MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ

Transkrypt

1 MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ DZSE-2-JW /2011 Warszawa, 3 > jstopada 2011 r. Pan Ryszard Proksa Przewodniczący Sekcji Krajowej Oświaty i Wychowania NSZZ SOLIDARNOŚĆ" ul. Wały Piastowskie Gdańsk odpowiadając na pismo Nr B1-78/11 z dnia 24 października br. w sprawie udzielania przez szkoły pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, uprzejmie informuję. Zadanie udzielania dzieciom i młodzieży, ich rodzicom oraz nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej określone w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, póz. 1487) nie jest zadaniem nowym. Zgodnie z obowiązującymi do 31 stycznia 2011 r. przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, póz. 114), dyrektorzy przedszkoli, szkół i placówek również wcześniej zobowiązani byli do jej udzielania dzieciom i młodzieży, ich rodzicom oraz nauczycielom. Zasadniczą zmianą, jaka zachodzi w nowej organizacji pomocy w przedszkolach, szkołach i placówkach, jest podkreślenie formuły zespołowej pracy nauczycieli oraz specjalistów prowadzących zajęcia z uczniami, w tym zakresie. Celem nowego rozporządzenia jest bowiem unormowanie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach w sposób umożliwiający zapewnienie każdemu uczniowi kompleksowej oferty pomocy jak najbliżej" ucznia, tj. w środowisku jego nauczania i wychowania - w przedszkolu, szkole, placówce i środowisku rodzinnym (poprzez działania wpierające rodziców).

2 Każdy uczeń powinien mieć zapewnioną zindywidualizowaną pomoc psychologiczno-pedagogiczną, zgodnie z jego potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz możliwościami psychofizycznymi, rozpoznanymi przez nauczyciela lub specjalistę. Właściwie zorganizowana i udzielana pomoc psychologiczno-pedagogiczną w najbliższym środowisku ucznia zapobiegnie m.in. kulturowo-społecznej izolacji rodzin oraz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i umożliwi naukę wraz z rówieśnikami w przedszkolu i szkole najbliższych miejsca ich zamieszkania. Daje również gwarancję spójnego działania wszystkich osób pracujących z dzieckiem. Nowe zasady organizowania i udzielania pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych mają również na celu poprawę wykorzystania zasobów kadrowych, w szczególności w zakresie doświadczenia i kompetencji zatrudnionych w nich nauczycieli i specjalistów, a także wdrożenie koncepcji pracy z dzieckiem wymagającym wsparcia i pomocy psychologicznopedagogicznej, uwzględniającej możliwość zindywidualizowanego oddziaływania i wspomagania procesu rozwoju dziecka nie tylko w ramach zajęć specjalistycznych, ale również podczas obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych. Jest to spójne ze zmianami dokonanymi w obszarze wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, wprowadzonymi rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, póz. 17). W nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego zwraca się uwagę na wspomaganie dzieci w kształtowaniu umiejętności społecznych, rozwoju mowy, rozbudzaniu zainteresowań, rozwoju emocjonalnym i psychoruchowym - niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu oraz w dalszej edukacji. Podkreśla się znaczenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dziecka. Wyniki tych obserwacji powinny pomóc rodzicom, nauczycielom i pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznych w poznaniu stanu gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole, opracowaniu indywidualnego programu wspomagania rozwoju dziecka, bądź dokonaniu pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dziecka. Natomiast zgodnie z nową podstawą kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Powyższe rozporządzenie dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej zawiera rozwiązania dostosowane do nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. W rozporządzeniu wskazano bowiem sekwencję czynności, jakie nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem, podejmują w stosunku do danego dziecka w celu udzielenia mu odpowiedniej, indywidualnej formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. 2

