg (i.g.), resweratrolu (10 mg/kg i.g.), rofekoksybu (10 mg/ kg i.g.) na średnią liczbę uszkodzeń błony śluzowej żołądka i na wartość żołądkowego przepływu krwi. Wymienione preparaty podawano zwierzętom nie poddanym stresowi (WRS), jak również na 30 minut przed rozpoczęciem WRS. Stwierdzono, że podanie SC-560 lub resweratrolu, albo rofekoksybu, w wymienionych dawkach, na zdrową błonę śluzową żołądka, nie powoduje powstawania uszkodzeń albo występują pojedyncze uszkodzenia, których liczba nie różni się w sposób statystycznie istotny od rezultatów podania placebo (0,9% NaCl). Liczne uszkodzenia obserwowane były dopiero po zastosowaniu procedury WRS. Jedynie podanie ASA (40 mg/kg i.g.) na zdrową śluzówkę powoduje powstanie nielicznych uszkodzeń. Wyniki te wskazują, iż zastosowanie SC-560, resweratrolu lub rofekoksybu, w badanych dawkach, nie ma działania wrzodotwórczego na zdrową błonę śluzową żołądka, zaś aspiryna w wymienionej dawce, posiada słabe działanie uszkadzające, które jest jednak prawie pięciokrotnie słabsze w porównaniu z wrzodotwórczym działaniem WRS (grupa: placebo + WRS). punkt odniesienia grupę zwierząt otrzymujących placebo na zdrową śluzówkę (placebo bez WRS). Jak opisano powyżej, nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w porównaniu z grupami zwierząt otrzymujących wymienione preparaty na zdrową błonę śluzową żołądka (SC-560 bez WRS, resweratrol bez WRS, rofekoksyb bez WRS), z wyjątkiem aspiryny (ASA bez WRS). Natomiast wykazano statystycznie znamienne różnice w odniesieniu do grupy zwierząt, która otrzymała placebo i została poddana WRS (placebo + WRS), jak również w stosunku do grup: ASA + WRS, SC WRS, resweratrol + WRS, rofekoksyb + WRS. Dla określenia ewentualnego ochronnego lub uszkadzającego, działania podawanych preparatów w modelu stresowym (WRS), przyjęto za punkt odniesienia grupę zwierząt poddanych WRS, która otrzymała wcześniej 0,9% NaCl (placebo + WRS). Stwierdzono statystycznie znamienny wzrost liczby uszkodzeń błony śluzowej żołądka w grupach zwierząt 334 S. Kwiecień i wsp.

4 Rycina 1 Średnia liczba uszkodzeń błony śluzowej żołądka (skala po lewej stronie) oraz żołądkowy przepływ krwi (skala po stronie prawej) po 3,5-godzinnym stresie wodnym w temp. 20 C (WRS), lub bez WRS, po uprzednim podaniu dożołądkowym (i.g.) placebo (0,9% NaCl) lub aspiryny (ASA 40 mg/kg i.g.), lub SC-560 (5 mg/kg i.g.), albo resweratrolu (10 mg/kg i.g.), lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wyniki wyrażono jako średnią ± SEM. Gwiazdką (*) oznaczono statystycznie istotne zmiany średniej liczby uszkodzeń i żołądkowego przepływu krwi w porównaniu do grupy placebo bez WRS. Krzyżyk (+) oznacza statystycznie znamienne różnice w porównaniu z grupą placebo + WRS. Mean number of gastric lesions and gastric blood flow (GBF), in rats exposed to 3.5 h of water immersion restraint stress (WRS), or without WRS, with intragastrical (i.g.) pretreatment with aspirin (40 mg/kg i.g.), SC-560 (5 mg/ kg i.g.), resveratrol (10 mg/kg i.g.), or rofecoxib (10 mg/kg i.g.). Results are mean ± SEM. Asterisk (*) indicates significant change as compared with the respective values obtained in intact gastric mucosa. Cross (+) indicates significant change as compared with the respective values obtained in placebo control group. Rycina 2 Stężenie malonylodialdehydu (MDA) i 4-hydroksynonenalu (4-HNE) w błonie śluzowej żołądka (nmol/g tkanki) po 3,5-godzinnym stresie wodnym w temp. 20 C (WRS), lub bez WRS, po uprzednim podaniu