Temat I Między wolnością a zniewoleniem. Oceń funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach w świetle obowiązującej konstytucji.

Transkrypt

1 Część III zadanie rozszerzonej odpowiedzi Temat I Między wolnością a zniewoleniem. Oceń funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach w świetle obowiązującej konstytucji. Poziom Kryterium szczegółowe Punkty Poziom I zdający poprawnie umieścił temat w czasie 1 5 podał jedynie kilka informacji świadczących o tym, że zrozumiał temat, bez wskazywania związków między nimi (np. omówił okoliczności powstania Królestwa, scharakteryzował niektóre postanowienia konstytucji) wymienił kilka nie zawsze uporządkowanych przyczyn i następstw wydarzeń temat ujął statycznie Poziom II zdający podjął próbę charakterystyki ustroju Królestwa Polskiego na 6 10 podstawie konstytucji podjął próbę ukazania dynamicznego rozwoju sytuacji (np. poprzez zmianę nastawienia władz rosyjskich wobec Królestwa) wykazał się rozumowaniem historycznym ukazał niektóre przykłady ograniczenia postanowień konstytucji podjął próbę charakterystyki przyczyn narastania niezadowolenia ludności polskiej Poziom III zdający dokonał trafnej selekcji faktów przedstawił temat w ujęciu dynamicznym powiązał ze sobą przyczyny wrogiego nastawienia władz rosyjskich wobec autonomii Królestwa z praktyką życia państwa zniewolonego podjął próbę oceny sytuacji wewnętrznej Królestwa wskazał przyczyny wybuchu powstania listopadowego wykazał się rozumieniem pojęć niezbędnych do właściwego przedstawienia tematu Pozom IV zdający wnikliwie scharakteryzował okoliczności towarzyszące powstaniu i rozwojowi Królestwa Polskiego podjął udaną próbę ukazania sytuacji w Królestwie na tle sytuacji europejskiej zaprezentował bogatą faktografię sformułował ocenę odnoszącą się zarówno do politycznego, jak i kulturowego znaczenia tego etapu w dziejach państwowości polskiej odniósł się do ocen historiografii sformułował uzasadnione wnioski końcowe oraz ocenę Przy przyznawaniu punktów na określonym poziomie egzaminator uwzględnia również poprawność językową i stylistyczną oraz estetykę pracy. Praca, która nie spełnia wymogów Poziomu I, zostanie oceniona na 0 punktów. 1

2 Temat II Scharakteryzuj uwarunkowania kształtowania się ustroju niepodległego państwa polskiego w latach Poziom Kryterium szczegółowe Punkty Poziom I zdający poprawnie umieścił temat w czasie 1 5 podał jedynie kilka informacji świadczących o tym, że zrozumiał temat, bez wskazywania związków między nimi (np. powstawanie polskich ośrodków władzy na przełomie X i XI 1918 r., pierwsze decyzje władz nowo utworzonego państwa, niektóre postanowienia Konstytucji marcowej) wymienił kilka nie zawsze uporządkowanych wydarzeń dotyczących sporów wokół kształtowania się ustroju państwa temat ujął statycznie Poziom II zdający uwzględnił podstawową faktografię dotyczącą początków 6 10 niepodległego państwa polskiego (np. główne wydarzenia dotyczące kształtowania ustroju państwa) podjął próbę wyjaśnienia sporów ustrojowych (np. programy poszczególnych partii politycznych, pytania o kompetencje głównych organów władzy państwowej) wykazał się rozumowaniem historycznym Poziom III zdający dokonał trafnej selekcji faktów przedstawił temat w ujęciu dynamicznym dostrzegł najważniejsze problemy dotyczące sporów ustrojowych podjął próbę ukazania ich wpływu na decyzje konstytucyjne dostrzegł międzynarodowe aspekty kształtowania się ustroju państwa polskiego wykazał się rozumieniem pojęć niezbędnych do właściwego przedstawienia tematu Pozom IV zdający wnikliwie scharakteryzował wpływ sporów ustrojowych na ostateczny kształt państwa polskiego dostrzegł złożoność towarzyszących temu okoliczności międzynarodowych i wewnętrznych ukazał rolę walki o kształt ustrojowy państwa polskiego w kontekście pytania o wpływ komunizmu na dzieje Polski odwołał się do ocen historiografii sformułował uzasadnione wnioski końcowe oraz ocenę Przy przyznawaniu punktów na określonym poziomie egzaminator uwzględnia również poprawność językową i stylistyczną oraz estetykę pracy. Praca, która nie spełnia wymogów Poziomu I, zostanie oceniona na 0 punktów. 2