3 Pierwszym etapem w tym postępowaniu są działania pedagogiczne podejmowane przez tych nauczycieli i specjalistów, służące rozpoznaniu zainteresowań, uzdolnień, trudności w uczeniu się, czy też innego rodzaju indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych danego ucznia, a następnie - zaplanowaniu sposobów zaspokojenia stwierdzonych potrzeb. W przepisach tych uregulowano prowadzoną przez nauczycieli, na etapie edukacji przedszkolnej, obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). W klasach I-III szkoły podstawowej wskazano działania pedagogiczne służące rozpoznaniu ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się, co ma ogromne znaczenie dla dalszej pracy z uczniem i objęcia go właściwym indywidualnym wsparciem. W przepisach podkreślona została również rola doradztwa edukacyjnezawodowego w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, które pomagać ma uczniowi w dokonywaniu jak najlepszych wyborów dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej. Odpowiednio gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna będą zatem miejscem, w którym zarówno uczeń, jak i jego rodzice, otrzymają wyczerpujące informacje na temat oferty szkół ponadgimnazjalnych, zawodów poszukiwanych na rynku pracy oraz zawodów zagrożonych bezrobociem. Uczeń będzie mógł się dowiedzieć jakie cechy osobowościowe są pożądane do pracy w konkretnym zawodzie oraz jakie są przeciwwskazania dla danego zawodu. Nauczyciele pomogą mu określić jego zainteresowania i wybrać najlepszą szkołę odpowiednio do jego predyspozycji. Krokiem, który nauczyciel i specjalista jest obowiązany podjąć w następstwie zidentyfikowania u ucznia określonej potrzeby w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jest przekazanie informacji o potrzebie objęcia ucznia pomocą dyrektorowi przedszkola, szkoły lub placówki, odpowiedzialnemu za jej zorganizowanie w danej jednostce. Takie rozwiązania pozwolą na szybkie i efektywne zareagowanie na potrzeby ucznia, a następnie objęcie go bez zbędnej zwłoki wsparciem w przedszkolu, szkole lub placówce, bądź poinformowanie rodziców o konieczności specjalistycznej diagnozy w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Należy bowiem podkreślić, że nauczyciele rozpoznają potrzeby uczniów, natomiast specjalistycznej diagnozy dokonują wyłącznie specjaliści posiadający odpowiednie kwalifikacje w tym zakresie. Zatem podobnie jak dotychczas - poradnie w ramach swoich zadań przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych - będą prowadzić specjalistyczną, pogłębioną diagnozę uczniów, w szczególności w sytuacjach, gdy wsparcie udzielone w przedszkolu, szkole czy placówce okaże się niewystarczające. Opisane wyżej działania nie są zupełnie nowymi zadaniami dla nauczycieli, a jedynie szczegółowo zostały określone w przepisach rozporządzenia. Wprowadzona zespołowa formuła pracy nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z danym uczniem służy zwiększeniu efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi. Powyższe przepisy

4 nawiązują do wypracowanych dotychczas w przedszkolach, szkołach i placówkach dobrych praktyk w pracy z uczniem wymagającym pomocy. Wdrożenie takich rozwiązań i prawidłowe ich realizowanie we wszystkich przedszkolach, szkołach i placówkach sprzyja podnoszeniu jakości edukacji poprzez właściwe wykorzystanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej do celów efektywnej realizacji zadań instytucji edukacyjnej na poszczególnych etapach kształcenia. Zadaniem zespołu jest bowiem właściwe zaplanowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Współdziałanie wszystkich nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z danym uczniem pozwoli na opracowanie, przyjęcie i realizację spójnego i konsekwentnego planu oddziaływań edukacyjnych lub terapeutycznych. Proponowana forma współpracy umożliwi także ustalenie działań o znaczeniu priorytetowym wobec danego ucznia i konsekwentne ich realizowanie. Zalecenia zespołu dotyczące form, sposobów i okresów udzielania poszczególnym uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej na terenie danego przedszkola, szkoły lub placówki będą podstawą dla dyrektora do podjęcia ustaleń dotyczących udzielania tym uczniom pomocy, w tym ustaleń dotyczących wymiaru godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane. Jest to więc przykład bezpośredniego wpływu nauczycieli i specjalistów na opracowanie organizacji pracy przedszkola, szkoły i placówki. W realizacji powyższych działań przedszkola, szkoły i placówki, tak jak dotychczas, współpracować będą również z instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się sprawami uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i ich rodzin. Współpraca ta będzie polegała na wspieraniu, przez te instytucje i organizacje, szkół, przedszkoli i placówek w działaniach zmierzających do wzbogacenia bazy dydaktycznej w specjalistyczny sprzęt i pomoce dydaktyczne oraz w organizacji szkoleń i konferencji, a także na udziale przedszkoli, szkół i placówek w przedsięwzięciach służących zaspokajaniu potrzeb uczniów, organizowanych przez te instytucje bądź organizacje, lub też na udziale tych instytucji i organizacji w przedsięwzięciach organizowanych w przedszkolach, szkołach i placówkach. Włączenie w realizację zadań zespołu poradni psychologiczno-pedagogicznych nawiązuje do dotychczasowych rozwiązań, wykorzystujących współpracę poradni z przedszkolami, szkołami i placówkami. Należy jednak podkreślić, że dzięki nowemu rozwiązaniu, jakim jest konkretne włączenie, na podstawie planu działań wspierających, poradni psychologiczno-pedagogicznej w sferę działań wpierających uczniów, ich rodziców i nauczycieli, zacieśnia się współpraca danej poradni z przedszkolem, szkołą lub placówką, a poradnia staje się poradnią opiekującą" się tym przedszkolem, szkołą lub placówką. Poradnie będą również udzielały nauczycielom pomocy w tworzeniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych, według których będzie prowadzona praca z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, a także w rozwiązywaniu problemów dydaktycznowychowawczych. Pojawiające się nowe problemowe zachowania dzieci