dożołądkowym (i.g.) placebo (0,9% NaCl) lub aspiryny (ASA 40 mg/kg i.g.), lub SC-560 (5 mg/kg i.g.), albo resweratrolu (10 mg/kg i.g.), lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wyniki wyrażono jako średnią ± SEM. Gwiazdką (*) oznaczono statystycznie istotne zmiany w porównaniu do grupy placebo bez WRS. Krzyżyk (+) oznacza statystycznie znamienne różnice w porównaniu z grupą placebo + WRS. Concentration of malondialdehyde (MDA) and 4-hydroxynonenal (4-HNE) in the gastric mucosa of rats exposed to 3.5 h of WRS, or without WRS, with intragastrical (i.g.) pretreatment with aspirin (40 mg/kg i.g.), SC-560 (5 mg/ kg i.g.), resveratrol (10 mg/kg i.g.), or rofecoxib (10 mg/kg i.g.). Results are mean ± SEM. Asterisk (*) indicates significant change as compared with the respective values obtained in intact gastric mucosa. Cross (+) indicates significant change as compared with the respective values obtained in placebo control group. otrzymujących aspirynę (ASA 40 mg/kg), SC-560 w dawce 5 mg/kg, rofekoksyb w dawce 10 mg/kg (ASA + WRS, SC WRS, rofekoksyb + WRS). Natomiast zastosowanie resweratrolu w dawce 10 mg/kg (resweratrol + WRS) prowadziło do istotnego zmniejszenia liczby uszkodzeń błony śluzowej żołądka. Na rycinie 1 przedstawiono także wartości żołądkowego przepływu krwi. Wartość przepływu krwi w zdrowej błonie śluzowej żołądka została przyjęta jako 100% (punkt odniesienia). Poddanie zwierząt stresowi (placebo + WRS) powodowało statystycznie znamienną redukcję żołądkowego przepływu krwi w porównaniu z przepływem krwi w zdrowej śluzówce (placebo bez WRS). Podanie, na 30 minut przed WRS, aspiryny, SC-560 lub rofekoksybu (ASA + WRS, SC WRS, rofekoksyb + WRS) prowadziło do znamiennego obniżenia żołądkowego przepływu krwi, natomiast zastosowanie resweratrolu (resweratrol + WRS) powodowało statystycznie istotny wzrost żołądkowego przepływu krwi. Rycina 2 przedstawia wpływ inhibitorów SC 560 w dawce 5 mg/kg (i.g.), resweratrolu (10 mg/kg i.g.), rofekoksybu (10 mg/ kg i.g.) na na stężenie malonylodialdehydu i 4-hydroksynonenalu (MDA + 4-HNE) w błonie śluzowej żołądka. Wymienione preparaty podawano zwierzętom nie poddanym stresowi (WRS), jak również na 30 minut przed rozpoczęciem WRS. Za punkt odniesienia przyjęto grupę zwierząt otrzymujących placebo na zdrową błonę śluzową żołądka (placebo bez WRS). Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w porównaniu z grupami zwierząt, u których zastosowano SC-560, resweratrol lub rofekoksyb na zdrową śluzówkę (SC-560 bez WRS, resweratrol bez WRS, rofekoksyb bez WRS). Natomiast wykazano statystycznie znamienny wzrost poziomu MDA i 4-HNE w odniesieniu do grupy zwierząt, której zaaplikowano aspirynę na zdrową śluzówkę (ASA bez WRS), jak również w odniesieniu do grup zwierząt otrzymujących preparaty i poddanych WRS (placebo + WRS, ASA + WRS, SC WRS, resweratrol + WRS, rofekoksyb + WRS). punkt odniesienia grupę placebo + WRS. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w porównaniu z grupami otrzymującymi SC-560, lub rofekoksyb, przed rozpoczęciem WRS (SC WRS, rofekoksyb + WRS). Natomiast statystycznie znamienne obniżenie stężeń MDA + 4-HNE obserwowano w grupach poddanych WRS, którym wcześniej zaaplikowano aspirynę lub resweratrol (ASA + WRS, resweratrol + WRS). Rycina 3 przedstawia aktywność dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), w błonie śluzowej żołądka, po zastosowaniu inhibitorów SC-560 w dawce 5 mg/kg (i.g.), resweratrolu (10 mg/kg i.g.) lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wymienione preparaty podawano zwierzętom nie poddanym stresowi Przegląd Lekarski 2018 / 75 /