3 Temat I Między wolnością a zniewoleniem. Oceń funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach w świetle obowiązującej konstytucji. WSTĘP umiejscowienie w czasie lata , czyli od powstania Królestwa Polskiego na kongresie wiedeńskim do powstania listopadowego umiejscowienie w przestrzeni z większości ziem Księstwa Warszawskiego na kongresie wiedeńskim utworzono Królestwo Polskie, zwane Kongresowym (Kongresówką) w unii personalnej z Rosją wprowadzenie do tematu okoliczności powstania Królestwa na tle decyzji kongresu wiedeńskiego nowy podział ziem polskich między zaborców, rola cara Aleksandra I w tworzeniu nowego ładu po upadku Napoleona I Bonaparte, powstanie Świętego Przymierza pod przewodnictwem państw zaborczych Rosji, Prus i Austrii, próba pokazania liberalnego oblicza cara Aleksandra I poprzez nadanie (oktrojowanie) 27 XI 1815 r. Królestwu Polskiemu opracowanej przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego konstytucji ROZWINIĘCIE konstytucja Królestwa Polskiego unia personalna z Rosją władca sprawował władzę wykonawczą miał inicjatywę ustawodawczą posiadał prawo veta wobec uchwał sejmu zwoływał i rozwiązywał sejm i senat dysponował prawem do zmiany konstytucji i wydawania tzw. statutów organicznych, które były dekretami stał na czele armii mianował namiestnika i wyższych urzędników władca i namiestnik nie byli odpowiedzialni za swoje decyzje Rada Stanu dzieliła się na: Zgromadzenie Ogólne było organem pomocniczym, wspierającym króla opracowywało projekty ustaw sejmowych sprawowało sądownictwo administracyjne Radę Administracyjną składała się z 5 ministrów wyznań religijnych i oświecenia publicznego sprawiedliwości spraw wewnętrznych i policji wojny przychodów i skarbu na ministrach spoczywała odpowiedzialność konstytucyjna Rada Administracyjna była właściwym rządem Królestwa Polskiego sejm dwuizbowy wybierany w oparciu na cenzusie wieku, majątku i służby publicznej (bez wojskowych) na 2- letnią kadencję nie miał inicjatywy ustawodawczej podejmował uchwały w sprawach przedstawionych przez króla zatwierdzał budżet i podatki zarządzał pobór rekruta do armii kontrolował rząd przekazywał monarsze petycje i wnioski 3

4 senat mianowani przez cara senatorowie: biskupi, wojewodowie, kasztelanowie (do 64 senatorów) prawo bierne od 35. roku życia senatorem mógł być tylko właściciel ziemski osiągający odpowiedni dochód izba poselska 128 posłów (77 wybieranych na sejmikach i 51 deputowanych gmin) prawa wyborcze szlachta chłopi czynszownicy z dóbr narodowych kupcy właściciele manufaktur osiągający odpowiedni dochód inteligencja prawo wyborcze czynne od 24., a bierne od 30. roku życia 30-tysięczna armia z naczelnym wodzem wielkim księciem Konstantym nie mogła być wysłana do walki poza granicami kraju podział Królestwa na osiem województw Królestwo miało własny skarb, system monetarny i szkolnictwo prawa obywatelskie (nie obejmowały Żydów) równość wolność nietykalność osobista i majątkowa tolerancja wolność druku język polski jako język urzędowy, a w kontaktach z królem język francuski urzędy tylko dla Polaków niezawisłe sądownictwo Funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach w świetle obowiązującej konstytucji łamanie konstytucji przez carów Aleksandra I i od 1825 r. Mikołaja I do 1830 r. odbyły się tylko 4 posiedzenia sejmu 1818 r., 1820 r., 1825 r., 1830 r. w 1819 r. car zawiesił wolność druku, wprowadził cenzurę w 1825 r. zniósł jawność obrad sejmu w latach car nie wyznaczył namiestnika, ale mianował Mikołaja Nowosilcowa specjalnym komisarzem, który nadzorował sytuację w Królestwie prawa obywatelskie były naruszane, zwłaszcza w wojsku stąd rozwój opozycji liberalnej i tajnej opozycja liberalna w sejmie Wincenty i Bonawentura Niemojowscy krytykowali łamanie konstytucji i działalność Rady Administracyjnej w 1820 r. car zawiesił obrady sejmu na posłów car nałożył areszt domowy tajne związki młodzieży w Wilnie Towarzystwo Filomatów (Tomasz Zan, Adam Mickiewicz) Zgromadzenie Przyjaciół Pożytecznej Zabawy Promieniści Zgromadzenie Filaretów w Warszawie Związek Przyjaciół Panta Koina (1817) Związek Wolnych Polaków (1819/1820) Wiktor Heltman, Maurycy Mochnacki głosili poglądy liberalne i narodowowyzwoleńcze 4