5 i młodzieży, związane np. z cyberprzemocą lub uzależnieniem od komputera, wymagają od nauczycieli nowych umiejętności wychowawczych. Specjaliści pracujący w poradniach bądź zatrudnieni obecnie w szkołach są pierwszym źródłem informacji i wsparcia dla nauczyciela poszukującego nowych sposobów pomocy uczniom. Prowadzenie dokumentacji związanej z udzielaną pomocą psychologicznopedagogiczną również nie jest zadaniem nowym dla przedszkoli, szkół i placówek. Obowiązek ten wynika bowiem z przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. Nr 23, póz. 225, z pózn. zm.). Ponadto dobrze prowadzona dokumentacja stanowi cenne źródło informacji zarówno dla rodziców, jak też nauczycieli i specjalistów. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, póz. 926, z późn. zm.) obliguje natomiast dyrektora przedszkola, szkoły i placówki do przechowywania dokumentacji zgodnie z jej przepisami. W związku z tym zarówno dokumentacja dotycząca pracowników przedszkola, szkoły i placówki, jak też dokumentacja uczniów, musi być przechowywana zgodnie z tymi przepisami. Jednocześnie należy podkreślić, że dokumenty określone w rozporządzeniu dotyczącym pomocy psychologiczno-pedagogicznej nie są dodatkowymi, lecz w zdecydowanej większości zastępują dotychczas prowadzone przez nauczycieli i specjalistów. Praca zespołów organizowanych w przedszkolach, szkołach i placówkach dokumentowana jest bowiem w formie: - indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego - opracowywanego dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Wcześniej nauczyciele opracowywali indywidualne programy edukacyjne oraz programy terapii; - planu działań wspierających - opracowywanego dla ucznia posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, oraz dla ucznia, wobec którego na podstawie działań pedagogicznych rozpoznano indywidualną potrzebę objęcia pomocą. Wspólny plan działań wspierających zespoły mogą opracować dla grupy uczniów, jeśli rozpoznano u nich jednorodne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne. Konstrukcja takiego planu nie odbiega w zasadniczy sposób od funkcjonujących już dzisiaj planów pracy opracowywanych na potrzeby zajęć rozwijających zainteresowania uczniów, zajęć specjalistycznych czy też zajęć dydaktyczno-wyrównawczych; - karty indywidualnych potrzeb ucznia - krótkiego, prostego dokumentu zawierającego syntetyczną informację na temat potrzeb rozpoznanych u ucznia. Tu podkreślić należy, że karty nie zakłada się dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Należy również podkreślić, 5

6 że podpisy na karcie osób obecnych na posiedzeniu zespołu stanowią jednocześnie potwierdzenie pracy zespołu, bez konieczności przygotowywania odrębnego protokołu z odbytego spotkania, co było praktykowane wcześniej. Posiadane przez ucznia dokumenty wydane przez poradnie psychologicznopedagogiczne, będące podstawą diagnozy, składać się będą razem z kartą, na dokumentację dotyczącą udzielanej danemu uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Za właściwą organizację pracy zespołów odpowiada natomiast dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki. Odpowiedzialny jest on również, zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy - Karta Nauczyciela, za zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań. Tak więc organizacja pracy nauczycieli i specjalistów w odniesieniu do uczniów wymagających pomocy, musi zostać zorganizowana przez dyrektora we właściwy sposób, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb w danym przedszkolu, szkole lub placówce. Nieprawidłowości, na które wskazuje w piśmie Pan Przewodniczący nie wynikają ze złych przepisów prawa, lecz z ich niewystarczającej znajomości lub interpretacji bądź niewłaściwej organizacji pracy przedszkola, szkoły lub placówki. Przeprowadzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej pilotaż wdrażanych rozwiązań wskazuje bowiem również na pozytywne strony nowych regulacji prawnych. Należy bowiem mocno podkreślić, że przedszkola, szkoły lub placówki, które na podstawie poprzednich przepisów w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielały jej we właściwy sposób, odpowiednio do indywidualnych potrzeb ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych, oceniają wprowadzone zmiany pozytywnie. Pomoc realizowana przez te szkoły była bowiem realizowana w bardzo zbliżonej formule. Jednak mając na względzie występujące w niektórych przedszkolach i szkołach problemy z wdrażaniem powyższych przepisów, Ministerstwo Edukacji Narodowej opracowało projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, w którym doprecyzowano przepisy dotyczące funkcjonowania zespołów nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych oraz specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, których zadaniem jest planowanie oraz koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży w przedszkolach, szkołach i placówkach systemu oświaty. 16 listopada br. projekt został skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz przekazany do zaopiniowania przez partnerów społecznych, w tym do Sekcji Krajowej Oświaty i Wychowania NSZZ Solidarność". Jest również dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej MEN oraz Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. Mirosław Sielatycki*