5 Rycina 3 Aktywność dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) w błonie śluzowej żołądka (U/g tkanki) po 3,5-godzinnym stresie wodnym w temp. 20 C (WRS), lub bez WRS, po uprzednim podaniu dożołądkowym (i.g.) placebo (0,9% NaCl) lub aspiryny (ASA 40 mg/kg i.g.), lub SC-560 (5 mg/kg i.g.), albo resweratrolu (10 mg/kg i.g.), lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wyniki wyrażono jako średnią ± SEM. Gwiazdką (*) oznaczono statystycznie istotne zmiany w porównaniu do grupy placebo bez WRS. Krzyżyk (+) oznacza statystycznie znamienne różnice w porównaniu z grupą placebo + WRS. Superoxide dismutase (SOD) activity in the gastric mucosa of rats exposed to 3.5 h of WRS, or without WRS, with intragastrical (i.g.) pretreatment with aspirin (40 mg/kg i.g.), SC-560 (5 mg/kg i.g.), resveratrol (10 mg/kg i.g.), or rofecoxib (10 mg/kg i.g.). Results are mean ± SEM. Asterisk (*) indicates significant change as compared with the respective values obtained in intact gastric mucosa. Cross (+) indicates significant change as compared with the respective values obtained in placebo control group. Rycina 4 Stężenie zredukowanej postaci glutationu (GSH) w błonie śluzowej żołądka (μmol/g tkanki) po 3,5-godzinnym stresie wodnym w temp. 20 C (WRS), lub bez WRS, po uprzednim podaniu dożołądkowym (i.g.) placebo (0,9% NaCl) lub aspiryny (ASA 40 mg/kg i.g.), lub SC 560 (5 mg/kg i.g.), albo resweratrolu (10 mg/kg i.g.), lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wyniki wyrażono jako średnią ± SEM. Gwiazdką (*) oznaczono statystycznie istotne zmiany w porównaniu do grupy placebo bez WRS. Krzyżyk (+) oznacza statystycznie znamienne różnice w porównaniu z grupą placebo + WRS. Concentration of reduced glutathione (GSH) in the gastric mucosa of rats exposed to 3.5 h of WRS, or without WRS, with intragastrical (i.g.) pretreatment with aspirin (40 mg/kg i.g.), SC-560 (5 mg/kg i.g.), resveratrol (10 mg/kg i.g.), or rofecoxib (10 mg/kg i.g.). Results are mean ± SEM. Asterisk (*) indicates significant change as compared with the respective values obtained in intact gastric mucosa. Cross (+) indicates significant change as compared with the respective values obtained in placebo control group. (WRS), jak również na 30 minut przed rozpoczęciem WRS. Za punkt odniesienia przyjęto grupę zwierząt otrzymujących placebo na zdrową błonę śluzową żołądka (placebo bez WRS). W grupie tej aktywność SOD utrzymuje się na wysokim poziomie. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic aktywności tego enzymu w porównaniu z grupami zwierząt otrzymujących SC-560, resweratrol lub rofekoksyb, w wyżej wymienionych dawkach, na zdrową śluzówkę (SC-560 bez WRS, resweratrol bez WRS, rofekoksyb bez WRS). Jedynie zastosowanie ASA (40 mg/kg), na zdrową błonę śluzową, prowadziło do redukcji aktywności SOD (ASA bez WRS). Statystycznie istotny spadek aktywności SOD zaobserwowano także w przypadku wszystkich grup zwierząt poddanych stresowi (placebo + WRS, ASA + WRS, SC WRS, resweratrol + WRS, rofekoksyb + WRS). punkt odniesienia grupę placebo + WRS. Stwierdzono, że użycie wymienionych substancji w modelu WRS (ASA + WRS, SC WRS, resweratrol + WRS, rofekoksyb + WRS) nie powoduje statystycznie znamiennych zmian aktywności SOD. Rycina 4 ukazuje poziom zredukowanego glutationu (GSH), w błonie śluzowej żołądka, po zaaplikowaniu inhibitorów SC-560 w dawce 5 mg/kg (i.g.), resweratrolu (10 mg/kg i.g.) lub rofekoksybu (10 mg/kg i.g.). Wymienione preparaty podawano zwierzętom nie poddanym stresowi (WRS), jak również na 30 minut przed rozpoczęciem WRS. Za punkt odniesienia przyjęto grupę zwierząt otrzymujących placebo na zdrową błonę śluzową żołądka (placebo bez WRS). W grupie tej stężenie GSH utrzymuje się na wysokim poziomie. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w porównaniu z grupami, które otrzymały SC-560, resweratrol lub rofekoksyb, na zdrową śluzówkę (SC-560 bez WRS, resweratrol bez WRS, rofekoksyb bez WRS). Natomiast w przypadku użycia na zdrową, nie poddaną stresowi, błonę śluzową żołądka ASA w dawce 40 mg/kg (ASA bez WRS) obserwowano statystycznie znamienne zmniejszenie poziomu GSH. Obniżenie stężenia GSH zostało stwierdzone we wszystkich grupach zwierząt poddanych stresowi (placebo + WRS, ASA + WRS, SC WRS, resweratrol + WRS, rofekoksyb + WRS). punkt odniesienia grupę placebo + WRS. Stwierdzono statystycznie znamienny wzrost poziomu GSH w odniesieniu do grupy zwierząt poddanych WRS, którym zaaplikowano resweratrol (resweratrol + WRS), natomiast w przypadku użycia rofekoksybu (rofekoksyb + WRS), lub SC-560 (SC WRS), nastąpiło statystycznie istotne obniżenie stężenia GSH. Stężenie GSH utrzymywało się na poziomie rejestrowanym w grupie placebo + WRS po zastosowaniu aspiryny (ASA + WRS). Podsumowanie Przedstawione na rycinie 1 wyniki wskazują, że zastosowanie selektywnych, 336 S. Kwiecień i wsp.

6 bądź nieselektywnych, inhibitorów COX (ASA + WRS, SC WRS, rofekoksyb + WRS) powoduje wzrost liczby uszkodzeń, z towarzyszącą redukcją żołądkowego przepływu krwi, w porównaniu z grupą placebo + WRS. Wyjątek stanowi resweratrol (resweratrol + WRS), który wykazuje działanie gastroprotekcyjne (spadek liczby uszkodzeń, z równoczesnym wzrostem żołądkowego przepływu krwi). Liczne wyniki dotychczasowych badań potwierdzają niekorzystną rolę aspiryny, nieselektywnego blokera COX, na błonę śluzową żołądka [21,22], w tym opóźnianie gojenia się uszkodzeń stresowych [7,9,20]. Hamowanie produkcji gastroprotekcyjnych prostaglandyn nie jest jedyną przyczyną jej niekorzystnego działania. Isozaki i współpracownicy [24] wykazali, że aspiryna indukuje chemotaksję neutrofili do żołądka. Neutrofile uszkadzają błonę śluzową żołądka, na drodze wolnorodnikowej. Amagase ze współpracownikami [25] potwierdza, iż SC-560, selektywny bloker COX-1, zaburza funkcjonowanie bariery śluzówkowej żołądka w warunkach stresowych. Natomiast Takeuchi i współpracownicy [26,27] wykazali niekorzystny wpływ selektywnego inhibitora COX-2, rofekoksybu, na gojenie się wrzodów żołądka. W odniesieniu do resweratrolu, odmienne niż SC-560, gastroprotekcyjne działanie w eksperymentalnym chronicznym modelu wrzodu żołądka, wykazał Solmaz ze współpracownikami [28]. Stwierdził on, iż zastosowanie resweratrolu przyspiesza gojenie się wrzodów żołądka wywołanych aplikacją kwasu octowego. Mechanizm korzystnego działania tej substancji związany był z hamowaniem peroksydacji lipidów i odnową puli glutationu. Przedstawione na rycinie 2 wyniki wskazują, że w zdrowej błonie śluzowej żołądka nasilenie procesu peroksydacji lipidów jest bardzo niskie i nie zmienia się po zastosowaniu SC-560, resweratrolu lub rofekoksybu, w wyżej wymienionych dawkach. Poddanie badanych zwierząt stresowi (WRS) powoduje istotny wzrost nasilenia peroksydacji lipidów. Podanie resweratrolu, przed rozpoczęciem WRS, prowadziło do redukcji poziomu MDA i 