5 1822 r. ukaz carski o zakazie organizacji tajnych związków spowodował falę aresztowań wśród młodzieży w wyniku aresztowań w latach ruch studencki rozbito opozycja wojskowych w 1819 r. mjr Walerian Łukasiński założył Wolnomularstwo Narodowe, przekształcone w 1821 r. w Towarzystwo Patriotyczne jego celem było odzyskanie niepodległości drogą wzmocnienia związków między zaborami, przyłączenie pozostałych ziem do Kongresówki, zmuszenie cara do przestrzegania konstytucji po aresztowaniach w 1826 r. i Sądzie Sejmowym ( ) nastąpił koniec działalności spisek podchorążych Piotra Wysockiego (1828) celem było wywołanie powstania Kultura Królestwa w świetle praw obywatelskich i oświatowych gwarantowanych w konstytucji rozkwit szkolnictwa minister Stanisław Kostka Potocki kontynuował dzieło KEN powstały szkoły wyższe Uniwersytet Warszawski w 1816 r. Szkoła Górnicza w Kielcach Instytut Politechniczny i Agronomiczny w Warszawie ożywienie działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk spór romantyków z klasykami 1822 r. wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza początek polskiego romantyzmu Gospodarka Kongresówki obniżenie ceł z Rosją (1822) zdobycie rynku zbytu na polskie produkty powołano Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (1825), które udzielało kredytów dla ziemian w 1828 r. założono Bank Polski protekcyjna polityka ministra Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego i Stanisława Staszica wobec przemysłu Zagłębie Staropolskie, Dąbrowskie fabryka maszyn na Solcu w Warszawie rozwój przemysłu wełnianego i włókienniczego Łódź, Ozorków, Pabianice budowa utwardzonych dróg w 1817 r. Staszic założył Korpus Górniczy, który przygotowywał kadry do pracy w kopalniach rządowych Wybuch powstania listopadowego w obronie konstytucji, z nadzieją na odzyskanie pełnej autonomii 29 XI 1830 r. noc listopadowa podchorążowie zaatakowali koszary i Belweder zdobyli Arsenał przy poparciu biedoty i rzemieślników Rosjanie z księciem Konstantym wycofali się z Warszawy 4 XII Rada Administracyjna przekształciła się w Rząd Tymczasowy pod przewodnictwem księcia Adama Czartoryskiego, z udziałem Joachima Lelewela rząd powierzył gen. Chłopickiemu dyktaturę 5 18 XII dyktatura Chłopickiego podjął próbę rokowań z carem Mikołajem I car zażądał bezwarunkowej kapitulacji 18 XII początek obrad sejmu sejm ogłosił powstanie za narodowe zdetronizował Mikołaja I (25 I 1831) 29 I 1831 r. powołał Rząd Narodowy z Adamem Czartoryskim i Joachimem Lelewelem na czele rząd pełnił tymczasowo funkcje monarchy 5

6 Represje po powstaniu listopadowym początek rusyfikacji car Mikołaj I zlikwidował Konstytucję Królestwa Polskiego i ogłosił w 1832 r. Statut organiczny, znoszący odrębność Kongresówki zlikwidowano sejm i wojsko pozostawiono Radę Stanu, Radę Administracyjną i Bank Polski Statut organiczny nie wszedł w życie ograniczono wolności osobiste wprowadzono stan wyjątkowy w całym Królestwie, co wiązało się m.in. z działalnością sądów wojskowych namiestnikiem Kongresówki został zdobywca Warszawy Iwan Paskiewicz Tło międzynarodowe Europa po kongresie wiedeńskim narastanie niezadowolenia społeczeństw z nowego ładu karbonariusze, Młoda Europa, liberalizm w Rosji po śmierci cara Aleksandra I spiskowcy zorganizowali 14 (26) XII 1825 r. w Petersburgu protest bunt dekabrystów stłumiono i nastała epoka cara Mikołaja I z rozbudowanym aparatem represji rewolucja lipcowa 1830 r. w Paryżu, walka Belgów o niezależność w VIII 1830 r. Polacy obawiali się, że car Mikołaj I może użyć armii polskiej do interwencji Świętego Przymierza w Belgii dążenia Niemców i Włochów do zjednoczenia swoich państw ZAKOŃCZENIE wnioski końcowe i ocena Kongresówka była małym państwem wielkich nadziei Polaków ; początkowo entuzjastycznie przyjęta jako próba odzyskania wolności, jednak bardzo szybko autonomia została ograniczona; konstytucja gwarantowała wiele swobód, ale jej funkcjonowanie zależało od carów Rosji, a ci nie zamierzali pozwolić Polakom na niezależność; po klęsce powstania listopadowego, a później styczniowego nastąpiło zniewolenie ziem polskich odwołanie do ocen historiografii np. Stefan Kieniewicz, Jerzy Skowronek, Władysław Zajewski 6

7 Temat II Scharakteryzuj uwarunkowania kształtowania się ustroju niepodległego państwa polskiego w latach WSTĘP umiejscowienie w czasie lata , czyli od zakończenia I wojny światowej i ogłoszenia niepodległości przez Polskę do ogłoszenia Konstytucji marcowej umiejscowienie w przestrzeni lata to okres walk o wyznaczenie granic II Rzeczpospolitej zabiegi dyplomatyczne na konferencji w Paryżu i realizacja traktatu wersalskiego, powstania śląskie, wojna o granicę wschodną wprowadzenie do tematu okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli; obok radości z odzyskania wolności pytania o kształt ustroju nowej Rzeczpospolitej i kompetencje władz; wpływ różnych ideologii głoszonych przez liczne partie polityczne to czas kształtowania się demokracji parlamentarnej, określany jako rządy sejmu ROZWINIĘCIE Powstawanie polskich ośrodków władzy na przełomie X i XI 1918 r. w obliczu klęski państw centralnych powstawały lokalne ośrodki władzy, które organizowały polską administrację, rozbrajały wroga, przejmowały własność obcego kapitału Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie (Wincenty Witos) Tymczasowa Komisja Rządząca we Lwowie Rady Delegatów Robotniczych w Lublinie, Dąbrowie Górniczej Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu (Wojciech Korfanty, Władysław Seyda) Rada Regencyjna (arcybiskup Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski, hrabia Józef Ostrowski) 7 X 1918 r. wydała manifest o niepodległości Polski powołała rząd Józefa Świeżyńskiego (endecja) 11 XI Rada Regencyjna oddała Józefowi Piłsudskiemu władzę nad armią 14 XI przekazała mu władzę cywilną, co oznaczało rozwiązanie się Rady Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej powstał w Lublinie 6/7 XI 1918 r. (PPS, PPSD, PSL Wyzwolenie, POW) z Ignacym Daszyńskim na czele zapowiedź reform społecznych 8-godzinny dzień pracy projekt upaństwowienia wielkich majątków ziemskich, lasów, zakładów przemysłowych, kopalń swobody demokratyczne, równouprawnienie zwołanie Sejmu Ustawodawczego powszechne, obowiązkowe i bezpłatne szkolnictwo rząd ten ustąpił po rozmowach z Józefem Piłsudskim Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (PPS i PSL Wyzwolenie ) 18 XI 1918 r. 22 XI dekret o Tymczasowym Naczelniku Państwa (Józef Piłsudski) mianował rząd odpowiedzialny przed nim zatwierdzał ustawy 28 XI ogłoszono demokratyczną ordynację wyborczą do Sejmu Ustawodawczego reformy rządu 8-godzinny dzień pracy ubezpieczenia społeczne w manifeście rząd obiecywał reformę rolną i nacjonalizację, ale uzależnił te reformy od Sejmu Ustawodawczego brak szerokiego poparcia dla tego rządu ze strony endecji, sił rewolucyjnych i państw ententy próba zamachu stanu Mariana Januszajtisa i Eustachego Sapiehy (4/5 I 1919) 7