4-HNE, będącej wyrazem słabszego generowania nadtlenków lipidów niż obserwowane w grupie placebo + WRS. Zastosowanie selektywnych inhibitorów COX-1 (SC-560) lub COX-2 (rofekoksyb), w modelu WRS, nie prowadziło do zmniejszenia intensywności procesu peroksydacji lipidów (generowanie MDA i 4-HNE było porównywalne z obserwowanym w grupie placebo + WRS). Użycie nieselektywnego inhibitora COX, jakim jest aspiryna (ASA 40 mg/kg i.g.) na zdrową błonę śluzową żołądka (ASA bez WRS) powodowało nasilenie procesu peroksydacji lipidów, w porównaniu ze zdrową tkanką (placebo bez WRS). Natomiast zastosowanie ASA (40 mg/kg) w modelu w stresowym (ASA + WRS) prowadziło do spadku stężenia produktów peroksydacji lipidów, w porównaniu z grupą zwierząt poddanych WRS, które otrzymały placebo (placebo + WRS). Przyczyny tego zjawiska można upatrywać w dawce zastosowanej aspiryny. Otóż dla wywołania eksperymentalnych uszkodzeń błony śluzowej żołądka przez aspirynę stosuje się ją w dawce 150 mg/kg. Gdy natomiast głównym czynnikiem uszkadzającym śluzówkę żołądka był WRS, aspiryna została zastosowana w dawce 40 mg/ kg. Prawdopodobnie w przypadku użycia niższej dawki aspiryny przeważa jej efekt przeciwzapalny, następuje zmniejszenie odczynu zapalnego w czasie stresu wodnego oraz zahamowanie migracji neutrofili. Neutrofile są zaś źródłem reaktywnych form tlenu, zmniejszona ich migracja obniża więc oksydatywne uszkodzenie tkanek, którego wyrazem jest peroksydacja lipidów [9]. Potęgującemu działaniu selektywnego blokera COX-2, rofekoksybu, na powstawanie stresowych uszkodzeń błony śluzowej żołądka, towarzyszył wzrost poziomu produktów peroksydacji lipidów, świadczący o zaangażowaniu wolnorodnikowego uszkodzenia tkanek w jego działanie w tym modelu. Pozostaje to w zgodności z wynikami dotychczasowych naszych badań [7,20,29]. Natomiast resweratrol spowodował zmniejszenie stężenia produktów peroksydacji lipidów w stresowym modelu uszkodzeń żołądka. Wyniki dotychczasowych badań potwierdzają, iż resweratrol hamuje peroksydację lipidów w różnych układach i narządach, jak układ rozrodczy [30,31], układ nerwowy [32], wątroba [33-35]. W błonie śluzowej żołądka, obniżenie poziomu produktu peroksydacji lipidów MDA, zostało wykazane przez Solmaza ze współpracownikami [28], gdy czynnikiem uszkadzającym był kwas octowy. Natomiast Gharwalova i współpracownicy [36], stwierdzili, iż zmniejszenie nasilenia peroksydacji lipidów przez resweratrol często idzie w parze z oddziaływaniem na aktywność SOD. Przedstawione na rycinie 3 wyniki wskazują, że w zdrowej błonie śluzowej żołądka aktywność SOD osiąga wysoką wartość, świadczącą o sprawności mechanizmów zmiatania reaktywnych form tlenu. Poddanie badanych zwierząt stresowi (WRS) powoduje istotny spadek aktywności SOD. Zastosowanie wymienionych inhibitorów COX, w modelu WRS, nie powoduje statystycznie istotnej zmiany aktywności SOD, w porównaniu z grupą placebo + WRS. Wyniki dotychczasowych badań dotyczących współpracy w generowaniu korzystnych efektów pomiędzy resweratrolem a SOD nie są jednoznaczne: w pewnych modelach takie współoddziaływanie jest wykazywane [36], a w innych nie [17]. Przedstawione na rycinie 4 wyniki wskazują, że w zdrowej błonie śluzowej żołądka poziom GSH osiąga wysoką wartość, świadczącą o sprawności mechanizmów zmiatania reaktywnych form tlenu. Poddanie badanych zwierząt stresowi (WRS) powoduje statystycznie istotny spadek poziomu GSH. Zastosowanie inhibitora COX- 1 (SC-560) lub COX-2 (rofekoksyb), przed stresem (SC WRS, rofekoksyb + WRS), powoduje statystycznie znamienną redukcję puli GSH. Natomiast użycie, przed stresem, resweratrolu (resweratrol + WRS), który obok właściwości preferencyjnego inhibitora COX-1, wykazuje aktywność zmiatacza wolnych rodników tlenowych, prowadzi do wzrostu poziomu GSH. W poprzednich badaniach zostało wykazane, że zwiększaniu ilości stresowych uszkodzeń żołądka przez nieselektywe (jak aspiryna) i selektywne (jak SC-560 i rofekoksyb) inhibitory COX towarzyszy wyczerpywanie się śluzówkowej puli glutationu [7,8,20]. Zastosowanie resweratrolu, przed stresem, daje odmienne efekty powoduje zwiększenie tkankowego stężenia glutationu. Można więc dojść do wniosku, że ochronna rola resweratrolu, w modelu stresowym uszkodzeń żołądka, zależy głównie od hamowania peroksydacji lipidów, z równoczesnym utrzymywaniem wysokiego poziomu glutationu. Do analogicznych wniosków doszli Solmaz i współautorzy [28], którzy udowodnili w innym eksperymentalnym modelu uszkodzeń żołądka (indukowanych przez kwas octowy) protekcyjną rolę resweratrolu, której towarzyszy osłabienie peroksydacji lipidów z regeneracją pili glutationu do wartości obserwowanych w zdrowej błonie śluzowej żołądka. Podsumowując, należy stwierdzić, iż w modelu WRS obserwuje się powstawanie licznych uszkodzeń błony śluzowej żołądka, z towarzyszącą redukcją żołądkowego przepływu krwi. W tkankach stwierdza się nasilenie peroksydacji lipidów (wzrost MDA + 4-HNE) i zmniejszenie efektywności mechanizmów antyoksydacyjnych (spadek SOD i GSH). Wykazane zostało, iż zwiększeniu liczby powstających uszkodzeń w modelu stresowym (WRS), wskutek podawania substancji uszkadzających (SC-560, rofekoksyb), z reguły towarzyszy wzrost tkankowego stężenia MDA i 4-HNE, spadek aktywności SOD i uszczuplenie puli GSH. Natomiast substancje o działaniu ochronnym, zmniejszające stresową destrukcję śluzówki ( jak wykazały obecne badania: resweratrol), powodują odwrotne zmiany głównych parametrów biologicznych efektów działania wolnych rodników tlenowych (spadek MDA + 4-HNE, wzrost GSH). Na uwagę zasługuje tu resweratrol i aspiryna. Resweratrol, mimo blokowania cyklooksygenazy, okazał się substancją o działaniu ochronnym, w modelu WRS, ze względu na właściwości zmiatacza wolnych rodników tlenowych. Natomiast aspiryna, będąca w tym modelu substancją zwiększającą liczbę uszkodzeń, nie powodowała oczekiwanych zmian parametrów stresu oksydacyjnego, co sugeruje że jej działanie uszkadzające w tym modelu ma inny mechanizm (np. blokowanie produkcji prostaglandyn). Wyniki badań dla resweratrolu wykazały gastroprotekcyjny charakter tej substancji. Resweratrol ujawnił, w modelu WRS, właściwości zmiatacza wolnych rodników (spadek MDA + 4-HNE), zwiększającego potencjał antyoksydacyjny poprzez zwiększenie puli GSH. W zetknięciu ze zdrową tkanką (Ryc. 1 4 ) nie wykazywał samoistnego działania (w badanych dawkach). Uzyskane w naszej pracy wyniki wskazują, że w modelu stresowym (WRS), własności resweratrolu jako przeciwutleniacza przeważają nad konsekwencjami wynikającymi z blokowania COX-1. Przegląd Lekarski 2018 / 75 /