8 Rząd Ignacego Paderewskiego 16 I 1919 r. poparcie wszystkich sił politycznych i Komitetu Narodowego Polski w Paryżu, uznanie przez ententę rząd zorganizował wybory do Sejmu Ustawodawczego 26 I 1919 r. udział w konferencji pokojowej w Paryżu I VI 1919 r. Początki demokracji parlamentarnej w II Rzeczpospolitej Sejm Ustawodawczy wybrany 26 I 1919 r. według pięcioprzymiotnikowej ordynacji wyborczej przez wszystkich Polaków powyżej 21. roku życia zwycięstwo endecji (36%) i partii ludowców (PSL Wyzwolenie 15%, PSL Piast 12%), PPS 9%; 394 posłów Mała konstytucja 20 II 1919 r. sejm władzą ustawodawczą władza wykonawcza w ręku naczelnika państwa (Józef Piłsudski), który powoływał rząd w porozumieniu z sejmem odpowiedzialność władzy wykonawczej przed sejmem sejm uchwalił podstawowe reformy socjalne 46-godzinny tydzień pracy ubezpieczenia ochrona lokatorów administracyjne województwa powiaty odrębność Śląska Sejm Śląski reformę rolną podjął uchwałę o reformie rolnej w 1919 r., która pod wpływem wojny z bolszewikami stała się ustawą maksimum posiadanej ziemi to 180 ha, a na ziemiach byłego zaboru pruskiego oraz na wschodzie 400 ha nadwyżki podlegały parcelacji chłopi nabywali ziemię za połowę wartości rynkowej bojkot ustawy w myśl art. 99 Konstytucji marcowej o nienaruszalności praw własności prace Komisji Konstytucyjnej nad projektem konstytucji zgłoszono kilka projektów, których autorzy opierali się na wzorcach innych państw projekt amerykański Józefa Buzka ludowy Mieczysława Niedziałkowskiego z PPS francuski wzorowany na ustroju III Republiki, opracowany przez Władysława Wróblewskiego projekty zgłosiły też partie polityczne i osoby prywatne Komisja Konstytucyjna na podstawie konstytucji III Republiki Francuskiej i w oparciu na realiach polskich opracowała projekt, który po burzliwych głosowaniach przyjęto 17 III 1921 r. Konstytucja marcowa Sejm 444 posłów kadencja 5 lat prawo wyborcze czynne od 21., bierne od 25. roku życia wybory pięcioprzymiotnikowe powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, proporcjonalne ustalał prawo, budżet, podatki kontrolował rząd ratyfikował traktaty miał inicjatywę ustawodawczą powoływał Najwyższą Izbę Kontroli marszałek sejmu mógł zastępować prezydenta w razie, gdyby ten nie mógł pełnić swej funkcji 8

9 Senat 111 senatorów kadencja 5 lat prawo wyborcze czynne od 30., bierne od 40. roku życia wybory pięcioprzymiotnikowe zgłaszał poprawki do ustaw sejmowych za zgodą 3/5 senatorów prezydent mógł rozwiązać parlament posłów i senatorów chronił immunitet prezydent wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe mianował i odwoływał rząd, wyższych urzędników podpisywał akty prawne z kontrasygnatą ministra wypowiadał wojnę i zawierał pokój za zgodą sejmu był zwierzchnikiem armii miał prawo łaski rozwiązywał parlament za zgodą 3/5 senatu zwoływał posiedzenia parlamentu reprezentował państwo na zewnątrz chronił go immunitet z wyjątkiem zdrady państwa, pogwałcenia konstytucji lub przestępstwa karnego rząd Rada Ministrów na czele z premierem przygotowywał projekty ustaw decydował o kierunku polityki był odpowiedzialny przed sejmem sądownictwo niezależne i niezawisłe sądy nieusuwalność sędziów szeroki zakres praw obywatelskich prawa polityczne prawo wyborcze, piastowanie urzędów prawa obywatelskie równość, wolność prawa społeczne ochrona pracy, ubezpieczenia, zakaz pracy dzieci do lat 15 prawa wolnościowe wolność słowa i prasy Słabość systemu demokracji parlamentarnej II Rzeczpospolitej ( ) przewaga sejmu w stosunku do osłabionej władzy wykonawczej niestałość rządów wynikająca z politycznej odpowiedzialności rządu przed parlamentem, w którym ścierały się interesy wielu partii politycznych, brak większości parlamentarnej, stąd częste zmiany rządów porozumienia koalicyjne pakt lanckoroński (1923) endecji, ChD, PSL Piast rząd Chjeno-Piasta na czele z Wincentym Witosem brak ostatecznych rozwiązań w sprawie chłopskiej żądania autonomii przez mniejszości narodowe konstytucja zapowiadała swobody, ale jednocześnie dała katolikom uprzywilejowaną pozycję 9 XII 1922 r. prezydentem został Gabriel Narutowicz (kandydat PSL Wyzwolenie ) wyborowi sprzeciwiła się endecja Narutowicz został zamordowany 16 XII 1922 r. Najważniejsze partie polityczne Narodowa Demokracja (endecja) w 1919 r. zmieniła nazwę na Związek Ludowo-Narodowy, na czele z Romanem Dmowskim, partia opowiadała się za demokracją parlamentarną, naczelną rolą Kościoła katolickiego w Polsce, poszanowaniem własności prywatnej 9