7 Piśmiennictwo 1. Kwiecień S, Brzozowski T, Śliwowski Z, Konturek SJ: Infekcja Helicobacter pylori w doświadczalnym modelu uszkodzeń błony śluzowej żołądka powstałych w wyniku ischemii i reperfuzji. Gastroenterol Pol. 2001; 8: Pawlik M, Mazurkiewicz Janik M, Pajdo R, Drozdowicz D, Kwiecień S. et al: Influence of a nonselective cyclooxygenase (COX) inhibitor and nitric oxide (NO) releasing aspirin on esophageal mucosal damage in an experimental model of acute reflux esophagitis. Gastroenterol Pol. 2010; 17: Brzozowski T, Konturek PC, Konturek SJ, Schuppan D, Drozdowicz D. et al: Effect of local application of growth factors on gastric ulcer healing and mucosal expression of cyclooxygenase-1 and 2. Digestion 2001; 64: Chłopicki S: Wybiórcze inhibitory COX-2 nowa klasa niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Problemy Terapii Monitorowanej 2002; 13(Suppl.1): Brzozowski T, Kwiecień S, Konturek SJ, Drozdowicz D, Pajdo R. et al: Rola produktów cyklooksygenazy COX-1 i COX-2 oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych w mechanizmach obronnych błony śluzowej żołądka. Problemy Terapii Monitorowanej 2002; 13(Suppl.1): Lekakis JP, Vamvakou G, Andreadou I, Gariatsos G, Karatsiz E. et al: Divergent effects of rofecoxib on endothelial function and inflammation in acute coronary syndromes. J Pharmacol. 2005; 57: Kwiecień S, Konturek PC, Śliwowski Z, Mitis Musioł M, Pawlik MW. et al: Interaction between selective cyclooxygenase inhibitors and capsaicin sensitive afferent sensory nerves in pathogenesis of stress induced gastric lesions. Role of oxidative stress. J Physiol Pharmacol. 2012; 63: Kwiecień S, Pawlik MW, Brzozowski T, Pawlik WW, Konturek SJ: Przemiany reaktywnych form tlenu w doświadczalnym, stresowym modelu uszkodzeń błony śluzowej żołądka. Gastroenterol Pol. 2010; 17: Kwiecień S, Brzozowski T, Konturek SJ: Znaczenie aldehydowych produktów peroksydacji lipidów w doświadczalnych uszkodzeniach błony śluzowej żołądka indukowanych przez aspirynę, stres i ischemię z następową reperfuzją. Gastroenterol Pol. 2002; 9: Kwiecień S, Pawlik MW, Brzozowska I, Śliwowski Z, Brzozowski T. i wsp: Wpływ substancji naczyniorozszerzających na peroksydację lipidów i mechanizmy antyoksydacyjne w błonie śluzowej żołądka. Clin Exp Med Lett. 2005; 46: Bartosz G: Metabolizm glutationu. Post Biochem. 1993; 39: Kirmiloglu V, Ara C, Yilmaz M, Ozgor D, Isik B. et al: Resveratrol, a red wine constituent polyphenol, protects gastric tissue against the oxidative stress in cholestatic rats. Dig Dis Sci. 2006; 51: Crescente M, Jessen G, Momi S, Holtie HG, Gresele P. et al: Interaction of gallic acid, resveratrol, quercetin and aspirin at the platelet cyclooxygenase-1 level. Functional and modeling studies. Thromb Haemost. 2009; 102: Kutil Z, Temml V, Maghradze D, Pribylova M, Dvorakova M. et al: Impact of wines and wine constituents on cyclooxygenase-1, cyclooxygenase-2 and 5-lipoxygenase catalytic activity. Med Inflamm. 2014; doi: /2014/ Yar AS, Menevse S, Alp P, Helvacioglu F, Take G: The effects of resveratrol on cyclooxygenase-1 and cyclooxygenase-2 mrna and protein levels in diabetic rat kidney. Mol Biol Rep. 2010; 37: Guha P, Dey A, Chatterie A, Chattopadhyay S, Bandyopadhyay SK: Pro-ulcer effects of resveratrol in mice with indomethacin induced gastric ulcers reversed by L-arginine. Br J Pharmacol. 2010; 159: Wang Z, Li W, Meng X, Jia B: Resveratrol induces gastric cancer cell apoptosis via reactive oxygen species, but independent of sirtuin 1. Clin Exp Pharmacol Physiol. 2012; 39: Fu S, Lu R, Wang L, Hou H, Liu H, Shao S: Resveratrol, an antioxidant, protects spinal cord injury in rats by suppressing MAPK. Saudi J Biol Sci. 2018; 25: Li J, Li L, Wang S, Zhang C, Zheng L. et al: Resveratrol alleviates inflammatory responses and oxidative stress in rat kidney ischemia reperfusion injury and H 2 O 2 induced NRK-52E cells via the Nrf2/TLR4/NFκB pathway. Cell Physiol Biochem. 2018; 45: Kwiecień S, Jasnos K, Magierowski M, Śliwowski Z, Pajdo R. et al: Lipid peroxidation, reactive oxygen species and antioxidative factors in the pathogenesis of gastric mucosal lesions and mechanism of protection against oxidative stress - induced gastric injury. J Physiol Pharmacol. 2014; 65: Takagi KY, Kayuya Y, Watanabe K: Studies on the drugs for peptic ulcer. A reliable method for producing stress ulcers in rats. Chem Pharm Bull. 1964; 12: Wallace LJ: Nonsteroidal anti-inflammatory drugs and gastroenteropathy: the second hundred years. Gastroenterol. 1997; 112: Kwiecień S, Brzozowska I, Brzozowski T: Interakcja Helicobacter pylori i niesteroidowych leków przeciwzapalnych w patologii żołądka. Medycyna Po Dyplomie 2006; 13(Supp. l): Isozaki Y, Yoshida N, Ichikawa H, Kuroda M, Kokura S. et al: A novel water-soluble vitamin E derivative protects against aspirin-induced gatric mucosal injury in rats. Int J Mol Med. 2005; 16: Amagase K, Izumi N, Takahira Y, Wada T, Takeuchi K: Importance of cyclooxygenase-1/prostacyclin in modulating gastric mucosal integrity under stress conditions. J Gastroenterol Hepatol. 2014; 29: Takeuchi K: Pathogenesis of NSAID induced gastric damage: importance of cyclooxygenase inhibition and gastric hypermobility. World J Gastroenterol. 2012; 18: Takeuchi K, Tanaka A, Hayashi Y, Yokota A: COX inhibition and NSAID induced gastric damage; roles in various pathogenic events. Curr Top Med Chem. 2005; 5: Solmaz A, Sener G, Cetinel S, Yuksel M, Yegen C, Yegen BC: Protective therapeutic effects of resveratrol on acetic acid induced gastric ulcer. Free Radic Res. 2009; 43: Czekaj R, Majka J, Ptak-Belowska A, Szlachcic A, Targosz A. et al: Role of curcumin in protection of gastric mucosa against stress-induced gastric mucosal damage. Involvement of hypoacidity, vasoactive mediators and sensory neuropeptides. J Physiol Pharmacol. 2016; 67: Li CY, Zhao YH, Hao HS, Wang HY, Huang JM. et al: Resveratrol significantly improves the fertilization capacity of bovine sex sorted semen by inhibiting apoptosis and lipid peroxidation. Sci Rep. 2018; 8: doi: /s z. 31. Avdatek F, Birdane YO, Türkmen R, Demirel HH: Ameliorative effect of resveratrol on testicular oxidative stress, spermatological parameters and DNA damage in glyphosate based herbicide exposed rats. Andrologia 2018; 14: e doi Nalagoni CSR, Karnati PR: Protective effect of resveratrol against neuronal damage through oxidative stress in cerebral hemisphere of aluminium and fluoride treated rats. Interdiscip Toxicol. 2016; 9: Ghowsi M, Khazali H, Sisakhtnezhad S: The effect of resveratrol on oxidative stress in the liver and serum of a rat model of policystic ovary syndrome. An experimental study. Int J Reprod Biomed. 2018; 16: Yilmaz Z, Kalaz EB, Aydin AF, Olgac V, Dogru Abbasoglu S. et al: The effect of resveratrol on glycation and oxidation products in plasma and liver of chronic methylglyoxal treated rats. Pharmacol Rep. 2017; 70: Yilmaz DC, Bircan FS, Pasaoglu OT, Turkozkan N: The effects of resveratrol on hepatic oxidative stress in metabolic syndrome model induced by high fructose diet. Bratisl Lek Listy 2018; 119: Gharwalova L, Sigler K, Dolezalova J, Masak J, Rezanka T, Kolouchova I: Resveratrol supresses etanol stress in winery and bottom brewery yeast by affecting superoxide dismutase, lipid peroxidation and fatty acid profile. World J Microbiol Biotechnol. 2017; 33: 205 doi /s x. 338 S. Kwiecień i wsp.