10 Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji (Chrześcijańska Demokracja = Chadecja) partia głosiła hasła solidaryzmu społecznego, harmonii religii i państwa, tolerancji religijnej, ale podkreślała rolę Kościoła katolickiego, przeciwna socjalistom i komunistom Narodowa Partia Robotnicza powstała w 1920 r. partia głosiła poparcie dla demokracji parlamentarnej ale sejm jednoizbowy, walka o system ubezpieczeń społecznych i udział robotników w zarządach zakładów przemysłowych, upaństwowienie niektórych gałęzi produkcyjnych (górnictwo, energetyka) Polskie Stronnictwo Ludowe Piast na czele z Wincentym Witosem partia opowiadała się za reformą rolną za odszkodowaniem i stworzeniem dużych dochodowych gospodarstw Polskie Stronnictwo Ludowe Wyzwolenie głosiło hasła reformy rolnej bez odszkodowania, upaństwowienie podstawowych bogactw naturalnych, powszechna oświata, rozdział Kościoła od państwa; partia poparła wybór prezydenta G. Narutowicza Polska Partia Socjalistyczna opowiadała się za demokracją parlamentarną, walczyła o ustawodawstwo socjalne, ochronę pracy, swobody obywatelskie, tolerancję religijną, rozdział Kościoła od państwa, częściowe uspołecznienie środków produkcji Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (Komunistyczna Partia Polski) powstała w 1918 r. z połączenia SDKPiL i PPS Lewicy dążyła do powszechnej rewolucji socjalistycznej, była przeciwna odbudowie niepodległego państwa polskiego, dążyła do stworzenia polskiej republiki rad na wzór radziecki, postulowała nacjonalizację przemysłu, dyktaturę proletariatu; w 1919 r. bojkotowała wybory do Sejmu Ustawodawczego Tło międzynarodowe kształtowanie się ustroju państwa polskiego przypada na okres zakończenia I wojny światowej zmiany graniczne w Europie, powstanie nowych państw, decyzje mocarstw zwycięskich w sprawie państw centralnych czas budowy państwa radzieckiego przez bolszewików, kontrrewolucja w Rosji Radzieckiej, wojna polsko-bolszewicka wkroczenie Armii Czerwonej na ziemie polskie 1 VIII 1920 r. powstał Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski w Białymstoku, który zapowiadał utworzenie polskiej republiki radzieckiej Feliks Dzierżyński, Feliks Kon, Julian Marchlewski na konferencji w Spa (VII 1920) premier Władysław Grabski za brytyjskie pośrednictwo w rozmowach pokojowych musiał uznać granicę wschodnią na linii Curzona (Niemen Bug) dymisja rządu Grabskiego, powołanie Rządu Obrony Narodowej z Wincentym Witosem i Ignacym Daszyńskim budowę państwowości polskiej uratował cud nad Wisłą, czyli bitwa warszawska (12 15 VIII 1920) narodziny faszyzmu we Włoszech ZAKOŃCZENIE: wnioski końcowe i ocena proces odbudowy i zjednoczenia ziem polskich w latach był bardzo trudny przed II RP stanęło wiele problemów społecznych, politycznych (budowa jednego ośrodka władzy, stworzenie podstaw ustrojowych), gospodarczych, a przede wszystkim określenia granic ogłoszono ustawę zasadniczą, do której nawiąże konstytucja III RP odwołanie do ocen historiografii np. Andrzej Ajnenkiel, Marian Eckert, Andrzej Garlicki, Tomasz Nałęcz 10